DAGÖt»AD ïïoófNOORD- en ZUID-HOLLAND.
Klnderhulsvest 29-33, Haarlem
f 500 f 300 f 150 flOO f75 f60 f 15
f4000
EERSTE DLAD
De'Godsvrede.
DE OORLOG
Kinderschoenen,
P. W. TWEEHUIJStN,
TELEGRAMMEN
Van hedenmorgen.
tnsdag 28 September 1915
4Östë Jaargang n°. 8862
Bureau van ftetiactie en Administratie t
Intercommunaal Telefoonnummer I426>
Alle oetalende abonnls op'dit Blad, die in het bezit zijn van eene Verzekeringspolis, zijn, volgens de bepalingen op de polissen vermeld, tegen ongelukken verzekerd voort
bi) overlllden. "'tamfofvoet'"! «"n'S'g'3" o''een'duim"! "Kte™ Sln'w'jèv'ngeï
De uifteerlng dezer bedragen wordt gegarandeerd door de "Hollandsche Algemeene Verzekeringsbank» te Schiedam.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWEE BLADEN
Sinds Juni 1915 werden door ons de volgende bedragen
ïan onze abonnés-verzekerden, die door een ongeval getrof
fen werden, uitgekeerd:
N, N. Haarlem (ongeval met doodelijken afloop) f 400,
C. Apeldoorn, Wijk aan Duin (verlies van een vinger) f 15,—
Van Waard, Haarlem (ongeval met doodelijken afloop) f 500,—
R. H. Booltink, Haarlem (beenbreuk) f 75,—
Mej. Zwanenburg, Haarlem (armbreuk) f 75,—
P. Zwart, Haarlem (armbreuk) f 75,—
Totaal f 1140,—
Bij ongelukken, die onzen abonnés-verzekerden over
komen. terwijl zij als betalende passagiers reizen op spoor,
tram of boot, worden de uit te keeren bedragen verdubbeld,
uitgezonderd alleen de uitkeering bij levenslange ongeschikt
heid tot werken.
DE ADMINISTRATIE.
Naar wij in een speciaal artikel over liet
Westelijk front, in het Tweede blad opmerk
ten, is bet offensief blijkbaar reeds tot staan
gekomen. Het Fransclie communiqué meldt
althans dat de stellingen werden behouden
Alleen van het front in Champagne wordt
gezegd, dat vooral bij. Trouvlito't nog. eenige
vorderingen werden gemaakt.
VERSPREIDE BERICHTEN
KORTE BERICHTEN
UITGEBREIDE COLLECTIE
BARTELJORISSTRAAT 27,
Haariemscne hUeuay,es. »o. 1723.
DE WJLNKELIbRiS EN DE LE VEN SMDJDE-
JLEN V O ORZIENIN G.
COURANT
ABONNEMENTSPRIJS t
per s maanden voor naariem en voor de plaatsen waar een agent
gevestigd is (kom der gemeente) l»AO
Voor de overige plaatsen In Nederland per pöst, 3.~
Per week voor Haarlem en de agentschappen 0,12»
Afzonderlijke nummers. t 'i ff W 0,05
PRIJS DER ADVERTENTIEN
Van 15 regels ••••■•••••••li/ °-7i
Iedere regel meer* 0,15
Buitenland per regel 0>20
Advertentiën in de rubriek „Vraag en Aanbod" van regelt t 0,40
Elke regel meer 0,10
bij levenslange onge.
8chiktheld tot werken
b!) verlies van een
anderen vinger
Regeering zal voorsteilen in deze drie zaken,
vóór men gaat oordeelen en.... veroordeelen.
Maar daarenboven: wij kunnen niet in
zien dat onder „godsvrede" moet worden ver
staan het stilstaan van alien wetgevenden
arbeid. De „N. Rott. Courant" is van
meening, dat juist in deze dagen, nu wij zoo
geweldige gebeurtenissen meemaken, ons ge
voel van nationale saamhoorigbeid ons beter
dan ooit zal in staat maken, door grondwets
herziening een nieuwen rechtstoestand van
den Staat voor de nieuwe tóekomst en 'het
nieuwe Europa te ontwerpen....
