min inn cihuï
IDE DAMIAATJESi
EINNENLJIND.
Een merkwaardig debat.
Vrijdag 8 December. - Tweede Blad
DE OORLOGSVOORBEREIDING IN
NEDERLAND.
HET AANBLIJVEN VAN MIN. VAN GIJN
REDACTIE: GEBOUW ..ST. BAVO"
NEDERLAND EN DE H. STOEL.
Aan dit onderwerp wijdt het Engelsche
Katholieke weekblad, .,the Tablet," een arti
kel, waaraan het volgende is ontleend:
„Het is niet zonder beteekenis, dat in de
geruchten, die van tijd tot tijd.door de wereld
gaan, betreffende pogingen tot den vrede, dc
naam van den Paus zoo vrijmoedig en zoo
herhaaldelijk wordt genoemd. Ofschoon van
tijdelijke macht beroofd, is de Paus nog
steeds, zelfs in de oogen der naties, wier on
derdanen over het algemeen Hem niet er
kennen, een groote moreele wereldmacht.
Zelfs de klachten en de critiek over en op
Bonedictus XV tijdens het beloop van den
lniidigen oorlog zijn hiervoor een bewijs.
Wanneer door Duitsehland daden bedreven
zijn, die de openbare meening hebben ge
schokt, zijn er die naar den Paus hebben op
gezien om een protest, ofschoon zij voor'den
oorlog onder de eersten zouden zijn geweest
cm zich te beklagen, indien Z. H. had ge
tracht in eenig geschil tussohen naties tus-
whembeide te komen. Doch de druk van den
oorlog heeft veel veranderd en bii die ver
anderingen is ook de gewijzigde houding te
gen het Pausschap, welks prestige als de
gioote moreele macht nu wordt erkend door
de klachten, die aangeheven zijn. Eerder
wcrclt méér dan minder interventie gevraagd
ran de zijde des Pausen, als hoofd der groot
ste Kerk in de Christelijke wereld en al-s een
neutraal souverein, diplomatiek erkend, in
dien ook zonder koninkrijk.
Een ander toeken, dat het prestige dos
Pausen, hoewel onwillig, erkend wordt en
dat van Zijne pogingen belangrijke voordoe
ken worden verwacht, wordt gevonden in het
eit, dat gedurende den oorlog zeiven twee
Protestantsche naties met Hem in diploma
tieke relaties zijn getreden. Zoowel Engeland
«Is Holland hebben buitengewone gezanten
aaar het Vaticaan gezonden voor den tijd
7an den oorlog en Engelsche ministers heb
ben op ondubbelzinnige wijze gesproken over
de goede resultaten, die door dit instellen
zan betrekkingen met den H. Stoel verkre
gen zijn. Nog nadrukkelijker in denzelfden
geest waren de uitspraken van Bollamdsehe
©inisters
Het belang dezer uitspraken is zoo groot
en nog zoo actueel, dat zij met vrucht in het
geheugen kunnen worden teruggeroepen,
temeer, daar Holland in de laatste jaren zoo
nauw verhonden is geweest met de Europee-
«che actie in de vraagstukken van vrede en
nternationale overeenkomsten. Aangewezen
voor zulk een rol, is Holland verplicht al het
acigelijke te doen om vrede en overeenkomst
tnsschen de naties te bevorderen, en het is
daarom van groote beteekenis, dat zijne re-
goering zich tot den Paus heeft gewend om
bijstand"
De „Tablet" geeft enkele uittreksels uit de
In de Tweede Kamer gehouden redevoerin
gen en schrijft dan: „Wanneer men zich het
werk der Haagsche Conferentie herinnert en
deze veelbeteekenende verklaringen van le
ren van het Haagsche ministerie leest, moet
men inzien, dat de toestand zekere eigenaar
dige ironie bevat. Twintig jaren van arbeid
voor den vrede te Den Haag hebben Europa
niet buiten oorlog gehouden, of internationa
le overeenkomsten voor schending bewaard.
Het is bekend, dat Holland jaren geleden de
medewerking van den Paus op deze confe
renties zou hebben welkom geheeten, doch
machteloos was tegenover het vete van een
der deelnemende naties. Nu heeft Holland in
eigen naam zich in verbinding gesteld met
de macht, die toen uitgesloten werd een
daad even treffend als de argumenten, waar
mede zij werd gesteund."
