IDK1MIL CIUIANT
BUITENLAND
BERTRAM DU GUESCLIN
Brieven uit Borneo.
FEUILLETON
25) IP
17
Woensdag 4 Juli Tweede Blad
Het aardappelenoproer te Amsterdam.
inspecteur wilde het hun dan wel leeren.
Toen deze de stokken aanvatte, voelde hij
plotseling een klap in zijn nek.
De hoofdinspecteur De Jong gaf onmiddel
lijk last de betooging uiteen te doen gaan.
De agenten trokken ae sabels en een oharge
volgde. De menigte verspreidde zich snel in
alle richtingen. Van het Weesperplein kwa
men drie bereden agenten en een huzaar.
De politie bleef voortdurend in de Wees-
perstraat op de Nieuwe Prinsengracht char
geeren en revolverschoten lossen, vooral toen
ze uit de Lepelstraat met keien bekogeld
werd. Nochtans was hieri de rust vrij spoe
dig teruggekeerd. De Lepelstraten* hadden
jden schrik er vjij spoedig in.
VERSPREIDE BERICHTEN.
EEN ZWEED OVER DE RESULTATEN
VAN DEN DUIKBOOTOORLOG.
Die moeten we ook opsluiten. Onder-
(Wordt vervolgd.), i
•D© Roede lezer, die mijn laatste brief „Uit Bor-
►6°" gelezen beeft, weet nu waar hij Cut CSara-
wak) <jan
ergons zoeken moet. Niet aan d^
"°ordpool, ook niet in Mesopotamiië, doch
j^Rena in midden Sarawak. Vroeger jaren was
Lm nieté dan oerwoud; nu is er een kleine
tfcel kleine „kampong." Een twintig jaar "-e-
ledert vestigden twee priesters zidh hier om den
j danoes het H. Geloof te leeren. Ver var wij-
jj6rd waa de groote nederzetting, doch omdat
Mahomedanisme sterk was, verbood de
"daja" de priesters onder het volk te wonen,
0r!' hen tegen aanslagen van fanatieken te vrij
jaren. Doch de witte man. die gratis^ onder
wijst, was er voor hen en niet voor ziohzelfl
•"e opkomende jongens, leergierig van aard,
k arnen bij tientallen naar de school, om En-
Re'sch te leeren en verder alle lagere-scbool-
ten scliap. Natuurlijk werd er iederen dag op
z'n minst één uur besteed om catechismus te
leeren en te verklaren. Die school bloeide.
Hectaren en hectaren land lagen braak. Het
Plan was Zustere te krijgeneen meisjesschool
beginnen en hier 'n Christendorp te maken,
plan was uitstekend, want als du© joneren®
na d« school te hebben doorloopen weer zouden
terugkeeren in die Mahomedaansche omgeving,
l®rug naar heidensche ouders, zusters, broeders
<-'u vrienden, kon men het op de vingors voor
alen, dan was al dat leeren te vergeefaoh. Een
tiiristengemeente 1 Hoe lacht dat denkbeeld den
Hisaionaris toe. Alleen christenen rondom zich
in de naaste nabijheid, en verderaf die heidenen*
dis zoetjesaan zullen leeren te verstaan au be-
8*5 Pen en ook kinderen God's zullen worden
door het H. Doopsel.
De boomen en het struikgewas werden geveld
sn gekapt door de Fathers met de jongenswant
lederen dag is er twee uur handenarbeid om de
ingeboren luiheid tegen te gaan. Een grooic
°Pen ruimte ontstond, en middenin priikte de
soiiooleen gebouw van 3 verdiepingen, plaats
biedend aan 100 jongens, met schoollokalen,
ïecreatiezaal, slaapzaal, twee groote kamers
voor de Fathers en twee logeerkamers. Dat ge
bouw, geheel gebouwd .met het Borneosche
ijzerhout kan de jaren trotseeren! Een lief
berkje, prachtig van binnen, met alles wat noo
dle ia volgens de Liturgie, gebouwd en bijeen
verzameld door den Tyroler-Paatoor. Het katho-
iieko Tyrool leeft mee met zijn misaionarirsen.
dat hebben onze Fathers allen ondervonden.
