DAGBLAD voor NOORD- en ZUID-HOLLAND.
Uitgekeerd Vijf-en-Zeventig gulden.
^■7
Slobkousen vanaf 1.51
MASSAULAAN 49, HAARLEM
4G3S f50Q f300 f 150 fffOO f73 f60 fIS
DE OORLOÜ
Wegens 't afbreken onzer ROTATIE
PERS, die naar de nieuwe Drukkerij
moet worden overgebracht, zijn wij
genoodzaakt in deze dagen de Courant
in eenigszins vereenvoudigden vorm en
vroeger dan gewoonlijk te doen ver
schijnen. Wij roepen de hulp en toe
gevendheid onzer Lezers en Adverteer
ders daarvoor in. Na des morgens
ELF UUR kunnen in deze dagen
onder geenerlei omstandigheden meer
ADVERTENTIES of BERICHTEN
worden aangenomen. De Directie.
VOOR l. H. DEN PAUS.
P. W. TWEEHUIJSEN
Ultra-moderne kunst
Maandag 8 November 1915
40 re
Jaargang n°, S89
Bureau van ^edaslle en Admiulsfrafiei
liitercsmm. TeSefoonnisinmers 1423 en 274!
Alle betalende abonnés op dit Blad, die in hef bezit zijn van eene Verzekeringspolis^ zijn, volgens de bepalingen op de polissen vermeld, tegen ongelukken verzekerd voor:
De uifkeering dezer bedragen wordt gegarandeerd door de »Hollandsche Algemeene Verzekeringsbank* te Schiedam. -
Heden keerden wij aan den Heer JAN HE HST AL, te
Haarlem, die doer een ongeval! zijn heen brak, het he-
drag der uitkeering, f 75, uit.
BE ADMINISTRATIE.
DIT NUMMER BbaLAAT UIT
TWEE BLADEN
EERSTE BLAD
VERSPREIDE berichten
BARTELJO RISSTRAAT 27|
HAARLEMSCHE ALLEDAGJES No. 1757
HAARLEMSCHE COURANT
ABONNEMENTSPRI3S
Per t maanden voor Haarlem en voor de plaatsen waar een agenl
gevestigd ts (kom der gemeente)1,60
Voor de overige plaatsen in Nederland per post. 2,
Per week voor Haarlem en de agentschappen 0,12*
Afzonderlijke nummers 0,05
PRIJS DER ADVERTENTIBNi
Van 1—5 regel» r 0,75
Iedere regel meer. .0,15
Buitenland per regel0.20
Advertentiën in de rubriek „Vraag en "Aanbod" van 1—5 regels o.ao
Elke regel meer- o.io
bi} overlijden.
bij levenslange onge
schiktheid tot werken
bij verlies van een
a hand of voet a
bij verlies van
8 een oog a
bij verlies van
si een duim s
bij breuk van een bij verlies van
n arm of been :t een wijsvinger
bij verlies van een
s anderen vinger a
maakten. De troepen staan nu dicht voor Kruse- j land de uitvalspoort naar Constantinopel en in
watsj, waar zij opnieuw verbinding kregen metdezelfde wijze zou Polen de uitvalspoort naar
de uit het -Oosten opdringende Bulgaren. Dei MiddemEuropa zijn geweest; Zonder Bulgarije
terugtocht der Serviërs is volgens een Italiaansch ?een gelegenheid naar de Middellandsche Zee,
correspondent niet een terugtocht alleen van een
leger, maar een vlucht van een geheel volk.
Behalve eenige beweeglijkheid aan het Rus
sische front, is er van de overige fronten niet
veel te melden. Nabij Dunaburg in de richting
J 7 i UJCU nas treil CCUW xailg aau numauu {jcmuio-
van Riga hebben telkens ernstige gevechten terd. Oost-GalMcië. het district Chelm, ©en deel
zonder Polen geen gelegenheid naar Europa te
komen. Zonder die twee ia Rusland beperkt
binnen zijn ethnografiseh© grenzen en de stuk
ken van Azië. Administratief was Bulgarije
voor een groot deel in handen van Rusland.