Oud-Minister Coljjn wijst in een overzicht
van den volkerenkrijg in „Stemmen des
Tijds" op de haast overal ongenoegzaam ge
bleken oorlogsvoorbereiding in de kleinere
legers.
Waaraan is dat toe te schrijven! Stellig
niet aan gemis aan kennis; de bekwaam
heid van het officiers korps in een land als
net onze b.v. kan met die van ieder ander
leger vergeleken worden. Ik kan er geen
andere verklaring voor vinden, dan dat de
vereischte mentaliteit voor het oorlogtsberoep
in de kleine legers niet aanwezig is. Men ge
loofde niet in een oorlog en daarom bereidde
men er zich niet wezenlijk op voor. 2elfs aam
het Departement van Oorlog heb ik die gees
tesgesteldheid gevonden. Aan het Departe
ment behoorde men te ademen in d© efeer
van het-kan-elken-dag-gebeurenl Maar zoo
was het er niet in de jaren 1911 t/m, 1913,
en.... zoo ia het er, naar ik som tijds vrees,
nog niet. Men kan er zich blijkbaar het al
Ier ergste nog niet goed indenken en daarom
is het gevaar niet denkbeeldig, dat het on®,
ondanks ruim tweejarige voorbereiding, pre
cies eender zon gaan als het allen anderen
'deinen gegaan is.
Ik vraag niet naar onze uitrusting, wetend
hoe een nagenoeg volkomen verwaarloozing
van een eeuw niet kan worden goedgemaakt
'n een jaar en vooral niet in dezen tijld. Er
'S bovendien zooveel noodig, waaraan men
«ooit te voren gedacht had. De handgrana-
en zijn herleefd; daarnaast zijn opgekomen
le mijnenwerpers, vlammenspuiters, stikgas-
verspreiders en in het handgemeen bezigt
r.en zelfs weer knodsen met ijzeren koppen.
Dat alles zonden wij, als wii in den oorlog
betrokken werden, in de perfectie tegenover
ons krijgen.
Men mag slechts hopen, dat al het moge
lijke gedaan is om het onze daartegenover te
kunnen stellen.
Hij wijst daarna op de oefeningen voor *tge-
vecht-van-nabij, die hij de Fransehen en Duit-
scliers door speciale officieren geleid worden
op de afzonderlijke technische troepen, ge
vormd voor de bediening der moderne hulp
middelen, die in de voorste loopgraven wor
den aangewend. Niet ieder kan maar dade
lijk met vlammenspuiters en stikgas om
gaan!
Dan is er de bij de oorlogvoerenden tot
hoogste volkomendheid opgevoerde organi
satie van den dienst achter het front, zonder
welke het strijden zelf onmogelijk is gewor
den.
Wij vertrouwen, dat ook bij ons soortge
lijke maatregelen genomen zijn. Want al
hebben we niet op elk gebied alle hulpmid
delen in voldoenden voorraad), die kunnen
we na het intreden van den oorlogstoestand
altijd krijgen van de pai*tij, waarmee we niet
in oorlog zijn. Maar de voor de bediening
noodige menschen moeten we zelf vormen en
dat moeten we nu doen.
En zoo is er op technisch gebied zooveel
meer. Het Duitsehe hoofdkwartier telefo
neert rechtstreeks met Arabië. Daarop be
hoeven wij ons nu juist niet in te richten,
maar ook het geheele gevechtsveld is overal
met een dicht telefoonnet overdekt; liclit
spoorwegmaterieel ie noodig in verbluffende
hoeveelheden; het eten voor de bezetting der
loopgraven moet soms voor een electrisohe
kabelbaan worden aangevoerd; men boort
van gebetonneerde schuilplaatsen^ die onder
den grond en al weten we nu niet precies
vooruit waar we, als het zóóver komt, te
vechten zullen hebben, enkele punten kan
men toch aanwijzen, die op de modernst
denkbare wijze vooraf versterkt kunnen en
dus moeten worden.
Onze gering in aantal zijnde teehn. troe
pen mogen wel vervijfvoudigd worden in
het getal. Is dit geschied! Ie er bediening
vcor het geschut, dat wij nn niet hebben,
maar dat er vermoedelijk toch komen zal,
indien we in den oorog betrokken worden!
