DAGBLAD voor NOORD- en ZUID-HOLLAND. 411 tiyy lögj lull rsr Du «z*. s Potgieter. BUITENLAND. BINNENLAND. Zaterdagavondpraatjes. KistgSeHhtaiii&wesf 29"3fl»33» Haarlem ZATERDAG 27 JUNI 1308. Mo. Bureaux van Redactie en Administratie: inieic«. Telefoonnummer 1426. oi.- Inn ODUMNbS 9PP «J"5™* |CO OÜIDB» b, Iflfl OULDBNbii Dit nummer bestaat uit uier b I a d e Hj lu. o. de 0 f- f i c i e I e K e r k l ij s t en het Geïllustreerd Zondags- ui ad in 16 bladzijden. EERSTE BLAD. Wegens den feestdag der H. h. Apostelen Petrus en Pauius uerschijnt de „Nieu we Haarlemsche Courant" Maandag-auond niet. Verspreide Berichten. Gemengde Berichten. Red, NIEUWE HURLEMSCIE COURANT ABONNEMENTSPRIJS: E'er 8 maanden voor Haarlem 11.86 Voor de plaatsen, waar een agent is gevestigd (kom der gemeente) 1.86 Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post 1.8C Artonderlijke nummers0.05 PKIJ8 DER AD VERTENT IÉN Van 1>i regels0.80 (conuint)f <l.fO Elke regel meeril.'O Groote letters naar plaatsruimte. Dienstaanbiedingen '25 cent per advertentie A ouuianu 1000 Alle betalende abonnés op dit blad zijn, volgens de bepalingen en onder de beperkingen op de polissen vermeld, tegen ongelukken verzekerd voor bedragen van: 15 GULDEN by verlies van éen anderen vinger. De uitkeering dezer bedragen wordt gegarandeerd door de Maatschappij „Ocean", Bijkantoor voor Haarlem, Nieuwe Gracht II. irle^ In het drukke journalistenleven vervliegen de indrukken van literair schoon, die we vroeger hebben op genomen, maar al te spoedighet leven van den dag, de altijd voort- bruisende stroom van kleine en groote feiten, die in het nimmer rustende bestaan van den courant schrijver telkens weer opnieuw en onophoudelijk over de fijnere in drukken van vroegere feiten heenrolt en er de omtrekken van vervaagt en ten deele uitwischt, dat leven in en door de historie van twee dagendie van heden en die van morgen, en méér haast niet, laat nauwelijks tijd voor rustige bespie geling en kalme lezing. En zoo blijft Vondel liggen voor een Fran- sche krant, laten we Veuillot maar al te vaak ongelezen voor nieuwtjes van een mijnongeluk of een revolutie, raakt Potgieter op den achtergrond voor den speech van een keizer of den toast van een koning.... Maar toch Er zijn dagen, dat we die boeken, vrienden van vroeger, weer eens ter hand nemen, en het toch óók noodige, rustige uur gewelddadig uit de roezemoezerige bezigheid van eiken dag hakken, om te herdenken de grooten, die om vorm en inhoud onze leering waren en ons voorbeeld in die heerlijke dagen van lezen óm te lezen, toen een hoofdstuk uit Busken Huet's „Italië" ons meer waard was dan een redevoering van Victor Emanuel, en een Rei uit Vondel's treurspelen toch éérst ten einde toe werd gedeclameerd, vóór we naar de nieuwste telegrammen van de courant omkeken. Vandaag is het zulk een dag. Bij den honderdsten gedenkdag van Potgieter's geboorte moeten stadspolitiek en plaatselijk twistge schrijf, de dingen om ons en bij ons, voor een oogenblik wijken, en mag ook de krant bij het literaire veld even blijven stilstaan, al schrijdt ze niet daarop voort. Hoe komt het toch, dat we van die reeks keurige schrijvers die voor onze nieuwere literatuur de poort hebben ontsloten, aan Potgieter de eereplaats toekennen, hij, om slechts enkelen te noemen, minder populair dan Busken Huet, stroever en steiler dan zelfs AlberdingkThijm? Potgieter, de letterkundige koop man Het komt, omdat Potgieter èn de eigenaardigheden van onzen Neder- landschen landaard zoo trouw heeft bewaard, èu de liefde voor onze vaderlandsche* historie zoo warm koesterde, èn de hop# op Hol land's glorie