DAGBLAD voor NOORD- en Z
Dringend verzoek.
TtTdsTTeTwI™
Uns Hoomsciie Sanatorium.
m
§önd@8»EBii3swe®i S9-3f«33, HaaHam
£ErS3TE KLAD.
*J.
ftti 17 OCTOBER 1913,
38«t« Jaargang lo. 8288
hW
IBONNKMEHÏSEBUSn
y*r a maanden voor Haarlem yi.85
Voor da plutten, waar aan agent b gevestfgiï {kom Bar 1.35
Voor de overige planteen ia Nederland franco por poot 1-88
Afsondarlïike numnmm
Bureaux van Redactie en Administratie
Intercommunaal Telefoonnummer 1426*
PRIJS DER ADVERTENTRNt
Van 1—6 jagvb 0 ©ent f contant 50 eent). Iedere regel ai eet 16 ai
Boiten Haarlem en de Agentschappen 15 et per regret Buitoni. 80 ei
Diengtaanbiedingan 85 ei (6 regale), driemaal toot M nt U aontaat)
Alle betalende aboarUTa ev dit klad dia In Kef «iexft
GULDEN kg
lerenalanga omra»
eehilrthesd tot
verken.
GULDEN bQ
•vcriyden.
rcmk«riam«U* afin, ($a aolgeaa de bepUingm de peUgeen
gulden ba flff) onwHöf *»a l liil GULDEN bg
torlice raieea 1 ®l|j$ wli« vut 11fê1 varifea nu
bend ei roei «HU tea mm. llill Urn daim.
fegea ongelukken venekerd voert ,1
3ULDKN bQ
verliea van
Ma
sKrim'
GULDEN bB
verlies van
Ma anderen
vingne-
He «Hkeering few bedragen wordt gegarandeerd deer de Maateehaapg JoHaafelw Mcmuom Venrikerlngabank" te Sekfedau.
Met het oog op de groote hoeveelheid advertentiën voor het
nimmer van Zaterdag, verzoeken wij H.H. Adverteerders beleefd doch
dringend, eventueel nog op te geven advertentiën voor het nummer
van morgen nog hedenavond te willen laten bezorgen of aan onze
reizigers mede te geven, opdat aan de uil voering de meeste zorg zal
kunnen worden esieed.
Van advertentiën, opgegeven na Zaterdagmorgen 10 uur, kan de
plaatsing op dien dag niet meer gegarandeerd worden.
OH nummer
twee toüaaScas.
bestaat uit
HET ZONDAGSBLAD VAN DEZE WEEK
bevat de volgende:
BLATENDe onafhankelijkheidsfeesten te
Lisse (3) en te Bleiswijk. Dr. P. J. F. Vermeu
len. De reis van President Poincaré naar Spanje
(3). Een historische optocht te Cassel. Het vol-
kercnslagmonument te Leipzioh. Het nieuwe mi
litaire invaliedeuhuis te Leiden. Onafhankelijk-
heidsfeesten te Schoten. De begrafenis van
«'ijlen Dr. Vermeulen. Een gebed in de oase. On
afhankelijkheidsfeesten te Zoeterwoude (2). De
nieuwe Amerikaansclie gezant in den Haag.
Een gouden echtpaar. Het stoomschip „Vol-
lurno."
TEKST: Dr. Vermeulen 1". Ter elfder ure.
Vader en Kind (Vervolg). Voor onze Jongens
en Al ets les.
AGENDA. 18 October.
Gebouw Sint Bavo 8 uur
Hulpspaarbank Schoterkwartier. Half 9
spaarkas St. Nieolaas (winterprovisie).
Spaarbank- Steuncomité. Inschrijving Coöp.
Bakkerij. Bibliotheek.
Gebouw De Kroon Bioscope-theater
Gr. Markt Voorstellingen.
Schouwburg Jansweg 8uur
Bioscope-voomtelling: Quo Vadis?
TeylersMuseum tentoonstelling van
moderne aquarellen.
Bioscope Union Schoterweg Voor
etelling.
Apoll o-theater Barteljorisstraat
Voorstellingen.
