DAGBLAD voor NOORD- en ZUID-HOLLAND,
Kinderhuisvest 29-33, Haarlem
MANTELCOSTUUMS
O DE OORLOG
GYMNASTIEKSCHOEN.
f4000 f500 f 300 f 150 flOO f75 f60 f 15
THEOD. 6. v. DUSSELDORP
DE TROONREDE.
P. W. TWEtHÜIJtcH,
TELEGRAMMEN
BINNENLAND
Dinsdag 21 September 191Q.
4Qste Jaargang n°. S855
Bureau van Redactie en Administratie:
Intercommunaal Telefoonnummer 1426.
Alie Detalende abonnés op dit Blad, dis in hei bezit zijn van eene Verzekeringspolis, zijn, volgens de bepalingen op de polissen vermeld, tegen ongelukken verzekerd vroori
De uitkeering dezer bedragen wordt gegarandeerd door de »Hollandsche Algemeene Verzekeringsbank* te Schiedam.
Zij, die zich met 1 October
aanstaande per kwartaal op
de „Nieuwe Haariemsche
Courant" abonneeren, ont
vangen de vóór dien datum
verschijnende nos- gratis
OU NUMMER BESTAAT UIT
TWEE BLADEN
iL LjLHD
Telefoon 2144.
BARTEL]ORISSTHAAT 27.
TELEFOON 177 O.
Haarlemscine f.Leeiagte$. o. 1717
DUURTE-TOESLAG.
VERSPREIDE BERICHTEN
KORTE BERICHTEN
ABONNEMPNTSPRÏ3S t
Per S maanden voor Haarlem en voor de plaatsen waar een agent
gevestigd is (kom der gemeente) t,tiO
Voor de overige plaatsen in Nederland per post. 2,
Per weck voor Haarlem en de agentschappen 0,12'
Afzonderlijke nummers0,05
PRIJS DER ADVERTENTIENl
Van 15 regels
Iedere regel meer.
Buitenland per regel
Advertentiën in de rubriek „Vraag en Aanbod" van 1—5 regel*
Elke regel meer
3, n
0,15
- 0,20
0.10
- 0,10
bij levenslange onge«
'schiktkeid tot werken
bij overlijden.
bij verlies van een
a hand of voet a
bij verlies van
a een oog a
bij verlies van
een duim a
bij breuk van een
arm of been :t
bij verlies van
een wijsvinger
ol) verlies van een
anderen vinger
22 SEPTEMBER.
AGENDA.
Gebouw St. Bavo R.-K. Volksbond
Hoofdbestuur.
Gebouw St. Bavo Witte Bioscoop
8 uur voorstelling.
G eb o u w St. Bavo R,-K. Kie&v ert
oe inging half 9 ledenvergadering.
Schouwburg Jansweg 8 uur
K. V Het Nederl. Tooueel: Hooge Politiek.
lu den Hout 8 uur Coucert Haar
lem's Muziekkorps.
St Vincentius-bibliotbeek N. Groen
markt geopeud van 7!49 uur.
Hissckoppelijk Museum Jausstraat
79 geopend eiken dag van405 uur tegen
jetaliug vau 25 cents. Uitgezonderd Zater
dagen eu R.-K. feestdagen.
S Barteljorisstraat 5
Het vrij lange staatsstuk, door Hare Ma
jesteit de Koningin hedenmiddag in de ver-
ïcnigde zitting der Staten-Generaal uitge
sproken, ademt een hoopvollen geest.
„Hoopvol ga Ik de toekomst tegemoet,"
zegt. onze Vorstinne, een woord dat in
dezen ernstigen tijd buitengewoon gewichtig
voor 's lands toestand mag worden genoemd.
At staan wij er, wat de financiën betreft,
slecht voor, al zal de belastingdruk moe
ten worden verzwaard, al zullen nieuwe
asi en moeten worden gelegd op bet volk,
tocb klinkt er géén pessimistische toon in
de troonrede, en de aankondiging, dat „zoo-
„lang de buitengewone omstandigheden zich
„niet ten onzen nadeele wijzigen;" de gewone
wetgevende arbeid- wederom aan de orde zal
komen, is het bewijs dat het optimisme ge
grond mag heeten.
