DAGBLAD voor NOORD- en ZUID-HOLLAND,
CIIMIK-UIEIIUS
Enorme voorraad SLiiliSO
NHSSAULAAN 49, HAARLEM
P. W. TWEEHUIJSEN,
ÜE OORLOG.
DjEIO'Iö CIcNTS
M vaar S11T-1ISILAAS-CADEA0
Een merkwaardig debat,
insdag 5 December 1916
*lste 'Jaargang No 9205
Intercom hi. Telefoonnummers 1423 en 2741
Dit nummer bestaat uit twee bladen
EERST BLAD.
Evenals vorige jaren stellen
wij ook nü weder voor onze
abonnes beschikbaar den prach-
tigen COMMUNIE-KALENDER
van dr. A. Derckx, iegen den
prijs van
De kalenders kunnen afgehaald
worden aan onze bureaux of
besteld worden bij onze Agenten.
DE ADMINISTRATIE.
nAABLEfWSUHt; ALLEOAGiES 2105
;nda 6 december
VLRSFIS£g§2E BERIGhTEM
Barteijorisstraat 27,
TELEFOON I77Ü. 4035
KORTE BERIÓHTER
in.
REBWE HAABLEHSCNE MUIT
ABONNEMENTSPRIJS t
Per a maande» voor Haarlem en de agentschappen (kom eener gemeente)/1.60;
•oor de overige plaatsen W Nederland per post f 1-\ per week voor Haarlem
e» de agentschappen f 0,\J>\ afzonderlijke nummers 0,15. -t
Pttrjs DER ADVERTENTIE)
Van 1—5 regelt f 0,71, iedere regel meer 0,15; buitenland per regel 0,2vN
advertentiën in de rubriek „Vraag en Aanbod" van 15 regels f Q.tO. aller
regel meer 0,10. e
Alle betalende abonné.s op dit Blad, in het bezit van een Verzekeringspolis, zijn, volgen» de bepalingen op de polissen vermeld, tegen ongelukken verzekerd voor f 4009 bij levenslange ongeschiktheid tot werken,
f 5@0 bij overlijden, f 300 bij verlies van een hand of voet, f 225Ó bij verlies van een oog, f 125 bij verlies van een duim, t 75 bij breuk van een arm of been, f ÏOO bij verlies van een wijsvinger, f 25 bij
verlies van een anderen vinger. De uitkeering dezer bedragen wordt gegarandeerd doar de ..Hollandsche AlgemeeneVerzekeringsbank" te Schiedam. (De vóór I October 1911 uitgegeven polii-scn zijn niet geldig.)
Dan eerst kan niet een gerust hart het feest
van den gr,eden kindervriend gevierd wor
den
SINT NICOLAAS.
Het eerste der drie winterfeesten, waarvan
Driekoningen het laatste en het sehoone
Kerstfeest, het Middelpunt en glansrijkste is,
net middenwinterfeest van over-oude tijden.
Onze voorvaderen wisten den somberen win
tertijd wel te korten met huiselijkheid
St^at winterfeest begint met de kinderen
Ti itL „M niet al erkennen w« het niet
Styd? hebben zij niet het grootste deel
van al onze zorgen? Zijn zij niet het begin en
het middelpunt van onze gedachten, op
maatschappelijk- en godsdienstig gebied?
Met de kinderen dus begint het winterfeest.
En alsof de wereld om ons heen niet be
roerd werd door de geweldigheden van een
tot paroxysme gedreven moordwaanzin, komt
Sinterklaas heel gewoon, als ieder jaar, zijn
gaven uitstorten voor kleinen en voor groo-
ten, want in deze dagen doen de grooten zoo
gaarne als kleinen. Moge ook het hart der
grooten dan tenminste voor enkele uren
kloppen als dat der kleinen.
Wel doet het pijnlijk aan te denken dat
zooveel duizenden verstoken zijn in deze
uren van den huiselij.ken haard, rond
dwalen in koude en wildernis, met moord
plannen in het hart. En toch hoevelen zullen
zuchten: ware het anders. Dat zooveel kin
deren gespeend blijven van t waar huiselijk
geluk, omdat zij in angst zitten over ee of
meer dierbaren, die m doodsgevaar verkee-
r0Dat zij, die in ons gelukkig land in vrede
van dit leven genieten, tenminste voor zoo
veel in hun macht is, het leed van anderen
helpen verzachten; van minder bedeelden
met aardsche goederen in hun omgeving, van
arme vaderloozen in het buitenland.
