I J, H. W. Gründemann
i
nam x mil
Dames en Kinderesantels.
mm x iiHuii
BINNENLAND.
S Koningstraat»
Groote keuze Melcostoums |j
1 Bontcollfers Parapluies, 1
Haagsche Brieven.
xxvni.
BUITENLAND.
WSUII OEN UM1KEK
Hu Bon Üarché. J uüoyons."
De Staatsaegrooting vsor 13S4.
HaaHeüi-Bpussel. Handschoenen voor alle gelegenheden^
NIEUWE NfiARLE/ASCHE COURANT
Do Haagsche gemeenteraad zal, als deze
brief onder de oogen mijner lezers komt,
klaar zijn met de Gemeentebegrooting voor
1914. Op het oogenblik is hij daar nog druk
mede bezig. Prachtige gelegenheid, om wel
sprekendheid te luchten, voor onze ijverige
beschreven vaderen, die, om zoo te zeggen,
dag en nacht bezig zijn, om voor onze be
langen als gemeentenaren te zorgen. Voor
loop ig behoeft ons Haagje, en, als geboren
Hagenaar zeg ik het niet zonder eenigen
trots, nog niet in de war te zitten. Mogen
andere groote steden klagen en steunen, en
waarlijk niet zonder reden, hier gaat het
best. Onze gemeentebedrijven voor gas, clee-
triciteit, waterleiding en telefoon, leveren
mooie winsten op en de belastingmiddelen
▼loeien ruim. Al beloopt het Haagsche bud
get ruim 25millioen gulden,'we zitten er
niet over in de war, ook al wordt er voor
1914 weer een millioen aan uitgaven méér
geraamd clan voor 1913.
We behoeven zelfs onze gemeentelijke in
komstenbelasting niet er voor te verhoo-
gen. Voor 1914 niet en zelfs, weten we nu al,
voor 1915 ook nog niet.
Hoe dat komt!
Heel eenvoudig, omdat de dienst vau 1912
een overschot, een batig saldo heeft opgele
verd van ruim twee millioen gulden. Van
die twee millioen nemen we nu een gedeelte
af voor dit en voor het volgend jaar, en als
die jaren dan zelf ook nog wat meevallen
en waarom zullen ze niet! dan gaan
we een spaarpot maken voor de toekomst.
We droomen hier er al van, om op Duitseh
▼oorbeeld een fonds voor stadsverfraaiing
te stichten. In ieder geval nemen we er al
vast 2% ton af, om een groote extra asfal
teering tot stand te brengen.
Volgens bet. plan van B. en W. zijn het
oerst de jrroote verkeerswegen aan de beurt,
en zoo zal stadgenoot en vreemdeling al
spoedig van Noord' naar Zuid en van Oost
naar West kunnen wandelen, rijden, fietsen
en tuffen, altijd door maar langs heerlijke
asfaltwegen. Is bet wonder, dat ons Haagje
steeds meer door vreemdelingen wordt, op
gezocht! Op den duur zal do Nederlander
nog maar ééne illusie koesteren: in of om
den Haag te mogen wonen. Fantaseer ik!
Overdrijf ik! Och, waarde lezer, vergun het
den dweper met zijn vaderstad. Geboren en
getogen, kes ik hier, om zoo te zeggen, lede
ren «teen. Geen boom, geen struik, of ik
neb êm zien opgroeien; geen bloemperk, of
ik zag het aanleggen. En trouwens goven de
ïiifert. van onze bevolkingstoename stevig
heid aan mijn beweringen. Weet ge wel, dat
den Haag op 1 Juli 1913 reeds 297,528 zielen
telde? Dat we dus op 1 Jan. 1914 over de
drie maal honderdduizend heon zullen zijn?
Op 1 Juli 1906 lelden wij nog maar 246,988
zielen. We krijgen er dus gemiddeld 7000 per
jaar bij, een heel stadje dus. ïu 1909, ons
recordjaar, zelfs 13,615.