Die „gewone wetgevende arbeid" wordt in
de Troonrede slechts kortelings aangestipt.
De grondwetsherziening, herziening van
ons belastingstelsel en van de finaneieele
verhouding tussehen Rijk en gemeenten,
de sociale verzekeringswetten, ziedaar alles
wat wordt genoemd.
Uitgebreid is het program nog niet, doch
le omvang van een en ander kan aanvullen
wat aan de verscheidenheid ervan ontbreken
mag.
De toon van optimisme die uit heel het
stuk spreekt, wordt versterkt door de mede- j
leclingen die Hare Majesteit de Koningin
over 's lands toestand in den aanvang van j
de Troonrede doet.
Onder die mededeelingen begroeten wij met
vreugde de te verwachten bevestiging, dat
de betrekkingen met alle buitenlandsche
mogendheden van vriendschappelijken aard
hieven, en zeker zal ook gewaardeerd wor
den in den lande het woord, dat de Koningin
wijdt aan hen die door den militairen dienst
aan hun beroep, hun zaken en huisgezin nu
al zoo geruimen tijd zijn onttrokken.
Ai les bijeen genomen, zien wij in den op-
limistischen geest, die uit heel dit staatsstuk
spreekt, en die wel zeer verschilt van dien,
welke in de Troonrede van verleden jaar
werd vernomen, het heuglijk bewijs, dat on
danks den grooten ernst der tijden de Neder-
kmdsche Regeering 'den toestand van hei
m der land, zoowel op. economisch als op. ander
"ebied, niet al te donker inziet.
En met groote .vreugde en instemming
'iderstreepen wij de wijze woorden der
vorstinne, dat thans reeds a.ie krachten moe-
f n worden ingespannen om Nederland na
'ea °orlog „een eervolle plaats in den vreed-
'unen wedstrjjd der volkeren" te doen in
enten.
Gods hulp. mogen die. woorden der
1 'n vervulling gaan!
OVERZICHT.
Behalve het gevaar voor de Russische
legergroepen ten Zuiden van* [Wilna tot aan
de Pripet-moerassen, die naar wij giste
ren reeds opmerkten door den val van
Wilna, met omsingeling worden bedreigd,
wordt ook gevreesd, dat de Russen aan het
noordelijk deel van het front, in de rich
ting van Dunaburg (Dwinsk), daarvan ern
stige gevolgen zullen ondervinden. Nu Wil
na gevallen is kan namelijk de aanval op
Dunaburg met kracht worden voortgezet,
zoodat de mogelijkheid niet is uitgesloten,
dat de val van Dunaburg nog slechts een
kwestie van enkele dagen zou zijn.
[Wanneer liet dan zoover zou zijn -geko
men, zouden de Duitschers dus in het bezit
zijn van de Dunalinie en hun aanvallen
kunnen richten op Riga, die dan zeker niet
meer zonder succes zouden blijven.
De Duitschers, die in de richting van
Dunaburg optraden, hebben reeds de Russen
bij Nowo Alexandrowsk naar achterwaarts
gelegen stellingen opgedrongen.
Ook daar, evenals ten Zuid-Oosten van
Wilna, waar nu beide spoorwegverbindin
gen met St. Petersburg door de- Duitschers
zijn bezet, dreigt voor de Russen groot ge
vaar voor de verdere afsnijding van de te-
rugtochtswiegen.
Overigens blijkt uit de legerberichten,
zoowel van het Russische hoofdkwartier
dat wij gisteren onder het „laatste nieuws"
nog konden opnemen als van de Duitsche
en Oostenrijksclie legerbesturen, dat de Rus
sen over bijna het gelieele front weer te
rugtrekken.
Tegen Servië begint een nieuw offensief.
Die gebeurtenissen daar, schijnen er op te
wijzen, dat de centrale mogendheden een
doorgang door Servië willen forceeren om
verbinding te hebben met hun bondgenoot
Turkij e.
Te Berlijn is men van meening, dat hier
nu voorgoed zal worden afgerekend met
den onmiddellijken bewerker van dezen we
reldoorlog. Indien niet alle voorteekenen
Ibedriegen, dan zijn reeds deze week be
langrijke gebeurtenissen op, den Balkan
te wachten.
