DAGBLAD voor NOORD- en ZUID-HOLLAND.
eesrste blad.
STADSNIEUWS
Naamdag ia december isia
GCinderhuisvest 29-31-33, Haarlem
N.V. HET UMLENStW. ASSURANTIE
EH COHIMISSIEKANTODH.
37 ule Jaargang No. 8011
Bureaux van Redactie en Adminietratie
Intercommunaal Telefoonnummer I486.
GUT,DEN ba
Dit nummer bestaat uit
twee bladen.
Haarlemsche Alledagjes No. 747.
Muziek.
TOESTANDEN IN HET BLEEKERS-
bedrijf.
ABONNEMENTSPRIJSi
Per 8 maanden voor Haarlem 1 71.35
Voor de plaatsen, waar een agent is gevestigd (kom der gem.) - 1.35
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per poet 1.80
Afzonderlijke nummers 0'03
PRIJS 1 l ADVERTENTlëNt
Van 16 regels fiO cent (contant 50 cent). Iedere regel meer 10 ct.
Buiten Haarlem en de Agentschappen 15 ct per regeL BiutenL 20 ct.
Dienstaanbiedingen 25 ct (6 regels), driemaal voor 50 ct tó contant).
soos
GULDEN bij
levenslange onge
schiktheid tot
werken.
'Alle betalende abonné's op dit blad. die in liet bezit eener verzekeringspolis zijn, zijn volgens de bepalingen op de polissen vermeld, tegen ongelukken verzekerd voon
GULDEN bij 1 KTfl GULDEN bij f fifi GULDEN hij fSULDEN bij
Verlies van een |*^|I verlies van H 11 |j j| verlies van van
band of voet. I M1— één oog. 9 6— tUI één duim, V wijsvinger.
400
GULDEN bi)
overlijden.
300
15
verlies van
één anderen
vinger.
De nltkeerïng dezw bédragen wordt gegarandeerd door de Maatschappij „HoIIandscÜe XTgemeene Vemkeringsbank" te Scbiedam.
AGENDA. 17 December.
Gebouw St Bavo R- K. Volksbond
Vergadering Handels- en Kantoorbedienden.
Vergadering Bloemisten. Vergadering
Typografen.
Kathedrale Kerk 8 nur Cursus
in de Katholieke (ieloofs- en Zedeleer.
(Zie Stadsnieuws).
Groote Kerk 12 uur Orgelbe
speling door den heer Louis Robert. (Zie pro
gramma onder Stadsnieuws).
Gebouw St. Havo R. K. Volksbond
Lezing met lichtbeelden door den Weleerw.
Pater A. van Croonenburg, over het Missie
werk op Nederl. Nieuw-Guinea en de Moluk-
ken.
Sociëteit „Vereeniging" 8 uur
Haarl. Bach vereen i ging. Derde Concert: Or
kest van het Concertgebpuw te Amsterdam.
I" e y 1 e r Museum Tentoonstelling,
van moderne aquarellen.
Bisschoppelijk Museum (Jansstraat
79). Geopend eiken dag van 10—5 uur. tegen
betaling van 25 cents. Uitgezonderd Zaterda
gen en R. K. Feestdagen.
DE K. S. A.
Die drie letters zijn bekend genoeg: de
Katholieke Sociale Actie het is niet te
ontkennen leeft in den laatsten tijd daar
enboven met kracht op en laat zïoh gelden,
en de samenwerking met de Katholieke ver-
eenigingen, waarvan zij als het ware de allen
omvattende bnnd uitmaakt, wordt él krach
tiger en vruchtdrageuder.
Ook hier ter stede.
Toch is er hier zoker één ding, dat o. i. (en
ook daar 't oordeel der leidende personen in de
Katli. Soc. Actie ten onzent) verbetering be
hoeft.