Polen was een eeuw lang aan Rusland gekluis-
plaats fusschen de Russische en Duitsche troe
pen, waarbij afwisselend eenige plaatselijke
successen worden behaald.
Het voorbeeld van Bulgarije.
Uit de „Poluische Blatter", een tijdschrift
voor politiek, cultuur en sociaal leven nemen:
wij volgend artikel over:
Rusland heeft Bulgarije bevrijd, het Ru»-
sische bloed heeft deu Bulgaarschep grond ge
drenkt en de dankbaarheid der "uigaren was
zoo hoog, als de Shipkapas door generaal
Rurko, 'den beul van Polen, overgetrokken.
Rusland heeft inderdaad medegeholpen aan de
bevrijding van het Slavische broedervolk, doch
aanstonds na de bevrijding stelde het een zijner
weldoeners generaal Kaulbars aan het hoofd
van het land, nam het beheer over het leger in
handen en voerde het Ruassich op alle scholen
in. Toen de wettige landsvorst zich uit deze
voogdij poogde los te maken, werd hij door
agenten van St. Petersburg uit 't land gedreven.
Ondeor de krachtige leiding van Stamboule
ontstond een kleine maar rgieke patriotLsehe
pigr) weer opgelost. Hoewel koning Kohstantljn beweging. Ondanks alk* bleef de dankbaar-
nog eenige malen pogingen in het werk stelde heid aan Rusland groot, zoodat de nieuwe
om Zaïmis te behouden, heeft hem dit toch niet j vorst er zich niet had aan kunnen onttrekken,
mogen baten. Daarna werd aan Skoeloedis de zelf w.anneer bij dit gewild had. Hot is bekend
formatie van een nieuw kabinet opgedragen. Deze genoeg, welke offers hij ter wille van een
Van N. N.
Van S. te H„ tot zekere intentie
Van F. M., tot lafenis der geloovige
zielen
Van A- M. te H., om de eerste dui
zend vol te maken; alle beetjes
helpen
Van N. N, Haarlemmerliede
nieuwe minister-president die tevens het depar-
Voriö- hedrao- f <isi (w lement van Buitenlandsche Zaken zal waame-
0_50 men, is een man op zeer hoogen leeftijd, jaren
2.50 geleden vertegenwoordigde hij zijn land bij het
Spaansche Hot.
Alle gewezen ministers behouden hunne por
tefeuilles, zoodat het kabinet thans als volgt is
2.85
0.25
L~
Czaar van Rusland gebracht heeft. Of had bij
niet het waarschuwend voorbeeld voor oogen,
hoe Stambuloff wreed door Russische sluip-
miordenaars werd omgebracht? Ferdinand
van Bulgarije heeft inderdaad alle middelen in
't werk gesteld, die een voorzichtig diplomaat
ten dienst staan, om met Rusland op goeden
voet te blijven. Maar toch is bet ogenblik ge-
Totaal ƒ968.75
Onze administratie zal gaarne de giften
anzer lezers in ontvangst nemen. Men ge
lieve, wanneer ze niet persoonlijk worden
gebracht, op d© enveloppe te zetten: Voor
2. H. den l'»"8-
AGENDA. JnovÈmbÊIr
Gebouw St. Bavo Volksbond
Commissi 8 van Byfetana. Tinnn-erlieden.
- Schilders. - Kalk- en Steenbewerkers.
Gebouw St. Bavo - R.-K- Vrouwen
bond van 8-8 uur - Sociale cursus door
den weleerw. heer BurwinkeL
Groote Kerk - 1-2 uur - Orgelbespe
ling door den heer Louis Robert. (Zie pro
gramma Stadsnieuws).
St. M ar t ha-v er een. Oude Gracht
111 Bureau geopend van S4 uur.
Bisschoppelijk Miwuia Jansetraat
19 - geopend eiken dag van 10-5 uur tegen
betaling van 25 cents. Uitgezonderd Zater
dagen en R.-K. feestdagen-
OVERZICHT.
