DAGBLAD voor NOORD- en ZUID-HOLLAND.
mmsmh&m 4§, tutufst-EH
Eiorms voorraad SLOBHOUStN
P. W. TWEEHÜIJSEN,
insdag 31 Octboer 1916
418te Jaargang No, 9177
PILATÜ S".
HAA6SCHE BRIEVEN.
Tot 's lands behoud.
Inter^mm. Telefoonnummers en 2743
Jï
Voor de opvoering van dit treurspel voor de abonnés op de
„Nieuwe Haariemsche Courant" in den Schouwburg, Jansweg, op
MAANDAG 6 NOVEMBER, des avonds te haif acht uur,
zijn de prijzen als volgt:
Balconf 1.60 Frontlogef 1.—
Stalles 1.25 Zijloge. 0.80
Parterre „1.10 Galerij en Amphitheater 0-60
In deze bedragen zijn stedelijke belasting en bespreekgeld be
grepen, terwiji op den avond der voorstelling een uitgebreid verkla
rend programma met beschrijving en rolverdeeling kOStelOOS verstrekt
zal worden.
De plaatskaarten kunnen zoolang de voorraad strekt, aan ons
bureau: Nassaulaan 49, worden afgehaald tot een maximum van vier
kaarten voor iederen abonné op Donderdag 2, Vrijdag 3 en Zaterdag
4 November van des middags 2 5 uur, en Maandag 6 November
des morgens van 10—12 en des middags van 24 uur.
Ten gerieve van abonnés buiten Haarlem stellen wij ook de
gelegenheid open om het bedrag per postwissel in te zenden, echter
met duidelijke vermelding op de strook van naam en adre3 en van
het aantal en de soort der kaarten die men wenscht. De kaarten
worden dan onmiddellijk franco toegezonden.
De voorstelling zal beginnen te half acht en VÓÓP half
elf geëindigd zijn.
Administratie NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT.
Wegens den feestdag van Allerheiligen
zal de Nieuwe Haariemsche Courant
morgenavond NIET verschijnen.
Dit nummer, bestaat uit twee bladen
t.£K& f£ BLÜSJ.
HAARLEMSCHE ALLEDAGJES N°. 2077
NUTTIGE WENKEN.
De gevallen bladeren en de papperige we
gen hebben al menig fietsrijder een modder
bad bezorgd en velen motorwielrijders of
tiutomobilisten een onaangenaam half nur
bezorgd. Om zich voor zulke najaars-ver-
rassingen te vrijwaren, geeft „De Kam
pioen" een aantal waarschuwingen, die wij
tier voor onze wielrijdende abonné's af
drukken. Aldus:
Rijd op zwaar beslijkte wegen nimmer in
groote snelheid. Neem vooral de bochten in
een zeer voorzichtig tempo. Wacht n voor
snelle en scherpe stuurwendingen. Moet er
geremd worden, doe het dan nimmer plot
seling doch zeer geleidelijk. Het vastzetten
van een der wielen, door dg repo. maakt slip-
pen onvermijdelijk. Rem op slijkwegen nim
mer op het voorwiel, doch steeds op het
wiel. Rem nimmer, als uw machine 'n bocht
doorloopt. Rijd. op slijkwegen hij voorkeur
op hard opgepompte banden. Passeer tram
rails en oneffenheden op den weg nimmer
oncler een scherpen hoek. Een rechthoekige
kruising van gladde rails is ongevaarlijk.
Vermijd op slijkwegen alle plekken, die aan-
geslibt zijn of waar zich gevallen bladeren
hebben opgehoopt. Houd op sterk geprofi
leerde harde wegen bij voorkeur het 'mid
den en blijf op klei- en grintwegen zooveel
mogelijk uit de nabijheid van de wagenspo
ren. Door de banden tusschen de spaken met
touw te omwikkelen, wordt het slipgevaar
verminderd. Een nadeel van deze methode
is de vergroote opwerping van slijk.
AGENDA. 1 NOVEMBER.
Gebouw St. Bavo Smedestraat 23
Geen algemeene ledenvergadering.
Zangkoor- Mariavereeniging 834 uur.
AGENDA. 2 NOVEMBER.