Gebouw St. Bavo Smedestraat 23
Lezing „LrisLributiewefc," half 9 uur Zang
koor Maria-verceniging, half 9.
Bisschoppelijk Museum Jansstr.
79 geopend eiken dag van 105 uur tegen
betaling van 25 cents. Uitgezonderd Zater
dagen en II.-K. feestdagen.
OVERZICHT.
In ons overzicht van gisteren merkten wij op",
dat de Russen met hun offensief in de Woud-
Karpathen het indirecte doel de ontlasting
van het Roemeensclie front schijnen te be
reiken. Immers de Roemeniërs bleken op som
mige punten weer in staat tegenaanvallen te
doen en de opmarsch der Duitsch-Oostenrijksche
troepen werd zelfs al eenigszins trager.
Er wordt dan ook in de Karpathen een ver
woed gevecht geleverd. Op een front van meer
dan 300 K.M. hebben de Russen in de Bosch-
Karpathen en in het grensgebergte stormloop na
stormloop op de Duitsch-Oostenrijksch-Hongaar-
sche stellingen gedaan. De terreinwinst bleef
echter onbelangrijk en deze plaatselijke succes
sen hebben zij met zware offers moeten betalen.
Door tegenaanvallen der Duiische, Oostenrijksch-
Hongaarsche en Turksciie troepen zijn in de
laatste dagen enkele verloren steiüngen her
overd.
En nog altijd wordt hier het verbitterd en
bloedig gevecht voortgezet. Toch is het succes,
dat men er mee bereikt heeft, niet zoo groot als
aanvankelijk mocht verondersteld worden. De
opmarsch der Centralen in Roemenië moge een
langzamer tempo hebben genomen, de positie der
Roemeniërs in Boekarest is toch nog alles-behalve
benijdenswaardig, want nog altijd wordt de ge
deeltelijke omsingeling nauwer aangehaald. Ver
schillende stellingen en eenige steden vielen den
Centralen weer in handen en overal duurt het
verbitterd gevecht voort.
Het Roemeensche leger heeft alleen in de bloe
dige dagen van 29 November tot 3 December
25000 man verloren. De Centralen hebben thans
45000 vierkante meter bezet. Het uit oeconomisch
oogpunt nuttige deel der buit is aanzienlijk. Het
Alt-dal is rijk aan vee en mais. Deze buit zal
natuurlijk zoo spoedig mogelijk ten nutie van de
middenrijken worden aangewend.
Van de overige fronten zijn nog altijd geen
belangrijke berichten gemeld.
De politieke crisis in Engeland schijnt tot
oplossing te worden gebracht zonder de eigen
lijke scheuring, welke werd verwacht, in het
ministerie tot gevolg te hebben.
Ook in Griekenland is de toestand weer
eenigszins rustiger geworden; maar de vraag
hoe het tenslotte met Griekenland gaan zal,
blijft nog altijd op oplossing wachten.
De Engelsche pers begroet de verklaring van
Petrof, in de Doema, even hartelijk als de Rus
sische en men vraagt zich af of Rusland in de
Entente tegenwoordig den hoofdtoon voert".
Want het is wel merkwaardig, dat Engeland en
Frankrijk, die meer dan een^halve eeuw geleden
den Krim-oorlog voerden om Rusland uit Kon-
stantinopel te houden, nu zelf Rusland in Kon-
stantinopel te paard willen zetten.
De Duiische pers, die ook beschouwingen levert
op Trepof's verklaringen, geeft te kennen, dat
Rusland niet de instemming van Engeland en
Frankrijk noodig had, doch de Berlijnsche ver
sperring zal moeien doen springen om het
l uiksclie doel te bereiken. Maar deze versper
ring zullen de Duiischers intact weten te
houden en Rusland zal dus zijn doel niet be;
reiken.
Kardinaal Mercior cu de deportaties in België.
