Nieuws uit
Kennenperiand.
sociale Berichten.
Vragenbus.
Populaire Politiek.
BINNENLAND.
zou exploiteeren tegen het Katholi
cisme.
Dit zijn de hoofdlijnen van deze
onverkwikkelijke zaak.
En nu zou men meenen, dat de
geheele Europee=che pers als één man
zou zijn opgestaan om vol verontwaar
diging te protesteeren tegen een zoo
schandelijke verguizing van hetjour
nalistieke métier, in den persoon van
een der achtenswaardigste persbroe
ders Te meer zou men dit verwach
ten, nu men nog de wegstervende
echo hoort van het Ferrer-gehuil, dat
op een roerende eenstemmigheid
scheen te duiden in diezelfde Euro
peeeche pers.
Wie echter zulks verwachtte, neeft
stellig geen rekening gehouden met
de „onbeduidende" omstandigheid,
dat net blad van den heer Vrau
toevallig een Katholiek blad was.
XJit de Pariischen watersnood.
De toestand te Parijs is niet alleen
voor de bewoners een ramp. ook de
dieren hebben ervan te lijden. De „N.
Y. Herald" geeft ten minste het
volgende beeld van den toestand, die
er op het oogenblik in den dierentuin
heerscht.
Bijna heel de tuin zegt het blad,
staat onder water, en waar het water
nog niet is doorgedrongen, is de bodem
veranderd in een dikke laag {modder
Het apenhuis verspreidt, zooals te
begrijpen is, een zeer benauwde at
mospbeer, zijn bewoners slaan een
bezorgde blik op dien onwelkomen
bezoeker en klimmen hoog in huis en
palen.
Een aap door reumathiek geplaagd,
grijpt benendig een vluggeren collega
vaBt en wordt zoo uit 'net wat*r
opgeheschen, natuurlijk onder gewel
dig protest van zijn redder, die vol
woede schreeuwt De bavianen bewaren
een doodelijke stilzwijgen, eo kijken
nog woedender dan gewoonlijk.
De krokodillen voelen zich in hun
element, nu zij naar hartelust in het
water kunnen ploeteren.
Ook in het slangenhuis ie het water
deorgedrongen, en de oppasser, die
voor het voeden der dieren moet
zorgen, schijnt dit nu en dan te
vergeten, daar hij zijn handen vol
heeft om zijn huis te Choisy-ie-Roi
tegen e m leger vau ratten te bescher
men.
Ook de vogels hebben het hard te
verantwoorden. De papegaaien met
hun prachtige veeren zien er droevig
uit en doen door den tuin niet meer
hnn schel geschetter weerklinken. De
zilver fazanten zitten onder de modder
en de duiven liggen dood in het
water.
Het musschenvolkje schijnt in zijn
element.
De olifanten huiveren en zwaaien
met hun sluif, wachtend op voedsel,
dat niet komt.
Oe leeuwen en tijgers snuffelen aan
iedere staaf van bun kooi, in de hoop,
er een te vinden, die voor hun kracht
zal wijken.
Verschillende dieren zullen sterven,
zeide de bewaker; ook de beren
maken het ondanks bun redding uit
den kuil verre van gunstig.
Een slachtoffer der wetenschap.
Een fabrikant van X-stralen-toestelien
te Londen, de heer Cox, is ten gevolge
van zijn proefnemingen aangetast door
een eigenaardige ziekte. Veriedtro jaar
moest hem een vinger worden afgezet,
en eenigeu tijd later was het noodig
nog drie vitgers van de rechterhand te
amputeeren. Koning Eduard heeft bij
die gelegenheid het slachtoffer der
wetenschap van zijn deelneming laten
blijken, door hem een gift van 200
pond te doen toekomen
De ziekte is echter geenszins tot
staan gebracht. Blijkbaar tastte zij
het geheele organisme aao, want d-
verschijn)-elen beperken z'ch Diet tot
de handen en de armen. Een dezer
dagen heeft men den patiënt den
recbter-ondersrm moeten afnemen.
Jhr. Mi*. Boëll.