Het is mogelijk.
Doeh in ieder geval: scherpen politieken
partij-strijd wil blijkbaar ook de „N. Rott.
C t." niet en kan ook in dezen het Ministerie
niet wiilen, dat vóór alles noodig heeït den
steun van allen, om in de economische crisis
die wij doormaken, leiding te blijven geven.
Toch is er, in deze geheeie zaak, één grond
fout die zich telkens wreekt.
En dat is ineenen wij het verzuim dat
de Rechterzijde heeft gepleegd bij den aan
vang van de beroeringen die wij d-oormaken,
en dat wij herhaaldelijk lhebben gesignaleerd.
De Rechterzijde heeft verzuimd, aan te
dringen ep de vorming van een „nationaal
ministerie", op de opneming in het liberale
concentratie-ministerie van eenige Rechtsche
ministers, waardoor dan ook de Rechterzijde
mede de verantwoordelijkheid zou hebben
gedragen voor de maatregelen, in dezen ern-
stigen tijd in 's lande belang genomen, maar
ook mede de eere zou hebben gehad, in moei
lijke tijden 's lands politiek te leiden.
De Rechterzijde Iheeft die verantwoorde
lijkheid niet gewild, zij mist dan hu ook
het recht, haar deel op te eischen van de eer,
in zeer moeilijke tijden het roer van staat
te hebben gehouden.
Ware er een „nationaal" ministerie ge
vormd, dan ware een minister als Postbu-
ma met zijn eenzijdige, benepen landbouw
politiek niet mogelijk geweestmi echter
hebben we hem te aanvaarden en wat erger
is: zonder zélf mee te spreken moeten wij
slikken, wat ons wordt voorgezet.
Ware er een „nationaal" ministerie ge
vormd, dan zou ook de voorbereiding van
alles wat èn op militair èn op economisch
gebied in 'elands belang gedaan wordt, met
kennis van zaken door de Rechterzijde kun
nen worden gesteund en voorgestaan, dan
zouden wij een werkelijken „godsvrede"
hebben gehad, een vrede die van weerszij
komt, terwijl wij nü een „godsvrede" heb
ben, die eenerzijds wordt aangeboden op
nemen of afslaan....
Ware er een „nationaal" ministerie ge
vormd (zooals wij in de allereerste weken
van den oorlog hebben aangeprezen) dan
zouden we ten slotte niet zitten opgescheept
met een, in alle gevallen toch liberaal
radicaal ministerie, en dan zouden wij
ook werkelijk gegronde redenen hebben voor
een klacht, wanneer dan de politieke strijd
zou worden hervat, hoewel dat punt dan
heelemaal ondenkbaar zou wezen.
Als dat echter nu het geval zou zijn
wat we, als boven gezegd, niet kunnen toe
geven dan hgbben wij toch het recht om
te klagen verlorenl
AGENDA. 2D SEPTEMBER.
Militair s p o r tf eest op het H. E. C.-
terrein aan de Spanjaardsiaau, te 1 uur.
Ueóouw St. D a v o li.-K. V olksbond
Kantoor- en Winkelbedienden. Goineen-
tewerüUeüen. Eerbied in Gods Huis.
Hoofdbestuur.
Schouwburg Jansweg 8 uur
afscheid Douis de Vries „De familie Leh-
man".
Groote Kerk 8 uur. Kerkeoncert
Tilia Hiii en Louis Robert.
Statenzaal Prinsenhof IX uur Ge
meenteraadsvergadering.
In den Hout 8 uur Concert Haar-
lem's Muziekkorps.
St Vineentius-bibliotheek N. Groen,
markt geopend van IX—uur.
Bioscope theater Barteljorisetraat
voorstelling.
Br on gebouw Bioscope.
Bisschoppelijk Museum Jansstraat
?9 geopend eiken dag van 10—5 uur tegen
betaling van 25 cents. Uitgezonderd Zater
dagen en R.-K. feestdagen.
De zinsnede in de Troonrede, dat de poli
tieke werkzaamheden weer kunnen worden
aangevangen, heeft een deel der katholieke,
en ook der vrijzinnige pers, dadelijk gebracht
tot den uitroep: de godsvrede is dus opge
zegd
Vooral „De Maasbode" heeft dadelijk dat
geluid laten weerklinken, en erom gewee
klaagd, dat dus de politieke strijd weer zou
worden aanhanging gemaakt.
