DAGBLAD voor NOORD- en ZUID-HOLLAND.
GYMNASTIEKSCHOENEN.
tiWAtttfaa TT
Kpsr-ass? ssjs =,r Sterr
Kinderhuisveet 29-33, Haarlem
f4000 f 500 f 300 f 150 flOO f75 f60 f 15
Aan onze abonnés.
EERSTE BLAD
Nabij en vèraf.
DE OORLOG
THEOD. G. v. DUSScLDORP
P. W. TWEEHÜiïSO,
H""' A-™. -A "4
TELEGRAMMEN
Van hedenmorgen.
Donderdag 23 September 1915
jaargang n°. stssi
Bureau van Redactie en Administratie:
Intercommunaal Telefoonnummer 1426»
Alle Betalende abonnés op dit Blad, die in het bezit zijn van eene Verzekeringspolis, zijn, volgens de bepalingen op de polissen vermeld, tegen ongelukken verzekerd voort
De uitkeering dezer bedragen wordt gegarandeerd door de «Hollandsche Algemeene Verzekeringsbank* te Schiedam.
Voor den Heer PETRUS ZWART, die door een ongeval, zijn
arm brak, ligt ten onzen kantore het bedrag der uitkeering
ad f 75 beschikbaar,
De Administratie.
Zij, die zich nog wenschen
te abonneeren op het Ana
lytisch Verslag gelieve ons
dit p.o. op te geven, en het
bedrag f 0.50 daarbij te
voegen.
Na Zaterdag a.s., 25 Sep
tember, kunnen wij geen
abonnementen op genoemd
verslag meer aannemen.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWEE BLADEN j
F. B.
DEMI-SAISONS
WINTERJASSEN
Telefoon 2144.
BARTELJORISSTRAAT 27,
Haarlemsche Aiieaagjes. o. 1719
HET VOORZITTERSCHAP DER KATHO
LIEKE KIESVEREENIGING.
EBWE HUnLEMSCHE CM RJUiï
ABONNEMBNTSPRI1S t
Per 3 maanden voor naanem en voor de plaatsen waar een agent
tevestlgd is (kom der gemeente)1.60
foor de overige plaatsen in Nederland per post. 2,—
Per week voor Haarlem en de agentschappen 0.12*
Afzonderlijke nummers 4 0,05
PRIJS DER ADVERTENTIÈNt
Van 15 regels
Iedere regel meer.
Buitenland per regel
Advertenttën in de rubriek „Vraag en Aanbod" van 1—5 regel»
Elke regel meer
o, r»
0,15
0,20
0,40
0,10
bi) levenslange onge.
schiktheid tot werken
bi) overlijden.
bi) verlies van een
s hand of voet u
bi] verlies van
n een oog n
bi) verlies van
u een duim u
bi) breuk van een
arm of been :r
bij verlies van
een wijsvinger
ol) verlies van een
anderen vinger
Uitkeering Vjjf-en-Zeventig gid.
AGENDA. 24 SEPTEMBER.
Gebouw St. Bavo K.-K. Volksbond
Meubelmakers. Metaalbewerkers.
Pa'leis vau Justitie Jansstraat
balt' twee Bureau van consultatie.
Meisjespatronaat St. Rosa Nasd&ulaan
50 7ki—834 uur Spaarbank.
Bioscop-etkeater. Bartel jorisstraat
voorstellingen.
Bisschoppelijk Museum Jansstraat
79 geopend eiken dag van 105 uur tegen
betaling van 25 cents. Uitgezonderd Zater
dagen en B.-K. feestdagen.
XXII.
ROOMSCH TOONEEL.
Jaren lang heeft 't gehangen, welken kant
men in Roomsch Nederland uit moest met
't tooneel.
Toen de Fransche perversiteit de blij- en
kluchtspelen bedierf, de immoreels moderne
'endenz liet machtig wapen van het too
neel meer en meer ging gebruiken, het
socialisme een machtig propagandamiddel
L vond in aangrijpend-realistische 'tooneelschil
dering, toen was het wel iederea Katholiek
die zijn verstand gebruikt duidelijk, dat tus-
Schen „het tooneel" van den modernen tijd
en het Katholicisme, dat ware kunst, [welke
ook, onbestaanbaar weet zonder God, zonder
reinheid, zonder hoogere aspiraties, een klove
bestaat die niet meer is te overbruggen.