Omtrent het nieuwe Eerste kamer-lid
Jhr. W. Roëll, deze week door Prov.
staten als zoodanig gekozen, kan nog
het volgende worden medegedeeld
Jhr. mr. Riël is een Haarlemmer
van geboorte. Hij studeerde in de
rechten te Utrecht en promoveerde
aldaar in 1866, op 22- jarigen leeftijd,
tot doctor in de rechten op een proef
schrift over een historisch onde, werp
op waterstaatsgebied. Na aanvankelijk
werkzaam te zijn geweest asn de pro
vinciale gnlfie te Arnhem, waar hij
tevens in derecatspraaüjk was, werd
hij in 1868 benoemd tot kommies
chef ter provinciale griffie in Utrecht
en in 1872 tol griffier van de staten
van Zuid doiiaud.
in 1877 werd bij gekozen tot ltd
der Tweede Kamer in het fluoddi
strict Uirtcht-, voor welk district hij
tot 1886 zitting had. Het volgende
jaar vaardigden de Staten van Zeeland
(inn af naar de Eerste Kamer. In
1888 werd hij opnieuw benoemd tot
lid der Tweede Kamer voor Utrtcm
en voor Haarlem. In 1894 etclds hij
een ministerie zauiea, waarin bij zeil
als minister van buitenlandsche zaken
optrad. Een jaar na aftreding van dit
miDisteiie. dus in 1898 werd hij door'
de staten van Zuid Holland opnieuw
gekozen als lid vau de Eerste Kamer.
in 1901 vaardigde het d'stnct
Utrecht hem naar de Tweede Kamer,
nerkoos hem in 106, maar liet hem
in 1909 vallen vour een anti revolu
tionnair, den heer Van Hoogstraten.
Thans hebben onze staten hem ge
legenheid gegeven bet parlementaire
strijdperk andermaal te betreden. 4et
zal zeker niet dikwijls voorkomen,
dat eeD ou ilid van de Tweede Kamer
tot driemaal toe lot lid vau de Eerste
Kamer wordt herkozen.
Dat hem ook overigens vele biijkeD
van waardeenog zijn gegeven, is be
kend.Wij herinneren slechts aan hetfeit
dat hij tijdens de mindsrjarigheid van
H. M. de Koningin, iid, tevens sec
retaris van den Raad vsd Voogdij
was. Hij heeft versciiilleDdestaatkon
dige werken geschreven over de her
ziening der grondwet, de regeling der
administratieve rccntbank etc. en hem
werueu een reeks zeer booge onder
scheidingen, binnen-en buiteoiandscbe
verleend
namens den geheelen vakbond ie pro-
testeeren tegen de lage en onware
verdachtmaking', ontsproten uit eene
Parijsche correspondentie van een te
dezer stede verschijnend groot anti
katholiek dagblad en met graagte
overgenomen door zoogenaamde neu
trale en socialistische vakbladen,
welke het doen voorkomen, alsof U
Mgr. gedrongen door den gestadigen
achteruitgang der Ivath. Kerk in
Frankrijk onder den werkenden
stand, thans dezen stand eerst te
hulp komt, om hem daardoor voor
Christus' Kerk te winnen en te be
houden.
Al zouden feiten, als de afschaf
fing ,der slavernij in de eerste
eeuwen, het ontstaan der gilden in
de middeleeuwen en dergolijken in
la,ter tijd niet genoegzaam a-antoo-
nen, dat onze Moeder de H. Kerk
de belangen barer kinderen steeds
heeft behartigd, toch getuigen wij,
in de handelwijze van U Mgr. niets
anders te zien, dan het volbrengen
der taak, welke de R. K. Kerk zich
steeds beijverd te volbrengen nl. te
werken in het belang barer kinderen.
Aanvaard Mgr. namens den Ned.
Bond van Bakkers enz. de diepste
gevoelens onzer hoogachting en dank
en laten wij er den wensch bijvoe
gen, dat Gods zegen in ruime mate
op Uw poging moge nederdalen. j
Namens het bestuur van boven-
genoemden Bond, Van U, Monseig
neur, de gehoorzame zoon in Chris
tus.
JAC. VAN OOSTERüM,
Secretaris.
Afschaffing van nachtarbeid vour
bakkers.
Namens den Nederl. It. K. Bond
van Bakkers-, Cacao-, Chocolaad- en
Suikerbewerkers is onderstaand
schrijven in de Fransche taal ge
steld, verzonden aan Mgr. Amette,
Aartsbisschop van Parijs.
Monseigneur
Het bestuur van bovengenoemden
Bond, vertegenwoordigend a-lle Ne-
derlandsche Boomsch-Katholiek ge
organiseerde broodbakkersgezellen,
niet blijdschap, door middel der R.