Daar zijn er natuurlijk heel wat bij, die
meer aan de gemeente kosten, dan zij ervoor
opbrengen, maar dat er vele gegoeden, zeer
gegoeden zelfs ouder zijn, dat leeren de sta
tistieken van ons communaal vermogen. Den
Haag is reeds de rijkste stad van ons
koninkrijk. En men behoeft de villaparken
op Zorgvliet en langs den Pompstationsweg
maar te zien, om zijn banden in mekaar te
slaan van de enorme fortuinen, die zulke ge
bouwen, waaronder er zijn van twee ton tot
'u half millioen waarde, laten zetten!.
'tWas bij de behandeling der gemeente
begrooting, hij de z.g. algemeen® beschou
wingen, dan ook alles botertje tot den boom
en men had algemeen den mond vol van
„een gezond optimisme", dat ons rechtmatig
mag bezielen. De allerzwartgalligsten maan
den nog wel tot behoedzaamheid en gepaste
zuinigheid, maar zelfs bij dezen was dat
meer „peur aquit de conscience".
Er is maar voor één ding zorg, n.l. dal ons
gemeentebestuur niet te veel komt onder den
druk der sociaal-democraten, waarvan we er
nu al een achttal onder de 45 raadsleden
hebben. 'tHad hij de jongste wethoudersver
wisseling maar een haar gescheeld, of we
hadden zelfs al een „rooden" wethouder ge
had. De vrijzinnig-democraten en zelfs een
deel der liberalen hebben daaraan geholpen,
maar de rechterzijde, die op de wip zat, heeft
zulks weten te beletten, Waardoor zij zich
natuurlijk nog meer, dan reeds hot geval
was, de woede van de roode fractie heeft op
iden hals gehaald. Dezo zag zich den buit van
het hij de jongste gemeenteraadsverkiezin
gen die alleen aan de Katholieke groep
al drie zetels kostte monsterverbond tus-
sehen liberaal en sociaal gesloten, aldus ont
gaan. En de hecren hadden nog al pas ver
gunning gekregen van hun mandatarissen,
om een wethouder zetel aan te nemen. De
meerderheid van de Haagsche afdeeling van
do S. D. A. P. had, na een warme vuziever-
gaderlng, daartoe besloten. Zij hadden echter
voor niets dien twistappel ter tafel gebracht,
want, zooals gezegd, er kwam ten slotte lek
kertjes niks van.
De rechterzijde stale een spaak in het wieL
Zij ontleende daaraan tevens het recht, om,
hij gelegenheid van het algemeen debat, een
hartig woordje te spreken over het stembus-
geknoei, het zetelgekwansel van dezen zomer.
De heer Mr. Ankerman (Christ-Hist.) hond
de kat den hel aan. Hij klaagde het overmoe
dig, hebzuchtig liberalisme aan, dat het, uit
zetelbcjag, de ware belangen onzer gemeente
had op het spel gezet. Hij verweet het dat
het wèl zegt voor evenredige vertegenwoor
diging veel te gevoelen, maar nooit toont,
dat het in de practijk daarmede ernst is. De
liberale voormannen bewaarden op dezo aan
klacht een hooghartig stilzwijgen. Zij had
don er blijkbaar niet van terug en excuseer
den zicli nu met het smoesje, dat dergelijke
besprekingen niet in den Raad thuis hoor
den. De heer Ankerman heeft intusschen ge
zorgd, dat zijne beschouwingen onder de
oogen van het hcele Haagsche publiek ko
men, daar iu de- hier oppermachtige liberale
en neutrale bladen natuurlijk de ver
slagen der beraadslagingen werden opgeno
men. En zoo zullen zij zeker haar nuttig ef
fect niet missen, 't Is mij hekend, dat een
deel der Haagsche burgerij, ook buiten de
rechtsclie partijen aan het. gedrijf der so
cialistische volksmenners meer dan genoeg
begint te krijgen. Gen wonder trouwens, als
men ziet, dat het roode gevaar steeds dries
ter het hoofd begint op te steken. Vooral ook
in de ambtenaren- en werkliedonveveenigin-
gen. Van deze staat de Haagsche afdeeling
van den Boud van Nederlarjdsche Onderwij
zers vooraan. Ook flat is bij de jongste raads
verkiezingen gebleken on ook daarover Ls in
den Raad van gedachten gewisseld.