Gebouw St. Bavo Smedestraat 23
Volkszang 8 nur.
Gasbureau Kruisstraat 45 234434
uur koken op gas.
Groote Kerk 2—3 uur Orgelbespe
ling door deu heer Louis Robert. (Zie pro
gramma Stadsnieuws).
Gebouw SL Mart h.a vereen. Kleine
Houtweg 13 Betrekkingbureau geopend
van 8—9 uur 'e avonds.
De Nijverheid Jasstraat 9 uur
Winkeliers in kolonia' o waren.
SL Elisabeth s-G euonw Janssta-.
49 van 1—2 uur aanvrage om verster
kende middelen voor arme zieken der St.
E lisa be ths- V ereenig ing.
Bisschoppelijk Museum Jansstr.
79 geopend eiken uag van 105 uur tegen
betaling van 25 cents. Uitgezonderd Zater
dagen en R.-K. feestdagen.
BLOEMENDAAli 2 uur gemeente
raad.
SCHOTEN 734 uur gemeenteraad.
XCVI.
Waar zou ik in deze dagen van behandeling
van de grondwetsherziening anders over kunnen
schrijven dan over het fameuze werk, dat onze
beschreven vaderen pogen met moeizaamheid tot
stand te brengen? Reeds acht lange dagen hebben
'n kleme twee dozijn sprekers hun licht over de
door de Regeering ingediende voorstellen doen
schijnen en nog is het -sprekerslijstje niet uit
geput.
lot groote wanhoop van president Mr. Goe
man Boi gesius 't Is bepaald een komiek gezicht,
om het uiterlijk van dien ongeduldigen bull-dog
onder het verschoten groene troonhemeltje te
bestudeeren Eenige dagen geleden was de
sociaal-democratische heer Dr. van Leeuwen aan
een tang betoog bezig, om het vrouwenkiesrecht
en üe onverwijlde invoering daarvan te verde
digen. Het was al 's middags vijf ure geworden,
tijd waarop fatsoenlijke parlementsleden al lang
onder een bittertje op de „Witte" plegen te zitten.
De „geachte spreker" had al eens een paar keeren
gerust, om adem te scheppen, en gekucht, om
de aandacht van den president er op te vestigen,
dat het tijd was om naar huis te gaan, maar
deze deed o! hij Oost-Indisch doof was en geen
cijfer of wijzer kon- zien van de twee groote elec-
trische klokken, links en rechts van zijn zetel
tegen de zijmuren aangebracht.
Eindelijk trok Dr. van Leeuwen de stoute
schoenen aan en vroeg bescheiden, of hij mocht
eindigen, om den volgenden dag zijn wijsheid
verder te verkondigen. Daar bulderde de presi
dent los: „Gij hebt hier nu al een paar uur
staan te spreken over één onderwerp en een half
uur besteed aan de loonen van vrouwenarbeid,
ik wensch, dat u voortgaat."
Zóó moge een vertoornde schoolmeester een
kwajongen afsnauwen, die wegens ongehoor
zaamheid moet nablijven en vraagt, om een einde
aan zijn straf te maken, omdat hem de hon
gerende maag begint te jeuken, maar zoo kan
toch niet een president optreden in het parlement
tegen een der uitverkorenen des volks. Dr. van
Leeuwen liep zijn trein mis. Vader Borgesius
staat voor niets. Den volgenden dag was de heer
Dr. Beumcr bezig en brak om één uur zija rede
af. Het was de gebruikelijke tijd, om te gaan
koffiedrinken.
PatsMet een nijdigen zwaai smeet Borgesius
zijn presidentshamer op de tafel, mopperend
links en rechts tegen griffier en commies-griffier,
dat men zoo nooit opschoot.
Waarlijk, de impulsieve, ongeduldige, rumoe
rige heer Borgesius is absoluut méé geschikt voor
het baantje, waarmede zijn politieke vrienden
hem nu al het vierde jaar opknappen. Hij kan
zijn ziel niet in lijdzaamheid bezitten en dit is
toch een eerste vereischte voor iemand, die krach
tens zijn functie nu eenmaal gedoemd is om al
het gewauwel aan ie hooien. De goeie man, die
natuurlijk gaarne wil opschieten, kan zijne
ergernis maar niet bedwingen, als het naar zijn
inzicht te lang duurt.