De kab in ets-er isis in Griekenland is (voorloo-
samengesteldSkoeloedis, minister-president, enkomen, waarop hij het zwaard heeft moeten
minister van buitenlandsche zaken; Micheiiida-jtrokken tegenover Rusland's belang en tegen-
kos, onderwijs; Rallis, justitie en verkeerswezenoyer Rusland zelf. Op het oogenblik is er wel
Goenaris, binnenlandsche zaken; Theotokis, na-jniemftnd meer m Bulgarije t© vinden, die nog
tionale economie; Yanakitsa, oorlog; Cocudoe- j Busland „dankbaar is. e ondervinding heeft
riotis, marine, en Dragoemis, financier Wanneery
de Kamer het ministerie niet mocht steunen, ;Wtje weet thaM> dat RusiaS ^lt
wordt zij ontbonden. In politieke kringen te voor de vrijheid van anderen, dat het de onaf-
Athene is men overigens van meening, dat de hankelijkheid van andere natiën slechts als
Kamer binnenkort zal worden verdaagd, waar- j overgangsstadium duldt en dat Bulgarije voor
door ontbinding en nieuwe verkiezingen verme- Rusland slechts de rug was, om naar Qon_
den zullen worden. stantinopel to t jinnerun er hier
Een regeeringsverklaring van het nieuweslechts ""'evenals e toekomst van
nu verder vu 0m te en Wat vieren, maar ook hooghouden. Evenals de Bul-
weer van Griekenland zal kunnen wor- --1, -
den verwacht
van 't district Lublin en meer nog beschouwden
zij sedert eeuwen als „echt-Russische" landen,
die zü nooit uit handen zouden geven- Om Rus
land ook maar half tevreden te stellen, had
Polen een deel van zich zelf moeten geven en
zelfs daarmede zou de eeuwige heb- en verove
ringszucht van Rusland niet veizadigd zijn ge.
weest. Het antagonisme tusechen Polen en Rus
land is dan ook niet te verbruggen.
De Servische aftocht.
De Itaüaanseho oorlogscorrespondent Ma-
grini zendt aan de Seoolo de volgende be
schrijving van den terugtocht der Serviërs:
„Bet is de terugtocht van een volk, uiet
van een leger. Langs den heelen modderigen
weg ging een eindelooz© processie van kar
ren en wag. ns, met oorlogsmateriaal beladen.
Soldaien liepen tusschen boeren. Hier en
daar zag men vervoermiddelen van allerlei
aard, volgeladen met kinderen, vrouwen,
grijsaards, zieken en gewonden, en bij tus-
schenpoozen zag men kudden schapen en var
kens. Aan den kant van den weg wachtten
groepen arme boeren, tot ze zich bij da pro
cessie konden aansluiten. De 'groote stroom
gaat zuidwaarts, niemand weet waarheen. De
TELEFOON 1770.
DE ROOMSCHE UITLEENBOEKERIJ.
Er is in ons blad a een paar maal gesproken
over het oprichten (door den heer Coebergh)
van een Roomsche uitleenboekerij voor meer-
'ontwikkelden.
Tot ons genoegen vernemen wij nu, dat deze
boekerij is tot stand gekomen en reeds een aardig
aantal leden teltal moeten er nog héél wat
bij komen om de zaak in alle opzichten voortref
felijk te maken,
'Het zij ons vergund, nog eens de aandacht der
gegoede katholieke burgerij vooral, op deze uit
leenboekerij te vestigen. In de vier moderne talen
wordt hier het beste en het nieuwste geregeld
ter lezing geboden, en de relaties die de heer
Coebergh heeft aangeknoopt met de groote boe
kerij van G. en W. te Amsterdam geven recht,
er zeker van te zijn dat de keuze zoo uitgebreid
en zoo volledig mogelijk zal wezen.
De vele vrienden, die de helaas verdwenen
boekerij van G. en W. had onder de Haarlemsche
Katholieken, zijn bij lange na nog niet allen
aangesloten bij deze nieuwe instelling, die zal
pogen het werk dat G. en W. hier ter stede doen
wilde, voort te zetten: het is ongetwijfeld onbe
kendheid nog, die hen doet achterblijven. Laten
zij zich dan nu van een en ander op de hoogte
stellen, dan wordt de Roomsche uitleenboekerij
in Haarlem dra een nieuw centrum van intellec
tueel Roomsch leven in onze stad.
gewonden boden een droevig schouwspel. En
kelen waren verbonden en weiden op barea
gedragen; dan volgden anderen, ook vei bon-;
irwvr^na „mJoi oorlOgsweezcH bedraagt voor elk vaderloos
&.S 'SLfKop S!"nd ouderloos JtiQd
w i„„ Waar m sommige omstandigheden op dit
ter volgden gewonden, die zelfs niet ver
bonden waren, èenigen met bloedende hoof
den, omdat de meesten door granaatsplinters
aan het hoofd waren gewond-
De aanvallen bfl Dunaburg1.