K. Pers* vernomen hebbende, dat ook
in Frankrijk de strijd der bakkers
tegen den vloek van jiun bestaan,
namelijk den nachtarbeid, een aan
vang heeft, genomen; en dat het
juist Uw Doorl. Hoogw. als Prins
der Kerk in Frankrijk, is geweest,
die deze beweging zoo'n flinken
stoot heeft gegeven, ja als het ware
daarvoor het initiatief hebt geno
men, voelt zich gedrongen, U Mgr.
daarvoor welgemeende hulde te bren
gen. Tevens wenscht het bestuur
BEVERWIJK.
Raadsvergadering
De woeste sneeuwstormen trotsee-
rend waren Vrijdagmorgen te half
tien de raadsleden van Beverwijk
saamgekomen om o.m. te komen be
raadslagen en beslissen over het be
langrijke punt: de verbetering
van de Breestraat.
Een beknopt verslag gaven we
reeds gisteren, thans een uitvoeriger.
Op den heer Poel na, waren alle
hoeren present.
Verschillende
mededeelingen
werden door den Voorzitter ge
daan, alsgunningen van aanbeste
dingen, goedkeuringen van besluiten
door Ged. Staten, proces-verbaal van
kasopname, aannemingen van benoe
mingen, een schrijven van de gem.
Zaandam, waarin meegedeeld wordt
dat Assendelft is toegetreden tot de
{Waterleiding-Commissie, enz.
Nog te elfder .ure is ingekomen
een verzoek om bouwvergunning
van de Maatschappij tot exploita
tie van onroerende goederen, „Oud-
Me erenstein".
De Raad stelde 't stuk in han
den van B. en iWi. om prae-adviés.
De V oorzitter hoop te nu maar,
dat, wanneer de vergunning gegeven
wordt* er ook gebruik van gemaakt
zal worden, opdat het werk niet voor
niets zal gedaan worden.
De Voorzitter bi acht hierna
in behandeling het cardinale punt:
Verbetering der Breestr aat.
De heer Biraun yond de ver
betering der straat noodzakelijk.
Toch jkan spr. zich niet vereenigen
met de voorgestelde grintbeharding-
Allereerst zullen de onderhoudskos
ten wel f 150 a f 200 per jaar bedra
gen. Op de tweede plaats, wanneer
de grint is plat geloop-en, zal hat
weer stuiven en ten derde zullen
dp jongens met de steentjes de rui
ten ingooien.
j Hij had liever aan weerszijden een
klinker-bestrating, al kost deze ook
wat meer.
De V oorzitter, dit wel voor
zien hebbende, deelde mede, dat een
klinker bestrating f 2800 meer zou
kosten. Het onderhoud der grintbe
harding' zal jaarlijks meer kosten
dan de heer Braun meent.
Veel gegevens heeft de heer Lan
ge n d ij k in de begrooting gemist.
Aan de rioleering, straatkolken, enz.
is b.v. heelemaal niet gedacht. Hij
zou het {beste vinden de zaak nog
|maar eens aan te houden. Dan kan
j alles nog eens nagegaan worden.
Uitstel, da,t zou de Voorzitter
liever niet willen. Het is veel be
ter, dat de zaak nu ma,ar afgedaan
wordt. De argumenten van den heer
Braun zijn wel voorzien en B. en
iW, kannen alle mogelijke inlichtin
gen geven. Allereerst hebben B. en
LWi. zich ,op 't standpunt van een
zuinig beheer geplaatst.
Er is een primitief riool en B. en
Vmeenen dat dit kan blijven. De
gem. architect is van een tegenover
stelde ineen ing'.
Een cementen rioleering aan
weerszijden, van de Bloksteeg totj
de O. School met aansluiting aan
de particuliere rioleering zou kosten
f 1800 f750 f2050.
Ook bij de bestrating is groote
zuinigheid betracht. Een groot ge
deelte zal herbestraat worden. De1
vervanging der keibestrating door!
een klinkerbestrating zou kosten
f1356.
{Wat de verlichting betreft, het
is niet zoo gemakkelijk te zeggen1
waar of de lantaarns zullen gc-1
plaatst moeten worden. Het is geen j
bezwaar deze zaak uit te maken,
wanneer de zaak der Breestraat haar
beslag gekregen heeft. Zoo gaarne
zou hij zien, dat de zaak nu maar
haar beslag krijgt.
Alias zoo blij elkaar tellende, krijgt
de heer Langendijk f 14500. Dat
is een belangrijk bedrag en dat
scheelt nog al wat met de vroeger
genoemde cijfers. Spr. zou nog wel
eenige verlaging kunnen aanbren
gen. B.v tusschen den Rijksweg en
de trottoirs zou ook gras gezaaid
kunnen worden en gras kost niet
veel.