Do menigvuldige protesten en verzoekschrif
ten or urgerljjke besturen in België, de nood-
ioe van de Belgische Bisschoppen tot de open-
iaie meemiig, de hevige protestbrieven door
Kardinaal Moreler tot de Duitache overheden
gei ie hebben aldus schrijft men van Bel
gische zijde aan de „Mbde" niet kunnen ver
hinderen, dat de vijand steeds voortgaat alle
rechten en conventies te schenden en onze bur
gers naar Duitachland weg te voeren.
iie dagen lang is de moedige Kardinaal
au Mechelen zelf de ongelukkige huisgezin
nen gaan troosten, die de ergste pbysioke en
zedelijke ellende ten prooi vielen, door de on-
ïoclitvaardigen maatregel van een vijand zon
der hart en zonder mededongen.
Toen kon Kardinaal Mercier den kreet van
verontwaardiging niet meer weerhouden, die,
bij het zien van zooveel lijden en zooveel onge
rechtigheid uit zijne borst opwelde en voelde
hij zich gedwongen in het openhaar de schen
ding der heiligste réchten van onze werklieden
te schandvlekken, te verklaren, dat „onrecht
gegrond op macht, onrecht blijft," de smart uit
te drukken van 't Belgisch Episcopaat bij 't zien
van al het lijden der Belgische burgers ëu onze
landgenooten aan te moedigen, met geduld en
waardigheid den vrede in de zegepraal af te
wachten.
Volgens de tekstwoorden „Et cognoscetis
veritatem et veritas liberabit vos." Gij zult
do waarheid kennen; en de waarheid zal U vrij
maken. (70. VIII, 33.) hield Z.Eminentie in
de Gudule-kerk te Brussel den 2den Novem
ber een toespraak, waaraan liet volgende is
ontleend:
„De vier of vijf laatste weken, die ik door
maakte, zijn misschien d,e meest smartelijke
van mijn leven, de meest benauwende van miju
bisschoppelijke loopbaan. De vaders en moeders
die zich hier om dezén predikstoel verdringen,
zullen mij begrijpen. Het bisschopsambt is im
mers een geestelijk vaderschap.
Welnu, ik heb honderden van mijn schapen in
gevaar en in tranen gezien. Drie dagen lang,
verleden Zondag, Maandag en Dinsdag heb ik
van 's morgens tot 's avonds de streken door
kruist van waar de eerste arbeiders en am
bachtslieden van mijn Bisdom met geweld in
ballingschap werden weggevoerd. Te Waver,
te Court St. Etienne, te Nijvel, te Tubize, te
Braine l'Alleud heb ik meer dan honderd half
lecgo haardsteden bezocht. De man was weg,
do kinderen waren weezen, zusters zaten daar
met doffe oogen, de handen werkeloos, naast
haar naaimachine; een doodsche stilte
heerschte in de hutten. Het leek wel, of er een
lijk in huis was.
Trouw aan den groet, den gewonen groet
der Bisschoppen: Pax vobis, „Vrede zij met u,"
breng ik een woord van vrede. Maar er is geen
vrede mogelijk, dan waar orde heerscht, en de
erde is gegrond op rechtvaardigheid en liefde.
Wij willen orde; juist daarom hebben wij u,
van den eersten dag af aan, verzocht geen
actieven tegenstand te bieden tegen de bezet-
tendo macht, en zonder verzet alle maatregelen
te dulden, die niet in botsing komen met ons
geweten als Christenen of met onze waardig
heid als vaderlanders. Maar de bezettende
^maclit moet op haar beurt orde willen, d.i. ons
reebt en hun verbintenissen eerbiedigen.
In beschaafde landen heeft do mensch recht
op vrijheid van arbeid, heeft hij recht op de
onschendbaarheid van zijn huisgezin, heeft hij
recht om alleen het eigen vaderland te dienen.
Maatregelen die deze rechten schenden, zijn
niet bindend in geweten.