HET NIEUWE OFFENSIEF
TEGEN SERVIE.
Naar de Korr. Norden uit Berlijn meldt, heeft
de hervatting van het offensief tegen Servië
te Berlijn groote vreugde gewekt. Uit de mede-
deeling dat Duitsche troepen aan het offensief
medewerken, wordt de gevolgtrekking gemaakt
dat het offensief in grooten stijl is ontworpen,
en dat. nu eindelijk en voorgoed afgerekend moet
worden met den onmiddellijken bewerker van
dezen wereldoorlog. Hoe beknopter de legeraan
voering haar berichten inkleedt, des te meer
wordt door het publiek daarin de voorbode ge
zien van grooto dingen-. Het publiek heeft zich
in dit geval niet vergist, en indien de voort-ee-
kenen niet bedriegen, dan zijn nog deze week
gebeurtenissen op den Balkan te verwachten.
In het Berl. Tagebl. van gisteren vestigt
Theodor Wolff in een hoofdartikel over de her
denking in. Bulgarije van de vereeuiging met
Oost-Eoomennië (19 Sept. 1885) de aandacht
op de gevaarlijke positie, waarin zich Servië na
de nederlagen der Russen bevindt. De entente-
mogendheden zegt hij hebbeu Servië aller
lei onwaarschijnlijke voordeelen voorgespiegeld,
om het te dwingen tot. afstand van Macedonië
aan Bulgarije, en tegelijkertijd hebben zij de
beste plaatsen aan de kust der Adriatisehe Zee
aan Italië verkwanseld. Zij hebben Servië nooit
hulptroepen gezonden en het in de gevaarlijkste
uren aan zichzelf overgelaten. Na. to hebben
erkend dat Servië er zich tot dusver dapper
heeft doorgeslagen, merkt de schrijver op, dat er
niet velen zullen zijn, die Servië uit de rij der
volken geschrapt wenschen te zien. Wij hebben
op den Balkan, voor nu en later, de onbelemmer
de verbinding met het Turksche rijk noodig.
Die kan het best worden verzekerd door de in
lijving van Macedonië bij Bulgarije. Voor het
overige gunnen wij graag ieder zijn vrijheid en
zfjn bestaansmogelijkheid. Misschien richten het
Servische volk en Pasjits, die het sedejt Sopt.
1912 door bewogen tijden heeft, geleid, den blik
nog naar Griekenland. Maar, zoo vraagt de
schrijver zou de verstandig zwijgzame Weui-
zelos zich niet afvragen of hij den bevrienden,
nabuur niet op andere wijze en beter kan helpen
dan door een politiek, die alles aan de wapenen
overlaat?
Het is een vraag, waarop men in niet ver
verwijderde toekomst het antwoord zal weten.
De schrijver geeft aan het slot de opmerking ten
beste dat Bulgarije „nieuwe aanwinsten tege
moet gaat."
DE BETEEKENIS VAN WILNA.
De „Berliner Lokal Anzciger" bevat een
hoofdartikel over de beteekenis van Wilna.
Daarin wordt er op gewezen, dat Wilna,
dat in vredestijd reeds voor Rusland eene
groote militaire beteekenis bezit, in den oor
log als wapenplaats en strategisch kruispunt
de drempel van het Russische binnenland is.
De groote keizer-manoeuvres werden niet
vcor niets in de streek tussehen Wilna en
Morecz gehouden,; de Russische aanvoerders
konden dit terrein dus op hun duimpje en
het is niet te verwonderen dat juist hier de
groote tegenstand werd geboden.
De Bus is meester in de kunst van 'het
veldbevestigingswezen en dat hij dit hier tot
uiting deed komen, bewijzen de verbitterde
gevechten die liier plaats vonden.
Wij weten nu dat Wilna „sterk bevestigd"
was.
Eerst was het zaak de verbinding tussehen
Wilna en Dunaburg (Dwinsk) verbreken.
val op de haven van Kofaio op het eiland Im-
bros en troffen een groot vijandelijk transport
schip, op hetwelk dadelijk brand uitbrak. Tege
lijkertijd steeg een waterzuil omhoog.
Weer vreemde versterking. Er worden
50,000 Senegaleezen aangevoerd om tegen 't
voorjaar naar het Fransclie front te gaan.