Hier gevoelde de Voorzitter wel
veel voor, wanneer de strook gras kómt
tusschen de trottoirs en de klinker-
of grintbestrating, die naast den keiweg
komt te leggen. Het zou veel ooglij-
ker worden.
Mede zou het overweging verdienen
de oude rioleering te laten liggen, al
komt er een nieuwe, dan kan door
die oude het water vau den weg wor
den weggevoerd.
Een bezwaar had do heer Zwager,
wanneer de grasstrook langs den mid
denweg zou komen en er komt dan
een hekje langs, dan zal dit bij het
rijden beschadigd worden, iets wat de
Voorzitter toegaf.
Verbetering eischt de Breestraat, be
toogde de he-er Wiedeman, doch oen
uitgave van f 14.000 is geen kleinig
heid. En of nu 't nut zal opwegen te
gen de groote uitgaven, daar wordt
nog wel eens {tan getwijfeld. Spr. zou
lievter zien, dat 't werk bij gedeelten
werd uitgevoerd.
Doch dit werd door den Voorz.
beslist afgeraden. De Heidemaatschap
pij evenzoo. En ook is het voordeel iger
een werk ineens uit to voeren.
In 't rapport, zegt de heer Zwager,
staat vlat de ^hoornen uit 't Villapark
dit jaar verplant móeten worden in de
Breestraat. 't Is nu de tijd en voor uit
stel ziet spr. geen reden meer. Van
6 Januari af hebben de stukken ter in
zage ge', eg en; Spr. is volkomen ingelicht.
Hij gaat mee met 't voorstel van B.
en W., geamendeerd door den heer
Braun.
O'p 't oogenblik kan de heer E ij-
k i n g zich alleen vereenigen met 't be
toog van den heer Langendijk. De be-
groo-ting is thans ook 100 pCit gere
ten. Hij vindt 't bedrag veel te hoog,
alleen voor de stofbestrijding in 't be
long der neringdoenden. Spreker wil
daarom uitstel.
Doch, antwoordde de Voorzitter,
daarvoor is uitstel niet noodig. De be
dragen kan ieder zich thans wel voor
stellen. 't Is alleen een kwestie van
de kosten, daarover kan iedereen thans
even goed oordeelen. Niet alleen geldt
het hier de kwestie van de stof, doch
ook verbetering van de Breestraat-
zelve.
De heeren raakten uitgepraat en men
kreeg neiging te gaan stemlmen ovesr T
I amendement-Braun, dat in plaats van
1 grintbeharding, klinkerbestratiiig wilde,
waardoor de kosten f2800 hooger wer
den.
Een ander idee gaf weer de heer
Gorter .ln' plaats van een rollaag,
zou hij liever een hardstoenen trot
toir willen, al worden de kosten ook
f 2000 duurder.
Dat hebben B. en W. ook wel liever
gehad, zei de Voorzitter, doch gra
nieten banden kosten ruim f 4000 meer
en een heele hardsteen en bestrating wel
f8000.
Toen de heer Gorter dat hoorde,
schrok hij en nam zijn idee terug.
Weer vroeg de heer Langendijk
uitstel, hij wilde altijd nog maar be
zuiniging. Doch, toen de Vóorzitter
verzekerde, dat, wanneer de Baad de
uitvoering aan B. en W. overlaat, dan
zal zeker de zuinigheid betracht wor
den.
Veel voelde de heer Zwager voor
't gras niet, hij vreesde dat het daar
een vuile boel zal worden, toch wil hij
er zich niet tegen verzetten, daar hij
't gras noodzakelijk acht voor den boo-
raengroei.
Ten langen laatste werd 't amende-
ment-Braun aangenomen, in et alleen de
stem van den heer Wiedeman tegen.
Nog gaf de V o o r z i 11 e r in overwe
ging ook te besluiten tot leggen van
een waterleiding. Doch de Raad ging
hier voorloopig niet op in.
Het voorstel van B. en W., werd
daarna aangenomen. De lieerem E ij king
en Wiedeman stemden tegen.
Dit besluit hield in de opruiming
van de oude pompen. De Voorzit
ter herinnerde er aan, dat nu een
goede gelegenheid zich voordoet eens
te denken aan de oprichting van de
monumentale pomp van wijlen dr.
Schuijt.
Ingevolge 't advies van de Nederl.