Het terrein dat aan het Plaatselijk Comité
voor Haarlem en'omstreken is toebe
deeld, is te groot en te uitgebreid. En vooral
nu het zich laat aanzien, dat in het komende
seizoen veel werk aan den winkel komt (men
zie hierbij het verslag der Diocesane verga
dering, gisteren te Rotterdam gehouden!)
moet er door de plaatselijke Comité's voor
gezorgd worden, dat onnoodige ballast wordt
aan den wal gezet. Wij noemen zoo „de om
streken", die voor het Haarlemsche Comité
met name niets dan „ballast" zijn, terwijl een
eventueel totstandkomen van eigen plaatse
lijke comité's in onze omstreken (b.v. Seho-
ten-Santpnort. Heemstede, Overveen) de ac
tie der K. S. A. daar ter plaatse vanzelf
vruchtbaarder zou maken.
Van twee kanten dus voordeel: Haarlem min
der gehinderd door een blok aan het beeu, in
de omstreken méér actie door het werk in
eigen kring te doen.
Wij bevelen aan de Katli. vereenigingen in
den omtrek met aandrang aan, deze taak
ernstig te willen overwegen.
ALBERT SPALDING.
Er zijn solisten-concerten, die artistiek zóó
zuiver zijn, dat we ons uitsluitend hebben
toe te leggen op het geestelijk omvatten der
karakteristiek van den optredende, dat we
ons alleen hebben te conoentreeron, en
dit is waarlijk niet gering op het nieuw-
persoonlijke, da.t door den artist wordt ge
openbaard. Zoo luisteren we naar Messchaert,
naar Wullner, naar Friodberg, en zoo hebben
we ons Zaterdagavond ingespannen voor den
violist Spalding. Dit is de moeite van 't
geest-in3pannen waard en 't wordt beloond 1
Er zij u avonden met koren en solo's van ach
ten tot elven, die je zeeziek maken onbe
langrijkheid, terwijl je deze enkele men-
schen een igo kwartieren hoort en je geest
voor langen tijd aan hun kunst gebonden
biij ft.
Fijn is de kunst van dezen jongen violist.
Zij is jong en poëtisch, maar stork, vol bloei
ende levenskracht. Hij heeft, oen prachtig
temperament en daarbij een beheersching,
dio steunt op een benijdenswaardige wils
kracht. Die bewuste wilskracht vooral zien
we overal in zijn spel, en bepaalt typisch
zijn artisticiteit. Ik herinner mij allereerst
de Sonate in A van Handel. De voordracht
van Hiindel-muziek kan al dadelijk de maat
staf zijn voor de waarde der waarachtige be
gaafdheid. Eu in deze Sonate heeft Spalding
aich dadelijk van een merkwaardige zijde
Jdoon kennen: Hij heeft Handel's grootsche
poëzie doen leven, juist door de piëteitvolle
beheersching van zijn jonge temperament. Er
was een blijde muzikale waarheid iu zijn spel
ishs volkomen bekoorlijks. Na Handel kwam
een onbeduidend virtuosenstukje van Mozart)
maar toen Reger, Sonate in A-molll
Reger's muziek belichtte hij' van de absoluut-
sensitieve zijde, en voor hen, die in Reger
alleen een versta,ndsmensch zien, was de voor
dracht door Spalding goed geweest om hen
te overtuigen van de heerlijke oorspronkelij
ke dichterlijkheid van Max Reger's muziek.
De Regervoordracht was heel belangrijk. Na
dezen moet ik nog wijzen op een ontroerend-
mooie vertolking van het Andantino Quietoso
van César Franck, op het koninklijke van
zijn spel in de muziek van Tschaikowsky, op
de zuivere muzikaliteit die hij wist te bren
gen in Villanelle van Christ. Kriens.
En bij al deze schoonheid de fijnzinnige be
geleiding van Coenraad Bos. De begeleiding
van Bos is vol muzikale perspectieven en bij
alle bescheidenheid zoo echt waardevol ar-
tistiekl (Wij ontvingen het ingezonden stuk
van Coenraad Bos, met een aanbeveling voor
Spalding, te laat om Zaterdag nog te plaat
sen.) H. F. A.
GEMEENTERAAD.
Vergadering van den Raad der gemeente
Haarlem, op Woensdag 18 Dec. a.s. des na
middags ten half 2 ure, in de Statenzaal
(Prinsenhof).