Ik zeg U dit, Mijne Broeders, zonder haat,
zonder gedachte aan weerwraak. Ik zou dezen
bisschopsring, dien de Kerk mij aan den vinger
heeft gestoken, dit kruis, dat zij mij op de borst
heeft gehecht, onwaardig zijn, als ik toegaf aan
een mensehelijke beweegreden, en aarzelde te
verklaren dat geschonden recht, recht blijft en
dat onrecht, gegrond op macht, toch onrecht is.
De orde vordert gerechtigheidzij eischt ook
liefde.
Liefde is eenheid. En eenheid is voor den
mensch de wet op het drievoudig gebied, waar
hij "naar de natuur en naar het geloof wordt
geboren en opgroeit: het huisgezin, het vader
land, de Kerk.
De mensch behoort aan zijn gezin: de echt
genoot aan zijn echtgenoote, de jongeling aan
zijne ouders, de vader aan zijn kinderen. t
De mensch behoort aan zün vaderland; de
klassen der maatschappij moeten elkander hel- I
pen, in het bewustzijn, dat zjj tot één vaderland
behooren.
De katholiek behoort aan zijn bisdom, alleen
door middel van zijn bisschop is hij verbonden
met zijne moeder, do Katholieke Kerk.
Juist daarom, mijne Broeders, voelen op dit
cogenblik Uwe Bisschoppen hun hart breken.
Zij zien duizenden van hun zonen aan hun her
derlijke zergen ontrukt, niemand weet waar
heen weggevoerd, als dwalende schapen zonder
herder, ten prooi aan de gevaren van vereenza
ming, van machteloozen toorn, wellicht van
wanhoop.
Zij herinnerden zich groote gebeurtenis in
de geschiedenis. Toen Paus Pius VII te Savona
gevangen was, stelde hij zijn vertrouwen in
zijne Moeder in den hemel, Die sinds de over
winning van Lepanto door Europa begroet
werd als de „Hulp der Christenen." Kort na
zijn bevrijding voelde de H. Vader zich gedron
gen, door do instelling van een jaarlyksch feest
ter eere van O. L. V. Hulp der Christenen
uiting te geven aan zijn eigen Godsvrucht en
aan de dankbaarheid der Christenheid.
Wij op onze beurt, wij vragen nederig door
de voorspraak van de H. Maagd Maria, aan
den Opperheer, Die in de hemelen heerscht en
van Wien alle Rijken afhankelijk zijn, dat Hij
spoedig onze gevangen genomen werklieden tot
ons terugvoere, dat Hy onze nog ongerepte ge
zinnen bewaren, in afwachting, van den dag,
waarop wij in den vrede van de overwinning
ons kunnen scharen rond het zege-altaar van O.
L. V. Hulp der Christenen.
Moed, mijne Broedeis, blijft de onderwijzin
gen van Christus eerbiedigen, blijft trouw aan
ons Belgisch Vaderland.
Uit den grand mijns harten, geef ik U allee
mijn vaderlijken zegen."
De in- en uitvoer van Frankrijk. Volgens
de officieel© Fransche s.a.istiek lieeit d w ;ar-
do lier invoeren in de maand October die
der uitvoeren met 1306 m illioen francs over
troffen. Voor de eerste 'tien maanden van
het jaar 1916 bedraagt dit surplus 11558 m,l-
lioen francs. De „Köln. Zeitung". berekent,
dat sedert het begin van den oorlog de schuld
van Frankrijk aan het buitenland, alleen door
dit verschil tusschen in- èn uitvoer, met 23.5
milliard francs is toegenomen.
De steenkolenschaarsclite in Frankrijk.
Naar de „Petit Parisien" uit Amiens ver
neemt, is de stad geheel zonder steenkolen.
Hot electrische bedrijf en het tramverkeer
zijn stopgezet. De opwinding in de stad is
buitengewoon, daar ook de kolen voor het
huishoudelijk bedrijf ontbreken. De opslag,
plaatsen van kolen worden door politie be
waakt, Ook uit het geheeie 'departement van
de Soinme komen verontrustende berichten.
De burgemeesters verlangen de nood ge kolen
voor de broodbakkerijon en de verwarm nw
der schoollokalen.