Maardaarbij bleef toch met twee din
gen vooral te rekenen.
Vooreerst valt niet te ontkennen, dat het
schouwburgbezoek in feet algemeen een ont
spanning is, die ook voor vele katholieken
hare aantrekkelijkheid heeft, en die niet dan
toet zeer groote moeite geheel uit katholieken
kring; zou kunnen worden gebannen.
En tweedens mag nooit vergeten, dat van
het tooneel een zeer groote opvoedende en
'eerende kracht kan uitgaan ten goede,
Welke geheel en al te ver waar loozen ein uit
to schakelen niet anders dan onverantwoor
delijk zou zijn te noemen.
Het spreekt dus vanzelf, dat men van
katholieken kant, terwijl men principieel
togenover het immoreels, het perverse en
godsdienst-doodende van het „moderne" too-
heel stelling nam, tóch niet In het algemeen
toto tooneelspel en tooneelvertooningen uit
den booze acht
Hoe kon het anders? ,Van de oudste tüden
w heeft de Kerk het tooneel1 als leerend eu
onderhoudend hulpmiddel ten goede gebruikt:
Jto mysteriespelen waren zuiver-kerkelijk-
tooneel, en ten allen tijde hebben de groote
jtotholieke kunstenaars juist te tooneel-
htoratuur geschitterd.
Intusschen: hoe moest men er mee aan,
eenmaal bleek dat het moderne tooneel
rto ontzaglijk gevaarlijk en ziele moordend
v»n V 011 meü tdch deu 'goeden invloed
n het tooneel niet wilde missen?
t/vfn0 ,een zeide: invloed uitoefenen op de
<toaelgezelschappen.
<Wn .htoter zeide: pogen, de overheid te
ingrijpen.
ÈtezeiK, ,derde ™fionde, dat alleen een reizend
verhnt ap Roomsche beroeps-tooneelisten
AVf inS 2011 kunnen brengen.
r een ander was van oordeel, dat men
het beroeps tooneel in Roomsche kringen vol
strekt en ten eenenmale moest boycotten,
en daartegenover het liefhebberij tooneel zoo
veel mogelijk moest aanwakkeren en ophef
fen, om zoodoende in de RoomsckS vereeni-
gingen om te beginnen, en daarbuiten voor
zoover het mogelijk, zou zijn, tóch een t
equivalent to bieden voor het gemis,
door het niet-bezoeken van opvoeringen door
beroepstooneelisten veroorzaakt.
Al deze desiderata zijn uitvoerig be
sproken, en als er iets duidelijk is geworden,
dan is het zeker wel dit, dat geen van al
die wenschelijkkeden een voldoende, afdoen
de oplossing der kwestie brengt.
Invloed op de tooneelgezelschappen uit te
oefenen, la vrijwel onmogelijk, en ook kan
men zich moeielijk denken, hoe er iets op
deze wijze gedaan kan worden tegen de
tooneelgezelschappen die voor de socialisti
sche propaganda (als dat van Heyermans)
of voor uitsluitend 't „schuine" repertoire
(als dat van Frascati e. a.) zijn opgericht.
Het ingrijpen van de overheid is evenzeer
onhiogelijk voldoende, hier behoeft niet
nader over gesproken.
Een reizend gezelschap Roomsche beroeps
tooneelisten te doen concurreeren tegen de
reeds bestaande talrijke beroepsgezelschap
pen; waarbij dat eerste natuurlijk de tegen
werking' van allen zich zou op den hals halen
en in de medewerking! van betrekkelijk
slechts weinigen zich zou verheugen,
ik geloof niet, dat een van .hen die 'dat
verdedigen als mogelijk, een juisten kijk heeft,
op de feiten zooalis ze nu eenmaal zijn.