De volgende zaken zullen aan de orde
worden gesteld: 1. Mededeelingen en inge
komen stukken; 2. Vergadering met geslo
ten deuren; 3. Voorstel B. en W. vaststelling
staat betaling uit onvoorziene uitgaven, dienst
1912, met rapport Commissie van bijstand be
heer gemeente-financiën4. Id. id. aankoop
perceelen Koudenhorn en Koksteeg; 5. Id.
id. uitbreiding personeel gemeente-secretarie;
6. Id. id. verhooging posten begrooting ge
meente-gasbedrijf, dienst 1912; 7. Id. id. voor
ziening vacature Stads-organist en -klokken
speler, met voorstel-Mr. ïhiel e.a. en nader
schrijven B. en W.; 8. Id. id. wijziging ver
ordening, regelende den rang enz. der amb
tenaren en beambten ter secretarie; 9. Id.
id. id. jaarwedde Directeur Arbeidsbeurs, met
voorstel-J. L. E. I. Breda Kleijnenberg en
nader schrijven B. en W.; 10. Id. id. id.
verordening regelende aanstelling, ontslag en
bezoldiging Havenmeester, tevens inspecteur
der markten enz., en wijziging verordening
aanstelling en bezoldiging brugwachters; 11.
i Id. id. vaststelling voorwaarden verhooging
'subsidie O. P. W. Kriens over 1913; 12. Id.
id. vaststelling tarief onderstand 1913; 13/
Id. id. beschikbaarstelling gelden verbouw
school No. 7; 14. Id. id. verzoekschrift W.
de Vink, loonregeling; 15. Id. id. wijziging
verschillende verordeningen in verband met)
feestdagen; 16. Id. id. eervol ontslag Archi-
varis; 17. Aanbeveling Commissarissen Stads-
Apotheelc benoeming Commissaris; 18. Benoe
ming lid Commissie van toezicht Haarlem's
Muziekkorps, (aftr. Dr. H. D. Kruseman)
19. Id. id. Commissie van onderzoek aanleg
spoor- en overlaadhaven (vacature-Mr. Spoor)
20. Id. id. Commissie art. 166 gemeentewet
(id,); 21. Id. id. Commissie van bijstand in
het beheer der gemeente-financiën (id.; 22.
j ld. Commissaris Bank van Leening (id.)23.
J Verzoekschrift Dr. A. E. ten Oever herbe-
1 noeming gem. geneeskundige24. Id. H. van
den Berg id.
NEDERLANDSOHE SCHILDERS-GEZEL-
LENBOND.
Het hoofdbestuur en bestuur der afdee-
ling Haarlem van den Nederlandschen Schil-
dersgezellenbond, hebben aan de Patroons-
vereeniging verzocht de volgende loonen en
arbeidsregeling voor de schildersgezellen hier
ter plaatse met ingang van 1 April 1913
te willen invoeren:
le. Op 1 April 1913 in te voeren een mi
nimum-loon van 28 cent per uur voor een
meerderjarig gezel.
2e. Op 1 April 1914 dit uurloon te ver-
hoogen tot 29 cent.
3e. Voor overwerk 25 pet. verhooging van
het gewone loon. (De tijd van overwerk te
rekenen van 6 uur tot 10 uur 's avonds.)
4e. Nachtarbeid 50 pet. verhooging. (De
nacht te rekenen van 10 uur des avonds tot
7 uur 's morgens.)
5e. Zondagsarbeid 100 pet. verhooging.
6e. Een 10i/2-urige arbeidsdag, en de schaft
tijden als volgt te regelen. Des morgens om
7 uur aanvangen, van 12 tot 121/2 uur schaft
tijd en des avonds om 6 uur eindigen.
7e. Op 1 April 1914 een 10-urigo arbeids
dag invoeren, door de werktijd des avonds
iom 51/2 uur te doen eindigen.
I 80. Zoo het werk zich buiten de stad be-
j vindt, worde reisgeld voor heen en terug
verstrekt; is het werk ver van de stad,
zoodat het voor.i de gezellen niet doenlijk is,
i 's avonds naar huis terug te koeren, dan
wordt hen behoorlijk kostgeld toegekend.
Moet het werk loopende worden bereikt, dan
worden beiden loopen als werktijd beschouwd.