Heidemaatschappij, werden verschillen
de voorstellen gedaan betreffende de
boomplanting in diverse straten. Doch
de heer Zwager wilde liever alleen
dat doen, wat onmiddellijk in verband
Staat met de Rreestraatwerkan en het
volgende te houden voor de begrooting
1911.
Dit is ook de bedoeling van B. en W.,
zei de Voorzitter.
De hoornen in de Breestraat zullen
door de gemeente geveld worden en
daarna verkocht.
Rondvraag.
De heer E ij king vroeg ten slotte
nog eenige inlichtingen over 'de over
name van den Visschersweg. Wanneer
hier vroeger een weg is geweest, dan
moet de gemeente dien weg toch over-
nemen, betoogde spreker.
Een antwoord hierop, zal de Voorz.
in de volgende vergadering geven.
De heer Gorter gaf nog in over-j
weging den toegang tot de Openbare
School aan de andere zijde te maken.
Dan zal er minder bezwaar wezen,
dat het nieuwe plantsoen bij de opknap
ping der Breestraat zal beschadigd wor-1
den.
Dit zullen B. en W. overwegen.
De vergadering werd daarna gesloten.
Vraag: Wanneer mod voor het
eerst de landweer dit jaar onder de
wapenen komen?
Antwoord: Om dit te kunnen
beantwoorden, dient n eerst. op te
geven tot welk bataljon u behoort.
V r.Wij' hebben «-en zoon van 17
jaar oud, die niet erg bij de hand ie,
en reeds laDg zonder werk. Nergens
heeft hij zin in en hij wordt met den
dag ooierschillLer. Waar kunnen wij
een R K Opvoedinnsgesticht of zoo
iets voor hem viuden, opdat bij tot
betere inzichten zal komen, of w iar
moeten wij or s auders vervoegen?
Antw.; Het beste zal zijn. dat u
overleg pleegt roet h»t bestuur der
St. Vincenuutivereeoigmg m uwe pa
rochie of uw pastoor
V r. iWieet ,U ook of er een boek
werk Wordt uitgegeven, getiteld
„De geheimen der Vrijlmetselarij".
Zoo ja* waar kan ik het koopen en
wat is de prijs?
A nt w. Onder dezen geheimzinni-
gen titel zijn er boeken genoeg uit
gegeven. Maar vertrouwbaar zijn ze
niet.
V r. Bestaat de spaarkas „Vesta",
Haarlemmerdijk 94, nog?
An tw. Een missive aan dat ad ree
kwam als onbestelbaar terug.
V r. Als ik een huis per week ver
huur, en de huurder trouw betaalt
maar mij niet bevalt, kan ik die
huur dan opzeggen, en .binnen hoe
veel tijd?
Antw Ja 't Zal redelijk zijn
den man zes weken te voren op te
zeggen.
V r. Hoe kan men inktvlekken uit
rood leder verwijderen
Antw. Dat is, door de amilina
waarmee het leder gekleurd is, bij
na nimmer mogelijk. {Want bij ver
wijdering ,van de inktvlek wordt er
een uitgebeten witte plek overgehou
den.
V r. Een jongen heeft mijn bril
met een sneeuwbal stuk gegooid.
Heb ik verhaal op zijn ouders?
Antw. Ja
y r. Hoelang* heeft men het recht
mij' op te roepen voor den dienst?
Ik ben van de lichting 1908.
Antw. Tot 1 Mei.
Vr; Hebben gewone Leden van
een Coöperatieve Vereeniging nog
verplichtingen na te komen om Lid
te blijven, wanneer door 't maken
van een Huishoudelijk Reglement
tot aanvulling van de bestaande sta
tuten zelfs t geheele Bestuur moet
aftreden, en men krijgt daardoor dan
een Bestuur da.t zijn functies niet
kan waarnemen, zoodat de betrok
kenen Led-en dan gevaar loopen, om
schadelijke verliezen te lijden?
Antw. Men is natuurlijk altijd
vrij, als lid te (bedanken. De sta
tuten geven de manier daartoe weer.
Vraag. Wij zijn met vijf broers
van een vader, drie van de eerste
en twee van de tweede moeder. Vier
hebben geloot waarvan er twee ge
diend hebben (de oudste niet) "en
één nog dient-, doch heeft geteekend.
lW(el heeft hij een dienstplichtig
nummer getrokken, maar is vrij ge
steld wegens broed er dienst. Ben ik
nu als {jongste [zoon vrij of niet?