Minister Millerand heeft daarvoor 40 mil-
lioen francs aangevraagd. Hierin is begre
pen de verzorging van de in West-Afrika
achterblijvende gezinnen dezer gekleurde
gekleurde krijgslieden.
Nog een ontploffing. Na de ontploffing in
de kruit- en granaatfabriek te Le Pecq bij
Parijs op Donderdagochtend, heeft er, naar
de Matin bericht, later nog een nieuwe ont
ploffing in dezelfde fabriek plaats gelhad,
die eveneens belangrijke schade heeft aan
gericht en verscheidene arbeiders ieteel toe
gebracht. De militaire overheid heeft een
streng onderzoek gelatt.
In Rusland. Volgens de Magdcb. Ztg. zijn
acht leden der Doema iii de Pieter en Pauls-
vesting opgesloten.
De U-oorlog. Het Engelselie stoomschip
„Horden", uit Lowestoft, is gezonken; de be
manning is gered.
Dr. Dumbas' vertrek. Uit New-York wordt
gemeld, dat dr. Dumba, de Oostenrijksch-
Een onzer lezers vraagt ons, eens een
artikel te schrijven om aan te dringen op
een „duurte-toesiag".
Welbegrepen, wenscht deze lezer een
„duurte-toesiag" voor alle werklieden in parti
culieren loondienst.
Dat onderhavige artikel zou dus een aan
sporing moeten zijn aan alle werkgevers van
allerlei aard, om in dezen hun arbeiders met
een „duurte-toesiag" te verblijden.
We hebben daar in het algemeen gesproken
geen bezwaar tegen: de nood des tijds is
inderdaad hoog, en nu alles
zoo geweldig
Hongaarsche gezant, passage heeft genomen
aan boord van de paketboot „Rotterdam",
die dén 28sten van daar vertrekt.
Bulgarije en Turkije. Do correspondent van
duur wordt, is het. inkomen van menigeen,
die in normale tijden nét- kan rondkomen,
beneden peil gedaald.
Waar het dus „er af" kan, zal een toeslag
wegens de buitengewone tijdsomstandigheden
niets anders dan wenseheiijk zijn te heeten.
Maarer zit hier ook een andere kanl
de Köln. Ztg. te Sofia meldt, dat binnen
kort de tenuitvoerlegging der Turksch-Bul-
gaarsche overeenkomst nopens de grensver-
antlering zal beginnen met de overdradht
van het stuk spoorlijn, loopende van de Bul-
gaareclie grens tot Adrianopel, vandaar naar
Dit gelukte door een succesvollen aanval .Demotika, en dan weer tot do Bulgaarsche
ten noorden van Wilna op 12 en 13 Sep tem- ierea€ aan het Bulgaarsche bestuur. Uitter-
aard zal de Bulgaarsche regeering de maat-.
verbroken worden, zou de omsingeling van
Wilna volkomen zijn.
Nadat 18 September de omvattende aanval
van het leger van Von Eichlhorn Wornjony.
48 K.M. ten oosten van Wilna; Smorgon, 75
K.M. ten zuidoosten der spoorlijn Wilna—
Minsk en Molodeczno; nog weer 38 Iv.M.
oost-zuidoost van Smorgon, bereikt bad, was
Wilna naar het oosten zoodanig omsingeld,
dat een verdere verdediging nutteloos moest
zijn. Zelfs Lida, dat ongeveer achter het
middelpunt der Russische stelling ligt, is
naar het oosten ongeveer geheel afgesloten.
De afstand tussehen Minsk en Molodeczno
bedraagt slechts 65 K.M.
Overwegen wij, dat het leger van Yon
Mackensen ten noorden van Pinsk de Wis-
liza bereikte, dan moeten wij erkennen, dat
het Russische leger geen lichte taak heeft,
temeer daar de Duitsche leger» niet zullen
nalaten scherpe en opdringende aanvallen
te ondernemen.
schappij van Oosterschc spoorwegen naar
evenredigheid schadeloos stellen.