9e. Bestellen en vervoer van materialen en
gereedschappen geschiedt in den werktijd,
10e. De werkdag van 15 October af tot 1
Febr. mag niet korter zijn, dan 8 uur of 48
uur in de week.
11e. De uitbetaling van het loon geschiedt
des Zaterdags ten 4 uur. De gezellen zijn
tegen dat uur aan den winkel.
12e. Handhaving van de artikelen 1638 o
en d van het B. W. (De wet op het Arbeids
contract.)
13e. Deze arbeidsvoorwaarden vast te leg
gen in een collectief contract en geldig 'te
verklaren tót 1 April 1915.
In de rubriek Voor de Vrouwen in de
Voorhoede van 14 December schrijft de re
dactrice Anna K(ellenaers)—D(amereau) een
artikeltje over bovenstaand onderwerp, blijk
baar naar aanleiding van een toegezonden
stukje van iemand uit Heemstede, wiens zus
ter of meisje in het bleekersbedrijf werk
zaam is.
Mevr. A. K.D. schrijft in dat artikeltje
dat behalve in de huisindustrie er h.i. geen
„ellendiger leven" is dan in de bleekerijen
en verder dat er niet alleen in Heemstede,
maar ook in andere plaatsen op de bleekerijen
„vreeselijke toestanden" heerschen.
Zooiets, in onze nabijheid, leek ons „ijselijk"
en daar uit de samenstelling van meerge
noemd artikeltje zou kunnen opgemaakt wor
den, dat vooral de bleekerijen te Heemstede
bedoeld zijn, hebben wij in Heemstede eenige
bevoegden naar hun oordeel over de zaak ge
vraagd.
Het is onze gewoonte niet om laakbare toe
standen weg te doezelen, waar wij die ook aan-
treffen, maar ons bleek uit het onderzoek,
hetwelk door omstandigheden wel niet vol
ledig dit stellen wij voorop maar toch
vrij uitgestrekt was, dat uitdrukkingen als
bovenstaand, om het zacht te zeggen, wat
overdreven zijn, althans voor wat de bleeke
rijen te Heemstede betreft.
Over het stukje, dat aanleiding was tot het
schrijven van het artikeltje, deelde men ons
het volgende mede:
(De naam van den vermoedelijken inzender,
en van do betrokken firma en personen wer
den ons genoemd).
Zooals het zoo dikwijls met gelegenheids-
krantenschrijvers gaat, vooral met hen, die
te klagen hebben, generaliseeren zij een spe
ciaal geval en zoo worden in dit stukje toe
standen, die hij een enkelen patroon mis
schien bestaan, beschreven als zouden zij bij
alle patroons en op alle bleekerijen bestaan.
Dit nu is onjuist.Men behoeft daarvoor b.v.
maar eens de nieuwe model-bleekerij te be
zichtigen van een der grootste bleekers, de
firma Peeperkoom en Zn.
De eerste grief is dan, zoo deelde zij ons
mede, wien wij bet stukje ter inzage gaven,
dat bet stukloon weder is ingevoerd. Dit is
alleen nog maar het geval bij een drietal
bleekers. Deze strijken z.g. met gas; zij, die
met kachels strijken, hebben het achterwege
gelaten, omdat te veel tijd verloren gaat met
ijzers heeten, of door de omstandigheid dat
de kachel niet warm genoeg is, enz. De pa
troons, die het stukwerk invoerden, namen
bet tarief aan dat op andere plaatsen als den
Haag, Loosduinen en Rijswijk reeds bestaat,
en wel het hoogste, n.l. dat van Loosduin en.
Met dit tarief verdienen <]e strijksters op die
plaatsen, zonder zich af te beulen of af te
jakkeren, zooals het in dat stukje heet, tot
12 per week toe en minstens 8.—. Voor
fijn werk wordt een speciaal tarief gerekend.
Dat voor een nachtjapon 6 cent per stuk be
taald wordt en voor e®n piké vest 4 et. en dat
daaraan resp. voor drie kwartier en een half
uur werk aan is, moet onjuist genoemd wor
den. Onze zegsman raadde den inzender aan
'om geen meisje tot vrouw te nemen dat zoo
lang tijd voor dit werk noodig heeft, want
dan loopt hij gevaar om nooit zijn eten op
tijd te krijgen.