Hiei'bij was bet de heer .Tbr. Mr. Gevers
Deünoot (anti rev.) die het initiatief nam.
En van katholieke en conservatieve zijde
deed men er nog een schopje op.
Of het haten zal?
De voormannen van den Bond hebben har-
do koppen. Gebeurt het. al eens, dat er een
tegen de lamp loopt, dan is de solidariteit
van de heele afdeeling er dadelijk als de-kip
pen bij, om met protestmeetings, in speciale
j oudersbladen aks anderszins tegen bet „on
recht" (sic!) op te komen en, wat meer zegt,
met een greep uit de hondskas de geleden
schade te vergoeden. Zoo is het nog zeer on
langs hier gebeurd.
In trouwe, dé solidariteit dezer mannen
zou een betere zaak waardig zijn. In menig
opzicht kunnen zij anderen, wat dit betreft,
tot voorbeeld strekken. Hun opofferingsge
zindheid voor wat zij de goede zaak achten,
is dikwijls beschamend voor anderen, die de
werkelijke goede zaak voorstaan. Ik doel
hier speciaal op onze katholieken, want ik
zou meer dan één brief kunnen vullen met
verhalen van intriges, die hier in do katho
lieke wereld worden op tonw gezet; van ge
vallen, waarin de een den ander zwart maakt,
van staaltjes van gebrek aan goeden trouw;
van ouderlingen naijver; van gemis aan
christelijke naastenliefde vooral. Ik zal het
echter niet doen, gedachtig aan het Frausehe
spreekwoord: „il fant laver son linge sale en
familie". Ik weet natuurlijk wel, dat ook ka
tholieken méér menschen zijn en dat wij al
len. dagelijks zondigen in vele dingen, maar
voor de goede zaak is het dikwijls jammer,
want daaraan kunnen onderlinge afgekeerd-
heid en tweedracht toch nooit ten goede ko
men. Men leere hierin van de tegenpartij,
's Gravenhage 2 Nov. 1913.
Do invloed Van het socialisme op do zede
lijkheid
In de „Matin" publiceert de bekende sta
tisticus dr. Jacques Bertfllon, de broeder
van den criminologist, eenige merkwaardige
feiten betreffende do bevolking van een ze
ker gedeelte van Frankrijk.
Merkwaardig vooral met het oog op den
invloed van liet socialisme, dat cijfers
spreken blijkbaar verderfelijk werkt op
de moraliteit'dergenen, die de roode vaan
volgen, een gevolg natuurlijk van den ach
teruitgang van geloof en godsdienstzin, waar
door als vanzelf ook de zedelijkheid vermin
dert.
De cijfers uit deze statistiek, die door de
Tel. aan de Matin ontleent zijn onver
dachte getuigen dus zeggen meer dan
lange citaten.
Voor socialisme on syndicalisme algemeen
werden, kon 't mijnwerkersdorp Monoeau-
les-Mines, evenals de meeste industrieele
stroken van Frankrijk op een hoog geboor
tecijfer bogen. Het percentage was 37 per
1000. In drie jaren tijds is dit cijfer ge-
daakl tot 14 per 1000; dat is dus nog min
der dan het gemiddelde in Frankrijk, dat
21 per 1000 is. Naar blijkt, vloeit dit ver
schijnsel voort uit stakingen.
De eerste staking h ad daar plaats in 1899.
De staking hacl een rechtmatigen grondslag
en was een protest tegen het optreden der
patroons in zake de particuliere meening der
mijnwerkers. Na de staking was alles ver
anderd. De mijndirectie ging,in andere han
den over, terwijl de gemeenteraad socialis
tisch werd. De volgende staking, welke in
1901 plaats had, werd door andere beweeg
redenen veroorzaakt en had ook geheel an
dere gevolgen. Het doel dezer staking was
hooger loon en zij duurde drie maanden.