Van andere zijde onder ons, katholieken, is
er integendeel over gejuicht, dat er dus nu
weer gezonder toestanden zouden komen, en
de principieele verschillen weer mochten
Worden uitgevochten.
Het komt ons voor, dat voor al deze ge
volgtrekkingen, voor dit overal herhaalde
„dus", niet veel gegronde redenen kunnen
worden aangevoerd. Dat een en ander be
rust op een verkeerd denkbeeld van den
«godsvrede".
Wij hebben in de Troonrede volstrekt niet
gelezen een uitdaging van het Ministerie
aan de oppositie, een oorlogsverklaring aan
de Rechtsche partijen.
Zeker, het kan er van komen, dat door
het liberaal kabinet de handschoen aan de
rechterzijde wordt toegeworpen: maar dat
zal dan pas kunnen blijken, wanneer de wets
voorstellen die "worden aangekondigd, zullen
zijn verschenen.
Ban pas kan men beoordeelen, of het Mi-
aisterie-Cort van der Linden in deze ernstige
dagen een politieken strijd wil voeron tegen
de groote minderheid in de Tweede en de
groote meerderheid in de Eerste Kamer. Dim
bas kan men weten, of werkelijk het kabinet
x-oo dwaas en onhandig zal wezen, om den
strijd aan te binden op een oogenblik, dat
bieer dan ooit een 'nationale eenheid nood
zakelijk is!
Doch voorshands zijn er, meenen wy, vol
strekt geen redenen die dat aannemelijk
'faken.
.•De Standaard" die in de Troon-
''fde, evenmin als wij, een terugkeer naar
hen politieken partijstrijd heeft gezien
'eSt terecht dat de bloote aanduiding van
'e" grondwetsherziening, van belastingvoor-
°"ca en van de herziening der Invaiidi-
'V1 k-wet, volstrekt nog niet behoeft te betee-
jmen uitlokken van een principieelen
4tHjd.
•iü ieder geval moet men weten, wat de vangen
OVERZICHT.
Omtrent de Baikaustaten is er geen nieuws
van beteekenis te melden. Bulgarije en Grie
kenland blijven voortgaan hun mobilisatie te
voltooien, terwijl de Entente-mogendheden
hun pogingen voortzetten om de Balkan-
diplomaten voor hun belangen te winnen.
Gisteren nog heeft de Engelsche minister
Grey de gezanten van Frankrijk, Italië, Rus
land, Bulgarije en Servië in conferentie ont-
Het offensief der gealliëerden in het Wes
ten had klaarblijkelijk ook 'n politieke kleur
en wel deze, dat het opmerkelijk gelijktijdig
is opgekomen met de gebeurtenissen op. den
Balkan. ,Voor de Entente dreigt daar een
ramp. te zullen geschieden: de deelneming
van Bulgarije aau de zijde der centralen, en
als gevolg daarvan uiet alleen de definitieve
mislukking van de aanvallen op. de Dardanel-
len en de duurzame afsluiting van den voor»
naamsten verbindingsweg met Rusland, maar
ook, iu onmiddellijk verband daarmede en
als andere zijde van hetzelfde resultaat, de
schepping van een rechtstreeksehe verbinding
tusschen de centrale mogendheden en Kon-
stantinopel. Deze ramp. voor de gealliëerden
dreigt, maar i3 nog niet geschied. Wij weten
de samenkomst bij minister Grey herin
nert er nog eens aan dat de onderhan
delingen nog worden voortgezet.
Het Fransch-E: :isch leger kreeg in deze
politieke opzet een rol te spelen: een door
braak van de bondgenooten in het Westen
zou misschien de tot het laatste toe slin
gerende politiek der Baikaustaten ten slotte
toch nog in een voor de entente gunstige rich
ting kunnen uitsturen. Ook de „Vossische
Zeitung" en ook de „Matin" wijzen op, de
politieke beteekenis van het aangevangen
offensief.