Profanatie. Een onzer lezers deelt ons
ook naar aanleiding van een beantwoorde
vraag in de „Vragenbus" mede, dat ook
in Duitschland een profaneerend „gebed" is
verspreid als het befaamde Eransche stuk
dat Ihet Onze Vader parodieert, 't Eene is
natuurlijk evenzeer af te keuren als het an
dere.
Otto von Kiihlmann. f De vader van den
Duitschen gezant te 's Gravenliage, de heer
Otto von Kiihlmann, oud-directcur-generaa)
der Turksch-Anatolische spoorwegen, is te
Keulen overleden in den ouderdom van
80 jaren.
Italiaansche oorlogslasten. Bij koninklijk be
sluit zijn de volgende financiëelo maatregelen
gelast om in de buitengewone behoeften van de
schatkist te voorzien: Invoering van een belas
ting voor uitvoerconsenten; Verhooging van de
Wilna.
De vesting Wilna, eertijds hoofdstad van
het grootvorsten-dom Litauen, thans in 't be
zit der Duitschers, is bekoorlijk gelegen op
een heuvelachtig terrein aan de sameu-
king van bijna 200,000 inwoners bestond vóór
volking van 200,000 inwoners bestond voor
den oorlog meerendeels uit Joden; er woon
den verder Litauen en Polen, en een vrij uit
gebreid Russisch ambtenaars-korps, daar de
stad zetel was van een gouverneur, een com-
mandeerend generaal en een belangrijk
krunppunt van spoorwegen vormde. Voor
den oorlog resideerde bier generaal Rennen-
ksmpf. Van oudsiher was er een Eoomscli-
Katholiek bisdom te Wilua, later ook een
Griek sch-orthodox.
Ten allen tijd-e is de stad een middelpunt
van strijd geweest. Duitsche ridders, Russi
sche grootvorsten en Tataarsclie horden be
vochten er elkander. In de middeleeuwen
heeft de stad de Duitsche rechten gehad. In
de nieuwere geschiedenis Ibad ze zwaar te
lijden van den strijd tmschen Zweden en
Rusland. In 1794 werd Wilna voorgoed Rus
sisch.
Wilna is bekend uit den veldtocht van Na
poleon I, die er zijn hoofdkwartier heeft
opgeslagen, toen hij den verderen inval in
aan.
Hebben de werklieden hel hard le verant
woorden, menig patroon verkeert in dezelfde
omstandigheden. Menig werkgever teert z'11
kapitaaltje in, omdat er geen werk is en hij
lief. personeel tócli niet wil op straat zetten.
Hei is daarom .verkeerd, dunkt ons, om
zonder met de omstandigheden rekening te
houden, in het algemeen en door een ieder
een duurte-toesiag te doen verlangen: óók
de werklieden hebben toch een deel van het
„risico der tijden" te dragen, en zoo het
noodzakelijk is om bij te springen daar waar
nood is, mag toch niet zonder meer een
„duurte-toesiag" genoemd worden: een nood
zakelijke en gebiedende eisch voor
ieder en werkman. Die uitdrukking gaat
wat verl
waarts gelegen stelling moeten terugtrekken.
Wij hebben 550 gevangenen gemaakt. Bij Smor-
gonje heeft de vijand een poging gedaan om
door onze linies heen te breken. Hij is terugge
slagen.
De aanval op den uit de streek van Wilna
terugtrekkenden vijand is in vollen gang. Ook
verder zuidwaarts volgen onze troepen den
wijkenden vijand.
Wij hebben de linie MjednikiLida-Sol-
jana aau den Njemen bereikt.
Legergroep-Leodpold van BeierenDe vijand
heeft slechts tijdelijk op enkele punten tegen
stand geboden. De legergroep heeft den sectot
rechten op den verkoop van tabak; Invoering van de Molczadza bij Dworzec en ten Z.O. daar-
van een belasting op den verkoop van minerale
oliën, behalve petroleum; Herziening van de
wetgeving op den alcohol; Verandering van de
bierbelasting en invoering van additioneele
rechten voor de suikerfabricage.
Noordpool-expeilitie. Uit Archangel wordt
bericht, dat de Russische noordpoolexpeditie on
der leiding van kapitein Wilkitzky, daar behou
den is aangekomen.