Donker Londen. In de duistere straten van
Londen zijn onlangs weder twee personen over
reden en gedood. De reohter, die omtrent de
schuld van het gebeurde, uitspraak doen moest,
stelde voor, dat de vrouwen des avonds witte
hoeden zouden dragen, om door de bestuurders
van voertuigen beter te worden gezien. Of de
Londensehe vrouwenwereld met dit voorstel
mede zal gaan, blijft af te wachten.
Uit Frankrjjk. Omtrent de wijziging, die er
in Let Fransche kabinet zou plaats grijpen,
meent de „Secoio" een en ander te weten: Sem-
bat treedt af als minister van openbare werken,
doch blijft als minister zonder portefeuille in
de regeering. De onderministers Thomas en
Thierry worden ministers. Viviani verlaat da
regeering en gaat als gouverneur naar Algiers.
Ribot gaat met pensioen, Joffre krijgt een'
nieuw, belangrijk ambt, waardoor zijn gezag
toeneemt.
Hier volgt, met mijn betreffend antwoord, de
vragenreeks van Ds. Posthumus Meyes, waar
tegen in het nummer van Zaterdag mijn protest
uitging.
Zoo ooit, dan wordt hier wel bewezen, dat „alle
polemiek uit den booze is." Wat is 't geval? Om
dat de tegenstander na 't eerste vormelijk samen
treffen nog teekenen van leven geeft, uit pure
hoffelijkheid kan ik me toch niet zelfmoorden
maakt Ds. zich driftig en begint over het hoofd
zijns weerpartijders heen zijn publiek te bewer
ken.
Waarop ik alleen dit te zeggen heb, dat ik
hem op dien weg niet zal volgen.
Maria-aanbidding of niet?
„Pater van der Sanden heeft mijn beschuldi
ging „Rome aanbidt Maria" niet als gegrond
erkendwat te verwachten was. Immers had
hij haar toegestémd, hij zou het „Roomsche
Huis" hebben moeten verlaten, en Zandvoort,
klein om te wezen onder de duizenden van Pro-
testantsch-Nederland zou het „eeuwige" Rome
overwonnen hebben. Nu heb ik daaraan natuur
lijk geen oogenblik geloofd. Sterker gesproken,
het is mij totaal onverschillig of een Roomsche
priester mij gelijk geeft of niet, want ik weet, hij
mag mij nooit op dit punt gelijk geven. Wat ik
met mijn „aanval" alleen heb beoogd, is dit:
de zelfstandige-oprechten van hart onverschil-
lig of ze Roomsch of Protestant zijn voor de
waarheid te winnen of daarin te bevestigen. Een
"gewoon logisch-denkend mensch, onbevooroor
deeld, kennis nemend van de citaten in mijn
eerste stuk, heeft natuurlijk gezegd: de zaak is
gi beslist: de stelling „Rome aanbidt Maria" is
bewezen. Feitelijk was mijn taak afgeloopen.
Toch mag ik niet zwijgen op het antwoord van
öen Pater. Niet omdat ik hoop koester hem als-
nog te overtuigen want al zou hij in zijn
geweten overtuigd zijn, hij zou dat nooit mogen
toegeven maar omdat er allicht onder de
lezers van zijn stuk enkelen zijn, die door de
daarin voorkomende redeneering van de wijs
zijn gebracht. Rome is (en terecht) berucht cm
haar listige drogredenen, waarmee zij wit weet
zwart te praten en omgekeerd, zoodat de arge-
loozen, kleurenblind gemaakt, eindigen met niet
meer te kunnen onderscheiden tusschen wit en
zwart."
Tot zoover Ds. P. M., dien we zeker dit
nageven, dat hij tot het gelukkig slag menschen
behoort, die gauw met zichzelf tevreden zijn.
„Wie maar logisch-denkend en onbevooroordeeld
kennis neemt van de citaten van zijn eerste stuk,
heeft natuurlijk gezegd: de zaak is beslist."
Eigenlijk doet het pijnlijk aan, de naieve bewe
ring uit het kader te lichten, waarin zij werd ten
beste gegeven en thuis hoort. Wat er bij de arge-
looze kinderen der zee gretig moet ingaan, kan
bij de lezers van een stadskrant, sinds jaar en
dag vertrouwd met de fanfare-toon onzer oor-
logs-communiqués, wel eens een zweem van twij
fel wekken. Maar allons!