Alleen maar vragen en 't was er al. Dan werd
er een klooster gebouwd, even gxootsch en
tuitn. als de jongensschool, ook drie verdiepin-
Ren. gereend voor een 100 meisjes en 8 Eerw.
-asters. De meisjes woonden ook toen op de
•er-afgelegen groote volkszetting aan de Oyar
drier. vier uur roeiens.
Het was suooes van af den eersten dagl
b-en jongensschool en meisjesschool, waar de
Roloofswaarheden werden ingepompt en inge-
beid. Trouwlustigen hier zeer jeugdige
bozen zich 'n bruidje van die school, eenige
fan hen. die braken voorgoed met al dat
aoidensche gedoe en woonden dichtbij, waar
zij sago plantten of rubberboomentul och, de
^eesten trouwden en verlieten de missie en
boerden terug in het huis huns vaders of in
het geval dat die dood waren in het hutje van
baar familie. Daar woonden ze omringd van
heidenen en Mahomedanen. De priester-missio
narissen bezochten hen dikwijls en werden
vriendelijk onthaald door de heidenen-zelf.
de mahomedanen waren vriendelijk, zoover als
men van hen verwachten kan. Daar woonden
die christenpaartjes. vier uur op ziin minst
ver weg van de Missie. De Cut. dat kleine
riviertje liecft 'n sterken stroom, 't is op vele
plaatsen opgepropt met hout, takken en boom
stammen, in het droge seizoen moet men de
boot dikwijls trekken en duwen, zoodat er uren
mee heengaan. Twee onzer Zusters hebben eens
18 uur in een boot gezeten om door die rivier-
ijes te komen. Zij woonden daar te ver weg.
Dikwijls was er gevraagd om daar een missie
ie openen. Ten laatste gaf de „Raja" toe. Een
missie werd geopend aan de Oya rivier, in het
midden van een groote volksmenigte. Overal
hutjes en huisjes aan weerszijden. En uren kan
men varen op Oya ter breedte van het Buiten
Si)aarne met volk op beide oevers. Die missie
bloeide. lp de Out bleef wel is waar de school,
doch het verminderde! Een beetje tegenwerking
K as ©r wel van de Mahomedanen en sommige
heidenen, doch tegenwerking moet er zijn en
moeilijkhod enSucces van den beginne zon-
®r dat, zal het jaren en tijden tarten? Naar
mate de missie in Dalat, welke 'n uitmuntend
Missionaris had B. Mulder van Oldenzaal
die de taal kende en «prak als oude lieden, die
hun gewoonten kendo als de hoofdman zelf. die
Rui tig en humoristisch van aard en de lieveling
was des volks, die overal graag gezien en wel
kom was, zelfs met de Mahomedanen bevriend
was, naarmate die missie in Dalat toenam,
donk deze in de Qut. Verschillenden die hier
leefden, trokken terug, want daar was toch ook
h „Toean Vader," de jongens gingen daar hun
geloof leeren. En de Cut-school telde ieder jaar
minder jongens. Het getal 100 kwam langzaam
maar zeker naar beneden, totdat het nu gezon
ken tot 'n 30. De Fathers vertrokken naar
Mmkah, de pastoor ging naar Dalat en de Cut
Wachtte jonge krachten, die de school misschien
weer wat op zouden kunnen werken. Dat was
ia September 1018. En die last legde onze Apos
tolische Prefect op mijn schouders. Daar stond
ik, die geen woord Milanaoe kende, wel nieti te
kijken als 'n kat In een vreemd pakhuis, dooh 't
kriebelde wel een beetje. Aan het! alleen-zijn
was ik gewoon, maar het heeft me nooit beval
len. Mijn opinie was: oppakken de heel en boel
en verhuizen naar Dalat, daar kunnen we weer
beginnen! Maar hoe? Afbreken, overejouwen
door de Cut en wéér opbouwen is 'n héél werk,
gezien die stevige gehouwen. Na Kerstmis ge
beurde er iets. De Zusters gingen verhuizen.
