A
DAGBLAD voor NOORD- en ZUID-HOLLAND.
"~dë oorlog
NASSAULAAN 49, HAARLEM
LUIE EN DJGEIIJKSCH SCHOEISEL.
P. W. TWEEHUIJSEN,
TELEGRAMMEN
Zandvoort tegen Rome.
rij dag 5 Mei 19S6
41st® Jaargang
Intercomm. Telefoonnummers 1420 en 2741
Z. D. H. Monseigneur Callier doet ons ter openbaarmaking toekomen
het volgende schrijven van Z, Em. Kardinaal Gasparri, staats-secretaris
van Z. H. den Paus, aan Z. D. H. den Aartsbisschop:
Z. Hs. Staatssecretaris
No. 15061.
HET VATICAAN, 20 APRIL 1916.
Dit nummer bestaat uit twee bladen
EEKSTE BLAD.
Zeer Doorluchtige en Hoogeerwaarde Heer.
Ik ben niet in gebreke gebleven om Zijne Heiligheid eerbiedig ter
hand te stellen de aanzienlijke som, die mij door beJ™dd®lmS
apostolische internuntiatuur van Holland werd °ver9ezonden a s -
taat van de buitengewone collecte in den loop van het jaar 1915 in
de Hollandsche diocesen gehouden met het vrome en lofwaardige doel:
Christus' Stedehouder in Zijn verheven nood ter hulp te komen.
De edele drang van kinderlijke liefde, waarmede met alleen de
seculiere en reguliere geestelijkheid, de religieuze instellingen en de
katholieke vereenigingen, maar waarmee alle geloovigen, zelfs de armste,
ondanks den ernstigen toestand van 't oogenblik, hebben geantwoord
op den oproep en het voorbeeld van hun bisschoppen, door in edel-
moedigen wedijver van kinderlijke genegenheid de gift hunner toegewijde
liefde den gemeenschappelijken Vader aan te bieden, die edele drang
is een nieuw en schitterend getuigenis van gehoorzaamheid aan, van
eerbied voor den Roomschen Opperpriester en van gehechtheid aan.
Sint Pieter's Stoel.
Daarom is Zijne Heiligheid er levendig door getroffen en te midden
van de diepe bitterheden van deze allerdroevigste tijden, heeft Hij in
de toegenegenheid van zijn beminde kinderen van Holland een bron
gevonden van heilzamen troost.
Het is mij thans een groote verheugenis den aangenamen plicht te
vervullen om namens den Paus dank te brengen voor de bovenvermelde
eerbiedige en edelmoedige hulde, dank aan U, Zeer Doorluchtige en
Hoogeerwaarde Heer, en door uwe hoffelijke bemiddeling aan de andere
uwe vereerde medebroeders in het bisschopsambt;
en tegelijkertijd verheug ik er mij over 'te berichten, dat de Door
luchtige Opperpriester als blijk van zijn vaderlijke genegenheid, aan U,
aan ieder uwer eerwaardige medebroeders in het bisschopsambt en aan
de bisdommen van ieder uwer en elkeen, die heeft bijgedragen in het
bijzonder, den Apostolischen Zegen schenkt als onderpand voor het
loon des hemels.
Met gevoelens van zeer eerbiedige en oprechte achting Heb ik het
genoegen mij te teekenen
van U, Zeer Doorluchtige en Hoogeerwaarde
de dw. dienaar,
P. Kardinaal GASPARRI.
Aan den Zeer Doorluchtigen en
Hoogeerw. Heer Monseigneur
HENRICUS VAN DE WETERING,
Aartsbisschop van Utrecht.
HAARLEMSCHE ALLEüASJES No 1910
RUIME SORTEERING
Barteljorisstraat 27.
TELEFOON 1770.
KORTE BERICHTEN
-
(Wordt vervolgd.)
IDEBWE HUUHEKSCUE COBRUT
ABONNEMENTSPRIJS I
voor Haarlem en de agentschappen (kom eener gemeente) l.«Oi
"««ertoe plaatsen In Nederland per post f 2,-; per week voor Haarlem
V°°de agentschappen 0,125j afzonderlijke nummers 0.05.