Alleen de hierboven laatst-aangeduido vorm
van oplossing heeft m. i. eenige kans op
succes, zij het ook, dat ik een volledigen,
volstrekten boycot van het hedendaagsche
beroepstooneel, wkt het ook moge vertoonen,
in zijn algemeenheid onwenschelijk en ook
önnoodig meen te zijn.
Wanneer een gezelschap, dat niet uit
drukkelijk en als zóódanig zich toelegt op
stukken met verkeerden, of zondigen ten-
de n z, een tooneelwerk van beslist goede
strekking1, een literair werk van bekende ver
maardheid (b.v. Vondefs treurspelen of an
dere gelijksoortige stukken) opvoert, dan lijkt
het mij toch niet noodzakelijk, dat literatuur
liefhebbers zich volstrekt afzijdig houden, al
is ook altijd voorzichtigheid eu eenige terug
houding aan te bevelen.
Zoo schijnt mij dus, voor het behoud en de
versterking van den goeden invloed, die het
goede tooneel kan hebben, tot behoud ook
vau de ontspanning en het literair en psy
chologisch genot dat tooneelopvoeringen kun
nen brengen, voor katholieken de eenig-goeda
wegl deze: dat zij zooveel mogelijk afzijdig
blijven van het „moderne" tooneel en als
zij' ervan gebruik maken zich vergewissen,
dat de op. te voeren stukken in geenen deele
strijden met godsdienst en moraal. Dat zij
daartegenover op krachtige wijze elke iets-
beteekenende en ernstige poging steunen om
vau het katholiek liefhebberij-tooneel, door
betere opleiding der spelers en betere stuk
ken, iets goeds te maken.
Het mag toet voldoening worden gezegd,
dat in dezen geest al heel wat is bereikt.
De opvoeringen van „De Verloren Zoon"
to Oisterwijk, de uitstekende tooneelstuk-
ken, in den laatsben tijd verschenen (over
eenige hiervan hoop ik spoedig wat meer te
zeggen), de stichting van den R. K. Too-
neelbond, de voorgenomen cursuslessen,
door Frank Luns te geven, het nieuwe
tooneeitijdschrift „Tooneelgids voor dilettan
ten" (Uitgave Vink te Beverwijk), dat
zijn allemaal verblijdende feiten die bewij
zen, dat in de goede richting van verschil
lenden kant krachtig wordt gewerkt.
•Van één® zijde echter is de' medewerking,
dunkt mij, nog niet frisch en levendig genoeg.
Dat is van de zijde van het Roomsche
publiek, in verschillenden vorm.
De katholieke liefhebberij-gezelschappen,
die de tooneelkunst beoefenen, krijgen die
medewerking van hot Roomsche publiek niet
voldoende: vooreerst niet door persoonlijken
steun. Er zijn heel wat jongelui (althans hier
in het Noorden) die goede krachten zouden
leveren voor het liefhebberijtooneel, maar...
die zich te „deftig" ervoor achten. Het Am-
sferdamsche Studenten-tooneelgezelscbap heeft
bewezen dat juist onder de gegoede katho
lieke jongelui eerste rangs-krachten zijn...
maar buiten of nó, den studententijd schijnt
de liefhebberij' eraf te zijnI
Wanneer.echter bestaande of nieuwe ge
zelschappen, waarin beschaafde toon en
savoir-vivre toch zeker nummer één
moeten zijn, wil men werkelijk iets berei
ken, niet den steun en de medewerking heb
ben van de beschaafde, gegoede klasse, èn
als medespelenden, èn als regisseurs, dan
komt er van een. werkelijk-goed „Roomsch
Tooneel" nooit in der eeuwigheid iets!
Het z.g. „betere publiek" onder de katho
lieken moet dus de Roomsche liefhebberij-
tooneelkunst onder hare vleugelen nemen,
zich ervoor interesseeren, er deel aan nemen,
geldelijken steun ook geven.
Ziedaar wat het materieele gedeelte van
de zaak betreft, voor de andere zijde ervan
wordt al goed gezorgd l
OVERZICHT.
Aan het Westelijk front is het in de laatste
dagen weer iets levendiger geweest, vooral
in de Argonne en Champagne. Van werke
lijke successen is daarbij echter nog geen
sprake geweest, evenmin als bij het offen
sief tegen Servië, waar aan de Save en den
beneden/loop van de Drina artilleriegevech
ten werden geleverd. Pozarevats en Gradiste
werden gebombardeerd.