Vele arbeiders werden daardoor op den rand
van don ondergang gebracht en zij moesten
den arbeid hervatten, zonder hunne eiachen
ingewilligd te zien. Twaalf honderd arbei
ders werden ontslagen en verschillende fa
brieken gesloten. Het was eon ramp voor
deze streek, weLke meer en meer socialis
tisch werd. Dit had een ingrijpende ver
andering in het familieleven tengevolge;
plotseling daalde het geboortecijfer.
Dr. Bertillon vergelijkt de gevolgen van
de groote revolutie met die van liet socia
lisme te Monceau-les-Mines. Deze staan lijn
recht tegen over elkaar. De statisticus
schrijft doze verandering toe aan het thans
lieerschende individualisme. Gedurende de
revolutie was men er trotsch op te sterven
voor hot vaderland en het kinderen te ge
ven.
Wie vraagt er nog, of oen katholiek' so
cialist kan zijn?...
EEN GIFT VAN H. M. DE KONINGIN.
H. M. de Koningin heeft aan een daarvoor
bestaande commissie f 50 doen toekomen ten
behoeve van de weduwe van den vermoor
den onbezoldigd rijksveldwachter Boers te
Dicver.
H. 31. DE KONINGIN MOEDER.
H. M. de Koningin-Moeder vertrok giste
ren ochtend uit Italië naar Parijs.
VERANDERINGEN IN DE KAMERS».
De mutaties, die tijdens een gewone par
lementaire periode in de volksvertegenwoor
diging plaats hebben, zijn talrijker dan men
veelal denkt, lezen wij in de Tel. Let b.v.
eens op de laatste vier jaren. Van de 50
leden der Eerste Kamer, die in 1909 van dit
college deel uitmaakten, zijn er sindsdien
reeds weer 24 vervangen. Van deze 24 heb
ben or 12 bedankt, zijn er 9 overleden en
3 niet herkozen.
Van de 100 loden, die na de verkiezingen
van 1.909 in de Tweede Kamer zaten, zijn er
than3 nog 65 over; 35 leden verdwenen,
waarvan er 17 bedankten, 15 niet werden
herkozen en 3 overleden.
In de afgeloopen vier jaren werd dus de
Eerste Kamer- voor 50 pCt. en de Tweede
Kamer voor 35 pCt. verwisseld.
Te wapen. Men meldt uit Arnhem aan
de Ned.r
Donderdag is op de grens bij Dinxperloo
een grensincident voorgevallen.
Een Hollandsche oommies bevond zich op
den uitkijk, even over de grens op Pruisi6ch
grondgebied. Hij werd opgemerkt door een
Duitschen commies, die hem sommeerde het
Pruisisch gebied te verlaten. Toen deze hier
aan niet dadelijk voldeed, pakte de Duitseher
zijn Hollandsche collega vast en zette hem
zijn revolver op de borst. Hij verliet het Prui
sisch gebied en diende bij de autoriteiten
een aanklacht in.
Electriciteit door eb en vloed. In ver
schillende landen gebruikt men het water als
beweegkracht om electriciteit op te wekken.
Men doet vooral in bergstreken, zooals
Zwitserland, Noorwegen, sommige deelen
van Amerika, waar de bestaande waterval
len, door hun verval, groot© turbines in be
weging brengen.
In andere streken, om, in Amerika, bereikt
men dezelfde door eb en vloed.
Dat zal nu ook in ons land geschieden, zoo
meldt de Avondster.
De nieuwe sluiswerken, die tot stand zijn
gebracht voor het kanaal door Zuid-Beve
land, zullen electrischbediend worden.
En de benoodigde electriciteit denkt men
door gebruik te maken van de beweging van
eb en vloed. Zijn wij wel ingelicht., dan is het
initiatief daartoe uitgegaan en zijn de plan
nen ontworpen door den heer Bongaerts, in
genieur van 's Rijks Waterstaat en lid der
Tweede Kamer voor Roermond.