Tot een doorbraak van het Duitsehe front
is het echter niet gekomen.
Aan het Oostelijk front zijn de Duitschers
en Oostenrijkers weer flink' in actie geko
men. Duitscho vliegers hebben weer een aan
val gedaan op. de Russische vloot in de Golf
van Riga.
.Voorts werd de strijd ten Zuid-westen van
Dunaburg met hevigheid voortgezet, waarbij
de Russen een stelling en 1300 man verloren.
Evenals in Oost-Gal icië en aan de Ikwa is
nu ook in het Wolhynische vestinggebied
het tegenoffensief der Russen gebróken. De
stellingen ten N.W. van Dubno en aan de
Styr bij Luck zijn door de Russen ontruimd.
Het bruggehoofd ten Oosten van Luck is
weer in handen der Oostenrijkers.
.Van de overige fronten geen nieuws.
Lloyd George gewantrouwd.
De Engelsche minister Lloyd George
wordt meestal als een der populairste staats
lieden van Engeland bescnouwd. Vooral in
de kringen oer arbeiders licet deze democra
tische minister een bewonderde en beminde,
persoonlijkheid. Het Engelsche tijdschrift
„New Statesman" E echter van ander ge
voelen eu levert scherpe kritiek op Lloyd
George's optreden. Volgens dit blad yoelt
men in de kringen van de georganiseerde
arbeiders voor Lloycl George eerder wan
trouwen dun sympathie. „Lloyd George heeft
iu den regel met zijn redevoeringen groot
succes, docli men neemt steeds den pijnlij
ken indruk mede, dat hij, zooals eeu handig
advocaat, zijn gehoor wél weet mee te Hoe
pen, uiaar uiet overtuigd heeft. Hij spreekt
met groote openhartigheid, maar het is eeu
bestudeerde eu geen overtuigende openhar
tigheid en de toehoorders, die zijn woor
den later rustig overdenken, voelen een des
te grooter wantrouwen. Lloyd George neemt
het in den regel zou nauw niet met zijn
beweringen, zell's uiet over de belangrijkste
vraagstukken. Hij behaalde op het vakver-
ecnigingseongres te Bristol eeu groot suc
ces, door te verzekeren, dat het oude ideaal:
de groote industrieën te nationaliseeren en
de winst voor de schatkist in beslag te
nemen, thans in de munitie-industrie be
reikt was. Die bewering is volkomen on
waar eu heeft onder de arbeiders voel
kwaad bloed gezet, want ook in dc thans
door den staat gecontroleerde fabrieken
blijft de winst van den werkgever bestaan.
Niet slechts is zijn normale winst gewaar
borgd, doeh ook nog een toeslag van 20
procent vuu de oorlogswinst. De arbeider
voelt het als een bittere ironie, dat zulk
een toestand dien hij altijd zoo hevig moge
lijk bestreden heeft, als de Verwezenlijking
van zijn arbeidersideaal wordt voorgesteld.
Hij heeft het gevoel, dat eeu zeer handig
advocaat tegenover hem staat* die niet. be-
paald een huichelaar is, maar toch niet
oprecht, veel te handig dan dat een arbei
der zich met hem in debat zou kunnen
begeven, maar toch niet in staat den ar
beider te overtuigen."
üp. deze wijze gaat de „New Statesman"
voort. Na den oorlog zal pas de groote in
dustrieels oorlog, de worsteling om het be-
heerschen van de .wereldmarkt, losbranden,
eu een man als Lloyd George levert een
groot gevaar op, daar hij niet de geschikte
persoonlijkheid is om de Engelsche indus
trie dan in de goede richting te leiden. Zijn
behandeling van de alcoholkwestie is op
een mislukking uitgeloopen, en zijn orga
nisatie van het munitiebedrijf is een nog
grootere mislukking. „Op. het oogenbiik
heeft men een man noodig, die open kaart
speelt, die, als hij. in het openbaar spreekt,
ook de volle waarheid zegt, en wiens ver
zekeringen men zonder wantrouwen aan-
hooren kan." Zulk een man is Lloyd Geor
ge niet, zegt het genoemde blad. Men be
grijpt wel, dat de Duitsehe pers deze aan
vallen op den Engelschen minister van oor
logsmunitie met graagte overneemt.