Voornamelijk blijven de gebeurtenissen op
het Russisch front nog de aandacht vragen,
waar de Duitsohers weer groote vorderingen
hebben gemaakt. Zoo Ihebben de Duitsohers
ten oosten van Smelina 2000 man gevangen
genomen, waar zij over een breedte van 8
KJM. d© Russisch© stellingen binnendrongen.
Ten noord- en zuidwesten van Oscbmyana
maken de Duitsohers ook groote vorderin
gen. Zij zijn daar de Gawca aan beide kan
ten van Suibotniki overgetrokken, terwijl een
andere legergroep tot de streek ten noorden
van Nowo-Grodek is vooruitgekomen.
Een der legergroepen van prins Leopold van
Beieren is d© Molczada overgetrokken, ter
wijl weer andere de Russische stellingen aan
den rechteroever van de Myschanka aan bei
de zijden van den spoorweg BrestMinsk
hebben bestormd. Daarbij zijn 1000 gevange
nen gemaakt en vijf machinegeweren geno
men. Verder naar het zuiden is Gstrow na
een gevecht in de huizen genomen door de
Duitsohers.
De over het Oginski-kanaal, bij Telecbany,
opgerukte afdeelingen hébben de Russen in
de richting van Dobroslawka teruggeworpen.
Uit deze mededeeliuKen blijkt, dat de Duit-
sober© wel groote vorderingen hebben ge
maakt, doch tevens, dat ook hun nieuwe om-
vattingspoging om een groot deel van Ihet
Russische leger, waar hun .Wilna-offensief
op was gericht, weer is mislukt.
Wat uit het Balkanraadsel te voorschijn
zal komen, is nog geheel onzeker. Dat zoo
wel hij de entente-mogendheden als hij de
mid den-Europoesche regeeringen den uitslag
met spanning wordt tegemoet gezien, blijkt
wel uit de belangrijke berichten, welke wij
hieronder, in een speciaal overzicht, hebben
saamgevoegd.
5 Barteljorisstraat 5
TELEFOON 177 O.
blijven aanwenden om de Balkanstaten voor hun
belangen te winnen, worden de gebeurtenissen
daar voornamelijk wat in Bulgarije gebeurt
door de Duitschers met begrijpelijke spanning
Da? Bulgarije op het laatste oogenblik nog' d& "vergadering der Katholieke Kü's-
gehoor zou geven aan de verlokkingen van de ver eeni ging, gisterenavond gehouden, heelt
Entente-mogendheden, wordt, volgens de K. N., voorzitter, Mr. Heerkeus Ihysseti, wegens
als uitgesloten beschouwd. Men is slechts zya benoeming tot wethouder der gemeente,
nieuwsgierig om te vernemen of Bulgarije ook 0^tog genomen uit het bestuur,
direct hulp zal verleenen aan Turkije en op die'; Tkijssen is jarenlang de leidende
wijze den strijd zal aanbinden tegen de Qua- kracht geweest van onze Kath. partij en die
druple-Entente. In de meeste lagen van de Duit- vaardigheid was met zoozeer aan bet presi-
sche bevolking schijnt men al zeker te zijn van dlun) der Kiesvereeniging verbonden als wel
de rol,, die Bulgarije zal spelen. In de buiten- fev°lg van de persoonlijko eigenschappen van
wijken ziet men reeds hier en daar de Bulgaar- n voorzitter, die door kennis van personen
sche vlag naast die der overige bondgenooten. ei^ °P toestanden, door geestelijk over-
Tegenover Rumenië begint men in Duitsch- en prestige, door politieke en an-
land zich scherper uit te laten. In de Voss. Ztg. relaties het best eu het vruchtbaarst
moet kapitein Bertkau reeds hebben gezegd, dat f6 Haar
de gemeenschappelijke actie der Midden-Euro- X S kon werken,
peesohe mogendheden met Turkije reeds te lang 'F® v +hed voorzriter-
dat het doel van het Duitsche offensief op dé zydlg zal. werken als de aftredende voorzitter
Servische grens is, een weg te banen door Servië z00v<!el ^aren de:?d- waarbij zeker nim-
om Turkije met oorlogsbehoeften te voorzien. Het en ken"
ShS* Se™iSChe leser WOrdt °P 300,000 mmi ,He! katholieke Baartas trenet intaM.be.