Moet er al eens zoo lang gewerkt worden
aan een stuk, dan wordt daarvoor een spe
ciaal tarief berekend. Ten slotte deelde men
over de invoering van dit stukwerk nog mede,
dat de patroons er uit zelfbehoud toe zijn
overgegaan, daar de kleinere bleekers on
feilbaar te gronde gaan anders.
Verder griefde het inzender dat voor Ka
tholieke feestdagen geen loon wordt betaald.
Dit nu is over het algemeen echter wèl het
geval. Bijna alle patroons betalen loon op
die dagen uit Wat den langen werktijd be
treft, zeide men ons, dat door alle patroons
de 10-urige werkdag is ingevoerd, ofschoon
zulks niet 1 Jan. eerst verplichtend is. Wat
de inzender verder vertelt over opzwiepen
van meisjes door een directie of echtgenoote
van een baas, over loon van 6.—, over het
1 ontslag aan een meisje, dat niot tevreden met
'net tarief was, over onmenschlievende pa-
i troons enz., zijn alle speciale bekende
1 gevallen, en bet is niet veel naastenliefde
I toonen, het te doen voorkomen alsof die toe
standen algemeen zijn, om niet te zeggen dat
het leugenachtige voorstellingen wokken.
j Verder zegde men ons het te betreuren, dat
1 de redactie van „Be Voorhoede", zonder 11a-
I der onderzoek, kantteekeningen bij 't stukje
maakte.
1 Mevr. A. K.—D. wijst op bet zedelijk ge-
vaar voor meisjes op de bleekerijen. Op vele
bleekerijen werken mannen en vrouwen in
j dezelfde ruimte. Te Heemstede wordt er naar
gestreefd 0111 dit zooveel mogelijk tegen te
gaan en waar'het bedrijf zulks niet onmoge-
kosten, daar bestaat het niet meer. Wat sor-
teeren der wasch betreft door mannen en
meisjes in betzelfde lokaal, geschiedt dat te
Heemstede, voor zoover men weet, niet, of
niet meer. Voor meisjes beneden de 17 jaar
is het wettelijk verboden.
Ten slotte: wanneer er gesproken wordt
van slechte toestanden in het bleekersbedrijf,
beroepen zich de patroons op de arbeids-in-
spectie. Deze heeft reeds vele misstanden uit
den weg geruimd en doet het nog dagelijks,
zelfs ten koste en ten ondergang -van meni-
gen patroon, zoodat er van misstanden in
eigenlijken zin niet gesproken kan worden.
Tot zoover wat men ons vertelde in Heem
stede. Wü meenden goed te doen dit te ver
melden, opdat een mogelijk ontstane verkeer
de meening door bet geschrijf in de Voor
hoede wat gezuiverd wordt. Natuurlijk laten
wij het bovenstaande geheel voor rekening
van onze zegslieden.
Maar waar wij nog wel den nadruk op wil
len leggen is, dat van vreeselijke toestanden,
en van ellendig leven nog niet behoeft te
worden gesproken in De Voorhoede. Dat is
ons wel duidelijk geworden, voor wat Heem
stede betreft tenminste.
Nog dit.
Wij moeten ten sterkste aandringen op het
nemen van maatregelen om, waar het niet
anders kan en dus vrouwen en mannen hij
elkaar komen somtijds, hetgeen vooral het
geval is op bleekerijen waar op kachels ge-
streken wordt, een euvel tegen te gaan, waar
ook mevr. A. K.—D. de aandacht op vestigt,
i Wij bedoelen de flauwe grappen en schuine
praat, waarmede meisjes genoegen moeten
nemen. Streng, zeer streng toezicht, veel
strenger clan tot nu toe het geval is, moet
daarop gehouden worden.
Dat is het afdoende middel In sommige
bleekerijen is het zelfs verboden te spreken.
KAMER VAN KOOPHANDEL EN FA
BRIEKEN.
In de vergadering van Dinsdag 8 Decem
ber, werd o.a. mëdedee'ing gedaan van een
schrijven aan den minister van Landbouw,
Nijverheid en Handel inzake het outwerp-
veiligheid-besiuit 1912 en waarin oenige op
merkingen zijn geweest inzake dit wetsont
werp.