Bioscope-theater Groote Markt
Voorstellingen.
Haarlsmsche Alladapjes Ho. 972.
KATHOLIEKE BLOEMKWEEKERS.
We hadden dezer dagen in de courant een
berichtje, dat er boven het IJ in onze buurt
een katholieke bloemkweekere-vereenigmg
wordt voorbereid, als onderafdeeling van de
Diocesane R. K. Middenstandsvereeniging.
Dat berichtje raakt een zaak van vérstrek
kende en diepgaande beteekenis.
Immers: de R. K. bloemistpatroons in
Noord-Holland waren totnutoe uiet geneigd,
hun „neutrale" organisatie op te geven. Zelfs
men weet het werden er nog vrij kor
telings geleden pogingen gedaan, om nieuwe
„neutrale" vereenigingen van plaatselijken
aard erbij te stichten, pogingen die ech
ter gelukkig geen resultaat hebben gehad.
Nu wint dan echter eindelijk de idéé der
katholieke organisatie veld.
Wij twijfelen er niet aan: als eenmaal op
ééne plaats een R. K. Bloemistpatroons-ver-
eeniging bestaat, dan komen er meer! En
dien kant moet het uit: een algemeene orga
nisatie der katholieke bloemisten is om vele
redenen een kooggewensclit en hoogst nuttig
iets. Daarbij heeft het zeer vele voordeelen,
wanneer zulk een vereeniging zich aansluite
by den Diocesanen Middenstandsbond: bank
en incassobureau, cursussen, de steun der ge-
heele organisatie bij mogelijke actie en nog
veel meer, zijn daarvan direct gevolg.
Wij gelooven dus, dat do Middenstands-
af deelingen zélf met kracht en moed nu eens
overal de stichting van bloemistpatroons-
vereenigingen moeten ter hand nemen. We-
derkeerig zullen zij-zelf zeker voor niet het
minste deel daarvan profiteeren, als zulk een
sterke, nijvere stand zich hij den georgani-
eeerden Roomschen Middenstand aansluit!
PERSONALIA.
Do eerste luitenant der genie, C. Tomése,
is benoemd tot ingenieur bij den provincialen
waterstaat in N.-Holland.
MUZIEK.
ZANG EN VRIENDSCHAP.
Het eerste, instrumentaal concert, gister
avond door Zang en Vriendschap gegeven,
mogen we zeer welgeslaagd noemen. Wat het
Utrechtsch Stedelijk Orkest gisteravond heeft
gepraesteerd, was van zeer groote verdienste,
evenzeer als de wijze, waarop de heer W. Ro
bert het concert heeft geleid. Met waar ge
noegen denken we terug aan de uitvoering
van Beethoven's Vijfde Symphonie, waarmee
het welgekozen programma werd begonnen.
Het is een bijzonder zware taak deze Vijfde
van Beethoven waarlijk goed nit te voeren,
want juist wat betreft de uitbeelding der
muzikale karakteristiek is de Vijfde met de
Negende de moeilijkste van Beethoven's Sym-
phonieën. De wonderbaarlijk geinspireerde
rhytmische beweging en de geweldige oer-
nmzikale kracht die in deze beweging leeft,
zóódat deze Symphonie één geheel onver
breekbaar muzikaal leven is, dit alles vormt
een eisch, die niet alleen van technisch,
maar vooral ook van artistiek oogpunt be
zien, niet gemakkelijk te voldoen is.