h 7»„j. bij dit aftreden aan den scheidenden presi-
maar dat er "spoedig ernsligï ,!inCe„ op den der w>™;»
j vericheidenen in welsprekende woorden ge-
if r, -T-.o r? o f tj -T- c m zegd, wij zijn bier ter plaatse de tolk van
"Ul>' S- DE.rtlv.n 1 Civ jbeel katholiek Haarlem als*wij die huldebe-
Een Fransche luchtaanval. Uit Parijs wordt t(X)8'ing onderstreepen!
gemeld, dat 19 Fransche vliegers honderd bom-
men hebben geworpen op 't spoorwegknooppunt De U-oorlog. De Voss.
HET BALKANRAADSEL.
Wat er op den Balkan gebeuren zal ligt nog
in het onzekere. Lang zal het wel niet meer
duren of de feiten zelf zullen den sluier ophef
fen; maar dan zal de uitbreiding van den
oorlog vermoedelijk een droeve werkelijkheid
zijn.
Omtrent de Bulgaarsche mobilisatie wordt nog
uit Athene gemeld, dat de berichten uit Sofia
aldaar in officiëele en diplomatieke kringen
grooten indruk hebben gemaakt Beweerd wordt,
dat Bulgarije 100,000 man mobiliseert en dat
een aantal regimenten cavalerie Sofia met onbe
kende bestemming verlaten.
Verder wordt ook gemeld, dat de mobilisatie
der Bulgaarsche spoorwegen een voldongen feit
is. Te Athene heerscht levendige opwinding.
Uit hetgeen in Griekenland gebeurt is nog
geenszins met zekerheid op te maken, welke
houding deze regeering zal aannemen. Maandag
had de koning een conferentie met den premier
Venizelos en eenige leden van den generalen
staf. Venizelos riep daarna den ministerraad
samen, maar er lekt nog niets uit over de resul
taten der besprekingen.
In diplomatieke 'kringen van de Entente-mo
gendheden te Athene constateert men groote be
drijvigheid. De gezanten van Rusland, Frank
rijk en Groot-Brittannië beraadslaagden des
avonds met Venizelos.
i Evenals de Entente-mogendheden hun invloed
Ztg. verneemt uit
Bensdorf ten oosten van Morhange en bescha- Athene, dat de Franifche torpedoboot „Hen-
digden de stationsgebouwen en treinen. riëtte II" tusischen Sanios en de Klein-Azia-
D© Engclsch© begrooting. In hot Lagerhuis Uscbe kust, een Grieksch zeilschip in den
is, na een kort debat, waarin de voorstellen der 8roilt^ 'ie®;gehoor cl, dat een lading tabak
regeering algemeen werden goedgekeurd, de ?laai' c 6 Dedeagatsj bracht. De bemanning
begrooting met algemeene stemmen aange- gezonken^de beiiffijta Jo'rïï"
nomen. b
Uit de begrootingacijfers stippen we nog aan
dat d© post voor den geheimen dienst van bui-
tenlandsche zaken van 200,000 op 350,000 pond
sterling is gebracht.
Versterking van het Servische leger. De
Voss. Ztg. meldt, dat in de nieuw-Servische
tijd van 30 jaren, onder de wapenen zijn ge-
provinciën alle Muzelmannen, tot den lecf-
roepen.
Brand in de Farman-fabriek. Volgens de
Frankf, £tg. melden de bladen uit Lyon, dat
daar een groote brand de ateliers beeft ver
nield van de vliegtuigenfabriek Farnian. De
materieele schade aan grondstoffen, werk
tuigen en anderen beloopt verscheiden hon
derdduizenden francs.
