DAGBLAD voor NOORD- en ZUID-HOLLAND. ïrt wi Misleid. istf r, Kath. Soc. Actie. BUITENLAND. Kinderhiiisvesf 2S<"@l-@3y Haaplem v k «itdi er««' el' scb ^IJDAC 18 SEPT. 1908. 3S$^° Jaargang Mo* 6690 K ABONNBMENTSPBIJS: -6r 8 maanden voor Haarlem y°or de plaatsen, waar een agent is gevestigd (kom der gemeente) 1.85 *2pr de overige plaatsen in Nederland franco per post 1,88 Wonderlijke nummers0.05 Bureaux van Redactie en Administratie: Interc. Telefoonnummer 1426. PRIJS DER ADVERTENTIÉN: Van 16 regelsf0.60 (contant){ 0.50 Bik» regel meer0JÖ Qroote letters naar plaatsruimte. Dienstaanbiedingen 25 eent per advertentie contant. Alle betalende abonnés op dit blad zijn, volgens de bepalingen en onder de beperkingen op de polissen vermeld, tegen ongelukken verzekerd voor bedragen van: schiktheid tot werken. •ULDEN bij verlies van éen anderen vinger. De uitkeering dezer bedragen wordt gegarandeerd door de Maatschappij „Ocean", Bijkantoor voor Haarlem, Nieuwe Gracht 11. Abonneert U tegen 1 Üober a.s. uoor minstens drie 3*. ling panden op de „Nieuwe Haar- '^sche Courant" met gratis 5|"klijst, Geïllustreerd Zondags- en Ongelukkenuerzekering, en wij ZENDEN U DE TOT 'EN DATUM VERSCHIJNEN- DE NUMMERS GRATIS, uoor tueekabonnés tot 26 Sep- liber. in - hl een tweetal artikelen hebben ^e> eenigen tijd geleden, de betee- en bet nut en bet recht van j^taan, zoowel als de inrichting ®r «Katholieke Sociale Actie" in land, uiteengezet. L P^ar was geklaagd, dat nog zoo ien de K. S. A. niet kennen Jl® Roomsche Courant van Haarlem >41 pogen bet bare te doen ter Üfbiting van die onwetendheid, zoo verbreid. Ia een derde artikel toch zouden e naar gezegd kortelings ybgeven, wat de K. S. A. bier te ^aarlem voor de Roomsche zaak in pte stad en bare omstreken en ^liggende gemeenten beeft gedaan. Hie tijd is nu gekomen: we los- 11 onze belofte in. i Het Plaatselijk Comité der K. S. Voor Haarlem en Omstreken be- 1 aat eerst sinds Augustus 1906. lv. We hebben in een vorig artikel r'^engezet, wat zulk een Plaatselijk wezen moet en bedoelt te een centrum van Roomsche Lpe, vanwaar aan Roomsche orga- Sa-ties, van welken aard ook, leven yh worden gegeven, dat die Room- organisaties aan elkander bindt Lr Saet eikaar iD verbinding brengt, jG eenheid en leiding geeft en ten ^Jtte voorziet in leemten die in bet jji.^nisatiewezen der Katholieken jlken te bestaan of die nog in 5>eren zin voor den dag komen. ,i Welnu: bet moet gezegd worden, 'V bet Haarlemscbe Comité die a* naar behooren beeft aangevat Qiet goed gevolg den weg, in programma afgebakend, heeft «jolgd. eD propaganda vergadering, waar deer Engels, ambtenaar van bet Centraal bureau der K. S, A. te Leiden een krachtige opwekking sprak, bracht al dadelijk tal van vereenigingen tot bet Comité. En gerugsteund door die veieeni- gingen, begon bet Comité dan ook al spoedig zijn taak. Dankbaar gedenkt de Katholieke „Nieuwe Haarlemsche Courant" bet, dat een der eerste teekenen van werkzaam leven, door bet Haar- lemscb Comité gegeven, was bet wijzen op de noodzakelijkheid van de Roomsche pers en van een Katholiek dagblad. En zoo er zelfs nü nog in Haar lem en omliggende gemeenten Katholieke gezinnen zijn ondanks den reusachtige vooruitgang, die ons blad in bet afgeloopen jaar maakte, ondanks de bijna-verdrie- voudiging van onze oplage die de Roomsche Courant niet kennen, en uit sleur en onwetendheid nog blij ven hangen aan de onkatholieke dag- bladiectuur, dan is dat zeker niet de schuld van het Plaatselijk Comité der K. S. A., dat