Do „Goeben" weer in actie.
Naar aanleiding van het telegram uit St.
Petersburg van 22 Sept., waarin melding;
wordt gemaakt van een actie tusschen Rus
sische torpedobooten en de „Goeben" in
de Zwartee Zee, maakt de Temps de vol
gende opmerking:
De wederverschijning van de „Goeben" in
de Zwarte Zee verdient de aandacht. Men'
weet, dat dit oorlogsschip sinds eenige maan
den den Bosporus niet verlaten heeft ten
gevolge van ernstige averij. Sindsdien werd
gemeld, dat de herstellingen niet konden
plaats hebben en dat, ai werden ze uitge
voerd, zij toch het schip niet zijn vroegere
gevechtswaarde zouden kunnen iteruggeven.
Ook werd beweerd, dat zijn tien stukken
vau 2S c.M. ontscheept waren en gebruikt
werdeu bij de verdediging der Darüanelleu.
Al die berichten hadden doen gelooven, dat
de „Goeben" voorgoed Was uitgeschakeld.
Het Russische legerbericht bewijst thans,
dat die berichten onjuist waren, althans
gedeeltelijk.
Servische nota aan Bulgarije?
Het Korr. Norden meldt, dat aan de B.
Z. a. M. uit Sofia geseind werd, dat de Rus
sische gezant aldaar aan de Bulgaarsche re-
geeriug het verzoek heeft gerielht de nota
van Servië, welke op verlangen der Entente
op 25 September 's avonds was afgezonden,
eerst af te wachtên, alvorens maatregelen te
nemen.
De Bulgaarsche regeeriug moet daarop
verklaard hebben, dat er tusschen Servië en
Bulgarije, zooals gebleken is, verschillen van
zóo diepen aard waren, dat er geen veran
dering in den toestand kon worden gebracht
door een uitwisseling van nota's.
Geruchten over Zweden. Hit Stockholm
wordt aan de „Morning Rost" geseind, dat de
geruchten, welke liepen over een aanstaand
opgeven van de neutraliteit door Zweden en
de deelneming van dezen staat aan den oorlog
aan de zijde der centrale mogendheden, geheel
ougegrond zijn en ten krachtigste van gezag
hebbende zijde worden tegengesproken.
Curiosum. De „Times" noemt ais een der
merkwaardigste uitingen van den geest van
onderlinge verzoening en vriendschap tusschen
allo partijen, die tezamen op het Fransch-
Britsche front strijden, het feit, dat de
roomscfi-katholieken verscheidene kerken ter
beschikking van het Engelsche Kerkgenoot
schap hebben gesteld.
De Zwarte Zee. De Frankf. Ztg. verneemt
uit Kon.- tantinopel, dat de Buigaren bijzon
dere militaire maatregelen hebben getroffen,
om de havens aan de Zwarte Zee, Boergas
en Varna, tegen een overrompeling van Rus
sische zijde te beschermen.
Hetzelfde blad verneemt uit Boedapest,
dat, tengevolge van de aanwezigheid van
Duitsehe duikbooten in de Zwarte Zee, het
verkeer te water tusschen Odessa en Reeni
is stopgezet.
Dc armoede in Warschau. De Naprzod
meldt, dat te Warschau groote ellende onder
de arbeiders heersclit. Het stadsbestuur heeft
een arbeidsbeurs ingericht, waar geschoolde
arbeiders zich kunnen aanmelden; tevens
wordt op alle wijzen getracht den nood te
lenigen door verstrekking van gratis maal
tijden en door werkverschaffing buiten de
stad! Een groote factor voor de heerschende
armoede is, dat de kostwinners van 27,000
families in Russischen militairen dienst
staan.
L d t' U U N 177
Behalve onder des lagers blijkt men ook
in andere kringen ontstemd te zijn over de
levensmiddelen-politiek van minister Rust-
hurna die meer en meer zich ontpopt ais
vóór en boven aiies minister van landbouw
te ziju en ais iemand, die de belangen der
handelaars en winkeliers ai heel weinig
in het oog houdt.