Hospitalen te Moskou. National Tidende
verneemt uit St. Petersburg, dat, wegen© ge
brek aan hospitaalruimte, de minister van
ooidog heeft bevolen, den grooten foyer van
den Moskouschen schouwburg als hospitaal
in te richten. De politie van Moskou onder
zoekt de mogelijkheid om bioscopen en hotels
voor hospitaal in te richten.
De overstrooming van de Ganges. Volgens
een Reuterbericlit uit Lueknow zijn naar
schatting tengevolge van de overstroomingen
van de Ganges omstreeks 18,000 'huizen ver
nield; omstreeks 80,000 personen, een.derde
van de bevolking, is dakloos. Zes en veertig
menscken verloren het leven. Verder zijn er
hevige regens gevallen.
VIJANDELIJKE VLIEGERS BOVEN
STÜTTGART.
BERLIJN, $2 Sept. (Officieel.) Hedenmor
gen kwart over acht deden vijandelijke vliegers,
met de Duitsche ondcrscheidingsteekenen voor
zien, een aanval op Stuttgart. Zij hebben ver
scheidene bommen op de stad geworpen. Vier
menschen werden gedood, een aantal militairen
en burgers gewond. De stoffelijke schade i#
zeer onbeduidend. De vliegers werden beschoten
door voor dit doel opgestelde kanonnen en ver-
wijderden zich daarop tegen half negen in
Zuidelijke richting. Door het gebruik der Duit
sche onderscheidingsteekenen en de toevallig»
omstandigheid, dat kort te voren van militair»
zijde was meegedeeld, dat een Duitsche vlieger
zou opstijgen, kon de bevolking dus betrekkelijk
laat worden gewaarschuwd. Om half tien
's morgens verscheen de bedoelde Duitsche vlie
ger en werd gedurende korten tijd beschoten,
totdat duidelijk bleek, dat hjj een Duitselier was.
Het vliegtuig is onbeschadigd geland in
nabijheid der stad.
DE „HESPERIAN."
BERLUN, 22 Sept. Volgens inlichting vav
den marinestaf staat het, in tegenspraak met
De handelsoorlog. Volgens het Deensche t vwkl"inf tT d* admiraliteit,
blad „Soeialdemokraten heeft de Noorsche vast< da ten aaaziea van daa aanval
consul-generaal Pay naar aanleiding van het de »HesPerlaa ê^n sprake i» van een Duit-
vonnis van het Engelsche prijsgerecht, he
treffende de inbeslagneming van Ameri-
kaansehe verduurzaamde levensmiddelen ter
waarde van 60 millioen kronen, gezegd, dat
de Kopenibaagscke firma's daardoor een scha
de opliepen van meer dan 1 millioen kronen
en de Amerikaansche zelfs nog meer.
Het katholieke Polen. De Poolsch© Rijks
dagfractie heeftr in een verklaring uitgespro
ken, dat zij steeds op streng katholiek stand
punt heeft gestaan en zal blijven staan.
De nieuwe Oostenrülcsche gezant in Ame
rika. De „Az Est" deelt mede, dat het Oos-
tenrijk-Hongaarsche ministerie van buiten-
landsche zaken de aankomst van den gezant
dr. Dumba niet zal afwachten, doch reeds
vóór hij te Weenen zal zijn aangekomen, den
vroegeren Oostenrijk-Hougaarsckén gezant
te Rome, Catejan von Mercy, als zijn ver
tegenwoordiger naar Washington zal zenden.
sche duikboot.
KEIZERLIJK BEZOEK AAN HET OOSTE
LIJK FRONT.
BERLIJN, 22 Sept. (Part.) Naar uit he^
groot© hoofdkwartier gemeld wordt, bracht de;
Keizer eenige dagen geleden een bezoek aan het'
Oostelijk front, teneinde de vestingen Novo>.-
Georgiewsk en Kowno te bezichtigen.
De Duitsche Weichselvloot lag vlaggend in d»
haven van NowoGeorgiewsk. De intocht had,
plaats ondot liet luiden der klokken, waarna ds
oorlogsbuit en bestormde vestingen bezichtigd,
worden.
Voor het afreizen werden besprekingen g®<
houden met den Generaal-gouverneur vau War-