Een lijk opgehaald. Gisterenmorgen is
op de KanaaLschans te Pui-merend uit het
Noord-Hollandsche Kanaal een lijk opge
haald van een man van ongeveer 50-jarigen
leeftijd. Hij was als veedrijver gekleed met
een blauwe kiel aan en lichtgele klompen
aan de voeten.
Het zilveren horloge stond stil op kwart
voor acht. Nu blijkt, volgens de Tel., dat
Maandagavond ongeveer half 8 geschreeuw
is gehoord door aldaar wonende menschen,
doch daar werd geen acht op geslagen. Bij
nader onderzoek bleek het 't lijk te zijn
van K. Kramer, veedrijver aldaar.
Brand. Gisterenmorgen is door onbe
kende oorzaak brand uitgebroken in een per
ceel aan de Douwes Dek kei-straat te Amster
dam. De bewoonster bemerkte rook in de
alkoof, doch toen stond deze reeds geheel
in brand.
Buurlui trachtten het vuur te blusachen,
doch slaagden daarin niet. Spoedig stond
het geheel© huis in lichte laaie.
Het huis werd bewoond door vijf gezinnen,
die allen een goed heenkomen konden vin
den. De brandweer wist het vuur tot dit
eene perceel te beperken, van een aangren
zend huis brandde de zolder uit.
Tegen'kwart voor een uur was men het
vuur geheel meester.
U MEIDEN.
De „Eastwell". In het „Bericht aan
Zeevarenden" van 30 October is de kennis
neming opgenomen, dat de opruiming van
liet wrak van do „Eastwell" zoo ver is ge
vorderd, dat het vaarwater in den havenmond
geheel vrij is tot 75 M. benoorden de havens.
De opruiming is dus thans reeds vrij ver ge
vorderd.
Toen liet stoomschip op 16 Maart in den
mond van de haven alhier zonk, lag het
aldaar in schuine richting ten opzichte van
de havens en werd daardoor van de 180 M.
wijde geul een gedeelte ter breedte van 40
M. door het voorste gedeelte van het wrak
versperd. JSTadat door belanghebbenden achter
eenvolgens met verschillende maatschappijen
tevergeefs getracht was tot een afdoend ac-
ooord voor aigeheele berging to komen, werd
den 2 April aangevangen met de opruiming
van Rijkswege, waartoe door den waterstaat
een overeenkomst werd gesloten met de aan
nemers Volker en Bos, die hunnerzijds het
eigenlijke bergingswerk weder opdroegen aan
don aannemer W. A. van den Tak te Botter
dam. I)e opruiming had plaats met dyna
miet, terwijl tegelijkertijd de lading rijst en
de inmiddels afgeschoten wrakstukken met
behulp van duikers werden opgehaald en ge
borgen.
Daar het nog geheel nieuw© schip zeer sterk
Week te zijd, waren groote hoeveelheden dy
namiet noodig. Er is tot nu toe reeds 8000
kilogram dynamiet verschoten! Tijdens het
gunstige seizoen bij eenigszins ruwe ze© is
het onmogelijk eenig werk te verrichten
waren somtijds twaalf duikers, allen ondell
leiding van den bekenden Sperling, op heli
wrak werkzaam.
Einde Augustus was do lading rijst ruim
40.000 balen uit het wrak verwijderd enj
was de opruiming, welke geschiedde van hei
voorschip uit, aldus geleidelijk naar achteren
werkende, gevorderd tot aan de kebelruimen.
De beide laatste maanden zijn ook de ketels
en de machines opgeruimd, zoodat men thans
tot aan het begin van het achterschip ge
nen is.
i)o overblijfselen van het wrak worden op
een perceel afgegraven duingrond opgestïn
peld, na met een zuurstof-vlam in zoo handel
baar mogelijke stukken te zijn verdeeld.
De zeelieden staki ng. Gisterenmor
gen kwamen weer 9 stoomtrawlers binnen,
waai*cor heti aantal stilliggende booten tot
circa 120 stijgt Nog nooit zijn zooveel boot©"
tegelijk in de haven geweest.