Antwoord. Van de vijf wetti
ge broeders of halve broeders wordt
aan de kleinste helft vrijstelling ver
leend (art. 47 Militiewet). A. heeft
niet gediend, B. en C. wel, D. dient
tiog, derhalve is E vrij.
V r. In de 1ste les van de Espe-
ranto-Cursus, 13 Nov. 1909, las ik
V.
Ban stukje geschiedenis.
Wij hebben het reeds gehad lover
onze grondwet en onze tegenwoordige
staatsinstellingen, nu eens iets over
het ontstaan daarvan.
Onze grondwet en onze tegenwoor
dige staa.sinstellingen zijn tot stand ge
komen onder den invloed van de wijs
begeerte der 18e eeuw en van de Fran
sche omwenteling. In de tweede helft
der 18e eeuw was men over verschil
lende zaken, als godsdienst, vrij Leid,
recht, staatsbestuur enz., geheel anders
gaan denken als men tot dan toe ge
daan had. Daarbij telde men gezag en
overlevering niet meer, maar vroeg al
leen wat mm er zelf van dacht. Me|t
lichtzinnige oppervlakkigheid werden
alle bestaande instellingen veroordeeld
®n met dezelfde .lichtzinnige opper
vlakkigheid meende men dat niels ge
makkelijker was, 'dan in de plaats van
het bestaande geheel en al nieuwe toe
standen in het leven te roepen, Zooi
ontzag men niets, zelfs niet het hei
ligste. Zoo meende men, dat alle be
staande instellingen, in Kerk, Staat en
samenleving geheel en al moesten ver
nieuwd worden. In de hoogere en ln
de m'ddelklasse vooral waren deze be
grippen diep doorgedrongen, terwijl
voor het uiterlijke alles nog in kerk,
staat en maatschappelijk leven bij het
oude gebleven was. Zoo was de har
monie, de overeenstemming tusschen
hetgeen men inwendig dacht, hoog
schatte, nastreefde, en hetgeen er in
werkelijkheid bestond geheel en al ver
broken: de bestaande orde van zaken
kon derhalve niet blijven. Men begon
naar een onbeperkte vrijheid te verlan
gen, men beschouwde 'de Staat niet
meer als een van God gestelde orde
van zaken, maar als een willekeurig
en vrij verdrag van menschen onder
ling, men vergat dat do menseh vqn
nature goed, alleen door de bestaande
maatschappelijke samenleving werd be- i
dorven, alles zou van zelf goed zijn,
als men den mensch maar zooveel mo
gelijk vrijheid liet. Daarom had men
den mond vol van „vrijheid, gelijkheid
en broederschap" en vele andere
schoon klinkende leuzen meer. Deze en
meer dergelijke dwalingen werden ijve
rig verspreid door mannen als Diderot,
Voltaire, Montesquieu en vooral door
Jean Jacques Rousseau. (Contract so-
cjal, Rechten van den mensch en van
den staatsburger). Alles dweepte daar
mede in Frankrijk en in 't buitenland
dweepte alles met hetgeen in Frankrijk
mode was.
kiej-k met deze bearipnen in strijd
waren de toestanden, zooals zij in wer
kelijkheid bestonden. De vorst had nog
een onbeperkte macht, het volk om zoo,
te zeggen in 't geheel geen med,ezeg-
genschap in 't staatsbestuur, of zoo 't
daar iets van had, was die macht ge
heel in handen van enkele beersch-
zuchtige familiën, welke die macht
slechts ten eigen nutte uitoefenden. De
adel en de geestelijkheid hadden voor
rechten, waarvan vele 'n tweehonderd
jaren vroeger reden van bestaan had
den, maar thans niet meer en die niet
temin zwaar drukten op den derden
stand. Zoo b.v. recht op hooga amb
ten en waardigheden, vrijheid van be
lastingen, recht op heerendiensten enz.,
en dit alles in overdreven mate. Dik
wijls was een hofpartij oppermachtig
en heerschte slechts ten bate van zich-
zelven en hare gunstelingen, maar ten
koste der goede burgers. Ook de ste
den hadden voorrechten boven 't platte
land en in de steden hadden gilden
weer hunne voorrechten en evenzoo af
zonderlijke familiën. Hervorming der
staatsinstellingen en van het staatsbe
stuur. was dus wel noodzakelijk. Over
geheel Europa heerschte zoo een ge
spannen toestand, maar bijzonder over
Frankrijk, waar bij dit alles nog een
enorme staatsschuld, ja, bijna een
staa'sbankroet, drukkende belastingen,
mislukking van oogsten en andere on
heilen het land teisterden. Daar zou
dan ook de bom barsten.