Vervolgens werd mededeeling gedaan van
de sedert de vorige vergadering ingekomen
stukken, waaronder: een uitnoodiging om
deel te nemen aan een conferentie van le
den hier te lande van liet Internationaal
Congres van Kamers van Koophandel.
Tot haar spijt besloot de Kamer te ant
woorden, dat haar Voorzitter geen deel on
nemen aan deze conferentie, daar uit ge
brek aan geldmiddelen de Kamer voor liet
lidmaatschap van het Congres heeft moeten
bodanken.
De voorzitter deelt mede, dat liet Bureau
ter audiëntie is geweest bij den Burgemees
ter, ter gelegenheid van de aanvaarding van
zijn ambt.
Bij de rondvraag bracht een der leden de
slechte postverbinding met Zuid-Amerika
ter sprake. Besloten werd met het ter ken
nis brengen van wenschen omtrent dit post
verkeer te wachten, totdat de nieuwe direc
teur zijn functie zal hebben aanvaard.
Ten slotte werd door een der leden ge
klaagd over de onbevaarbaarheid van den
Oostersingel. Besloten werd zich hierover
tot B. en W. te wenden.
KOLONIAAL MUSEUM.
De overdracht van het Koloniaal Museum
der Maatschappij van Nijverheid alhier aan
de vereeniging Koloniaal Instituut zal naar
het „Alg. Hbld." meldt 4 Januari in de
raadzaal van het Paviljoen met eenige
plechtigheid geschieden. Behalve de bestu-
Iren der; verschillende instellingen zijn tot
bj woning ö.a. uitgenoodigd de minister van
koloniën, de burgemeester van Amsterdam
en de Commissaris der Koningin in Noord-
Holland. Na de overdracht biedt het Hoofd
bestuur der Maatschappij van Nijverheid in
Hotel Funckler een dejeuner aan
KERSTPOTTEN.
Heden stonden op verschillende hoeken
van straten en op pleinen wederom de be
kende kerst.potten van het Leger des IIrils.
DE NIEUWE BRUG AAN DE RAAI.
De nieuwe brug over den Singel bij de
Raaks is voor het verkeer geopend. De hin
derpalen zijn weggenomen.
EEN DUUR UITSTAPJE.
Voor den krijgsraad alhier stond verle
den week terecht de kanonnier der vesting-
j artillerie to Naarden, die de vorige maand
uit het arrestlokaal ontsnapte, en vluchtte
nadat hij het rijwiel van een zijner kame
raden had gestolen, benevens eenige uit-
j rustingsstukken. De jonge man werd ver-
loordeoid tot de volgende straffen: le. tot
militaire gevangenisstraf van 5 maanden
wegens desertie; 2e tot gevangenisstraf van
één jaar met ontzegging van het recht om
bij de gewapende macht, of als militair ge-
employëerde te dienen voor den tijd van
Hik maakt of genaard laat gaan met groote 5 ieren, wegens diefstal, waarbij de schul-
Directie E. P,RAATJES.
Oametpaat 27. Tel. 88F>
Sluit elke soort verzekering.
dige zich den toegang tot de plaats van
het misdrijf heeft verschaft door inklim
ming gepleegd terwijl nog geen 5 jaren wa
ren verloopen sedert de schuldige een tegen
hem wegens „heling" uitgesproken gevan
genisstraf geheel liad ondergaan.
GEMEENTEZAKEN.
Haarl. Muziekkorps.
In verband met de extra-subsidie van f 5000
die toegekend zijn voor 1913 aan het Haarl.
Muziekkorps, stellen B. en W. voor de aan
gegane overeenkomst met den heer Kriens
met eenige voorwaarden aan te vullen: Het
korps geeft tusschen 1 Mei en 1 November
49 openbare uitvoeringen (vroeger 40); boven
dien geeft het korps, gedurende de maanden,'
Januari, Februari, November en December
één volksconcert per maand in de „Sociëteit
.Vereeniging", of het Brongebouw, op Zondag
middag van half 3 tot 4 uur. De heer Kriens
is niet bevoegd, zonder voorafgaande schrif
telijke vergunning van B. en W., zich tegen
over derden te verbinden op nationale feest
dagen, op Eersten- en Tweeden Paaschdag,
Hemelvaartsdag, Eersten- en Tweeden Pink
sterdag, alsmede op Woensdagavond, tusschenl
15 Mei en 15 October. De overeenkomst wordt
aangegaan voor één jaar, met dien verstande,
dat wanneer zij door geene der beide con-
tracteerende partijen vóór 1 October is op
gezegd, zij wordt beschouwd voor het vol
gend burgerlijk jaar te zijn verlengd.