Heden en morgen worden de laatste vaar
tuigen, ongeveer oen twintigtal, in de ha verf
verwacht
De prijzen voor do visah waren gisteren
iets lager wat naar men verzekert, komt
door de mindere kwaliteit wegens het to lang®
liggen in het vischruim der booten, meldt,
het „Alg. Hbldl"
BEVERWIJK»
Personalia. Te Amsterdam zijn vooq
de hoeren J. H. Biozens en B. J. A. Boel-
het examen vrije- en orde-oefeningen geslaagd
rijk, van hier.
WIJK AAN ZEE*
Kruisverbond. Maandagavond vergaderde
het Kruisverbond afd. Wijk aan Zee. Begin
April had de vorige vergadering plaats ge
had. 't Was dus meer dan tijd, verklaarde d©
voorzitter, die niet alleen constateerde dat
de opkomst gering was, maar ook dat het
Kruisverbond hier kwijnde. Hij hoopte dat
er wat meer ijver bij de leden zou komen. D®
afdeeling telt nog 33 leden, een voldoend ge
tal om krachtig te zijn. De notulen werdetf
bijna vergeten. Over en weer werd gespro
ken over de zangvereeniging en over een t®
geven feestavond. In den loop dezer week zou
daarover nader worden gehandeld. Drie aspi
rantleden gaven zich op, doch het bleek dat
deze nog te jong zijn. Eén nieuw lid werd
geïnstalleerd. Over vier weken zal weer ver
gaderd worden. Na deze mededeeling werd
de vergadering gesloten.
HEEMSTEDE.
'lOnbestelbare Stukken gedurend®
d© tweed© helft der maand October, JA:
Brieven: Mevr. Maria Menzer, Chicago; J,
G. de Hevert, Amsterdam.
Briefkaarten: Oorrie Hogedoorn, Haarlem?;
P. J. Kem, Amsterdam?; Dameshaedenmaga-
zijn, de Vlinder, Amsterdam; Onbekend,
afz, Henk en Trui.
HA ART.EMMERMEEtt.
Aanbesteding. Zaterdag had t© Aal»
meer de herbesteding plaats van de vooi,
rekening van do gemeente te maken vaste
steenen brug in het Oosteinde. Thans werd dit
werk in vier pereeelen aanbesteed. Perceel I:
paalfundeering; Perceel II: metselwerk; Per
ceel Hl: smids- en schilderwerk: Perceel IV.:
timmerwerk.
Ingeschreven was als volgt: D. Nelemans,
Haarlem, perceel I f 1440, perceel II f1575,
perceel III f 340, perceel IV f 545; L. Gert,
Haarlem, perceel I f 900, perceel n, ni erf
IV f 2646; J. van Schagen, Haarlem, perceel,
II f 1550; O. Luik, Haarlemmermeer, peroeel
I f 1315, perceel HI f 325; perceel IV f424.50
A. van den Heuvel, Haarlemmermeer, perceel
I f 1295; G. Mosselman, Haarl.meer, per
ceel I f 1282, perceel II f 1560, perceel IVj
f 489; G. van den Heuvel, Haarlemmermeer,
perceel II f 1610, perceel IV f 515; A. Huls
bos, Aalsmeer, perceel I f 1284, perceel II
f 1625, perceel III f 355, perceel IV f 479,
Gebrs. J. en W. van der Laarse, Aalsmeer,
peroeel IV f 424; J. D. van Iperen, Aalsmeer,
péfooel UI f 370.
Al zoo laagste inschrijvers L. Gort, perceel
I: J. van Schagen, perceel II; O. Luik, per-
III en Gebrs. J. en W. van der Laaree, por-
ceel IV. De gunning is aangehouden.
BGROERT.I.TKE STAND.
BEVERWIJK. Ondertrouwd: G. Hakvootjf
en H. Uiling.
Overleden: M. J. van Dorp, 73 j. H. Bur
ger, 69 j.
HEEMSTEDE. Geboren, z. vau H, M. va,®
der HulstSchoone.