voor de toekomst zoo vast bewaarde, èn dat is alles in één zooveel van het beste van Holland's landaard in zichzelf had en gaf in zijn geschrift. „Er was een tijd, waarin de weeg schaal der volkeren van Europa door hare vorsten niet ter hand werd genomen, of de holiandsche maagd, aan hunne zijde op het regtsgestoelte gezeten, wierp er mede haar oorlogszwaard of haren olijf tak in. Zeg mij of de laaiende geestdrift die er opslaat uit die heerlijke schildering van 's Rijks historische schilderstukken in het Amsterdam- sche Trippenhuis, niet het ware en diepe gevoel van liefde doet kennen dat den besten prozaschrijver van ons vaderland voor Holland's historie welke Holland's roepa ia, deed trillen En is bijvoorbeeld die nobele brief van de arme „pennelikkers"-vrouw, die haar man's salaris met vijftig gulden verminderd ziet, geen wel sprekend bewijs van het edele en goede dat er klopte in het hart van dezen letterkundige, die ook de geringen en de armen kende, waardeerde en hoogachtte? En geeft het Weeuwtje uit het Hof van Holland" niet het ware beeld van dien gezonden humor, die ons volk eigen isen spreekt de historie van Jan Salie en Jan Ciaassen niet van een roerend vertrouwen in Holland's toekomst en een diepen kijk op de motieven die ons natio naal voelen beheerschen? Potgieter is de incarnatie van het mooiste, dat er is in ons Hollandsch karakter, roet al de eigenaardighe den van ous ras, met al de uiter lijke precieusheid, aan onzen land aard soms eigen, met vele van onze nationale ondeugden misschien, maar zeker met het beste dat we hebben en kunnen hebbengodsdienstig gevoelen, trots op historischen roem, onwrikbaar vertrouwen op eigen veerkracht en op het goed recht van onze volkseigenaardigheden, naar geschiedkundige ontwikkeling. Busken Huet zegt «rgens, spre kende van den Protestantschen Pot gieter en den Roomschen Alberdingk Thijm: „Niemand heeft ooit den „naam der hoogeschool vernomen, „in wier rol de heer en Thijm en „Potgieter ingeschreven werden als „studenten. Amsterdam is bun eeni- „ge universiteit geweest, en zij heb- „ben er beter gestudeerd dau de „meesten elders." Meer nog misschien dan de hoog leeraar aan 's Rijks Academie voor beeldende kunsten was de koopman Potgieter een man zonder gekun- stelden vorm, zonder academisch formalisme. Wat hij-te zeggen had, zeide hij in den van Hooft geleer den, gedegen en zinvolleo, soms zelfs wat al te zwaren stijl. Maar hij, zoowel als Thijm, waren man nen van fijnen smaak bij intuïtie, van tintelenden geest en speelsch vernuft, van hoofschen vorm bij diepen zin, bij wie van nature vorm en inhoud harmoniëerden als zelden bij onze letterkundigen het geval was. Omdat Potgieter voor ons staat als de vertegenwoordiger van veler lei van het beste dat we hebben in volkskarakter en nationale eigen schappen, omdat hij die eigen aardigheden in zijn proza meer nog dan in zijn gedichten wist weer te geven en te schetsen en te ontwikkelen en ten voorbeeld te houden als geen ander onder zijn tijdgenooteu met zóó groot mees terschap over den vorm en in zoo beteekeDisvolle schoonheid, daar om blijft Potgieter een van onze nationale letterkundigen, wien te eeren een plicht is, wien na te vol gen een ideaal, wiens werk te ge nieten een hoog genot. Ditt mocht, dunkt, ons, bij het eeuwfeest van den man, die den goeden smaak voor de schoone let teren meer dan eenig ander in zijn tijd heeft weten te verlevendigen, en die door karakter, groote gaven en het edel gebruik daarvan een der „onsterfelijken" is geworden van het literaire Nederland, bier ter plaatse heden worden gezegd 1 FRANKRIJK. De tirannie der