Het is met groot genoegen, dat we zeggen*
hoe het Utrechtsche Orkest onder leiding van
den heer W. Robert, aan deze beroemde „Vijf
de" gisteravond een alleszins hoogelijk te
waardeeren uitvoering heeft gegeven. Daar
voor hebben we ten eerste te huldigen onzen
altijd zoo energieken stadgenoot, den heer
Robert, die 't vurige rhythme in de ziel heeft
getroffen en liet met levendige, kracht tot 't
einde heeft voortgestuwd. Het was de eerste
maal, dat wij den heer Robert hebben gezien
als dirigent van een instrumentaal concert,
maar wij hebben dadelijk uit zijn dirigeeren
gezien, boe hij van nature voelt, maar ook
weet dat orkestdirigeeren niet is: rhythmisch
de maat-slaan, maar wel: de geest de ziel van
het werk in het orkest doen leven. Dirigee
ren is een kunst van levenden eerbied en lief
de. We verlangen er naar den heer Robert
nog eens als orkest-dirigent hier te zien op
treden. Maar we hebben ook buide te bren
gen aan de leden van het orkest, die zich met
groote muzikale toewijding van hun taak
hebben gekweten. Van de uitvoering van
Goldmark's Ouverture „Sakuntala" is eveni-
eens niets dan goeds te zeggen. Deze Ouver
ture is een héél-mooi-geinstrumenteerd werk,
dat ook degelijk gecomponeerd is, al is het
niet bijzonder interessant van thematiek en
harniioniseering. Het heeft wel het uiterlijk
van echte romantiek.
De heer Heinrich Fiedler, violist, was so
list en speelde voor de pauze de bekende
Ciaconna, van Vitali, met strijkorkestbege
leiding. De heer Fiedler heeft op echt-muzi-
kaal-karaktervolle wijze dit wezenlijk zoo
mooie en belangrijke werk voorgedragen. Do
toonvorming van den heer Fiedler is altijd
bijzonder mooi, vol warmte en kleur, terwijl
zijn spel immer vol sterke overtuiging ie. Na
de pauze speelde de heer Fiedler „Airs
Hongrois" van Ernst, en met de Sommer-
nachtstraummusik van Mendelssohn werd
het concert besloten.
H. F. A.
SOLISTEN-CONCERT.
Voor een uiterst klein, doch zeer aan
dachtig gehoor gaf Mevr. Annie Lieman-
Braak gisterenavond een concert in het Bron-
gebouw.
Zie 5?ong een twaalftal liederen van ver
schillende componisten.
Dat Mevr. Lieman-Braak aan een bekoor
lijke stem een fijn-muzikale opvatting paart
mocht bij de uitvoering van deze liederen,
zoo verschillend van genre, wel duidelijk
blijken, doch het best leenden zich voor haar
frissche, krachtige stem een tweetal Italiaan-
1 sche liederen van Glück: „Ritornerai fra
poco" en „O, del mio dolce ordor".
De keuze der Nederlandsche liedekens
het programma bevatte er gelukkig ook een
viertal kunnen wij niet een zeer geluk
kige noemen, toch werd het „Liedeken van
Vrouwenleven" van Henriette J. v. d. Bran-
deler met veel sentiment en een goed decla
matorisch talent voorgedragen.
Cato Vletter toonde zich een beter vio
liste dan componiste. Twee harer composities
„Van 't volle licht» leven" en „Driespan"
gedichtje van Jeanne M. Minkman, vooral 't
laatste van weinig-zeggenden inhoud, werden
door Mevr. Lieman-Braak gezongen.
De sonate C-moll van E. Grieg werd door
Cato Vletter (viool) en Mia Tibbe (piano)
zeer goed gespeeld.
Door mooi samenspel en fijne opvatting van
dit werk van Grieg wisten beicle dames de
weinige toehoorders te boeien en in verruk-
kitfg te brengen.
Na de pauze gaf Cato Vletter een vioolsolo:
Concert D-moll van Tartini, uitstekend geac
compagneerd door Mia Tibbe.
De begeleiding .der liederen door Mevr.
Lieman gezongen werd door Cato Vletter
uitstekend verzorgd.
Aan de zangeres werden twee bloemstukken
aangeboden, de beide andere dames hadden
een bloemenhulde evenzeer verdiend onge
twijfeld: zij toonden een groote virtuositeit en
benijdenswaardige muzikale opvatting te be
zitten.
Het trof bijzonder slecht voor de dames,
dat er gisteren»-- rog een belangrijk con
cert gegeven had, au,'. v ongetwijfeld
het auditorium grooter geweef»..
AD INTERIM.
ELLY NEY.