„De pater begint en dat is een slimme zet,
berekend mijn wijze van strijdvoering verdacht
te maken met het zóó voor te stellen, dat ik
mijn bewijs-materiaal ontleende aan een obscuur
devotie-boekje, dat hij eerst na vijf dagen moei
zaam zoeken heeft weten op te diepen in de
Boekerij der Paters Augustijnen te Amsterdam.
En fier roept hij uit: bewijs uw beschuldiging
van Maria-afgoderij uit Misboek en brevierge
bed der Kerk. Die zijn model, daarop geeft ze
garantie.
Alsof we niet juist hadden afgesproken, dat
wij de theorie zouden laten rusten om juist
de pr act ijk der Mariavereering te toetsen."
Wat 's dat nu?
De beschuldiging, die heel het debat be-
heerscht, was deze: dat de praktijk (van godde
lijk eerbewijs) door de R.-K. Kerk niet alleen
stilzwijgend wordt geduld, maar nadrukkelijk
goedgekeurd. „Zondagsbode" 29 Oct.
De theorie onzer Mariavereering is te vinden
in pauselijke uitspraken, dogmatische leerboeken,
kortom in onze catechismus.
De praktijk daarentegen uit zich in de vel
schillende oefeningen van godsvrucht jegens de
Moeder des Heeren, voornamelijk in het tot Haar
gericht gebed.
Het gebed nu, waarin de Kerk zich het eigen-
dommelijkst uitspreekt, de officiëele sprake der
Kerk, eigenhandig saamgelezen en gecontro
leerd, waarvoor zij instaat en waarop zij garan
tie geeft, is Haar Misboek en brevier. Qeen
theorie alzoo, maar zuivere praktijk. En Ds.
Posthumus Meyes had een groot stuk polemiek
geleverd, ware hij aldus te werk gegaan
De Kerk, die de praktijk van schepsel-ver
goding niet alleen zwijgend duldt, maar nadruk
kelijk goedkeurt, moet dit primair en persé in de
hand werken, daar waar zij alle kaarten zelf in
handen heeft, met name in haar Misboek en
brevier.
Dus uit die stukken, uit die onloochenbare en
waardevolle processtukken heb ik de beschuldi
ging waar te maken, die ik de Kerk in de schoe
nen schuif. In plaats van dit te doen, deed Ds.
iets anders, wat te denken geeft.
Ik antwoord alleen vervolgt do lieer
P. M. dat ik volkomen in mijn recht
ben ,om mijn bewijsmateriaal te ontleenen
iim welk Roainsoh beekje dan ook als het
maar het kerkelijk „imprimatur" heeft. Ik
mag het Protestantisme niet beoordeelen
naar een geschriftje vap ,een of anderen
Protestantschen schrijver. Diens voorstelling
van hetgeen Protestantsch is, kan héél goed
totaal verkeerd zp'. Het Protestantisme
weet van geen officieelen censor. Boven
dien: er zijn Hjetrvormdjo Protestanten en
Lufjiersche Protestanten en JL>oopsg|ezindo
Protestanten, enz- enz- Ook drukt b.v. de
Fransche getest oen ander stempel op het
Protestantisme dan. de Duitache. Het karak
ter van het Protestantisme is iu den loop
der tijden niet weinig veranderd, Rome
daarentegen laat niet na altijd weer op
haar eenheid te wijzen. De 225 millioen
Katholieken zegt Kardinaal Gibbons
over de aardte verspreid, hebben £ileen één
credo. Rome kent geen vrijzinnige en recht
zinnige geloovigen. Rome kent alleen Room-
schaft, Roniö verandert niet.
Rome's kinderen zijn over heel do we
reld verspreid, maar zij zijn allen leden
van de ééne Mceier-kerk, onverschillig waar
zij wonen en in welken tijd zij leven. Zet
de Rcomsche censuur een boek op de „Zwar
te Lijst" dan is het daardoor veroordeeld
en loochent Rome alle verantwoordelijkheid
voor zijn inhoud Daar.entegen, verleent de
Kerkelijke overheid haar „imprimatur" dan
verklaart zij daarmede dat het niets bevat
wat strijdig is met de ltoomsolie loer. ZÜ
bedoelt geen lof of aanbeveling met haar
goedkeuring. Alleen dient deze tot een waar
borg, dat het bctek gvetl-Roomsch is.