KON. INSTITUUT VOOR INGENIEURS.
In de Zaterdag gehouden vergadering van
de afdeeling spoorwegbouw en spoorwegex
ploitatie van het Kon. Instituut voor In
genieurs deed de heer B. M. Gratama eene
mededeeling over de nieuwe rijtuigen der
Ned.-Ind. Spoorwegmaatschappij voor ha
ren dienst op Java, welke door de firma
J. J. Beynes worden vervaardigd.
Aan het versLag in het „Hbld." ontleenen
wij daarover het volgende;
De inrichting der rijtuigen beantwoordt
gooveel mogelijk' aan de eiscken van bet
publiek in verband met het klimaat op Java
(de thans gereed zijnde rijtuigen zijn be
stemd voor den spoorweg BataviaBuiten
zorg met spoorwijdte 1.067 M.). Aan de af
sluiting der vensteropeningen is de grootste
zorg besteed;zij heeft plaats doorjalousieën,
in 2 helften opwaarts schuivend; spiegelglas
en stofraam, met gaas bespannen, de beide
laatste naar beneden schuivend. Op het ver
krijgen van de grootst mogelijke breedte,
voor zoover het speelruimteprofiel zulks
toelaat, is men bedacht geweest. Rijtuigen
van geheel dezelfde indeeling voor spoor
wijdte van 1.435 M. zijn in bewerking. De
ruimte per zitplaats is bij de laatste veel
grooter, daar het profiel grootere hoogte
en breedte toelaat. De zittingen en rug
leuningen zijn matrassen van gevlochten
staaldraad, waarover in de 1ste klasse een
bekleeding van bruin leder, en in de 2de
klasse van gevlochten rottan. De rijtuigen
zijn voorzien van een acetyleen-aceton-ver-
lichting met open branders en zijn uitgerust
met den automatischen vacuumrem.
De rijtuigen worden in de fabriek geheel
gereed gemaakt en zoodanig gebouwd, dat
de wanden, vloer en hemel losgenomen kun
nen worden, die in kisten verpakt en zoo
vervoerd worden. Alleen het ijzeren onder
stel blijft in zijn geheel. Na aankomst op
Java wordt alles weder opnieuw samenge-,
bouwd en afgewerkt. Met deze verpakking'
en de verscheping op deze wijze zijn zeer
groote uitgaven gemoeid, doch zij worden
verantwoord geacht, nu op Java alle be
schikbare krachten en hulpmiddelen voor
eerst geheel in beslag genomen worden voor
den bouw van goederen-materieel en van
rijtuigen 3de klasse. Voor deze voertuigen
wordt in den regel alleen het ijzerwerk
en het beslagwerk uit Europa aangevoerd.
De heer ,W. J. Burgersdijk deed wijders
mededeeling over de eveneens bij de firma
Beynes gebouwde motorwagens van de N.«
Zuid-Hollandsche Tramwegmaatschappij.
De motorwagens zijn in hoofdzaak van
het gewone stadstype doch vertoonen en
kele afwijkingen, waarvan de oorzaak in dq
toekmostplannen der Noord-ZuidHollandscho
Tramwegmaatschappij te zoeken is. De maat
schappij heeft n.L electrische tramlijnen 'in
en om Leiden., terwijl in aanbouw zijn der
gelijke i oen in en om Haarlem. Later zal
ook de lijn HaarlemLeiden worden geëlec-
trificeerd. Daar de electrischc lijnen te Lei
den en Haarlem gescheiden zijn, besloot do
maatschappij den benoodigden stroom van
de gemeentelijke centralen in beide plaaD
sen te betrekken.
Dm zonder moeite in de toek'emst va* uit