Een oorlogscorrespondent van de „Vossi-
sche Zeitung" seint uit Komarisjki d.L 3. No
vember:
De hevige aanvallen van de Russen die ten
Westen van Dunaburg op 31 October bij het
bedrag gekort wordt, wordt een bijzondere
ondersteuning verschaft.
Do oorlogsinvaliden.
Vorst Hatzfeldt heeft een memorie uitge
geven over de opleiding van de invaliden.
Hij schat het aantal invaliden, dat na het
eindigen van den oorlog aanspraak op scha
deloosstelling in den vorm van afgifte van
bouwland, hoewel daartoe geen dwang mag
worden gebruikt. Indien slechts 10 pet op
aanbreken van den morgen begonnen, zijn het platteland zich zouden vestigen, dan
tot op dit oogenblik alle afgeslagen. De aau-
valien waren het- hevigst aan de Noordg.'eas
van het Ilsenmeer en aan de Zuidgrens van
het Swentenmeer. De vijand werkte zich
zouden 600.000 mensehen, de vrouwen cn
kinderen inbegrepen, de landbouwende be
volking vermeerderen. Het vraagstuk waar
deze mensenen zich zouden kunnen vesti-
overal tot op bestormingsafstand van onze'gen, is gedeeltelijk door den oorlog zelf
-tellingen door en nadat de draadhindernis- reeds opgeiost. Hoor ongeveer 100.000
Er is hier in het gebouw „Zang en Vriend
schap" gedurende eenige dagen een tentoonstel
ling van ultra-moderne schilderkunst en eene
demonstratie van moderne muziek gehouden,
georganiseerd dooi twee Amsterdamsche artis
ten, den schilder Phlip Metman en den componist
Daniël Ruyneman. Deze gecombineerde de
monstratie zou breeder indruk gemaakt hebben,
méér publieke belangstelling ondervonden heb
ben, kortom zou beiei geslaagd zijn, wanneer
de artisten méér vrijheid van beweging, méér
doelmatige medewerking hadden ontvangen van
den, hen z.g. protegeerermen „1 iaarlemschen
Kunstkring"
Wanneer sommige kunstminnende stadgenoo-
en deze tentoonstelling niet geheel au serieux
mochten genomen hebben, dan is dit niet te
wijten aan de artisten en hun arbeid, maar aan
iet optreden van het zéér zonderlinge instituut
Jat HaarlemscheKunstkring heet. Wij welen
net stelligheid dat ernstige artisten van deze
nstelling niet die mooie protectie, maar wel veel
garen willen rij ook meester in bun e;gen huis
j - znn en naar buiten _8ain«nwerken met die
nn en alleen het Servische ge-machten, die hunne nationale en economische
pÊCl\S 7wd-,1,1,26 'JZ0ndere aandacht vragen/ontwikkeling mogrbj e®" Dit ia met Rus-
Reeds Zaterdagmiddag bereikte ons het tele- land onvereenigbaar' Rualanri heeft dit. zelf ook
gram, dat de Servters hun tegenwoordige hoofd- wel ingezien, toen het bij de grootste opW.