geloofsvervolgers. We spraken gisteren al van het brutale en schandelijke stukje, dat Frankrijk's ministers nu weer uithalen met hun wetsvoorstel „om de neutrali teit der school te doen eerbiedigen." De diabolische aard van dit nieuwe product der vrijmetselaars-kerkver- volgers komt nog méér uit, als we de „toelichting" tot het wetsontwerp nalezen, die ons heden onder de oogen komt. „Op aanstoken van de ouders zoo zegt die toelichting weigeren soms de kinderen, die natuurlijk zelf niet verantwoordelijk daarvoor zijn, sommige schoolboeken te gebruiken, die de onderwijzer in de klas voor schrijft. Sommige geestelijken (hier komt de aap uit de mouwdeinzen er zelfs (I) niet voor terug, boeken die de onderwijzer nuttig oordeelt voor de kinderen, te verbieden in hun onderwijzingen en preeken, of ze zetten de ouders aan die boeken af te nemen of er sommige bladzijden uit te scheuren. Ze willen ook die kinderen, die zich tegen hun verbod in blijven bedienen van die boeken, niet tot de godsdienstige leering toelaten of aan de voorbereiding tor de sacramenten doen deelnemen. Dat nu dient voor taan gestraft te worden.,.." enzoovoorts. Dit eeht-duivelsche stukje spreekt voor zichzelf. Wo doen er geen woord bij! Zóóver is men in Frankrijk nu al gekomeu I Clémenceau geeft toe. Clémenceau's overwinning tegenover Rouvier blijkt toch niet definitief. Na den ministerraad van gisteren is er een accoord gesloten, waardoor nu een afzonderlijke wet wordt geeischt om de spoorwegen van het Westen in te richten en te bekeeren. De zaak wordt daaimee, zooals Rouvier ook wenschte, op de lange baan geschoven. AMERIKA. Cleveland, f Oud-president Cleveland is te Prin ceton begraven. President Roosevelt en de gouverneurs van New York, New Jersey en Georgia woonden de plechtigheid bij, niet in hun officieele hoedanigheid, maar als vrienden van Cleveland. PERZIË. De lezing van den Sjah. De Sjah geeft nu ook zijn lezing van de gebeurtenissen der laatste dagen. Een correspondent heeft den parti culieren secretaris van den Sjah ge sproken. Deze zeide, dat de vorst niet van plan was, de zaken tot het uiterste te drijven. De fout lag bij het volk, dat op de soldaten geschoten had en voortging met bommen te werpen. De Sjah betreurt het gebeurde, vooral de plundering van huizen door de soldaten. Er is een bevel uitgevaardigd, om het te verbieden. Mohammed Ali heeft een procla matie uitgevaardigd, bepalende dat de nieuwe verkiezing binnen drie maan den gehouden zal worden. De Sjah dringt er op aan, om bekwame afge vaardigden te kiezen, die nuttig werk voor het land zullen verrichten en niet zullen handelen als hunne voor gangers. De stad schijnt overigen» tot rust te komen. Die is raakl De Belgische afge vaardigde Daens heeft in de Kamer verzocht den minister van oorlog een vraag te mogen stellen naar aanleiding van het feit, dat de commandant der gendarmerie in beide Vlaanderen geen woord Vlaamsch verstaat!... Au! Juist getypeerd! In Frankrijk houden de moorden niet op. Het onder mijnen van den godsdienst gaat ergepaard met den schrikkelijken groei van allerlei misdaad en verschrikking. Sommige streken van Frankrijk zijn zelfs overge leverd aan benden gespuis waartegen de politie machteloos staat. Zoo heerscht in de gemeènte Montegur, in 't dep. der Gironde, op dit moment een bende mis dadigers, waarvan de politie er nog geen enkelen heeft kunnen pakken. Verschil lende personen krijgen hun doodvonnis thuis, en 't wordt uitgevoerd óók. Ziehier in welke vorm de bende, die zich de „ridders van de misdaad" noemt, die vonnissen aankondigt„De families Flayae en Bouton (de bakker en de molenaar) zijn