Zoo bleek op eene gisterenavond hier lei
stede gehouden vergadering van winkeliers
in koloniale waren, waarvan men onder
„Stadsnieuws" een verslag vindt, dat deze
winkeliers doordat de minister wel de maxi
mum inkoopsprijzen der suiker verhooguu
doch die der verkoopsprijzen ongewijzigd
liet ten zeerste in hun bedrijf worden ge-
1 schaad.
1 De menschen kunnen er eenvoudig uiet
mede uitkomen en moeten er op. toeleggou.
Van de zijde der belanghebbenden is de
minister, uaar reeds op. attent gemaakt,
doch de minister weigerde in de eenmaal
vastgestelde prijzen eenige verandering te
brengen in stede van aan geopperde üe-
zwareu tegemoet te komen.
Eene houding, die 0. i. is te iaken. Wij
kunnen ons indenken, dat de minister be
gint met zich te laten leiden door zijn
raadgevers, doch wanneer blijkt, dat daar
door winkeliers in hun bedrijf worden ge
schaad, mag men toch waarlijk wel ver
wachten, dat hij daarmede rekening hou
dende zijn gedragslijn gaat herzien.
Trouwens, wij vernemen, dat het met
eenige andere maximum verkoopsprijzen vau
levensmiddelen ai even .treurig ia gesteld
als met den suikerprijs. Voor eenige arti
kelen moét men vaak meer betalen aan in
koop, dan waarvoor men ze mag verkoopen.
Dat gaat toch uiet opl Het is heel moot
om te zorgen, dat de bevolking de levens
middelen goedkoop kan krijgen. Maar 't ia
een averechtscke politiek mdieu dat zóó
geschiedt, dat de winkeliers het loodje moe
ten leggen I En daarnaar loopt 't een goed
eind heenl
üók de winkeliers en de kleine hande
laars moeten kunnen leven. En dat vergeet
de minister kennelijk geheel en ai. Hij ziet
meer door den bril van anderen dan dat
hij uit zijn eigen oogen kijkt en is diens-
volgens allerminst een krachtig bewinds
man, maar eene zwakke figuur.
We zouden zeggen, dat indien adressen,
die men aan den minister zendt, zooals, men
dat van hieruit gaat doen, eventueel niet
mochten baten, een Kamerlid 't eens voor
de winkeliers moest .opnemen en wanneer
ons parlement eerlang .weder bijeenkomt
den minister over de kwestie eens inter-
pelleeren.
Want... zooals 't nu gaat, gaat het niet
langer, of menige .winkelier zal ten onder
gaanl
BOVEN DE GOLF VAN RIGA.
BERLIJN, 27 Sept. (Officieel.) In de Golf
.van Riga zijn Russische oorlogsschepen, waar
onder een linieschip, door Duitsehe vliegerr
aangevallen, üp het slagschip en een torpedo
jager zijn treffers waargenomen. De Rus
sische vloot is daarna in noordelijke richting
ijlings weggestoomd.
DE U-OORLOG.
BERLIJN, 27 Sept. (Rart.) De „Lokal An.
zeiger" bevat een bericht van de „Progrea" uit
Duinkerken, meldend dat het i ransche schip
„Saint Pierre" in den nacht van 22 op 23 Sept
in het Nauw van Galais is getorpedeerd. Het
schip is zeer snel gezonken. De kapitein en vier;
man der bezetting werden gered.
HET NIEUWE OFFENSIEF AAN HET
WESTELIJKE FRONT.
BERLIJN, 28 Sept. In de „Vossische Zei»
tung" schrijft George Bernhard naar aanlei
ding van het nieuwe offensief dat dit nief
slechts uit een militair, doch meer nog uit een
politiek oogpunt beschouwd moet worden.
Hierdoor toch denken de geallieerden op iiot|
laatste moment een druk uit te oefenen op dn
besluiten der Baikaustaten.
In een groot artikel der „Matin" werd 20
Sept. gezegd dat de beste ondersteuning v> ut
de diplomatie zou zijn, een groote militaire)
actie en ais zoodanig dient men deze acire,
die geen militair voordeel bracht of brengen
zal beschouwd te worden.
Begrijpelijker wijze was de gang van zaken iq