Ik vrees soms wel eens, dat het antwoord
op deze vragen niet alleszins bevredigend zal
luiden. En dat is dan voor een belangrijk
deel het gevolg van de omstandigheid, dat
wij nog te vreemd staan tegenover de ge
dachte, dat de oorlog ook voor ons werkelijk
heid worden kan.
Het heeft geen nut alle mogelijkheden na
te speuren, die oorzaak zouden kunnen zijn,
dat wij alsnog in het conflict werden betrok
ken. Op één dier mogelijke ooi-zaken wil ik
echter wijzen, n.l. op een verscherpten duik-
beotenooriog. Onmiskenbaar neemt de duik-
hoctenaetie den laatsten tijd weer toe en men
moet, als de oorlog nog lang mocht duren,
met een verdere verscherping rekenen. Eens
zal het einde toch naderbij gebracht moeten
worden; als het niet anders kan, zal men,
naar mijn meening, ook voor een einde „mit
Sobrecken" niet terugdeinzen. Ik vrees nog
altijd een duibootenoorlog zonder eenlge be
perking. Dan zal het gaan om het bestaan
van Engeland, dat niet, als Duitsehland, le
ven kan zonder aanvoer van buiten. Reeds
nu is de Engelsche handelsvloot op verre na
niet in 6taat om in den aanvoer te voorzien.
Vandaar het groot aantal Noorse!) e schepen,
dat voor Engeland vaart, wat ook in de tor
pedeeringen tot uitdrukking komt. Kan er
nu, zoo vraag ik mij wel eens af, geen gevaar
ontstaan, dat ladingen, voor Nederland be
stemd, in Engeland gelost moeten worden en
all zulke gevallen zich vaker herhalen, kan
men er dan van verzekerd zijn, dat Neder-
landsche schepen ten slotte niet behandeld
zullen worden, alsof zij contrabande voor
Engeland vervoeren!
Ik weet wel, dat men protesteeren zal naar
de eenen naar de andere zijde, maar zoo
dra de oorlog eenmaal in zulk een stadium
van krankzinnige verwarring gekomen is,
helpt dat allee niets en staat het conflict in
dreigenden vorm vóór ons. Ik zeg in het
minst niet, dat ik dezen gang van zaken
voorzie, maar ik acht hem mogelijk en bet
ware wel gewenscht, dat men ten onzent deze
en andere mogelijkheden niet zoo grifweg ter
zijde stelde.
Wellicht zon er dan ook meer voorzorg zijn
voor den kwaden dag. Nu lost alle energie en
actie zich op in de zorg voor goedkoop© le
versmiddelen en schijnt men weinig of niet
te denken aan de mogelijkheid, dat de invoer
van sommige hoofdvoedingsmiddelen wel
eens geheel stop gezet zou kunnen worden.
SCHATKISTPAPIER.
Bij Kon. besluit i© de Minister van Finan
ciën gemachtigd tot de uitgifte van schab
kistpromessen tot een gezamenlijk bedrag
van 37 millioen. De rente der schatkistbil
jetten is bepaald op 4K pCt. per jaar.
DUUR REIZEN.
Na Be beperkingen in dien treinenloop, de
kou in de spoorwagens en de wachtkamers,
zullen we nu ook krijgen een aanzienlijke
verhooging van reizigers-tarieven. In verband
met kie beperkingen van den reizigers-trein
dienst zullen de prijzen van de abonnements
kaarten met ingang van 15 December wouden
verhoogd mot 20 pGt.., terwijl op 1 Januari
a.s. do overige reizigers- en passagierstarie
ven eveneens met 20 pOt: worden verhoogd.
De maatregel is reeds goedgekeurd door
Minister Lely; er schijnt dus voorloop g wei
nig aan te doen te zijn: het publiek zal moe
ten betalen!
Het wil ons voorkomen, schrijft „De Tijd,"
dat eenige nadere motiveering van zulk een
ingrijpenden maatregel niet overbodig ware
geweest. Wij vernemen alleen da,t hij! ge
nomen is in verband met de beperking van
den reizigers-treindienst.