ter dood veroordeeld. Wij zijnynenschen zondergeloof en zonder wet." Inderdaad zijn beide families uitge- mooid De typeering dezer boeven door henzelf is intusschen zéér juist: wie het geloof weggooit, verliest ook den eerbied voor de wet Oud-minister Bergansius. De oud-minister van oorlog, luite nant generaal Bergansius, die dezer dagen zijn ontslag nam als lid van den Raad van State, kan zija zieken kamer niet meer verlaten. Alle bewe ging is hem ontzegd, en hoewel hij nog van alles op de hoogte wordt ge houden, kan hij niet meer spreken en niet meer schrijven, en ternauwernood zelfs iets meer lezen. Als een hulpe- looze wordt hij verzorgd. („Vad") Staatscommissie voor den Middenstand. Naar men nader verneemt, is op de Donderdag te 's Gravenhage gehou den vergadering der Staatscommissie voor den Middenstand, langdurig be raadslaagd over de te houden enquête. Ten slotte is men er in geslaagd met de regeeriug tot overeenstemming te komen omtrent de wijze, waarop de enquête zal geschieden. Deze enquête wordt gehouden over het geheele land, dat verdeeld zal wor den in drie districten, t. w. de noor delijke, de westelijke, en de zuideüjke provinciën. Iedere districts-commissie bestaat uit 3 personen. Het onderzoek zal zoowel monde ling als schriftelijk geschieden, zoowel individueel, als door tusschenkomst van nationale en locale vereenigingen, plaats hebben. Bovendien bestaat het voornemen, omtrent, vele bedrijven monografieën te doen samenstellen. De Christelijk-Historische Party. De algemeene vergadering van de Chr.-hist. partij, ter behandeling van het nieuwe program en het nieuwe reglement, die met het oog op de fusie met de Christelijk-historischen in Friesland zijn ontworpen, zal ver moedelijk 9 Juli a.s. plaats hebben. West Sumatra. Blijkens een door de Regeering uit Nederlandsen In diëont vangen tel egram gaat om te patrouilleeren een escadron cavalerie naar Sumatra's Westkust Alle bestuurszetels in de Padangsche Bovenlanden worden thans door de tachementen beschermd. Het verzet blijft zich uiten in plaat selijk gewelddadig optreden en terug vordering van reeds betaalde belasting. Bij de vermoording van den contro leur Bastiaans wiens gezin ongedeerd bleef, is tevens de controleurs woning te Boea verbrand en de kas geplun derd. Den 24en dezer is een een val op Paleme bajan afgeslagen, waarbij de aanval lers 57 dooden bekwamen, terwijl een inlandsch fuselier gewond werd. Roekeloosheid zwaar ge straft. Donderdagavond 7 uur werd het 7-jarig dochtertje van C. Roos aan den Dordtschen straatweg te Rijsoord overreden door een van Dordrecht komenden meubelwagen. Het meisje was n.l. spelenderwijs een eind met den wagen meegeloopen, zich vasthoudende aan een der haken ter zi'de, maai is waarschijnlijk, toen de paarden in draf werden gezet en zij zich losliet, met de kleeren aan den haak blijven hangen en op straat gevallen, met het gevolg, d»t een der achterwielen van het zware voertuig haar over de geheele zijde van het lichaam ging. Zwaar gewond werd het kind opgenomen eD in de woning van dr. Flohil te Rijsoord gedragen, die baar voorloopig verbond, maar baar onverwijlde overbrenging naar bet Kinderziekenhuis te Dordrecht gelastte. Terstond werd hieraan gevolg gegeven, maar nog des avonds te half 12 is de arme kleine daar aan hare wonden bezweken. XL VI, Van een hollenden Griek en hollende Hollanders. Beulenwerk en een terechtzet- ling van een geleerd man. Over misbruik van sport en een muis met een staartje. ,U, zult u misschien herinneren', dat ik verleden week een en ander (vertelde over dien Griek, die de over winning' van Marathon te Athene kwain