stad Nisj voor de Bulgaren hadden ontruimd aching zijner Slavische gevo^ens - namclijfe
en gisteren volgde weer het bericht dat de Duit- in den grootsten nood i oien zelfbestuur
schers Kraljewo hadden genomen. Aan beide beloofde. Hoe bei. me a zelfbestuur gaan
zou, wanneer Ruri«"d krachtig zou zijn
geworden, valt gem- e -J e meten aan de
wijze waarop bet de onafhankelijkheid van Bul
garije heeft ..ontzien. Iju ganJe waa voor Rus-
Geen mensch die er aaulat de Amster
damsche artisten niet ems ge bedoelingen hier
kwamen en niemand is toe zoó onwelwillend of
hij wil wel nota nemSJ.i 5" he' streven van
jonge kunstenaars! dat wanneer
de „protectie" van den Haarlemschen Kunstkring
zijden van deze stad hadden de Duitschers een
overgang over de Morawa geforceerd, waarna zij
de stad vermeesterden en 130 stuks geschut buit
een stukgeschoten waren kwam de infanterie
op verschillende plekken in onze loopgraven,
terwijl een sterke groep ruiterij achter zijn
front gereed stond om na het gelukken van
do doorbraak onze infanterie aan te vallen.
Behalve do 53e divisie voerde de vijand ook
zijn nieuw aangevulde 33e divisie ia hot
vuur. Op de plek waar hij aanviel was hij
etrst sterk in ovennacht. Tegelijk met dezen
aanval trachtten de Russen wederom bij
Gateni door te breken, ofschoon zij hier reeds
bergen van lijken hadden laten liggen. Vol
gens de getuigenis van gevangenen was het
vijfde Russische leger versterkt en had het
bevel gekregen ons front in elk geval door
te breken. Het is echter niet gelukt
Oorlogsweduwen- en weezen.
De Duitsche bladen pubiiceeren de juiste
cijfers van de ondersteuningsbedragon, wel
ke de weduwen en weezen van in dienst
van bet vaderland gesneuvelde soldaten ont
vangen. De weduwe van een gewonen sol
daat ontvangt jaarlijks 400 mark, die van
een onderofficier öOO^mark en dia vam_een
fe ld we bel 600 mark. De ondersteuning voor
krijgsgevangenen worden woeste gronden
en moerassen vruchtbaar gemaakt, zoodat
in het voorjaar van 1916 400.O00 H.A. nieuw
bouwland ter beschikking zullen staan.
Vorst Hatzfeldt onderscheidt vier wijzen,
waarop de mannen zouden kunnen worden
gebruikt, in het boerenbedrijf, het .tuinlie
den bedrijf, als handwerkslieden en als ar
beiders, die allen met elkander samen moe
ten werken.
Een besluit van de Centrumpartij.
Naar een Wolfftelegram meldt, heeft d»:
commissie van de Centrumspartij ap de con
ferentie van Frankfurt a/M. het volgende be
sluit genomen: „De wereldtaak, welke aan
de activiteit en den vlijt van het Duitsche
o.k gesteld is, eischt volle bewegingsvrij
heid van zijn scheppende krachten in bet
vaderland, op de vrije zee en over zee. De
uiten lijke voorwaarde voor een krachtige ont
wikkeling van het Duitsche volk is, zooals
de ervaring van den wereldoorlog duidelijk
getoond heeft, een verhoogde zekerheid tegen
de militaire en economische vernieiigings-
plannen der vijanden. De ontzettende offers,
de hemel weten! Wanneer we de seizoenplannen
zien, komen we tot deze conclusie: de heeren
bestuurderen hebben geen onderscheidingsver-
mogen in zake kunst, ze kennen geen maat naar
qualiteit en quantiteit en hebben allerminst
begrip van organisatie op kunstgebied. Het
gevolg is, dat door deze nieuwste „protectie" de inderdaad een bescherming, een doelmatige
artisten om zoo te zeggen in een ongunstig medewerking was geweest, het publiek een
daglicht komen te staan, en er zelf veel last anderen indruk van deze kunst-demonstratie had
van ondervinden.