PRIJS DER ADVERTENTIËNI
Van 15 regels f 0,75, Iedere regel meer 0,15-, buitenland per regel 0,20|
adverfentiën In de rubriek „Vraag en Aanbod" van 1—6 regels f 0,40, elk#
regel meer 0,10.
DE GEMEENTELIJKE VISOHVERKOOP.
Het lijdt geen twijfel* de gemeentelijke
viscliverkoop op „vischkaarten" is een mis
lukking geworden.
Evenmin als iedereen een krant kan redi-
geeren, evenzoo min kan de eerste de beste
als- vischkoopman optreden.
One dunkt, dat de gronden van deze ge
meentelijken viscliverkoop bier zit: dat de
lieeren van het levemsmiddelenbureau niet
op de eersto plaats eraan hebben gedacht
dat het hun taak is, de levensmiddelen goed
koop te maken, maar dat ze bet eerst en
vooral bedachten, dat ze zélf vischverkoo-
pers moesten zijn.
Het komt er niet op aan wie verkoopt....
als de burgerij maar goedkoop en goed
viseh krijgt, - dat had de allesbebeersohende
gedachte moeten zijn!
Nu is het vischverkcopeitje-spelen voor de
gemöente een mislukking geworden en een
financieele strop! Wanneer do gemeente ech
ter zich erop toelegt, door matige concurren
tie, met kleiner voorraad maar goede kwa
liteit de prijzen op de visclimarkt te di ukken
en laag 1e houden, dan alleen k»in er
van terecht komen. Dan krijgt het volk goed-
koope visch, óók van de particuliere verkoo-
pers, en deze laats ten blijven ook vei dienen.
AGENDA. 6 1IEL
G.bonwStBavo -
Arbeid Adelt zaal 6 boven - Spiaaibark
zaal 7 boven - Spaarkas zaH bened.-Con
tributie betalen zaal 3 bencd. -<•
zaken zaal 2 bened. i-nvit-
Terrein bij de nieuwe St. k ,8/1
uur Openingsvoorstelling va reus Carre.
OVERZICHT,
Voor het oogenblik worden op bijna alle
fronten vooral luchtgevechten geleverd,
welke natuurlijk uit don aard der zaak niet
veel wijziging in den etratogiscbeu toestapd
brengen. WedoazijJ.s worden eenige vlieg
tuigen neergeschoten en de bestuurders en
waarnemers gedood of gevangen genomen;
dat is in de meeste gevallen dc gehcele uit
werking.
Van de eigenlijke fronten is alleen het
geen bij Verdun in do laatste dagen gebeur
de van eenige beteekenis. Daar hebben de
Franschen weer bij den Mort Homme een
klein succes behaald, dat gevolgd is op een
kleine vordering van enkele dagen tevoren.
De gebeurtenissen van den laatsten tijd liier
op het Verdunfront wijzen er dus op, dat
het Duit6ehe offensief nu toch werkelijk tot
het verleden behoort. Beide partijen doen om
de beurt aanvallen, welke slechts van plaat
selijken aard zijn en waarbij de Duitschei s
hier en daar zich hebben teruggetrokken.
Over het grootste gedeelte van het V er-
dunfront bevinden de Duitschers zich in het
defensief en zoo zal het nu wel eenigen tijd
voortgaau. Men heeft na het tot staan ko
men van het Duitsche offensief voor Yperen
en na het einde van het offensief der Fran
schen in Champagne iets dergelijks aan
schouwd. De aanvaller, die zijn doel niet
heeft kunnen hereiken, vermindert zijn druk;
de .toenemende druk van den verdediger, die
hem in staat heeft gesteld den aanval af te
weren, werkt na en brengt hem langzamer
hand een deel van het verlorene weer in
handen, waarna volkomen stilstand intieedt.