Reden tot ergernis, men moet het onpartijdig-
heidshalve toegeven, heeft hij intusschen wel
Waarvoor in 's hemels naam is het nuttig of
noodig, dat over zoo'n uitgepieterde zaak als
deze grondwetsvoorstellen zoo wekenlang ge
kletst wordt! En door zooveel sprekers. Alleen
de R.-K. fractie houdt zich tot nog toe goed. Alle
andere overdrijven schromelijk. Van de socialis
tische heeft nu b.v. eerst Mr. Troelstra gespro
ken. Hij heeft het standpunt van zijn partij
uitvoerig uiteengezet en verdedigd. Daarna
sprak ook nog ae heer Oerhard een zeer ver
dienstelijke rede uit over het onderwijsvraagstuk.
Het was niet beslist noodig, maar het kon er
mede door, omdat een specialiteit in onderwijs
zaken als de heer Oerharder ook wel eens, zij
het wat te breedvoerig, zijne meening over mag
zeggen.
Maar dat de heer Ter Laan dan daarna weer
in een urenlange rede hetzelfde gegeven gaat
uitwerken, alleen in een beetje andere woorden,
dat is toch eigenlijk onduldbaar. En als dan nog
eén vierde socialist, de heer Van Leeuwen, spe
ciaal over het vrouwenkiesrechtvraagstuk weer
een halve zitting gaat verdoen, dan loopt het de
spuigaten uit. Bij de liberale fractie was het
nog erger. Hoeveel sprekers van die partij al het
woord gevoerd hebben, is bijna niet bij -te houden.
Iederiverschilletje in meening moet wijdloopig
gedemonstreerd worden. Ook de anti-revolutio-
nanren gaan m, i. de perken te buiten. Men
ziet, dat ik geheel onpartijdig ben. Eerst v. d.
Voort van Zijp, de partijleider, en. dan de heer
v. d. Molen, de onderwijsspecialiteif. Tot zoover
goed. Maar toen kregen we nog den heer Rutgers,
die, hoe verdienstelijk zijn betoog over het orga
nisch kiesrecht ook was, toch wel zelf had kunnen
■inzien, zonder dat het noodig was, dat hem
daarop door Dr. Nolens werd gewezen, dat zijn
betoog maar alleen academische waarde zou
kunnen hebben. Maar laat hij er dan een tijd
schriftartikel of een brochure over schrijven. Het
organisch kiesrecht is nu eenmaal voorgoed van
de baan. Terecht had de beer Loeff, die vóór
hem had gesproken, er op gewezen, dat we nu
eenmaal niet meer rechtsomkeert kunnen maken
op een weg, die we al honderd jaar aan het
afloopen zijn. Tot overmaat van ramp kregen
we toen nog van diezelfde fractie den heer
Barteijonsstraat li.
TELEFOON I77U. 6034
Beumer, die nu eenmaal gaarne over alles mee
praat en meende er goed aan te doen door wat
militanter dan zijn partijleider tegen het vrou
wenkiesrecht op te treden. Na de goede onder-
wijsrede van den heer v. a. Molen kregen we nog
een slap attreksel, voorgezet door den neer Oos-
ierbaan. Geachte heeren, zou ik willen zeggen,
dat is „des Gulen zu viel." 't Zal me echter niets
verwonderen, als er uit den anti-revolutionairen
hoek nog meer opstaan. Ik hoorde, dat de oude
mummelende dominé Brummelkamp ook al is
ingeschreven.