Welnu, mijn bron hoedt het „imprimatur
Of het nu een Belgisch devotieboekje is en
of het vertaald is en of het dagteekent uit
1874 wat doet dat er toe? Het is Ker
kelijk gecdjgekleiird. Het is dus geacht niets
te bevatten, wat t-egpn het Rcpmseh.© geloof
strijdt. Daarom mocht ik er gebruik van ma
ken, tenzij ook die hooggeloofde een
heid der Roomsche Kerk maar een fabeltje
is, of anders tenzijook do devotie
van Onze Lieve Vrouw van Goeden Raad
alweer uit die mode is, zooals tal van Ma
ria's hebben afgedaan, sedert men ontdek
te, dat 't met dte echtheid der haar toege
schreven'mirakelen niet zoo heel best ge
schapen stond. Maar dan had de Pater
het aangehaakte geschrift daarom moeten
verloochenen."
Waarop ik antwoord:
Dat „imprimatur" is eigenlijk in dte Room
sche Kerk dte eenige zaak, die door de
Protestanten in haar volle waarde gelaten
zelfs verre boven haar stand getaxeerd
wordt. De bedoeling, die d,aarbij voorzit
is dan deze: .wannteer op het onmetelijk
velcl der Roomsche Kerk, dat allen tijden
en volken bevat, een leer, een stelling,
een uitdrukking wordt gesignaleerd, die niet
door den beugtel kan, dan ia naar hun opi
nie de Roomsche Kerk er gloeiend bij en
kan Ze haar matten wel oprollen, mits
hét beschuldigingsmateriaal maar het „im
primatur" draagt.
Een klaar bewijs, dat de zaak zóó niet
is, levert liet feit, dat de bekende Histoire
nncienne dio l'Eglisio van Mons. Duchesne
bij decreet van 22 Jan. 1912 met vlag en
wimpel veroordeeld Is, ook al droeg dit
werk het imprimatur van dten hoogsteu cen
sor .den Magister van liet H. Paleis. Een
geval, dat niet alleen staat. Ik zou aan
stonds aan het verbouwen moeten, wilde ik
al de boeken aanschaffen, die van kerke
lijke goedkeuring voorzien niettemin door
Rome veroordeeld zijn.
Zegt die kerkelijke approbatie dan nietst
Zeker, 't is een nuttige voorzorgsmaatregel,
die door den band wel eenigen waarborg
geeft. Maar het is geen mechaniek als van
een ijkmachine of poststempel, die automa
tisch werken. In de groote mensehen-maat-
s eh a pp ij der Kerk mag het feit, dat een
plaatselijke censor niet uit zijn oogen kijkt
of vergoelijkt wat niet mag vergoelijkt wor
den, niet maar aanstonds tot de conclusie
voeren; kijk, hier staat iets wat riekt
naar heterodoxie.... en hier staat 't impri
matur.... bijgevolg heeft de Roomsche Kerk
als de moderne Helicon van Fokke Simons
maar in mekaar te storten.
Het dient nergens toe te ontkennen, dat
in onze ascetische lectuur, met name in de
kleine devotieboeken ook zelfkant schuilt
Op het Maria-congres van Averbode heeft
de Jesuiët Salsman daar nog een hartig
woordje van gezegd. Geen afgoderij, maar
overdreven, buitensporige, alarmeerendie uit
drukkingen, die uit het verband gehaald
en op een rij gezet vooral in Protestant-
sohe ooren ergernis wekken.
Maar de Kerk gaatdittegen! Nog on
langs werd een Maria-beeld in priesterkloe-
ren formeel verboden en door Haar toe
doen kwamen ook de kerkboeken der geloovl-
gen op beslist hooger peil. Dus het is even
onbillijk gezegd als onwetenschappelijk
gezien om die Kerk maar klakkeloos aan te
wrijven wat Zij juist verfoeit en tegenwerkt
i -i
PATER VAN DER SANDEN.