Misschien,, dat wij nu weldra weer op een
ander punt van het Westelijk front ofwel
op een der andere fronten een nieuwe actie
hebben te wachten.
Dit za.l in ieder geval bet succes der Duit
schers zijn, dat zij met hun aanvallen tegen
Verdun het voorjaarsoffensief der geallieei-
den hebben verlamd. En toch is het voor de
geallieerden zoo dringend noodig, dat zij
eindelijk eens hun, zoo dikwijls toegezegde,
offensief beginnen, willen zij wérkelijk wel
eens de „eindoverwinning" behalen. Temeer
dringt deze noodzakelijkheid, wijl de geal
lieerden, om huh einddoel, de „algehecle
overwinning", te bereiken, de Duitschers en
Oostenrijkers op bijna alle fronten eerst naar
hun eigen landsgrenzen moeten terugdringen.
In Griekenland gaan de Entente-mogend-
heden nog steeds voort nieuwe plaatsen te
bezetten; volgens een Eeuterbericht althans,
hebben Fransche troepen nu ook Fiorina,
aan de Grieksch-Servische grens, ten zuiden
van Monastir, bezet. Dit als antwoord zeker
op de Grieksche protesten tegen de ncutra-
liteitssehendingen en de weigering om de
Servische troepen over land te laten door
trekken naar Saloniki.
De rijkskanselier is gisteren uit het hoofd
kwartier te Berliju teruggekeerd, hetgeen
beteekent, dat de nota „af is- Algemeen
wordt de publicatie van bet Duitsche ant
woord aan Amerika dan ook beden ver
wacht. Met spanning wordt deze te Berlijn
tegemoet gezien. De hoop op eepe vreedzame
regeling van het oouflict is daar niet ver
minderd, ofschoon den aard van het ant
woord tot nog toe niet is uitgelekt.
Volgens een particulier bericht uit Londen
zou men echter in officieele kringen in Was
hington van meening zijn, dat Gerard onmid
dellijk zal worden teruggeroepen, indien het
antwoord van Duitschland onvoldoende blijkt
te zijn voor Amerika.
1080
De kwestie moet, volgens ditzelfde be
richt, vóór Het einde van deze week opge
lost zijn.
't Spant dus nog!
Nog meer Kussen in Frankrijk. Keuter meldt
uit Marseille dat daar opnieuw een Russisch
contingent is aangekomen en gees1, iriftig door
de Franschen ontvangen.
De Engelsche du ik boot-verliezen. Volgens de
„Schlesische Zeitung" heeft de Engelsche vloot
in dezen oorlog reeds 18 duikbooten verloren,
dat wil dus zeggen gemiddeld, ongeveer óén
duikboot per maand.
De nieuwe actie der Venizelistcn stuit in
Griekenland op veel verzet. In Patras is Maan
dag aan bun woordvoerders tijdens een verga
dering door de kreten „leve de koning en het
leger" 't spreken onmogelijk gemaakt. Toen do
vergadering ten slotte in een handgemeen ont
aarde, heeft do politie ze uiteen gejaagd.
In Athene is dezer dagen een Venizelistischo
bijeenkomst uitgesteld, omdat men relletjes
vreesde.
De bezetting van Koet-cl-Amara. De Britseho
krijgsmacht die zich bij Koet-el-Amara aan do
Turken heeft moeten overgeven, zal naar een
plaats in het midden van Klein-Azië worden
overgebracht, om daar in krijgsgevangenschap
te worden gehouden.
De u- en mynoorlog. De Fransche schoener
„Bernadette" is in den Atlantischen Oceaan tot
zinken gebracht, 150 mijlen van land. De be
manning van 34 koppen, ia in de booten ge
gaan; aclit opvarenden zijn opgepikt, 26 drijven
nog rond.
De gevolgen der Fransche wetgeving. De
Zwitsorsohe bladen wijzen erop dat, doordien
thans ook de in 1867 geboren Franschen wor
den opgeroepen, elf Fransche bisschoppen onder
de wapenen moeten komen.