Dinsdag 21 October ajs. zullen Elly Ney
van Hoogstraten (piano) en Willy van Hoog
straten (viool) een kamermuziekavond ge
ven in de Kroon. Met vreugde zullen we dit
sympathiek echtpaar wederom begroeten: de
aangenaamste herinneringen zijn ons nog
van hun vorig optreden bijgebleven.
Als pianiste mag mevr. Elly Ney wel tot
de eersten van den tegenwoordige» tijd ge
rekend worden, terwijl de heer Willy van
Hoogstraten zijn naam als uitstekend violist
blijft handhaven. Hun optreden in andere
plaatsen was wederom een groot succes.
ONDERWIJZERS-BIJEENKOMST
ARRONDISSEMENT HAARLEM.
(Vervolg.)
Te 2 uur werd do vergadering heropend.
Als punt 5 stond op do agenda: Muziekstuk
ken, door leerlingen van de Rijkskweekschool
voor onderwijzers to Haarlem, onder leiding
van den heer J. Ots. Uitgevoerd werden: 1.
i Arabische Marsch (W. AJetter), 2. Gavotte
(id.) en 3. Adagio en Allegro uit de He sym-
I phonie (Haydn). Onder de suggestieve di-
reetie van den heer Ots speelde het strijk
orkest met. entrain en intelligentie. Een op
ovatie gelijkend applaus was hun loon. No.
3 zou eerst voor het einde der vergadering
bowaard worden, maar werd ons nog vóór de
rede van Dr. Holwerda gegeven, daar deze I
nog niet aanwezig was. Weer was een uit
bundig applaus het deel der jongelui en var
hun wakkoren leider. Inmiddels was Dr. J,
H. Holwerda ter vergadering verschenen en;
door den heer Sterck begroet. Ook dr. J. H.'
Gunning was nu aanwezig.
Dr. Holwerda hield nu zijn voordracht over.
„Nederland's oudste geschiedenis."
De officieele geschiedenis geeft ons geen
licht op dit terrein. We moeten uit de stu
deerkamer naar buiten, en daar onze oogen
openzetten. De bodem van ons vaderland is,
één groot archief, waarvan men echter de
taal moet verstaan. De spreker acht het een
voorrecht, hier voor de opvoeders der jeugd1
over Zijn ontdekkingen te mogen spreken.'
Men verwachte in d t korte tijdsbestek ech
ter geen overzicht over het geheel. Aller-;
eerst de graftomben, de hunebedden. Ze ko-
mon voor in Scandinavië, N. Duitschland,;
Nederland, Engeland, Frankrijk, Spanje, en
in de landen der Middell. Zee, ook in Siciliëj
waar rbtsgraven zijn en hunebedden. Ooi;1
in Griekenland, en uit de voorwerpen, die we!
in de graven vinden, maken we een mach-'
tige cultuur op, die pl.m. 2000 jaar voor Ch'r:
bloeide, de Mykeensche periode. Onze Drent
sche graven zijn daar een uitlooper van. Spre-j
ker zal nu eenige lichtbeelden toonen. Ilijj
vertoont een groote serie scherpe beelden
die hij elk afzonderlijk toelicht. We zien d-
hunnebedden vóór ons uit alle landen, waai
ze voorkomen, ook het inwendige, en de
voorwerpen, die er in zijn achtergelaten,,
waaruit vooral we de bestemming dier eigen
aardige monumenten hebben leeren kennen.'
Treffend is de overeenkomst van de rote-
graven in Zuidelijk Europa, en de hunnebed
den,
i.
't Was zo£n echt Hollandsche middag.
Dat mag je zelfs daar in Groesbeek, op 't
't kantje af van het Duitsche Land, zeggen
als je alléén maar kjjkt naar de hooge
luchten, wier blauw en schaduw elkander
afwisselen, waar de tinten zoo schilderach
tig contrasteeren en waarvan u de eerste
de beste hoevelen heb ik er niet gister
middag gehoord! spreekt als van „een
Maris-lucht."
Hot zij zoo. 'n Maris-lucht dan.