voortdurend voor de Katholieke lectuur en de Katho lieke dagbladpers op de bres stond. Maar dat was niet de voor naamste arbeid van het Comité. De oproepingen, die de Haar lemscbe Diocesane Katholieken dagen hebben gericht tot de voor mannen der Roomsche beweging, hebben ook bet Haarlemscb comité niet koud gelaten. Toen de Delftscbe Katholiekendag de noodzakelijkheid van een Room sche Middenstandsorganisatie had aangetoond, volgde bet comité die roepstem, en in April 1907 werd de R. K. Middenstandsvereeniging hier ter stede opgericht, welke zich sindsdien zoo kranig beeft gehouden, welke zoo voortreffelijk op sociaal en publiek gebied reeds is voor den dag gekomen, en onder de organi saties in Haarlem reeds nu een eervolle, ook door niet-katholieken eerlijk als verdiend-erkende plaats inneemt. Het plaatselijk comité der K. S. A. stelde zich met de oprichting der Middenstandsvereeniging niet tevreden. Het gaf daarna den stoot tot bet oprichten van een R. K. Handels- reizigersvereeniging, en patroni seerde eveneens op de best-geslaagde wijze de oprichting van eene ver- eeniging „Geloof en "Wetenschap" van welke voor de Haarlemscbe Katholieke burgerklasse, voor de jongelieden uit burgerkring en beteren stand, met Gods hulp veel is te verwachten. En, nu de derde Haarlemscbe Katholiekendag, aan welken wij nog zulke heerlijke herinneringen heb ben behouden, de noodzakelijkheid van katholieke volkslectuur o.a. zoo scherp beeft uitgesproken, nu onze Bisschop in het openbaar zélf zijn stem beeft doen booren voor den plicht die op elk katholiek rust,omde verderfelijke onkatholieke en neutrale lectuur te weren uit bet buisgezin, en de Roomsche pers, de Roomsche ontspanningslecUur, de Roomsche ontwikkelings-brochu- res en studieboeken er in te brengen, nu zit bet Plaatselijk comité der K. S. A. niet stil, maar heeft zich er weer voorgespannen, om naar de conclusies van den Katho liekendag deze aangelegenheid voor Haarlem in orde te brengen. Al mocht d.e wijze, waarop de vergadering deze week geleid worden, onze instemming niet hebben, het feit dat het comité in zijn geheel zich dadelijk met Roomsche volks lectuur beeft beziggehouden en zich eraan blijft wijden, is niettemin een bewijs, dat bet in het rechte spoor brengen der Roomsche actie veilig aan het comité kan worden toe vertrouwd. Nu hebben we nog niet geme moreerd de duizende vlugschriften, door bet comité verspreid, de propagandavergaderingen, hier en in de omliggende gemeente gehou den, de uitgebreide correspon dentie met bet centraal bureau der K. S. A., de nuttige besprekin gen met de afgevaardigden der vereenigingen Dat alles zou voor bet bestek van dit artikel te veel 2ijn. Maar één ding nlijft ohs nog over. En dat is een beroep op de Haar lemsche katholieken, om méér steun te geven aan bet comité. Men begrijpt wel, dat de K. S. A. niet werkt voor zich zelve, maar voor héél het katholieke leven, voor heel de Roomsche beweging, voor de Roomsche organisaties. Voor al len te samen, en voor elke afzon derlijk. En nu is de financiëele verhou ding van de vereenigingen tot het comité, en van het comité zelf tot de Diocesane en centrale organisa ties der K. S. A. helaas niet zoo geregeld dat de groote organises- rende arbeid, die een Plaatselijk Comité dan toch te verrichten beeft, zonder groote tekorten uit de ge wone inkomsten kan worden be streden. En toch, die arbeid moet ver richt, wil de Roomsche geest van den verjongenden, reeds onmisbaar geworden invloed, van de centrale leiding die van de