In dit verband mag ook afgekeurd worden het
optreden van een mannetje als de heer Koster
(Vrijz.-Dem.). Om nu toch maar vooral goed aan
ae dames-propagandisten op de tribune duidelijk
te maken, dat eigenlijk alleen de vrijzinnig-demo
craten de ware paladijnen zijn van het vrouwen
kiesrecht, is hij tegen de sociaal-democraten en
vooral tegen Mr. Troelstra aan het uitpakken
gegaan op een wijze, die niemand eigenlijk goed
veien kon van zoo'n jong en pas aangekomen
staatsman-in-den-dop tegen een man van de
ervaring en de qualiteiien als de leider der
sociaal-democratie in Nederland. Deze maakte
zich gelukkig maar niet nijdig, haalde zijn schou
ders maar eens'op en noemde het langdradige
betoog zeer onparlementair: Kletskoeken den
redenaar van anderhalve meter lengte een
,fitutnperd"Het optreden van het vrijzinnig-
democratisch onderwijzer-propagandistje zal
echter wel weer tot gevolg hebben, dat een der
sociaal-democraten hem straks een hardhandige
afstraffing gaat geven, waarmede echter alweer
een paar kostelijke uren zullen heengaan. Zóó
blijven we aan den gang, met als eeuwig gevolg,
dat de zaak totaal wordt doodgepraat en dat
de belangstelling in het volk al precies als in
de Kamer zelf zakt tot beneden het nulpunt.
Het moest eigenlijk een schande worden ge
noemd, dat er in de Kamer zoo weinig daad
werkelijke belangstelling aanwezig is. Het komt
bij deze beraadslaging herhaaldelijk voor, dat
er geen tien kamerleden bij het debat tegen
woordig zijn. Dan was het bij een vorige gelegen
heid, in 1887, toch anders gesteld. Toen nam men
echter ook nog de moeite, om zijn gedachten
behoorlijk te formuleeren in zoo beknopt moge
lijken vorm. Het is een lust, om die ouderwet-
sche redevoeringen nog eens na te lezen. Gaat
daar echter nu eens aan beginnen. Den goeden
niet te na gesproken, is de parlementaire wel
sprekendheid niet hoog aan te slaan. De meeste
sprekers besteden veel te weinig zorg aan hun
redevoeringen en bereiden zich vooraf niet ge
noeg voor.
Om nog even bij het aantal sprekers te blijven,
mij is geen parlement bekend, waar percents-
ii
Met vertienvoudgide voortbrengingskracht
dus levert het Nederlandsehe artilierieb drijf
zijn voorraden af. Doch niet alleen d> hoe
veelheid is zoo ontzaglijk verveeivuld gJ, ook
het getal soorten van produc en is enorm
vermeerderd Dit is nu wol dank zij de rui
mere beschikbaarstelling van ge d is het mo
gelijk geworden, J- do leus in het krjfzs.u'g-
bedrijf: zooveel mogelijk aihankelijk woidon
van 't bu tenland. Zooveel mogelijk: gel,eel
kan 't na uuriijk ,n:et, omdat ons land de
metalen-ertsen mist, waaruit bijna a'l©3 wat
geen houtwerk is, in deze fabrieken gemaakt
wordt. Maar overigens is men op den uitne-
menden weg om alles uit de ruwe grondstof
te maken. Voortdurend z nt da directie er op,
om steeds meer onderdeeieu in da e g© i werk
plaatsen te gaan aanmaken. Soms is 't een
ding, dat zoo ©ogenschijnlijk van niet veel
beteeken;s lijkt, b.v. het z.g. scherp bes'a-g
voor de paarden. Tot in de mobilisatie kwa
men die „kalkoenen," waarmee da civaler e
gedurende de g.adda ijs- en sneeuwp riode
op de been moet gehouden worden, uit hat
buitenland. Men is die nu sedert korten tijd
in belangrijke hoeveelheden gaan aanmaken.
Daardoor voorkomt men het ernst g: ga-
vaar, dat onze cavalerie tijdens een moge-
lijken Winter veldtocht bijna weerloos zo i zijn,
als 't voorhanden bulienlandsch materiaal op
gebruikt is. Handwapens en munit e, ook voor
de kanonnen maakt men nu zelf. Da aan
maak van Transpor!middelen én de affuit ge
in den meest uitgebreiden zin komt uit. de
Nederlandsehe staatsfabr eken. Het tuig voor
de paarden en het belangrijke z.dolwerk
iwordt in talrijke d.chttevolkte wekpaa's-n
aangemaakt en vormt een lust -voor de oogen.