HET DIENSTPLICHT-ONTWERP IN
ENGELAND.
LONDEN, 4 Mei. Bij de tweede lezing en be
spreking van het dienstplicht-ontwerp stelde de
liberale party verwerping voor, voornamelijk
om oeconomiscbe redenen.
In zijn antwoord zei Lloyd George, dat het
kabinet algemeen tot de slotsom, was gekomen,
i.
Alweer een nieuwe oorlogsverklaring.
Onderwijl de groote Europeesche Mogend-
en in „frischer, fröhlicher Krieg" elkaar als
hed
roodo
T). eu zwarte mieren te lijf gaan, schiet
voort^0 a ost?lumu3 Meyes uit zijn Zand-
1 C l. lca'lie ia stormpas te voorschijn om
v eie l mogendheid der Eoomsche Kerk een
beentje te lichten.
Zoo op do manier van Japan, dat onder al die
soesa eventjes uit den hoek komt, een geweldi
gen hap doet en.weg is Kiao-Tchéou.
Al liet vorige jaar begon Zij neer waarde een
langaangehouden Trommelvuur op de Roomscho
Heiligenvereering. We hoorden hem wel, doch
hielden ons van den domme. Nu die sector is
platgeschoten, richt hij door het kanon zijner
•iZondagsbodc" zijn tranenverwekkende bom
den op dc Roomscho „Maria-afgoderij".
En het beeft al den schijn, dat Dominee door
^l gaan tot bet bitter einde toe.
Niemand beeft evenwel te denken, -lat wij
■*003 zijn op Dominee, dewijl bij zoo bedenkelijk
Joos doet tegen onze Kerk. Wel zijn er mannen
Oh *and van 4e meening, dat alle partijen op
hebbS,e'^'C cl'f ziek in geweten te onthouden
zameuiiac'lt eu anti-papisme om gc-
gende maclu I,laken tegen de overweldi-
elk z'n meug, en ongeloof, inaer...
melk met z'n hooi er' twen Vl'at ie 'koe
doen, zooals hij denln dat keclor moet n*aar uet
Mogendheden gaan daarin vo®®*1 i3' Ue ?r°°te
Ik denk, dat de vork Zoo *'a d
Nominee heeft het druk en overdruk mofc
en zielzorg en heel den nasleep eeneTat
groeiende Gemeente.
Niettemin moet de „^ondagsbodo worden
0l8esdireven en is or permanent tekort aan
/^htelyke copie. Thetisch te iverk gaan en het
Naar aanleiding van de artikelen „Maria-
■-''eéring in de Roomscho Kerk." in de Zand-
W°rtseho ^Zondagsbode" geschreven door Ds.
bathumua Meyes te Zandvoort.
eigen Geloofsgebouw stevigen en vervolmaken,
zooals Kuyper doet in zijn „Heraut," is alle
machtig mooi en goed, maar.allemans werk
niot. Om den dood niet, jongen, daar komt wat
voor kijken. Honderdmaal makelijker is het
zijn krantje vol te schrijven met goedkoope
anti-pa apsohc lectuur, die te kust en te keur in
Protestaosehe pamfletten ligt opgetast; bladlui-
zenlectuur, die op do groote markt heeft afge
daan, waar „Standaard" en „Nederland" fees
telijk voor passen, doch die de Zandvoortsclie
goe-gemeente nog wel slikt en goedzakkig her
kauwt.... Mahlzeit!
Nog eens, we zijn niet boos op Dominee en
zouden zijn „hauts gestes" veel liever doodzwij
gen wat kan ons ten slotte de mentaliteit der
Zandvoortsche Broederen scheelen wanneer
mot die uitmuntende „Zondagsbode" maar niet
geschermd werd tegen Katholieken en het
stichtelijk blaadje maar niet telkens onder Ka
tholieke neuzen werd gedrukt als het nee plus
ultra van wetenswaardigheid.... als haute
nouveauté der voorjaarsmode;.als een drei
gende mobilisatie-oproep in den strijd tegen
ultramontaansche windmolens.als een ziek
te-bulletin, dat de crisis opkomt en de toestand
bedgnkeljjk is.... als een zeemijn to Zandvoort
aangespoeld en door den knappen Dominee ge
vonden om den heolen Roomschen winkel in de
lucht te blazen.