Plaatselijk Co- rpitó der K. S. A. moet uitgaan, op bet beste profiteeren. Om hieraan tegemoet te komen zijn er plaatselijke donateurs, die door individueele bijdragen bet werk van bet comité mede moge lijk maken. Maarbun getal is te gering. En de ijverige penningmeesteresse, der K. S. A. mejuffrouw Marie Veen (Houtplein 2 is baar adres, zeggen we er dadelijk bij voor degenen onzer lezers, die gevoelen dat ze nog wat te kort schieten in waardeering voor wat de K. S. A. ten onzent deed en doet!) kan .er vaak niet mee TJÏt Ondanks den ijverigen arbeid der Dames-propaganda-commissie, wel ke óók te weinig leden telt voor bare omvangrijke taakl Ook in den boezem der vereeni gingen zelve, kon nog meer ge daan worden tot steun van bet comité, dan nu geschiedt. Welnu: wij hopen dat onze ar tikelen over de K. S. A., baren werk kring, hare inrichting en haar ar beid voor Haarlem en omstreken, ten gevolge mogen hebben, dat onze Roomsche vereenigingen zich voor het comité dat bet centrum vormt der katholieke beweging in onze streek, nóg meer dan nu reeds ge schiedt, zullen inspannen. En voorts dat vele particulieren, uit allen stand, evenzeer als besturen van vereenigingen, zich genoopt zullen gevoelen, bet werk van bet comité door een j aarlij kscbe bijdrage te steunen. Wij voor ons zijn gaarne geneigd, in dezen onze bemiddeling, onze tusschenkomst te verleenen, en gif ten en inschrijvingen ter rechter plaatse te bezorgen! DUITSCHLAND. De interparlementaire Conferentie. In Berlijn is op het oogenblik ver gaderd een bijeenkomst van leden van alle parlementen der beschaafde wereld. Die komen zoo van tijd tot tijd bijeen om den vrede te bevorderen: het is om zoo te zeggen een vredes conferentie van afgevaardigden. Ook uit Nederland zijn velen daar tegenwoordig. Gisteren verwelkomde de rijkskan selier de afgevaardigden met een zeer waardeerende rede, waarin hij zeide dat de strijders voor den vrede steeds in getal toenemen. Bijzonder sloeg het slot in, waarin hij zeide: „vredelievendheid beteekeDt niet gebrek aan patriotisme. Er zijn patriotten, die trachten conflicten te voorkomen door bestrijding van on wetendheid, ongezonde rancune en blinden haat. Duitschland wil en moet sterk genoeg zijn, om zijn gebied, zijn waardigheid en onafhankelijkheid te verdedigen. Maar het misbruikt zijn kracht niet. Het Duitschevolk waar deert het werk der interparlementaire unie.". „Moge, zoo besloot de rijkskanselier, dit werk vruchtbaar zijn voor alle volken, wier vertegenwoordigers ons de vreugde en de eer hebben aange daan, in Berlijn te komen." De vergadering besloot een telegram van hulde aan den keizer te zenden; voorts, dat alle groepen der unie een commissie zouden benoemen om te beraadslagen over de vraagstukken, die op de derde Haagsche conferentie ter sprake kunnen komen. Het Socialisten-Congres. De herrie tusschen Noord en Zuid is nog in vollen gang op het Socialis tencongres te Neurenberg. Over de veelbesproken begrootings- kwestie zouden niet minder dan 87 sprekers het woord voeren. Aangezien de 31 die het eerst kwamen, allen voor de aanneming van de begrooting wilden spreken, besloot men de volg orde te veranderen, zoodat er beurte lings een voor- en een tegenstander aan het woord is. De correspondent van de „Köln. Ztg. meldt nog, dat Bebel een ver zoening had willen bewerken, maar dat de radicalen er niet aan wilden. Intusschen staat vast, dat 67 van de voornaamsteleiders in Zuid-Duitsch- land vast besloten zijn, de knie niet te buigen. ITALIË. Heropening