Den 5den Mei 1789 riep Kioning Lo-
dewijk XIV de Staten-Generaal bijeen.
Dezen namen spoedig zelf het heft in
handen, doeh kwamen weldra onder
den invloed van het Parijsche gepeupel
en onder de macht der volksmannen.
Alle privilegiën, voorrechten, onder
scheidingen, benevens alle rechten, die
uit het oude stelsel voortvloeiden, wer
den met één decreet afgeschaft en de
„rechten van den mensch en den staats
burger" afgekondigd. Deze „rechten van
den menseh en den staatsburger", be
vatten bij veel waars ook zeer grooite
onjuistheden en dubbelzinnige uitspra
ken. Daarop zou echter de nieuwe
staatsregeling gegrond zijn. Door dit
alles heerschte in 't land een onbe
schrijfelijke verwarring. Er werd ge
roofd, geplunderd, gemoord, gebrand,
alles onder de lesuze: vrijheid, gelijk
heid, enz. Duizenden goéde burgers
verlieten het land, individuen van het
laagste soort maakten zich meester van
de regeering, het bloed vloeide met
stroomen en den 21en Januari 1793 viel
het hoofd van den onschuldigen, goed-
hartigen, maar zwakken vorst Lodewijk
XVI op het schavot.
In ons land was de toestand minder
gespannen. Al waren ook hier de
zelfde denkbeelden doorgedrongen en
verspreid, het verschil met den be-
staanden toestand was niet zóó scherp.
Er was hier te lande wel een stad
houder., maar deze bezat niet die absor
lute en onbeperkte macht van een kor
ning van Frankrijk, hij was slechts
de eerste dienaar van de Staat en ont
ving zijne benoeming van den Staten-
Generaal. Ook de adel was hier in 't
land niet zoo machtig en had mat zulke
buitensporige voorrechten als in Frank
rijk. Nederland vormde toen nog nie!
zoo één geheel, maar was meer een
bond van verschillende provinciën,
welke ieder als afzonderlijke staten
meer op zichzelf stonden. Brabant en
Limburg werden nog slechts als over
wonnen landen beschouwd en, bestuurt!.
Aan 't hoofd van dien bond van pro
vinciën stonden de Staten-Generaal. De
afgevaardigden voor den Staten-Gene
raal werden gekozen door de provin
ciale staten. De provinciale staten
bepaallden, welke stem hun afge
vaardigde daar moest uilbrengen. Zoo
hadden de provinciale staten èn in hun
eigen provincie èn over het geheele
land de macht, in handen. In die pro
vinciale staten nu en in de stedelijke
regeering hadden enkele familiën de
macht aan zich weten te trekken en zoo
j werd ons land feitelijk geregeerd door
enkele familiën, bestond er een fami-
i Heregeering. Die regeerende familiën
hadden zich voorrechten welen te ver
schaffen, wélke weldra in misbruikon
ontaardden, «ai streefden er voortdu
rend naar hunne macht te vergroeien,
ook ten koste van de macht des stad
houders. In sommige provinciën, zooals
Gelderland, was de adel nog tamelijk
macht;g, daar drukten nog heerendien
sten en andere lasten op de bevolking.
Het volk en zeLfs de gezeten burger
stand, had dus feitelijk weinig of geen
macht of medezeggenschap in het
staatsbestuur. Toch vinden wij in ons
land te dien tijde niet dat wanbeheer
aaD den eenen kant en die uitsluiting
en onderdrukking aan den anderen
kant, gelijk wij dat in Frankrijk of ook
elders aantreffen. Dan was er nog iets:
Katholieken, alle secten, die buiten de
Gereformeerde staatskerk stonden (b.v.
Lutheranen, Mennonieten), en Joden,
te zamen 1/3 derg eheele bevolking, wa
ren van allen invloed op 't staatsbe
stuur en van alLe ambten uitgesloten.
Dit alles was in strijd meit do begrip
pen der Fransche lilosofie en de rech
ten van den inensch en dein staatsbur
ger, zooals zij door de Fransche om
wenteling waren aangenomen en afge
kondigd. Het is te begrijpen dait al
len die niet tot de staatskerk behoorden
en dus ook de Katholieken, ijverig van
dien heers chenden geest der Fransche
filosofie gebruik maakten, om uit hun
verdrukking te geraken.