Op verzoek uit datzelfde jiandvoort wil ik den
uitval tegen onze Maria-vereering in de „Zon-
dagsbodo" van Februari eens onder de oogen
zien. Maar hot is geen kleinigheid wat me daar
in drie artikelen wordt op mijn dak gestuurd,
doch een heel nest van witte en zwarte, bonte
on gestroomde, lang- en kortharige moeilijk
beden. Alle zonder onderscheid van bet welbe
kende en wijdvermaarde ras des straat-terriers.
Maar al keffen ze leeHjk, ze bijten niet en
wet een onbezorgd hart pak ik ze één voor één
v hun nekvel om ze bij beurten aan den tand
to voelen.
EEN GENERALE BESCHULDIGING EN
DITO ANTWOORD.
Zooals in de eikel de eik besloten ligt en de
op joui on in het maggiblokje, zoo zit heel de
pit en kern dezer drie wijdloopigo artikelen
saamgeperst in de gepantserde vuist, die Domi
nee al in 't begin als introductie zeker
de Eoomsche Kerk onder de neus duwt.
„....Maria, die wij niet willen vergeten of
„kleineeren, omdat do Eoomsche Kerk zoo
„dwaas is geweest van haar hemelkoningin te
„maken.
„Ook de Protestant Iaat alle recht wederva-
„ren aan de groote eer aan Maria gegeven, toen
„zij door den engel begroet werd als begenadig-
„de en gezegende onder de vrouwen, evenals hij
„zich mede insluit bij „al de geslachten, die
„Maria zalig spreken." Inderdaad omdat zij de
„Moeder des Heeren werd, is Maria uitnemend
„begenadigd en gezegend door God, en gelukkig
„te prijzen boven alle vrouwen, die vóór of na
„haar geleefd hebben. Maar achting en toege
negenheid en liefde is heel wat anders dan
„goddelijke vereering- an de Roonische Haria-
„vergoding weet do bchrift niets. De Maria der
„Evangeliën gelijkt in geen enkel opzicht op de
„Moeder Gods der Roomscho Kerk."
Ik denk er niet aan, dit fraaie stukje tot spel-
dekussen van vinnige prikken te maken. Liever
wil ik Dominee op zijn woord gelooven, dat de
Protestant „alle recht laat wedervaren aan Ma
ria" en „zich insluit bij de gedachten, die haar
zalig spreken." Allee11 maar..,, dit geldt dan
zeker uitsluitend voor de Gemeente van Zand
voort, dat uit den aard der zaak wat in de
duinen verscholen ligt* Het kan zijn en ik wil
gelooven, dat de Moeder des Heeren, waar
het pas geeft daar openlijk en van den kansel
wordt zalig geprezen; Dominee zegt het, dus zal
het wel zoo zijn. Doch voor de rest van ons Pro-
tcstantscho Vaderland ontken ik dit ten stel
ligste.
Bewijs?
Niet later dan vanmorgen valt mij een cata
loog in handen van W r i s t e r s uit de Minder
broederstraat te Utrecht, bedrukt met 36 bladzjj
louter Protestantsche Preeklectuur. Van meer
dan tachtig predikanten vind ik de' welspre
kendheid daar saamgebloesemdBijbelstoffen
uit Oud- en Nieuw Testament, diverse preeken
op Patriarchen en Profeten, Apostelen en Evan
gelisten. alle groote namen uit den Bijbel in
geur en kleur vermeld.
En ik zoek blad voor blad onder de prototypen
en voorloopers,onder de jongeren,en volgelingen
des Heeren, maar Moeder des Heeren vind ik
niot, ik speur onder die honderden van namen
naar den naam: Maria, doch dio is lacy
niet te vinden. Ja toch, eerlijkheidshalve moet
ik het vermeldenop nummer 880 staat er.