van hot Vatieaansche Concilie Een (niet-katholieke) Milaneesche krant, de „Secoio", zegt dat Z. H. Paus Pius X van plan zou zijn het Vatieaansche concilie, dat in 1870 werd afgebroken, wederom bijeen te roepen. Kardinaal Vannutelli zou met ver schillende bisschoppen en prelaten op het Eucharistisch Congres te Londen daarover hebben gesproken. Zelfs geeft het blad weer de onder werpen, die Z. H. de Paus door het Concilie zou wenschen behandeld te zien. We laten het bij deze bloote ver melding, die wij natuurlijk alleen bij wijze van sensatienieuwtje opnemen en geheel voor rekening laten van het blad dat de tijding de wereld inzond. MAROKKO, De Pransch-Spaansche nota. De Europeeseh© mogendheden vin den de Eransch-Spaansche nota naar het heet, allen goedzelfs Duitsch land heeft laten weten dat het er niets tegen heeft. Maar Moelai Hafid, of althans da Arabieren en Mooren die de toonaan gevende partij zijn in Marokko, vin den er wél wat tegen Moelai Hafid zelf neemt natuur lijk alles aan, op voorwaarde dat men hem maar erkennen zal. De gezaghebbende leden van zijn regeering schijnen daar niet toe ge neigd ze verklaren, dat de gesteld» eischen van Marokkaansch stand punt onaannemelijk zijn: de heel» opzet toch bedoelt, op schijnbaar on schuldige wijze, een geheel willeb- keurige verandering in de acte van Algeciras, waardoor Marokko onder protectoraat zal worden gebracht.- Dat volgt o-a. uit de onttrekking van Moelai Hafid's macht van de politie binnen de steden. iJVat de financieele zijd der ver plichtingen van Moelai Hafid be treft: hier bestaat volstrekt geen zekerheid, dat de Sultan niet in een toestand yan volkomen afhankelijk heid zal gebracht wordenhetzelfde bezwaar geldt voor de gedeeltelijk! zelfs onbekende, vroeger gesloten verdragen, welke Hafid moet erken nen. Tegenover dit alles wordt geen enkele waarborg gegeven voor de ontruiming van het land- De aanneming der nota achten de Marokkanen dus een prijsgeven van al hun rechten. Dat kan nog heel wat moeite ge ven! Verspreide Berichten. HetvolgendeEucharistische Congres zal plaats hebben te Keulen, dat van 1910 wordt in Montreal (Canada) gehouden. De cholera, breidt zich in Rus land schrikwekkend uit: de Europeeeche Staten worden erg bezorf d voor de vreese- lijke ziekte, die Europa bedreigt. Zeemonsters. De twee nieuwe oceaanstoomers, die nu voor de White Star Line worden gebouwd, zijn beide grooter dan de Onoverwinnelijke Vloot! De Spaansche Armada mat, alle schepen bijeengenomen, 59,120 ton, de Olympic Titanic, de twee White-Star-monsters, zullen elk ongeveer 60,000 ton meten. Ter verdere vergelijking zij nog vermeld, dat de Mauretania nagenoeg 32,000 ton meet, de Lusitania 31,500, de Rotterdam ruin 24.000 ton. De lengte van Olympic en Titanic zal ODgeveer 300 M. zijn, de breedte 24 M. De vaart zal 21 zeemijl bedragen. Ze zullen elk ongeveer 21 millioen kosten. Onlusten in Macedonië. Vreemde, niet te controleeren berichten komen uitNoord-Turkije, waar te Plewlie (district Novibazar) de Turksche troepen in opstand moeten gekomen zijn tegen bun generaaf, Suleiman Pasja. Deze is gevlucht naar A gram in Oostenrijk, en men meldt zelfs dat Oostenrijk troepen zond. Latere berichten spreken echter het oproer weer tegen. Wat er van aan is zullen we moeten afwachten. Een militair ongeluk in Spanje. Bij de oefeningen der Spaansche artillerie tuischen Vicalvaro en San Fer nando is een kanon uit elkaar gespron gen waardoor 15 kanonniers, van wie ver scheidene ernstig, gewond werden. FEUILLETON, (Uit het Duitsch). 