Zoo ontstonden er in ons land drie
partijen, die van de regeerende fami
liën, die van den adel en eindelijk die
der democraten. Deze laatst*.en moet
men niet verwarren met de democraten
van nu. De democraten va» to cm wa-
ren uit de gezeten, ontwikkelde bur-
1 gerklassen, zij wilden niet langer ge-
doogen, dat enkel heerschzuchtige fami
liën stad en Land regeerden en macht
j en invloed gebruikten om zichzelven
J en de haren, desnoods ten koste van
het algemeen wèlzijn te bevoordeelen.
Zij noemden zich patrioüten. Velen van
de partij der regeerende familiën en
ook van de partij van den adel, waren
doortrokken van dei beginselen en be
grippen der Fransche filosofie, ook zij
wilden het volk meer invloed op de
regeering geven, maar als volksverte
genwoordigers beschouwden zij uitslui
tend zichzelven. Hun streven was meer
gericht op uitbreiding van eigen machit
ten koste van de stadhouderlijke macht.
Zij sloten zich aan bij de patriotti
sche partij, maar vormden in deze
partij eigenlijk een onzuiver bestand
deel, zij waren niet de ware patriotten,
omdat de patriotten eigenlijk niet zoo
zeer tegen de macht van den stadhou
der, maar wel tegen de macht der nog
regeerende familiën gekant waren. Te
gen deze partij vormde zich uit den'
adel en d'e lagere volksklasse de prins-
gezindd .partij, die den stadhouder meer
macht wenschte toe te kennen. Zoo
stonden prinsgezinden en, patriotten te
genover «elkander. Het is duidelijk, dat
de patriotten stieun zochten en vonden
in Frankrijk, en dat de gebeurtenissen
dóór en de vrijheidsoorlog iD Amerika,
min of meer prikkelden tot navolging.
Toen dan ook de Fransche Republiek
aan de oude regeering hier te lande
den oorlog verklaard had, worden de
Fransche troepen door de patriotten
met gejuich ont-vangien als de bevrijders
van de oude familiieregeering en adel-
heerschappij en de brengers van vrij-
he'd, gelijkheid en broederschap. De
kennismaking kwam ons echter duur
te staan. Intusschen had de patriotti-
sche .partij op deze wijze gezegevierd.
De Prins van Oranje had het land
verlaten, ons land werd de Bataafsche
Republiek. Overal werden in de steden
revolut'onaire comi é's opgericht, om
de regeering van de heerscheade fami-
liën over t« nemen, dis gedwongen of
vrijwillig van hun macht afstand moes
ten doen. Het oude regeeringsstelsel
was vernietigd, de omwenteling was
voltooid, zonder dat er "blood gevloeid
had.
Maart 1796 kwam de nationale ver
gadering in Den Haag bijeen tot het
ontwerpen eener nieuwe staatsregeling.
Voor de verkiezing was het geheele
land verdeeld in 126 kiesdistricten van
ongeveer 15000 zielen, terwijl elk dis
trict weer verdeeld werd in 30 grond
vergaderingen van 500 personen. In.
elke grondvergadering kozen de stemge
rechtigden (burgers boven de 20 jaar)
één kiezer, waarna de 30 kiezers van
het district één lid voor de nationale
vergadering kozen. De nationale ver
gadering begon niet, zooals de Fran-
schenv alles omver te werpen vóórdat
men iets daarvoor in de plaats had.
Geleidelijk zou alles hervormd worden,
haar eerste werk was het ontwerpen
van een nieuwe staatsregeling. Na veel
beroeringen, kwam eindelijk dit ont
werp tot stand en werd in de grond
vergaderingen aangenomen. Ofschoon
die stoalsregeling, evenals een gebouw
dat in haast is opgetrokken, vele on
volmaaktheden ver.oonde, bevatte zij
toch veel goeds. De baatzuchtige fami-
lieregcering was vernietigd, evenzoo het
provincialisme: iedere provincie zou
niet meer een staat op zichzelf vor
men, Brabant en Limburg werden niet
meer als overwonnen landen, maar als
gelijkgerechtigd beschouwd, de staats
kerk was afgeschaft, niemand zou meer
om redenen van zijn geloof van het
recht op open!) a re amb.en ervan be-
rimfd zijn, de volksvertegenwoordi
ging welke het land zou besturen, zou
niet meer door de provinciale staten,
maar rechtstreeks door het volk geko
zen worden.
Zco was dan gebroken met het oude
regeeringsstelsel en een nieuw daarvoor
in de plaats gekomen. Dit heeft zich
verder rustig ontwikkeld tot het stel
sel, waaronder wij nu leven.