Elk onderdeeltje van het enorm uitgebreide
en met de nieuwste wonderen der techniek
toegeruste bedrijf voert een nieuw en krach
tig beslaan. De hevige wereldbrand heeft
ons wakker gemaakt en er schijnt niet3 ach-
ter weg© gelaten te worden om den achter-
stand in te halen. Natuurlijk eischt dit veel
van de bedrijfsleiders, die telkens voor nieu
we vraags ukken g steid worden bij d a n
maak van n euwo ondeideelen, bij de orga
nisatie van nieuwe bedrijven, deze aankoop
van materialen, de opleiding van arbeiders,
Ook de laatste maakt men zooveel mogelijk
zelf. Frais- en boormachines in honderderlei
vormen en combinaties en in ontzaglijke aan
tallen; maar ook andere' instrumenten en
werktuigen is eigen fabrikaat. Ea waarom
men in de eigen werkplaatsen niet terecht
kan, zocht men een Nederlandsehe nijver
heid.
In de lijn van het: onafhankelijk van het
buitenland, ligt natuurlijk ook het steunzoe-
keu bij de eigen industrie. Met groote vol
doening gewagen de bedrijfsleiders van de
machtige wijze, waarop de Nederlandsehe nij
verheid hulp biedt. Niet alleen bij den aan
maak van projectielen enz., 'doch ook bij
liet aanmaken en construeeren van machi
nes, en rlaarbij is het opvallend, dat vaak
nijverheidsondernemingen, die daarvoor, op
pervlakkig bezien, nu wel niet in de eerste
plaats voor in aanmerking zouden komen,
uitstekende diensten bewijzen. Zoo is er een
bekende fabriek van machines voor slagers
winkels, die .in dit opzicht uitmuntend werkt.
„Wij leeren zooveel van de particuliere in
dustrie," zei ons een der directeuren er
kentelijk, maar hij voegde er bij: „ook onze
nijverheid verklaart ons telkens veel nut te
hebben van de samenwerking met het Staats-
artilleiïebedrijf.
Uit het bovenstaande volgt, dat wij liet
buitenland jn verschillend opzicht nog niet
geheel kunnen ontberen. In verisch 1 ende lan
den vertoeven onze vertegenwoord gors vcor
het doen van aankoopen. In Amerika, heeft
ons Mumteburieau zelfs een geheel filiaal,
dat daar arbeidt. Want alles moet natuurlijk
elk oogenblik in orde en op voorraad zijn.
Na de theoretische uiteenzettingen van de
monstraties in de bureaux, voor do bedrijf-
1 eiders, volgde telkens 'n siormgang van hot
jour na 11 s tengezelschap door de fabrieksge
bouwen. Dat was vooral in den bcginre z na-
verbijsterend. Té midden van het gesis ge
kir, geklik, geklink, geklits, gedreun, geda
ver en alle geluid meer, dat' metaal en hout
voort kunnen brengen, wemelden in elk ge
bouw de drijfriemen zonder eind, in een wrie
melende massa van den zolder tot aan de
machines benee. Da fraismachines kapten en
hakten uit da ruwe stukken metaal en hout
grillige vormen van de duizenden onderdee*
len der krijgsbenoodigdlieden, de boormachi
nes holden onder overvloedig oliegespiits op
de beitels ide metalen kernen uit, rekmachi-
dopjes uit tot lange kokertjes voor patroon-
hulsen, vervormmachines gaven in één kneep
een onderdeel een nadere gestalte, stoomha
mers pletten met een paar energieke duwen
een stuk afgekeurde as van een Staats-spoor
rijtuig tot een prachtig rechthoekig blok me
taal, valhamers dreunden met een slag in
gloeiend metaal den stempel vorm van e n
of ander voorwerp, dat er de braam maar
af te slaan was, om het den veder te kun
non geven ter generale afwerking. Zoo wen
leien de op lange-rijten vlak naast elkaar
geplaatste machines onafgebroken dag en
nacht door en in de bakken ©r naast werpt
elke machine per minuut ZQpveel onderdeel
tjes voor het krijgstuig neer. Van de eene
machine gaat hot naar dc andere. Elk werk
tuig geeft aau het metalen, houten ding een
knauw, eren kneep, een Tiak, een stoot, een
plof, een slag, en telkens is zoo'n onder
deel toch weer een bewerking nader aan
z'n voltooiing.