Het publiek zal vragen, óf er dan op geen
andere wijze te voorz.en is in de ongemak
ken, welke uit die beperking voortspruiten,
danji oor een prijs verhooging var niet min
der dan 20 pCt. Bijv. door een grooter aan
tal personen in de coupé's toe te laten of
staanplaatsen in te voeren.
Wij weten, ook dit i3 niet aangenaam,
maar hot is van twee kwaden het minste.
Ook do gelijke verhooging van 20 pCt. voor
alle klassen is niet sympathiek.
Voor veel-reizend publiek en met name
voor de handelsreizigers is de maatregel een
hoogst onaangename en schadelijke.
De fusie der groote spoorwegmaatschap
pijen doet zich al in den aanvang van haar
bestaan niet van de schoonste zijde kennen.
De voorstanders van Staats-exploltatie krij
gen door de in den loop der laatste weken ge
nomen maatregelen volop gelegenheid, om
hun betoog met argumenten te staven.
Natuurlijk zijn ook de „buitengewone om
standigheden" m dozen van vfcol invloed. Hrt I
i& echter de vrtaag, of zij Üo eenige oorzaak.
zijn van wat thans geschiedt.
Uit Den Haag wiordt aan het „Hbld." ge
meld:
Wij' vernemen dat het nieujwe ontwerp tot
/wijzigi van do Successiewet op drie punten
zal verschillen van dat, wat door de Eb.ste
Kamer is verworpen. Deze drie punten zoudm
zijn: het success terecht in de rechte lijln voor
weduwen met minderjarige kinderen (ten aan
zien van wie nog eenige tegemoetkoming zou
getoond,) het niet handhaven van een zóó
stringent» bepaling als betreffende de kwijt
schelding of vermindering is gemaakt ten
aanzien van instellingen die „uitsluitend" het
algemeen belang ten doel hebben (dit is een
punt, dat door den heer van Lanschot ter
sprake was gebracht) en voorts nog eenige
tegemoetkoming in za'ce de schenkingen. Een
vermindering van opbrengst van eenige be
teekenis zou van deze wijzigingen niet zijn
te aucnten, terwijl ze voldoende kunnen zijn
om die kleine meerderheid, waarmee het ont
werp in de Eerste Kamer is verworpen, ten
gunste van het voorstel te doen omslaan.
EXAMENPROGRAM ART. 2 ONDER U,
WET L. O.
De „Staatscourant" van 4 Dec. bevat een
Kon. besluit van 2 Nov. 1916 in zake akte
van bekwaamheid vali U (Handelskennis.)
't Examon zal V0|CH* eerst afgenomen
worden in 1917.
HERSTELLINGSOORD VOOR
VROUWELIJKE DRANKZUCHTIGEN.
In een commissie van advies tot voorberei
ding der stichting van het Herstellingsoord
voor vrouwelijke drankzuchtigen zijn be
noemd: moj. H. van Blarkom, te Nijmegen:
mej. S. van Embden, te Arnhem; Dr. Eykel,
inspecteur der Volksgezondheid te Nijme
gen; en de WelEerw. heer L. Simonis, se
cretaris-penningmeester van "het „Dr. Ariëns-
fonds."
DE „NOWOJE WREMJA" OVER HET
NEDERLANDSCHE PROTEST.
Naar het P. T. A. uit Belgrado seint,
2DE JAARGANG
VRIJDAG 8 DECEMBER 1916
NUMMER 9
TELEFOON 49
EEN MISSTAND.
Langzamerhand, doch met harduékkig© ze
kerheid dringt in onzen Bond een imsstand
binnen, dte vroeger al eens mei huid en haar
is uitgeroeid, maar thans weer mei jeugd ge
kracht herleeft. Het is de verderfelijke ge-
gewoonte van het vergaderen op Zondag.
Allerlei uitvluchten worden te baat genomen,
om hot eenmaal gesrede geredNi.t verga
deren op Zondag, te overlieden. Ei hst
nieuwste kunstje, dat toegepast wordt om
het op Zondag-vergaderen te rechtvaard g n,
is: onze Vrijgestelde heeft in 03 week geen
tijd.