Maria Monk, de zwarte non, of de verborgen
heden van het nonnenklooster van Montreal,
't Klinkt als profanatie, doch die laatste Maria
schijnt.in Protestantsclie kringen meer popu
lair dan de eerste.
Evenwel heeft de Protestant dit met zich zei
ven uit te vechten, doch waar Dominee het heb
ben gaat over „goddelijke vereering en Maria-
vergoding in de Eoomsche Kerk" praten we een
woordje mee.
En dau stemt het droevig te zien hoe een jong
en frisch man als Posthumus Meyes in zijn be
strijding onzer Kerk de Roomsclie ramen tracht
in tó gooien met lorren en beenen van het jaar
nul. Nu de tijd van Samson voorbij is, waarin
God zich bediende van een ezelskakebeen om
den vijand van Zijn volk te slaan, moest Domi
nee die half-vergane knook van afgoderij-ver
vloekte afgoderij zegt de Heidelborgsche Cate
chismus maar in den modder iaten liggen.
Geen Protestant, die naam heeft op te houden
komt nog met zulk een gore beschuldiging voor
den dag.
Voor eenige.tientallen van jaren kwam „de
Katholiek" die nog aan zoo iets als goeder
trouw scheen te gelooven met een plechtig pro
test voor den dag tot afwering van dit soort
laster en vooroordeel.
Zoo ving, statig als orgeltonen, de summiere
declaratie aan:
„In den naam des Vaders, des Zoons, en des
n. Geestes. Amen."
Wie gelooft dat de Heiligen in den hemol zijn,
verlossers zijn en hen als zoodanig aanbidt of
goddelijke eer bewijst, die zij anathema.
Die leert of gelooft dat beelden moeten of
mogen aanbeden worden,- die is geen Katholiek.
Die leert of gelooft, dat de Paus of ook een
Kerkvergadering den ongelxuwden staat tot een
voorwaarde van den geestelijken stand kan ma
ken zonder tevens do geestelijken te verplichten
tot een volkomen kuisch leven, die is geen Ka
tholiek."
En zoo voortIn drie en dertig veroordeelin
gen worden evenzooveel vooroordeelen den kop
ingedrukt.
Vooraan in de rei stond deze:
„Ieder aanbidder van een godin, die gelooft
dat de gezegende H. Maria iets meer is dan eep
schepsel, die zij anathema."
Dit laatste, ofschoon klaar Hollandsch, wil
ik nog wat breeder omschrijven.
WIJ KATHOLIEKEN GELOOVEN NIET:
Dat do H. Mavagd op wat wijze dan ook gelijk
of gelijkvormig aan God is, daar zij als crea
tuur, hoe hoog ook begunstigd, toch onverge
lijkelijk lager dan God staat.
Evenmin schrijven wij haar eenige macht toe,
dan die zij ontleent aan God. Van Hem is zij in
haar bestaan en voorrechten, in haar genade en
glorie beslist afhankelijk. Sterke uitdrukkingen
worden van haar in de gebeden der geloovigen
gebezigd, die om niet misverstaan te worden
niet altijd naar den letter op te vatten zijn, i
want ook de dichterlijke taal heeft liaar rech
ten. Maar de officieele leer der Kerk is op d,r
stuk klinklaar.
Alzoo
Brengen wij aan de H. Maagd de eer aan God
alleen schuldig?
Neen!
Maar pleegt de massa onder ons, onwetend
en ter goeder trouw geen afgoderij?
Neen! Niemand onder ons zoo bot, of hij ge
looft in éénen God!
Lijkt dan wat Ge bidt of zingt of doet niet
verbijsterend veel op goddelijke eer aan men-
schen bewezen?
Niet voor wie dieper doordringt in den zin
onzer devoties!
Maar de andersdenkenden zy'n voor de Kerk
meestal half-eerlijk.
En die eene helft krijgen we nog maar zelden
te zien.
MAX.