Van ruw stuk grondstof tot afgewerkt d 'ei
tje van een geheel is dikwij's con lange weg,
wandelt zoo'n stukje ijzer of kout soms alle
machines in een hcei fabrieksgebouw door.
Een geweer b.v. beslaat uit 88 onclerdeelen
en een der meest bewerkelijke ondmleé-
len moet 143 mach na e operaties ondergaan
vóór 't gereed is. Duizenden bewerkingen
zijner dus nood'g vóór men uit een stuk hout
oneen stuk staal alle deo'on vcor een g weer
heeft vervaardigd. En dan moet elke be
werking minitieus-nauwkcurig gebeuren.
Want het eene onderdeeltje van een ooriogs-
ding moet kunnen passen in een ander. Elk
de 88 deolen van een geweer, moot
van
de aankoop en samenstelling van machines. 1 nes trokken in vele tempo's de messing-
men in een ander kunnen zetten. Er is dan
ook ©en zeer strenge controle, dat eik deel
precies op maat is afgewerkt. Dé toegestane
afwijking, de z.g. tolerans, is z er gering.-
Eon aantal af zond-ter; ij ko coatrêle a dodingen
zijn voortdurend bezig met alles stukje voor
stukje na te gaan en te controloeren. Ek
deeltje moet passen in een openingetje in een
z.g. mal. Ontzaglijk nauwkeurig geschiedt dit
passen en meten. Voor ©en van de belang
rijkste on de ideeion \an ©en granaat heeft
men ©en doos mot ló6 verschillende mallen,
waarvan in sommige tien openingen zijn uit
gespaard. Vele honderden malen moet men
du3 „mallen" om dit projectiestuk in zijn
onderdeel na te gaan.
Controle wordt op allerlei manier uitgeoe-
wordt, beproeft men vóór het afgeleverd
wordt. Buiten hoor je 't getètètètè van de
mitrailleurs, het geplof van de geweren. In
eén van de gebouwen worden de metalen
slag- en steekwapens gekeurd. Een krijgs
haftig man zwaait er den heelen diag met de
klewangs, de uit Indie ingevoerde wapens.
Een stevige baas blijkt hij, a s hij met forsche
zwaaien eiken klewang eerst drie malen mt
het scherp in een stuk boomstam hakt, dan
drie zware slagen geeft op de rugzijde, het
plat beproeft door met eiken kant drie he
vige slagen op een vlak toe te brengen en
ten slotte het wapen in een toestel stoot,
waardoor het in een halven oylinder opge
rold wordt. Elk van dte proeven moet het
wapen kunnen doorstaan niet alteen, maar
vijf malen, na elke serie slagen dus, wordt
het wapen betuurd, of er zich een afwijking
aan vertoont.
De ktowangcontroleur is niet de eenige,
die kijkend mo«t critiseeren. De looprichters
doen dit ook en zij hebben een veel van 't
gezicht-eischend werk,©. De\ geweerloop n
worden één voor één in een ronddraaiend
ding dat op een stuurwiel ge.ijkt, .gestoken en
de „richter" kijkt ér- in naar de schaduwen,
die jn den .loop worden geworpen, of de
kogelbaan wel zuiver recht is. Dit is een
werkje, dat veel routine eischt en ook han
digheid, want elke afwijking naar links of
rechts, naar boven of beneden, moet hij met
een door een buiging van het metaal weg
werken. Ingewikkelde proeven woidon er ge
nomen en eenvoudige. Wanneer het onipLf-
fingsmiddel in de projectielen is gebracht,
moet nagegaan wordeu, of de juiste hoe
veelheid is genomen. Dit is een gevaarlijk
wefkje, omdat natuurlijk het ontplofbare
goed niet mag geschokt worden. Een bak
met de patronen enz. netjes op een rij, komt
na de vulling onder in een koperen dooe,
waarin zich in den deksel evenveel peiler-
staafjes als patronen bevinden. Wanneer
nu de bovenkanten van die staaf j es in de ge
melde hulsen neergelaten, één vlak vormen,
zijn alle projectielen van de goede hoeveel
heid springstof voorzien.