Er schijnt bij eomm.gu „vrijgestelden" een
hartstochtelijke liefhebberij te bestaan om den
Zondag te miskennen. Hebben deze menschen
geen gezin. Hooreu zij dan niet thuis te we
zen op den dag, welae juist zoo bijzonder
geschikt is om in den huiselijken krmg dior
te brengen? Of is al dat reizen en te ©teken en
vergaderingen uitschrijven op den dag des
Hoeren al een maar h.ercwn, dat men op een
jaarvergadering zeggen kan: Van mij, vrij
gestelde, wordt zoo onnoemelijk veel ge
vraagd, dat ik minstens 4J Zondagen per jaar
van huis af ben.
Weer anderen zijn er, die op Zaterdagavond
terwille van den „Vrijgestelde" trachten te
vergaderen. Alsof dat ook. n ei een bij uitstak
ongeschikren avond is. Dan toch moei moed r
boodschappen doen of de jongens afzeepen o.
het geheeie gezin naar d^kerk. Eu we be
grijpen niet, hoe de vrijgestelden, die de
orde in maatschappij wil.en helpen herstel
len, dat juist gedaan wil.en z.en te krijgen
door do orde in de gezinnen op den intiemen
Zaterdagavond te verstoren.
'Daar komt nog wat bij, waar niemand aan
schijnt te denken, dat is do huishoudelijke
regel in het gebouw „St. Bavo." Moet hot
personeel van „St. Bavo," dat de heele week
in touw is, nu ook den heeleu Zondag nog
aan poetsen en vegen en kachels-aanmaken
bezig blijven
Wij hopen dat do Bestuursraad van den
Bond eens een ferme opruiming zal houden
onder dat Zondags vergaderen. Het beste
zou wezen een algeheel verbod voor de On-
dorafdeelingen, en absomut geen toestemming
als niet op deugdelijke gronden kan wor
den aangetoond, dat het op Zondag noodig
is. En evenmin op ^Zaterdagavond. Het ge
scherm van de vrijgestelde, d.e geen tijd
heeft, kan natuurlijk geen gewicht in de
schaal leggen.
JAARFEESTEN.
Het is mogelijk, dat in Januari de Jaar
feesten van den (Bond zullen gehouden wor
den. Nog niet zeker, want de Rederijkers
kamer is wat zwak eii ziekelijk in den
laatsten tijd. De mobilisatie heeft ereschuld
aan. liet samenstellen van een aardig pro
gramma is daardoor nog al moeilijk.
Men weet, dat het gescharrel met de kaar
ten elk jaar aanleiding geeft tot allerlei ver
wikkelingen. Dat komt doordat Bondsleden
verhuizen, zonder hun adresveranderingen
op te geven. Daardoor worden de kaarten
verkeerd bezorgd.
Laten nu eens alle bondsleden, welke to
den loop van dit jaar verhuisd zijn, hun
oude en liun nieuwe adres opgeven. Te schrij
ven op een stukje papier en in de bus van
„St. Bavo" te.bezorgen. Dan kunnen de
kaarten voor het Jaarfeest aan de recht
hebbenden worden thuis gebracht.
DE VROUW EN DE OORLOG.
Wie op de fuif van Mr. Hagemeijer en
Mr Bomans is geweest jongstleden Vrijdag
in St Bavo" weet, dat de heer Kamer
beek een warme ovatie werd gebracht voor
zijn bezieLend woord aldaar gesproken. Hij
weel ook, dat deze redenaar «leeds veel
studie van zijn voordracht maakt en zaak
rijk en feitvol voor den dag komt. Het is
werkelijk een lust en verpooziug naar hem
te luisteren. Waar hij nu aanstaanden
Woensdag in de groote zaal van „St. Bavo"
komt met het actuede onderwerp: De vrouw
en de Oorlog", daar vertrouwen we, dat
een grooie toeloop den heer Kamerbeek be-
ioonen zal voor zijn moeite en zorg aan zijn
onder.werp besteed.
DURE TIJDEN.
Door de enorme exploitatiekosten va.j nm
gebouw Bavo daartoe verplicht, is de
Directie Oenoodzaakt de lichtsterkte tot op
meer dan de helft te verminderen. De eiec-
trische lampen V3„n 200 kaarsen zijn ver
vangen door 100 kaarslampen; die van 10©
door lampen van 60, en die van 50 door 3z
;kaarslampein Bovendien is hei aa..tal lam
pen aanmerkelijk vermLidera. n't- uo, eu
daardoor een 80 gulden permaand uit te spa
ren. Dringend wordt verzocht het lieht niet
langer te laten branden dan noodig is. Ook
met de brandstol moet in dezen abnormal en
tijd zuinig worden omgesprongen.