12) 1 «C?*0 plotseling aangekondigde in- ^e<2tie nu heeft w>ellicht een© vetr- tengevolge bad, en die vxeie- tq /jke opwinding Paul een© beroerte in doen krijgen. Gerhard heeft hem v^baar vóór den aanval verlaten, plicht om te trachten het geld b;j- ite te krijgen. Is dit niet bet geval, (,J staat in die gegeven omsta,ndig- zijn heimelijk vertrek vrij wel vjjlk met eene vlucht." h gdeben wrong in stomme smart ?Vden. zelve toch' haid Gerhard hei- le -bk zien vluchten en opgemerkt omzichtig hij het huis was uit riepen. O, het was vroeselijk. 'iW>°r Rwaashjodien waren zij, die el- Wl zo° Hef hadden, gebrouil- geraakt en nu kwam er zulk llftwp^igekend, dreigend onheil eh tusschen beidon, een© schier ïHub°mbare klove. Krampachtig Pte bet opgewonden meisje do ^wVVast °P elkander, totdat zij g bn de wooiden losbarstte V'irii1, aI "teroordicelt ook |die gamsch© kf hem, papa, toch geloof ik aan hem. Dat zeg ik u Gerhard is onschuldig: Zeer zeker, dat hij niets afweet v;an het tekort in de kas, en weldra zal hij hier zijn om zich te .verdedigen." Diaarop braken Malchen's krach ten, zij barstte in een luid snikken los, en de justitieraad nam haar troostend in zijn armen. Gelukkig het kind, dat nog een trouw vader- of moederhart heeft, waaraan het zijne eerste diep© smart kan uitwieenen, V, HET .OORDEEL DER 'VdERELD. Het aangrijpende en tevens raad selachtige drama bij de familie Cro- nau vormde weken lang het gesprek in de stad. De deelneming met den ontvanger was groot. Luid werd de arme, be drogen man betreurd, want lang schortte id© wereld haar'oordeel niet op, Meedoogenloos brak zij den staf over Gerhard Cronau, Zoodra diens vlucht vaststond en de nadere om standigheden daarvan bekend veer den, begonnen zelfs zijn vrienden! aan hem te twijfelen.- Zoo omzichtig als de justitieraad oordeelden maar weinigen, ofschoon het velen onbegrijpelijk toescheen, hoe zulk ©en rechtschapen' tot dusver onbesproken man, wien daarenboven nog idd schoonste .verwachtingen voor de toekomst toewenkten, zich deze zoomede zijn gansch© levens geluk verwoesten kon door het ver duisteren van 3000 thaler. Maar- waren ier niet voorbeelden' genoeg, dat door nog veel, veel ge ringerontvreemdingen, personen, op wien tot dusver geen enkel vlek- j ©rustte, zich in een rampzalig oogenblik van nood aan het goed van anderen vergrepen? Menigeen had al vroeger eens zijn© meening te kennen gegeven, dat de onbemiddel de -assessor er ternauwernood zou kunnen komen zonder schulden te maken. En di© schulden nu konden hem wellicht te zwaar geworden zijn. Ho© dan pok, Gerhard Cro- nau's gansch© handelwijze op dien noodlottigen -avond veroordeeld© hem. Alle verklaringen der dienstbo den versterkten die op hem gevallen verdenking en mevrouw Cronau be klaagd© luid en in veelzeggend© ter men haren echtgenoot als het slacht offer van zijn edel hart, dat gebro ken was door de hem -aangedane schande. D© ontvanger zelf was immer in den dood verstomd, maar het laatste aan zijn© val© lippen] ontsnapte woord bleef als aankla ger van den ontrouwen broeder. Dfeze keerd© ook niet terug om zich t© rechtvaardigen en zijn broe der, wien bij alles te danken had, naar zijn© laatste rustplaats t© bxm- gen. Terwijl de ontvanger ojider de algemeen© belangstelling ter aard© besteld werd, was er reeds ©en beviel tot gevangenneming tegen hem uit gevaardigd en d© politie zocht in all© zeehavens naar hem, behalve in de rechte, want er bleek ten duide lijkste, dat de vluchteling hen ont snapt