Veel eenvoudiger is b.v. het onderzoek van
de gehardheid van het staal. Dat is een be
langrijk ding voor de wapen- en munitie-
industrie. Elk stuk staal, dat uit den hevi-
gen gloed van de ovens komt, wordt met
een primitief toestelletje onderzocht, 't Is
{end. Elk ,wapen $at aangemaakt of hersteld 1 eigen "vinding: een open, glazen buisje met
een fietskogoltje. Op 't buisje staat een
streepje. Als men nu het kogeltje door het
huisje laat vallen op het stuk metaal dat
gekeurd moet worden, moet het juist tot
dit streepje weer opspringen. Blijft het er
oncler, dan is de graad van gehardheid on
voldoende en moet de bewerking in den
oven herhaald worden, vóór het stuk staal
mag gébruikt worden. Alle projectielen wor
den veór men hen aflevert in de wapens ge
past. Met de patronen gaat dit automatisch.
Alle hulsen komen in een hak terecht, waar
zij door een machinale greep één voor één
in de kamer van een geweerfragment wor
den gebracht.
Elke tel werpt do machine een goedge
keurde huls in den bak. De hulsen, die niet
passen, worden verwijderd. De controle be
paalt zieb echter niet alleen tot hetgeen in
de fabrieken is. De gevaarlijke springstof
der projectielen die afgeleverd zijn, b.v.
blijft tot zij vernietigd is, onder toezicht van
de scheikundigen van het Staats-nrtillerie-
bedrijf.
Dit doet men, omdat het wel gebeurt, dat
do ontploffingsstoffen onder zekere om
standigheden neiging tot zelfontleding ver-
toonen, waarvan een explosie het gevolg
kan zijn. In ln\t buitenland zijn, gelijk men
zich misschien herinneren zal, daardoor
vaak ernstige rampen ontstaan.
Men neemt nu van elke zending projec
tielen, die de fabriek verlaat, er één af en
teekent aan, naar welke plaats de voorraad
is gezonden. De ontploffingsstif wordt dan
in het laboratorium onder een booge tem
peratuur gehouden en voortdurend gecon-,
troleerd. Daardoor is het mogelijk dat men
precies een jaar van te voren gewaarschuwd
wordt voor een dreigende explosie.
Wanneer b.v. een lading granaatkartet
sen vandaag naar Maastricht gezonden^ is,
blijft de explosiestof van een dier projec
tielen, in het laboratorium achter en wordt
daar altijd-door ondor de bepaalde tempera
tuur gehouden. Wanneer de stof dan op ëen
oogenblik zekere kenmerken vertoont, weet
men, dat precies over één jaar te Maas
tricht een ontploffing zou plaats hebben.
De over-één-jaar-gevaarlijk wordende pro
jectielen worden dan nptunrliik onmiddel
lijk ontladen.
HEME HURLERSCl CM
ABONNEMENTSPRIJS
Per s maanden voor Haarlem en de agentschappen (kom eener gemeente) 1.60^
www de overige piaatean in Nederland p^r post f 2,— per week voor Haadetn
en de agentschappe-n f 0.125; afzonderlijke nummers f 0,15. -s
PRIJS DER ADVERTENT1ÉNt
Van 15 regels f 8,7«, iedere regel meer 0,15; buitenland per regel 0,2Cj
advertantfën in de rubriek „Vraag en Aanbod", vaa tS regels f 0.40. elh»
regel meer 0,10. i
AU« betalende abonnés op dit Blad. in het bezit van een Verzekeringspoli», zijn, volgens de bepalingen op de polissen vermeld, tegen ongelukken verzekerd voor f bij levenslange ongeschiktheid tot werken,
f SOO bij overlijden-, ff 3ÖO bij verliea van een hand of voet, ff 25Q bij verlies van een oog, ff 125 bij verlies van een duim, 7S bij breuk van een arm of been, ff fOO bij verlie» van een wijsvinger, ff 25 bij
verlies van een anderen vinger De uitkeering dezer bedrage» wordt gegarandeerd do»r de „Hollandsche Algemeene Verzekeringsbank" te Schiedam (De vóór 1 October 191 1 uitgegeven polissen zijn niet geldig.)