DISTRIBUTIE->V ET.
De voordracht over deze wet, zoo belang
rijk voor dezen tijd, Woensdag jongstleden
gehouden door een volkomen bevoegd man,
was dunnetjes bezocht. Eigenaardig blijft
het zeker, dat, als iets ondernomen wordt in
het werkelijk belang, een groot aantal men
schen totaal onverschillig blijkt. Ook nu. We
hadtien gerekend op een groote zaal vol volk
en we komen tot de ontdekking, dat er maar
een minimum van belangstelling was. Er
zijn dus blijkbaar nog zeer vele bondsleden,
die het zoo kwaad nog niet hebben en die
niet den minsten last van de duurte ondervin
den. Voor het Hoofdbestuur is het ook niet
zeer bemoedigend, als het zoo de medewer
king en den steun van honderden leden ont
beert.
GESLOTEN.
Op den Eersten Kerstdag, E. Paasohdag en
E. Pinksterdag is het gebouw ,St. Bavo" ge
sloten.
AGENDA.
Zaterdag 9 December: Geen bioscoop.
ZondaglO December: Jeugdige Metaalbewer
kers, 12(4 uur Onderling Hulpbetoon, 7 uui
Zouaven 6 uur Jeugdige Timmerlieden.
Maandag 11 December: Kring Haarlem Ka
tholieke Raadsleden, zaal 1 Coöperatie-com
missie 8)4 uur, zaal 2 Anti R. Prcp. Club,
zaal 3 Ondersteuningsfonds 8% uur, zaal 4
Vergadering van Eerw. Adviseurs, 11 )'2 uur,
zaal 5 Cursus Boekhouden, zaal 6 Leden
Kleermakers, 8)4 uur, zaal 7 Esperanto
zaal 8.
Dinsdag 12 December: "Leden Haven en
Transport, 9 uur Leden Timmer' ieden, 8
uur -- Leden Schilders, 8)4 uur jeugdige
Bloemisten 7)4 uur.
Woensdag 13 December: K. S. A.: „De Vrouw
en de Oorlog, 8)4 uur Ledenvergadering
Mariabond, 8)4 uux" Hoofdbestuur Volksbond,
8)4 uur Bestuur Bouwver. „St. Jozef, 8)4
uur.
Donderdag 14 December: Volkszang Be
stuur Bloemisten Bestuur Spoor en Tram
Commissarissen „Arb. Adelt".
Vrijdag 15 December: Foto-Lytho-Chemie-Graf
Bond, 8)4 uur Rederijkers, 9 uur.
Nota. Des Zaterdags na 8 uur geen bespre
kingen aan het buffet over zalen. Om in deze
Agenda te worden vermeld, moet uiterlijk Don
derdag 9 uur de zaal besproken worden. Des
Zondags wordt door den Volksbond niet verga
derd.
IV.
Om den boozen schijn te vermijden als
of de zeewind mij te scherp zou zijn, heb
ik bij mijn vaarwel aan de „Zondagsbode"
den heer P. M. toegezegd zijn gansche
tweede aanklacht in de N. Haarlemsche
af te drukken en te beantwoorden. Maai
het stuk is lang en het leven is kort.Woi-
gens de regels van goede dialectiek zal
ik dus de overvloeiende nevenzaken laten
rusten om mij alleen met het punt in kwes
tie bezig te houden.
Nu komt er nog bij, vervolgt Ds., spre
kend over het werkje, dat Hem zijn mate
riaal aan de hand deed, dat het d'oor mij
geciteerde boekje allerminst zoo'n onbetee-
kenend geschrift is als de Pater het wil
doen voorkomen. Mijn exemplaar vermeldt
op het titelblad „zesde uitgaaf". Als hef
sedert niet herdrukt is, wat ik niet weet,
is het dan toch zeker wijd en zijd verspreid
geweest. De devotie van „Onze LieveVrouw
van Goeden Raad" werd door Paus Pius IX
zoo belangrijk geacht, dat hij haar bij Breve
van 16 April 1858 begunstigd heelt met
een vollen aflaat jaarlijks te verdienen op
den feestdag van O. L. Vr. (26 April) be
nevens met een aflaat van 100 dagen en
eeuwigdurende vooi'deelen. Als de onfeilba»-
re Paus op deze devotie zulk een premie
heeft gesteld, gaat het dan wel aan om te
zeggen, dat ik de stem der Kerk heb mee-
nen te Jhooren, in wat „maar" een BelgisGh
devotieboekje was?