Wat bij ons in Haarlem dan toch wel
niet zoo'n heel bijzonder ding is. Maar hier,
deed die „Maris-lucht" dan toch wel bui
tengewoon goed. Over de brons-groene tin
ten van liet najaansboschland hing-ie zoo
zwaar, als een deining van de zee vol diep
ten en luchtigheid iu oneindige afwisseling,
en je had er zoo een heerlijken kijk
door op dat gouden herfstlandschap vol
schoonheid, een nu wel wat on-Nederland-
sehe schoonheid in dien altijd-variëerenden
gezichtskring; van dalen en heuvelen, waar
achter u de hoogten als een barrière den
horizont afsluiten, en naar het Zuiden toe
de heerlijke Maasvallei een vergezicht op
levert, zonder wedergade haast in heel
ons land.
■Wel, het is inderdaad een éónig en schit
terend landschap, waar ons Roomsche Sa
natorium is gebouwd.
Wijd-uit waart uw blik over nu brons
groene bosschen, en ge kijkt daar in de
diepte, waar de Maas zich kronkelt, en ver
er over heen, Limburg in en Noord-Brabant,
tot uren en uren ver, waar overal torentjes
opstoken van vriendelijke dorpjes tusschen
net boechgroen dat als aaneengesloten lijkt
tot den horizon toe, hier zoo uit den hooge
inzien.
En dan welft zich nu daarboven zoo'n
«fijs-op-blauwen' koepel van ijle luchten.
waar de zon geen moeite heeft, doorheen
te breken en stralend gloort ze dan ook
heel den middag vol goudglans en
die wordt afgesloten aan den ge-,
zichtseinder door een massale wit-grijzen
keten van opgestapelde wolkbergen, die als
de eeuwige sneeuwtoppen van de Pyreneeën
zich rijen in ontzaglijke grootheid nevens
elkaar.
Dokter Jong mans, de jonge en sympa
thieke directeur van het Sanatorium, mocht
het wèl zeggen, dat de prachtige omgeving
en het overheerlijke vergezicht voor de pa
tiënten van ons Roomsche Sanatorium een
verkwikking te meer zullen wezen!
Nu is het Roomsche Sanatorium dan gis
teren plechtig ingewijd, en daar ga ik van
verhalen,
't Is een dik uur van Nijmegen af, in de
ongerepte bosschen op den berg van 't „Dek-
kërswald" en zóó heet dan ook ons
Roomsche Sanatorium voor. longlijders en
zwakke kinderen dat men deze stichting
heeft gebouwd. Uit de verte, van den Groes-
beekischen weg af, die met een vervaarlijke
helling bergopwaarts schunt, zie je hoog
op den berg de felroode daken van het
uitgebreide gebouwen-complex uitsteken bo
ven het bosch.
Maar het is een lange wandeling, tot je
opeens, op den top van den berg en naar
het Zuiden gekeerd dadr waar de hoogte
glooiend afglijdt naar het Maasdal, het ge
bouw vóór je ziet.
Gisterenochtend stroomde het op den
Groesbeekschen weg van hoogwaardigheids-
bekleeders, in auto's en equipages en liuur-
bakjes, naar 't Sanatorium heen.
Om elf uur kwam Mgr. Pompen, de vica
ris-generaal van het Bossche Diocees, in zijn
paars-omboord kleed aan het Nijmeegsche
station aan, waar een deputatie uit het be
stuur, met mr. van Waterschoot van der
Gracht voorop, Z.HoogEerw. opwachtte. Per
auto werd toen snel gerede» naar Dekkers-
wald, en in de houten directiekeet, die voor-
loopig tot kapel is ingericht, kleedde zich
Mgr. Pompen met de kerkelijke paramen
ten en dadelijk daarop had met de gebrui
kelijke en voorgeschreven liturgische plech
tigheden de wijding plaats van de gebou
wen. Daar waren toen nog niet veel gasten
bijalleen het bestuur, en de directeur-ge
neesheer, en de Roomsche persEn na
dat Mgr. Pompen een hartelijk en opwek
kend woordje had gesproken, werd een een
voudig ontbijt gediend dat al dadelijk een
goeden indruk gaf van de culinaire begaafd
heid der vriendelijke zusters, die met de
[witte nonnenkappeu zoo prettig het huis
stof feeren.