was. Er waren er ook, dis beweerden, dat men hem had laten ontsnappen en weer anderen, die veel liever hoorden, dat de- ongelukkige, vroe ger zóó geachte man ontkomen dan gearresteerd was. Kortom, de -ge moederen wilden met betrekking tot den voortvluehtigen assessor maar volstrekt niet tot rust komen. Het gesprek bood daarenboven in di© klein© stad ©en onuitputtelijke stof aan- Steeds >vist men ;wat nieuws te ver tellen. Nu eens, zou Gerhard zich zeiven in handen der justitie geleverd hebben, Idan w©der zou hij al lang in d© gevangenis zitten. Doch dit werd niet bevestigd, daarentegen hield men vol, dat hij in Bremershaven gearresteerd was geworden op het oogenblik, dat hij scheep wild© gaan, totdat men ook hieromtrent weder wist te berich ten, dat alles verdicht was; en het laatst© leugenachtige bericht was d© assessor, di© tot over de ooren in d© schulden zat, had zijn schuLdei- schers een poets gebakken, iedereen om den tuin geleid, en zeilde nu m©t het geld zijns broeders o-p het groo te water, waarheen, dat wist men niet. Doch niet dit alleen. Ook d© om standigheden der familie Cronau werden druk besproken. Het tekort in de kas was voldoende gedekt door Orona.u's cautie Zooals ingewijden meenden te we ten was deze indertijd aan den jon gen ontvanger geleend geworden door den justitieraad Schroder, dj© hem zeer genegen was, en later was dit geleende geld terug betaald uit het vermogen zijner vrouw Daar om trof idan ook het verlies de be klagenswaardige .weduwe, die daar voor den troost had dat er geen] smet kleefde op het aandenken van haren echtgenoot en deze zijn zoons ©en onbesproken naam naliet. Om drie kinderen groot te brengen en op ©en grooten voet te leven, hier toe bleken echter de middelen te gering, waaronder de weduwe Cro nau dubbel 1-eed, wijl er ook haar dochter Isidore uit het eerste huwe lijk door getroffen werd en juist op ©en tijdstip, dat het jonge meisje in den bloei des levens stond eni hare aanspraken op het leven mocht doen gelden. Laatstgenoemden had den zich echter al hoven den bloei tijd ontwikkeld, waarom dan ook Isidore von Blanken niet alleen,1 treurde over het ongeluk harer moe der, maar er als 't ware woedend over was en er God en Iden menschep d© schuld van gaf. Het minst van al was zij over Ger hard te spreken. Onbewimpeld noemde zij hem den dief en den indi- recten moordenaar zijns broeders, daarbij den vurigen wensch uitspre kende, dat hij gevangen genomen en veroordeeld mocht worden. Van zulk eene gezindheid had Malchen ^Vellncr geen vermoeden, zoodra de eerste pijnlijke dagen van droefheid en verwarring in d© .wo ning der Cronau's voorbij waren, zette haar medelijdend, beangstigd hart er haar toe aan, om Isidore een bezoek te gaan brengen en haar vam hare deelneming te verzekeren. Tot hare groote verwondering nam Isi dore dit vrij koel op. De jonge dame droeg wel voor haren stiefvader een elegant rouwgewaad, doch wijdde aan het aandenken van dén overle dene maar weinig woorden. Daarentegen was zij onuitputte lijk in het beklagen van het noodlot, dat haar in deze rampzalig© omstan digheden had verwikkeli. Zij be jammerde op eene hoogst onkiesch© wijze het tweede huwelijk harer moe der, die door haar zwager zoo schan delijk bedrogen was geworden. Hier mede was zij in het gewen schte vaar water gekomen ien nu viel zij mee doogenloos op Gerhard Cronau aan.; Wordt vervolgd.) IEHWE HURLEMSCHE MUIT fl.S IOOO lil—- 311=?.? 100*=? 00af 15

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1908 | | pagina 1