Een devotie, Broederschap of Congrega
tie i3 gansch en al verschillend van een
of ander boekske, geschreven om die de-
vatift in do hand te werken, zonals de dienste.
regeling der treinen patent in qrde, piaar
de redactie van een spoorboekje apert fou
tief kan zijn. De onfeilbare Paus hoeft hier
dus niet met de jiaren bijgesleept. Aan de
.geloovigen, die op den feestdag der Broe
derschap de gewone voorwaarden van biecht
en Communie vervullen, geeft Hij een vollen
aflaat, doch dit gaat hier met recht „buiten
het: boekje om". Dat boekje heeft voor ons
"reding niet de minste kracht van gewijsde
en zeker geen register genoeg om zulk een
zware beschuldiging te ondersteunen. lx
blijf het betreuren, dat Ds. op zulk onooog-
lijk zijfront den strijd verlegt; alléén op»
het Hoofdfront, leert do oorlog is een
doorbraak beslissend.
En nu ter zake.
„Op 'n 5-tal vragen verzocht ik den Pa
ter mij te antwoorden.
Op de 3de vraag is hij mij het antwoord
schuldig gebleven."
Met uw verlof, maardan lieeft u slecht
°"elezeu.
De derde vraag vroeg mijn opinie over
het Te Deum, toegepast op Mama.
Over het hebben en houden van het 1 sal-
terium Marianum, waartoe dat eigenaardig
Te Deum behoort, heb ik zeer vqel ge
zegd, ofschoon geen enkele opmerking, hoe
recht en billijk ook, de eer genoot van in
aanmerking genomen te worden. Speciaal
van dat Te Deum lieb ik er op gewezen,
lioe de schrijver ons als ware het met den
neus er op duwt, dat hij alle gloiie aan
Maria toesohrijft om wille van haar Zoon.
Hoe zegt hij immers? „Heilig, Heilig, Hei
lig, Maria, Moeder van Godl Hemel en aar-
do zijn vol van de majesteit van do vrucht
van uwen schoot." Een betuiging zoo opval-
1 ft ruidat aii alleen geëvenaard. wordt dooi
de opvallend© wijze* waarmee dezo „stap tot
den vrede" door Dominee op den regel af
wordt weggelaten.
„De 1ste betrof de uitdrukking almachtige
Moeder waarmede Maria wordt aangeroe
pen. De heer v. d. S. zegt dat zij niet door
den Katholieken beugel kan. Intusschen
poogt hij haar toch goad te praten, door
haar op één lijn te ®f;e^0.rl met die van „de
almachtige minister, gelijk Dr. Kuyper heet
te. Maar die vergeüjkillg' gaat niet op. Want
ten 1ste zou zelfs de felste Kuyperiaan het
niet in zijn hoofd gehaald hebben om voor
Dr. Kuyper te kniele-n en hem aan te roe
pen „almachtige Abraham!" En ten tweede
denkt niemand «f aan> va,t Kuyper als van
«den al machtigen minister" sprekende, hem
als volstrekt almachtig te beschouwen, ter
wijl de Roomsche Maria (alle theoriëen ten
spijt) inderdaad wordt geacht letterlijk alles
te vermogen.
De mirakelen verricht door de tallooze
Mariabeelden over heel de wereld onder on
telbare namen, (b-v- 0nzo Lieve Vrouw van
Altijddurenden Bijstand, O. L. Vr. van Lour-
des, O. L. Vr. van Goeden Raad. .O. L. Vr.
van Loretto. O. B. Vr. van Salette enz.
enz. enz.) titels aan Maria gegeven en de
gebeden die tot haar worden gericht, laten
geen plaats over voor de vraag wat Maria
wel kan en wat Zij niet kan. Zij kan alles,
zelfs kan zij God volkomen naar haar hand
zetten. De pater zegt Rome is uitgesla
pen in het maken van do subtielste onder
scheidingen, die natuurlijk voor den eeuvou-
cfigcii Roomschen leek m de praktijk totaal
verloren gaan dat Maria's almacht zooveel
is al do „smeekendo almacht!" Jawel, wat
vrouwen die niet sterk zijn langs den wegj
der slimheid, mot haar smeekingen kunnen
bereiken, is bekend genoeg. Zioo heeft de
„smeekonde" Maria zelfs den almachtiger?