I Tegen twee ure kwam de groote stroom
[van genoodigden.
Kranige marechaussóes stonden stram te
paard bij do toegangswegen, en salueerden
heel netjes voor al die hoog- en zeerge
leerde, hoog- en zeereerwaarde hoeren, die
per auto of rijtuig deu nog primitieven dik-
-zanderigen toegangsweg kwamen binnenrij
den. Daar waren leden van Gedeputeerden
van. Gelderland, leden van Eerste en Twee
de Kamer, burgemeesters, pastoors vau Nij
megen en omgeving; daar kwam de bekende
hooge figuur van Jhr. S. M. S. de Ranitz,
den grootmeester van het Huis van H. M.
de Koningin-Moeder, die Hare Majesteit ver
tegenwoordigde en tevens als voorzitter der
nationale vereeniging tot bestrijding der tu
berculose het sanatorium gevraagd was te
te openen. Uit Haarlem zag ik er Dr. Proot,
den correspond, der R.K. vereeniging, en den
heer Diepenbrock, uit Amsterdam waren
er Dr. Rademaker, Dr. Busch en tal van
anderenheel de fine fleur van het
actief-Roomsche leven uit Holland was naar
Groesbeek' gekomen voor deze plechtigheid.
En vooral wemelde het er van geneeshee-
ren: „zoo dokter, u ook hier?" was niet
van de lucht.
In de derde klasse-eetzaal, waar het mid
denschot dat vrouwen eu mannen scheidt
was uitgenomen, had de openingsplechtig
heid pLaats. Daar hingen groote plantee-
keningen en kaarten aan den wand en de
geneesheer-directeur Dr. Jongmans, ontving
er met een gelukkig en wat bewogen lach
je de genoodigden. Namen noemen van die
allen kan ik niet: het is een lijst die heel
een pagina zou beslaan; doch onder
degenen die vooral de aandacht trok
ken was Jhr. van Nispen, de oud
voorzitter der Tweede Kamer, Pastoor Dr.
Smits uit Breda, de heer Arnold Gilissen
luit Rotterdam, professor van Swaaij uit
Delft, baron van Voorst tot Voorst, en men
wees elkaar ook het nieuwe Roomsche Ka-
merlid voor Bergen op Zoom, den heer Ju-
ten.
Aan de bestuurstafel namen plaats Mgr.
i Pompen en de deken van Nijmegen, vicaris
Suijs van de H. Land-stichting, die tijde-
lijk rector is van het Sanatorium, Jhr. de
Ranitz en een vertegenwoordiger van den
Minister van BinnenLandsche Zaken, Dr. van
Spanje, de directeur van het O. L. Vrouwe
Gasthuis te Amsterdam en architect Ed. Cuij
pers al een echte Guijpers-kep, ook deze 1
voorts de Raad van beheer der stichting
en Dr. Ruijsch, de voorzitter van den cen-
tra-len gezondheidsraaden Mr. van .Wa
terschoot van der Gracht opende ten slotte
na een zangnummertje van de Eerw. Zusters
de vergadering met een inlefóend woord.
Hij bracht de historie van de stichting
in herinnering, van af de eerste consti-
tueerende vergadering op 30 December 1906,
tot nu toe, en vertelde de lotgevallen:
hoe zulk een uitnemend terrein van 176
Hectaren is verkregen, hoe architect Cuy-
pers hier een prachtwerk' heeft geleverd,
hoe overal uit den lande geld is bijeenge
zameld voor deze prachtstichting (waarbij
„impressario Sclimedding" een welverdiend
woord van hulde kreeg 1), hoe nu reeds
f 370.000 is uitgegeven, doch dat al nog
maar eeu begin is, en ten slotte: na har
telijk» woorden aan Dr. Jongmans. aan de
**N
Wtt
,Ir:J
6.03
1008
400
300
60
15
I