vertellen, en daarvoor ik weet niet hoe 'n eind letterlijk gehold had, zoodat de man na zijn boodschap gedaan te hebben, morsdood neer viel? Nu, de kerel deed het voor zijn vaderland en misschien ook wel om er een soort van Grieksche Mili taire .Willemsorde mee te verdienen,, en dan was 't nog in oorlogstijd, als wanneer je niet op een lijk meer of minder kijkt. Dus is z'n dollq hardloopen nog een beetje te be lgrijpen en te vergoelijken. Maar dat Qialle heen-en-weer-rennen naar Hil- tegom en Vogelenzang, dat Zondag oen twintig menschen hebben ge- ttaan, kan en mag inijns inziens niet Jjergoêlijkt wordenIs dat sport Wel foei 't Is eenvoudig dollemans- jverk, afgezien nog dat de lui hun je ven in de waagschaal gelegd heb ban en 't gevang bijna niet ontloopen kunnen, een hartkwaal of wie weet wat erger nog, op te doen. Ik hoor van een kennis van me uit B-enne- broek, dat het daar al akelig was om aan te zien, die troep jonge ke rels, die hijgende, en proestende en zWeetende, met bleeke verwrongen gezichten en krampachtig gebalde vuisten, aamechtig kwamen aanhol len. D'r vielen er onderweg dan ook heel wat af, die er moesten uitschei den en letterlijk doodop waren, en ik heb mezelf geposteerd bij de Span jaardslaan tegen den tijd dat die dwaze renners terug werden ver wacht, om te zien hoe velen die ra zende holpartij ten einde toe hadden volgehouden. Nu, ik verzeker je, 't was een walgelijk gezicht! Die jonge kerels, die met de snelheid van een dravend paard in twee uur tijd naar Hillegom, over Vogelen zang en de Zandvoortsche laan door Waren gehold, waren in den letterlij ken zin des woords dood-op. De eerst aankomende leek, wat zijn kleur betreft, wel een lijkzijn oo gen puilden uit z'n hoofd, en toen hij op den grond lag, waar hij neerviel als een blok, trokken z'n armen en beenen nog in zenuwachtige trillin gen heen en weer. En z'n borst zaag de en piepte als een mosterdmolen-- Brrr, wat, 'n gezicht. Geen een was er nu letterlijk hij, die niet eruit zag om medelij mee te hebben, voor zoo ver je medelij kunt hebben met zulke dwaashoofden, die om een aller- ijdelst beetje „roem1?1 in sommige verwoede sportkringen zulk© ge zondheid-vermoordende dingen uit voeren. Neen, dat was werkelijk, zooals ik verleden week al zeide,; een ziekelijke uitwas van de sport, die heel© Marathon-wedstrijd! Zou m'n collega-medewerker aan deze krant, de heer Ting-Tang, die me gis terenavond zoo met z'n geleerdheid kwam neerzetten, dat óók niet vin- den (Wat z'n terechtwijzing be treft: hij zal wel gelijk hebben. Ik ben maar een eenvoudig man, die al leen over zulke historische dingen als de oorsprong van den naam Ma rathon-wedstrijd navertel, wat ',n ge leerd man mij erover gezegd heeft. Maar daar is altijd baas boVen baas, en die meneer Ting-Tang, die blijk; baar nog al familiair is met allerlei „hooge oomes" zooals hij ze noemt, buitengemeen familiair zelfs, kan het zeer wel bij het rechte eind hebben. De afleiding van een hardloopwed strijd uit een geforceerde marsch van een geheel leger, liever dan uit een dollen hard-loop zooals die ééne sol daat deed, is me wel niet heel erg helder, maar enfin, ik leg me er bij neer en geef m'n geleerden vriend gelijk, totdat een ander, die mis schien nog geleerder is en nog meer autoriteit heeft als zoo iemand is te vinden me komt vertellen, dat 't toch eigenlijk weer anders in el kaar zit. Maar waar- ik me niet bij neêrleg, dat is bij 't misbruik, dat zoo langzamerhand de sport doet ontaarden, en waarop ik vroeger al eens gelegenheid had te wijzen. Bij deze zoogenaamde Olympische spe len is dat weer héél scherp voor den dag