Zóó verging het den Amsierdamschen artisten
Li rtirlpm ATI hol/mi J i
die ia Haarlem onbekend waren en hun arbeid
°eHe?gaat nu niet °m de.vraag of hier iets
geven werd wat onmiddellijk elkeen zonder
bier wilden laten zien en doen hooren. Zoo ooit, uitzondering prachtig vindt- Een ernstig modern
dan was de protectie van den z.g. Haarlemschen artist verwacht niet dadelijk onverdeelde bewon-
Kunstkring blijkbaar al zéér ongeschikt voor de; dering, maar vraagt belangstelling voor wat de
expositie en demonstratie van ultra-moderne voorloopige resultaten \an zijn idealistisch
kunst! Want onze voorzichtige stadgenooten zijn streven zijn. En ieder ernstig mensch kan min-
voor niets zoo ongunstig gestemd ais voor iets'stens toch belangstelling hebben!
wat „ultra-modern" heet!.... En hier was hetj Van de uitgevoerde muziek is bet gewenscht
dus een schoone zaak het publiek, het gehééle in 't bijzonder té spreken over de Hymne voor
publiek bekend te maken met het streven van viool en (orkest)-begeleiding vaQ Alph Dienen-
jonge artisten, wier werk vol is van hun idealen L broek, de tweede Sonate voor piano en viool en
Men moge over moderniteit denken zoo men wil,; liederen van Dan. Ruyneman en een lied van
iedereen zal een breed-opgezette, ernstig-voorge-W. Bredemeijer. Van deze muziek heeft naar
stelde expositie van nieuwe kunst, van ernstigen onze persoonlijke meening, Diepenbrock's Hymne
ast ondervonden. Wat het streven van dezen i arbeid, aanvaarden als de natuurlijke uiting van de wijdste vlucht van fantasie, de meest wezen-
uerkwaardigen Kunstkring inderdaad is, mag!het leven, het altiid-vooruit-strcomende leven, lijke vervoering en de zuiverste bezonkenheid, rustige, zéér stemminersriike voordracht interes-
Zii is meesieepend, wijl ze uit ontroering geboren
is en ze is zeer suggessief üoor de rustige geest
kracht die dezen vorm deed ontstaan. De violist
Gootjes speelde de melodiek met een prachtige
intensiteit van klank en kleur, en Ruyneman
begeleide orkestraal, zooals het moest.
Ruyneman's Sonate is revolutionair, heeft er
tenminste alle uiterlijk van. We zouden dit werk
een fantastische buite willen noemen, maar niet
een Sonate! Aan den Sonate-vorm is een niet
oppervlakkige, maar diepe traditie verbonden en
voor ons blijft de. Sonate een drama. Zoo zou
dit alleen een kwestie van naam kunnen genoemd
worden. Hebben we ons goed ingebeeld, dat dit
werk dus niet als Sonate moet beschouwd wor
den, dan herkennen we erin de vrije uiting van
een capricieuze fantasie, niet van e.en gevoelige
ziel. maar van een zich-bijzonder-bewegenoen
geest i We worden door deze muziek niet innerlijk
verwarmd en onze geest ziet andere perspectie
ven dan die, waarheen deze (intusschen zeer
merkwaardige) muziek ons voeren wil. We volgen
natuurlijk met belangstelling de ontwikkeling
van dezen kunstenaar. Ook dit werk werd door
Dirk Gootjes en den componist boeiend voorge
dragen. Mevrouw Ruyneman zong met mooi-
sante liederen van haar man en een zeer be
schaafd Fransch lied van W. Bredemeyer.
Behalve deze muziek is er op een tweede
matinée ook vocale kunst, o. a. van Debusiy,
Strauss en Mahler voorgedragen door mej.
Léonie Molkenboer. Er is aldus sprake ge
weest van een heel belangwekkende muzikale
demonstratie, die ook in verband met de geëxpo
seerde schilderkunst hoogelijk interessant was.
Het is te hopen dat de arttótff_^5gen e'G
vinden de tentoonstelling te ver] gen en de
muzikale matinée's te horhalen of nieuwe te
organiseeren. n- r- A-
Men weet, dat wij dit inderdaad gedaan
hebben: die nieuwbakken „Kunstkring" die met
dergelijke excessen zijn loopbaan begon, wès niet
au sérieux te nemen. Het blijkt nu uit dit artikel
evenwel, dat de juist door den „Kunstkring"
mislukie demonstratie werkelijk een artistiek doel
hod: daarom sluiten wij ons aan bij den wensch
van onzen medewerker, aan het slot van dit
stukje geuit, doch vullen die in dezen zin aan,
dat de artisten die hier aan 't woord zijn, op
eigen gelegenheid en onder eigen v.'ag dan zullen
°pi"dmREDACTIE