I. Onder de medestanders van bet vorige
Kabinet woven er onkelen die herbaalden,
dat de poging lot samenwerking van vrijzin
nigen met socialisten tot vorming van een
Ministerie in strijd was met bet verkiezings
manifest der oonoentratie en dat zoodanige
sam nwerking alleen dan toelaatbaar zou
zijn geweest, indien daarvan vóór do verkie
zingen aan de kiezers mededeeliug ware ge
daan. Ook waren er, die het aanbod vau por
tefeuilles aan de sociaal-democratie niet ale
reëel beschouwden, omdat men vooraf wist,
iat bet niet zou worden aangenomen.
Over bet algemeen was men intusechen
ook dezerszijds van meeniiig, dat de opdracht
tot vorming van een Ministerie uit de geheeje
linkerzijde en bet daaruit voortvloeiende
aanbod vau portefeuilles aan de S.D.A.P. in
9v< reen stemming was met de beginselen van
het parlementaire stelseL Scherp werd cell
ier de weigering van het gedane aanbod af
gekeurd.
Nnar aanleiding van deze beschouwingen
word van vrijzinnige zijde opgemerkt, dat
t'oor een aan de verkiezingen voorafgaand
overleg omtrent samenwerking met de so
cial is ten lot bet vormen van een Ministerie
«eon aanleiding bestond, omdat de groote
hanwtus der socialistisch© zetels niet te voor-
maar, dat „van deze ziide nimmer i
was ver,i aard, dat zoodanige samenwerking
niet zou plaats hebben. Die samenwerking
werd overigens door de vrijzinnigen geens
zins begfecra en men wilde daartoe alleen
overgaan, omdat de omstandigheden het noo.
dig maakten en dan nog enkel tijdelijk, dat
is om het tot stand komen van de hervormin
gen, die zoowel door de vrijzinnigen als door
de socialisten werden verlangd, te verzeke
ren. Men herinnert hierbij, hoe Mr. Troelstra
op liet socialistische Paasehcongres van 1913
had verklaard, dat het programma der con
centratie goed was, a 1 deugden de dragers
niet. Te zeggeu, dat men wel wist, dat de
weigering zon volgen, is ongegrond. Duide
lijk is gebleken, ook op het partij-Congres te
Awolle, dal er onder de socialisten velen wa-
ren, die de aanneming van bet aanbod
wenschleu. Ook deze leden konden de wei
gering daarvan niet billijken.
Intusschen meende men dat bet vooral
na do beslissing van het Zwolsche congres,
bij voigendo verkiezingen voor de vrijzinni
gen, noodig zal zijn vooraf na te gaan, wat
men aan deze partij heeft. Men betoogde ver-1
der, dat de sociaal-democraten door hun wei-
gering hebben gespeeld in de kaart van do
rechterzijde. Op deze wijze zal op den duur
nlleeu üc coalitie in staat zijn een parlemen
tair Ministerie te vormen.
Van eociaal-democratische zijde werd in
verband met voorafgaande aangevoerd, dat
van deze zijde tijdens de verkiezingen steeds j
eMie ï»<oa»lökb«'d 4*vel»ar»iua »«»n d»
regeering is afgewezen; dat juist daaruit de
vrijzinnigen hunne scherpst© wapenen tegen
d© sociaal-democratie hebben gesmeed; dat
dus ieder de weigering heeft kunnen voor
zien.
Men herinnerd© verder dat bij het optreden
van het vorige Kabinet zelfs niet voldaan
werd aan den parlementairen eiech, dat het
Ministerie moet voortkomen uit de meerder
heid der Kamer, en dat de jongste erva
ring in Engeland en Denemarken aantoont
hoe ook nnar het parlementaire stelsel Mi
nisteries kunnen optreden, die niet uit alle
fracties der meerderheid zijn gevormd. Heeft
dus in zoover het beroep op het parlemen
taire stelsel weinig waarde en is de vraag
der samenstelling van een Kabinet grooten-
deels eeno zaak van berekening omtrent ce
leste kansen van welslagen, uit het laatste
oogpunt is de quaestie der homogeniteit van.
veel grooter belang. Daarom meende men,
dat de weigering der socialisten in een phase
der c'Ï6is, die nog de mogelijkheid van hst
optreden van een vrijzinnig Kabinet open
liet, meer rekening hield met het parlemen
taire stelsel dan eene aanvaarding van het
aanbod zou hebben gedaan.