God zichzelven doen vergeten. Petrus Dami-
ani, bisschop van Ostia, j(f 1072) verklaart
dat God bij den aanblik van Maria's amee-,
kende oogen zoo overweldigd werd door haai
schoonheid dat Hij „voor haar in liefde on -
brand is" en „haar ter eere het Hoog ie
heeft gezongen." Tr„„_ Aa
God in zinnelijke drift ontvlam
H. Maagd. Haar voor Zijne verzamelde En-
gelen uitroepend als Zijne Lieve Vrouwe.
De Pater mag wel zeggen dat xn bedoeld
gebed de schrijver „on, den duimstok voor
Maria's almacht in de hand druk
kan het onmetelijke meten? Genoemde Bis
schop van Ostia zegt: „Aan Maria is ge
geven alle macht in hemel en op aarde.
Zeker, het woord: almachtire Moeder werd
door mij' afgekeurd on vormt een unicum
in de Roomsche liturgie. Eerlijkheidshalve
voegde ik er bij, hoe de schrijver evenwel
nadrukkelijk aangaf, dat hij dit woord in
overdrachtelijken zin wilde yerstaan heb
ben. „O almachtige Moeder bidt hij
wees alsdan mijn voorspreekster bij Jezus
Ohrlstus."
En nu van tweeën een,
De schrijver, die Maria in letterlijken zin
almachtig heet en in één adem haarvoor
spraak inroept, is een losloopend idioot.
Of zoo hij ze alle vijf nog heeft, bedoelt
hij met almachtig... veel vermogend, gelijk
ook Kuyper wel »,de almachtige minister
heette.
Jaw el, zegt dominee, maar niemand denkt
er aan Kuyper als volstrekt almachtig te
beschouwen.
Precies, en niemand denkt er aan ook die
schrijver niet Maria als volstrekt, yan
huis uit, en 'in wezonsaard almachtig te
beschouwen. Ofschoon de uitdrukking af
keurenswaardig is, strijdt het toch met de
de gezonde regels der exegese een woord/
in letterlijken zin te nemen, als de figuur
lijke beteekenis er zoo duimdik opligt. Wat
Petrus Damiani betreft, de orthodoxie zij
ner Maria-vereering staat boven verden
king. En ik voel geen roeping in den blinde
heel zijn oeuvre te gaan napluizen om te
vinden, wat ik te voren weet, dat ik vin
den zal, maar wat Dominee in de meest per
verse beteekenis heeft getrokken. Waarom
niet even aangegeven, waar het staat? Om
ons gemeenschappelijk geloof in den Bijbel
spijt liet mij, dat de heer Meyes die pas
sus heeft kunnen neerschrijven. Het gaat
om het Hooglied. „Duister Is liet boek, zegt
Schaepman, duister door zijn volschoon
heid, duister ook omdat het geen personeni
noemt, en toch in wisseling van gezangen
en gesprekken tusschen personen bestaat.
Van Gods geest bezield heeft Salomon hier
het huwelijk van Christus en de Kerk be
zongen, ook het huwelijk der Christenziel
met haar bruidegom."
Maar mystieken uit alle tijden zagen in
de Sulamite de zielesckoonheid der Maagd
van Nazareth In beeld gebracht, de geze-
gendste onder de vrouwen, die genade vond
in 't oog van God. 't Staat Dominee vrij
dien uitleg te verwerpen, maar wie iets
van onze mystieken las, weet, dat hier tus
schen God en menschenzial alleen van eeni
Sioog,-geestelijke en allerminst van zinnelij
ke liefde sprake is, of zooals Dominee
het uitdrukt van ziunelijkeu drift. Petrus
Damiani had tal van vijanden en macht van
kwellingen hebben ze hem aangedaan, maar
in zulk verkeerd licht als Dominee het aan
durft, heeft zelfs zijn doodsvijand hem nie$
gesteld. PATER VAN DER SANDENj