De munitie-aanmaak in Japan. Do corres
pondent van de „Temps" te St. Petersburg meldt
uit Tokio bericht te hebben ontvangen, dat het
Japansche ministerie van Oorlog besloten heeft
tot oprichting van niet minder dan 1200 muni
tie-fabrieken, waarin 100,000 man werken zul
len. Bovendien overweegt het thans plannen tot
het bouwen van een nieuwe kanonnenfabriek.
NIEUW OFFENSIEF TEGEN SERVIE.
BERLIJN, 20 Sept. (Officieel.) Van den
noordelijken Donau-oever heeft- de Duitsche ar
tillerie den strijd met de stellingen der Ser
viërs ten zuiden der rivier hij Semendria aan
gebonden; De vijand is verdreven en zijn ge-
Rvsland voorbereidue en er 011 zijn vlucht sdiutvuur tot zwijgen gebracht.
«tail behoort I WEENEN, SO Sept. (Ollicioel.) D.O»l«-
de bibliotheek van 220,000 boekdoelen, die j rijksch-Hongaarselie en Duitsche batterijen heb-
van beteekenis wordt geacht voor de geschie- l |jei] gisteren de stellingen der Serviërs aan den
zuidelijken oever van den Douaii beschoten. Ook
deni.» van het Oostersehe Jodendom. Het
lot dezer stichting is onbekend, Van andere
merkwaardigheden, waaraan de Kussen bi-
zond ere waarde hechten, zooals liet stand
beeld van Katharina II, weet men dat het
Russische bestuur, toen liet de stad ont
ruimde, de bevolking ervoor verantwoorde
lijk heeft gesteld.
De oorlog dor Turken. Naar uit het Turksche
hoofdkwartier wordt gemeld, deden de Turksche
watervliegtuigen, aan de Dardanellon, een ano
de vesting Belgrado is onder vuur genomen. -
In de nabijheid van den mond der Drina heb
ben onze troepen een vooruitgeschoven^Servi
sche nfdeeling overrompeld en vernietigd.
DU1TSOH OORLOGSBERICHT"
BERLIJN, 20 September. Officieel bericht
uit het groote hoofdkwartier:
Legergroep Von Hindenburg: In het brugge-
liooïd van Dwinsk heeft de vijand i'iwr onze
aanval bij Nowo Alexandrowsk op een schter-
van bereikt; de rechtervleugel nadert den sec
tor van de Myschanka.
Legergroep-von Mackensen: Da vijand is
overal verder teruggedreven.
Op het Z.O. gevechtsterrein hebben de Duit
sche troepen in plaatselijke gevechten meer dan
100 gevangenen gemaakt.
OOSTENRIJKSCH OORLOGSBERICHT.
WEENEN, 20 Sept. (Officieel) bericht uit
het groote hoofdkwartier:
Onze stellingen in de streek ten oosten van
Luck zfjn gisteren herhaaldelijk door sterke
Russische strijdkrachten aangevallen. Onze
troepen hebben den vijand, op vele plaatsen in
gevechten van man tegen man, teruggeslagen.
Ook tegen ons front aan de Ikwa hebben de
-Russen in den sector van Krzemunice sterke
collonnes in het vuur gebracht. Op enkele plaat
sen is de vijand er in geslaagd op den westelijken
oever der Ikwa door te dringen, doch onze snel
aangerukte reserves hebben hem overal over do
rivier teruggeworpen. De vijand heeft, voorna
melijk door ons gschutvuur, zware verliezen ge
leden. Het aantal ingeleverde gevangen bedroeg
gisteravond meer dan 1000.
In Oost-Galicië is het rustig gebleven; de
toestand is daar onveranderd.
De in Lithauen strijdende O.-H. troepen zijn
op den oostclijken oever van de Luchozwa door
gedrongen.
AMERIKA EN DUITSCHLAND.
BERLIJN, 20 Sept. Hit New-York wordt aatf
de Duitsche bladen gemeld:
Het geval betreffende de stoomschepen „He»
perian" en „Ordnua" kan als bijgelegd be
schouwd worden. Alles hangt thans af van do
„Arabio"-kwestie, die de oplossing van de ge
lieele onderzoebootkwestie in zich sluit.
UIT DE STAATSCOURANT.
'Bij Koninklijk besluit
is benoemd tot directeur van hei. 'i van