Intusschen gaf men gereedelijk toe, dat na
de incidenteel© beslissing van het Zwolsche
congres het vraagstuk der deelneming aan
degelijke Ministeries meer in liet algemeen
door de sociaal-democratische partij ter hand
genomen zal moeten wórden. Betwijfeld mag
achter worden, of een aanbod van portefeuil
les herhaald zal worden, indien het aantal so
cialistische zetels van 16 tot bijvoorbeeld 82
zal zijn gestegen, tenzij zulk aanbod zou ge
schieden als speculatie op eene weigering.
Hoe dit zij, een© bevredigende oplossing van
bet vraagstuk zal moeilijk zijn te vinden,
wanneer de burgerlijke partijen niet afzien
van het streven, dat ditmaal bij haar voorzat,
om der sociaal-democratie eene grootere ver
antwoordelijkheid op te leggen dan deze kan
op zich nemen.
Gaarne zonden eenige leden van de regee-
ring vernemen, of de opdracht aan dr. Bos
heeft gestrekt tot vorming van een Ministerie
„uit de gcheele linkerzijde."
II. Na de weigering der sooiaal-democraten
tot deelneming aan een Ministerie, is in eene
vergadering van de vrijzinnige Kamerleden
besioten de vorming van een Ministerie uit
de vrijzinnige groepen niet te bevorderen.
Berichten in de dagbladen hadden sommi
gen eenige reden gegeven tot het vermoeden,
dat deze beslissing genomen is ingevolge eene
Koninklijke opdracht. Men zou van de regee
ring gaarne vernemen, of dit vermoeden ge
grond is.
Vele leden waren van oordeel dat de con
centratie door zich niet tot vorming van een
Ministerie bereid t© verklaren, zich aan de
zelfde fout beeft sehulidg gemaakt als do
sociaal-democraten, zonder zich als dez© t©
kunnen beroepen op d© verzachtende omstan
digheden, voortvloeiende uit haar partij-ka
rakter»
Voorts werd gevraagd, of uit de houding
der concentratie is af te leiden, dat zij ook iq
den vervolge alleen in gemeenschap met d®
socialisten zal willen optreden.
Vele andere leden konden zich met deze be»
schouwingen vereenigen.
lil. Tegen liet optreden van het nieuwf
Kabinet werden verschillende bezwaren ge
opperd.
Door medestanders van het vorige ministej
rie werd aangevoerd, dat, al moge de aan mr.
Cort van der Linden verstrekte opdracht, mol
het daaruit voortgevloeid© gevolg een eind^
hebben gemaakt aan den moeilijken toestand)
waartoe do weigering der linkerzijdje tof
aanvaarding der regeeringstaak leidde, hel
optreden van het Ministerie niet te rijmen
is met goede parlementaire gebruiken. Hef
is aangeduid al© een extra-parlementair Mi<
nisterie. Men begreep deze uitdrukking niet)
Eenigen waren van oordeel, dat bet optrei
den van dit Ministerie niet zal leiden tot d©(
mocratiscke ontwikkeling onzer Staatsinetek
lingen.
Verder had de benoemng van den Minister
vau Landbouw, Nijverheid en Handel groote
verwondering gewekt. De heer Treub heeft
zich niet herkiesbaar gesteld als lid der Kaf
mer, omdat hij zich met de plannen van do
concentratie betreffende de staatspensionnee,
ring niet kon vereenigen. Wie voorspeld zou
hebben dat bij deel zou gaan uitmaken va q
een Kabinet, dat, zij het in niet al te duidelijk
ke termen, de Staatepensionneering in ziin