gekomen! Je kunt mij, als je wilt, voor een ouderwetsch man ver slijten, en voor een die niet met zijn tijd meegaat, maar ik blijf van opi nie, dat er tegenwoordig, hoe geluk kig ook de ontwikkeling van de sport heeten mag in onzen slappen en weekelijken tijd, ook heel wat op dit punt wordt overdrevenDie sport zooals ze tegenwoordig door velen, ik zeg niet allen, wordt opge vat, bevordert vooreerst de uithui zigheid van onze jongens en de zucht naar groot-doen en geld-uitgeven. Ik heb vroeger al eens hierover gepraat met mijn buurman den bakker, wiens oudste jongen 'n kraan is in 't voet ballen. En zuchtend vertelde z'n vrouw onlangs nog aan de mijne, dat die jongen in het afgeloopen voet bal-seizoen geen enkelen Zondag thuis was„Vader wil er maar niets in zien, zei ze en die kletst maar dat het gezond is en dat je voor een gezond lichaam moet zorgen, maar ik zeg, dat alles er onder moet lijdenZoo'n heelen Zondag, de rust dag toch en de dag des Heeren, wordt gewijd aan het spel, met een hoop kornuiten ivan denzelfden leef tijd, jongens waar m'n man noch ik controle op hebben. O ja, wel alle maal nette jongens, maar 't is aller lei geloof onder elkaar, en ze hoo- ren zoo op den Zondag, die er toch voor is, althans nooit eens 'n woord van ernst en godsdienstige verma ning. iW ant 's morgens is het even een vroegkerkje, en dan weg. 'sA- vonds is er geen tijd noch zin om eens naar het Lof te gaan, en weet je wat het ergste isnu het voetbal seizoen dan afgeloopen is, zooals het heet, nu gaat hij 's morgens toch naar 't vroegmisje en overigens den heelen dag niet meer. De godsdien stige zin gaat eruit met die eeuwige sport Zoo klaagde het goede mensch haar nood, en ik vraag u nuheeft ze geen gelijk? (Wel, ze sloeg den spijker op den kopde uithuizigheid en de zucht naar uitgaan worden door dit misbruik van lichaamsoefe ning bevorderd, en de onverschillig heid voor ernstige dingen en voor godsdienst worden er door aangekweekt. Sport is li chaamsoefening, zegt menwel nu, dan moet het ook dat blijven en niet ontaarden in pretmakerij, noch een anderen vorm van een levensdoel wordenEn nu praat ik nog niet eens van die buitensporigheden als die Marathon-wedstrijd V^an wedstrijden gesproken, daar kom ik op ©en netelig onderwerp (Wat 'n herrie heeft die laatste zang wedstrijd in Amsterdam nu niet op geworpen! En alles wat daarop is gevolgd! Ik zag gisteren in onze krant, dat die het ontegenzeggelijk- partijdige stuk van „De Contro leur" voor een deed had aangehaald, wat ik erg goed vond, want de men schen hier mogen wel degelijk eens weten hoe er buiten de stad over onze zangvereenigingen door opsto ken en stoken van anderen, wel on vriendelijk wordt gedacht. Alléén de redacteur zal 't me niet kwa llik nemen als ik het zeg alleen zou ik gewenscht hebben, dat de redactie nog wat duidelijker had la ten uitkomen, da,t de verhalen en dingen die in dat stuk worden ge memoreerd, niet van de redactie-zel ve, maar van ,,De Controleur" en anderen afkomstig zijn In ieder gevalnu onze krant dat, en héél goed, in Haarlem eens bekend ge maakt heeft, zal er wel wederspraak op volgen, ener is ook heel wat op te zeggen, naar ik uit goede bron weet. De volgende week zal ik daar misschien nog wel eens op kunnen terugkomen, tot dan dus 27 JUNI, ,We meenen dat toch duidelijk genoeg te hebben gezegd! Gaarne willen we dat overigens hier nog een beevstigen, dat we alleen objec tief hebben willen weergeven wat tegen „Z. en Vr." gezegd en ge schreven wordt, opdat het bestuur gelegenheid hebbe zou tot publieke refutatie

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1908 | | pagina 1