Spoedig lag haar klooster tegen den grond
afbreken is gemakkelijk toen oversjouwen
met alle jongens en iederen dag gingen ©r 'n
30 booten met hout. 't Is nu juist klaar 1 't>
Heeft de Oostenriiksche Pastoor wel over de
1000 dollars gekost, maar 'n begin is erl Nu
nog de jongensschool, maar.hü wil er niet
aanl Ik ook niet! Ik zou niet weten waar ik de
oenten van daan moest .halen neen goede
lezer dit is gieen bedelbrief! en als ik nu
bij ondervinding heb geleerd, dat ik ongeschikt
ben voor deze Missie, heb ik miin bezwaren
miin overste voorgelegd en ik kreeg als ant
woord de mededealing, dat ik waarschijnlijk 'n
ander plaatske zal krijgen. Vergissen is men
schel ijk Zoo is deze Cut-Missie dan een Missie
begonnen met succes, vol-suece®. doeh nu ia 't
jammer van dat ijzersterke en hechte huis en
kerk. Buitien sommige christen schooljongens,
zijn er nog een 80-tal christenen, natuurlijk
oud-schooljongens, die vader ziin! Misschien
zün er ook nog een zestig-tal Mahomedanen,
die ook hier gekomen ziin, dat één uur varen
op de groote rivier Igan. eerlang Dyakhuis
met 'n 100-tal zielen, en ver weg aan de Oya
zit. Zoo is de plaats waar de Haarlemmer nu
half April zit te koekeloeren voor Onzen
Lieven Heer!
Ik koekeloeren? Wel, met die kolossale bevol
king hier is mijn werk alleen schoolmeester
spelen. Ik heb de boogore klasse. Het A. B. C.
eerste klas is in handen van 'n schoolmeester.
Een oud-leerling een der eersten van hier.
Fen die Engelsch spreekt, veel beter dan menige
vreemdeling die ik vroeger wel in Engeland
ontmoet héb. De hoogere klaseen staan onder
miin „Spaansöh riet." Er op slaan moet men
dikwijls, omdat de lui b.ier en overal in
Borneo als ik weet en geboord heb., geheel geen
karakter hebben. Een pair slaag is het eenigste
dat tot hen spreekt. Maar ik heb miin taktiék
gewijzigd. Slaan doe ik nu nooit meer! lederen
dag catechismus, ik spreek dan zooveel als ik
kan Milaude, welke taal niet zoo moeilijk ds
als sommige andere talen hier. Zondags komen
dan die christenen allen naar de kerk. Den
tweeden Zondag dat ik hier was gaf ik 'n paar
minuten preek in Milauoe. wat van buiten ge
leerd was! Zoover heb ik 't gebracht, dat ik
ook al biecht gehoord heb, dooh ik heb liever
met de Doesoens te doen. Die goede Doesoen®!
't Was de wil van miin overste en zijn bevel
hier heen te komen. Als ik miin eigen wil volgde
ging ik vanavond neg ooweg raar mün Doe
soens! Doob lieve koekjes worden niet gebak
ken. Ik hoop echter dat ik spoedig weer 'n be-
soh rüving kan treden va.n 'n reisje en 'n keet
in het Doesoenenland! Doch we bidden en
zullen maar vasthouden aan „Uw H. Wil ge-
sohdede." Dat is 't' zekere!Den goeden lozer 'n
klein gebedje vragend voor mii selven, die nu
steeds puik. exfcra-puik-best gezond is!
Out, Sarawak, 18 April 1817.
J. STAAL. Pr.
Omtrent de gebeurtenissen van Maandag
avond valt nog het volgende te melden. Eén
doode is er dien avond gevallen, vermoede
lijk getroffen door een schot van een der
salvo's, welke de militairen voer het Mari
niersplein hebben afgegeveii. De man, woon
achtig op de Hoogte Kadijk, werd In de
Marinierskazerne binnengebracht. Verder
heeft een klein jongetje een schot door het
hoofd gekregen: deze is door dr. Duker in
vrij ernstigen toestand naar het Binnengaat
huis gebracht. Een man is eveneens met een
ernstige schotwond In het hoofd naar een
der gasthuizen gebracht, eveneens drie jon
gens, die min of meer ernstig verwond wa
ren. Wij meldden reeds dat de inspecteur
Tinholt door een grooten steen aar. het ach
terhoofd getroffen is, gelijk nader blijkt niet
toen hij zich aan het hoofd zijner politie
mannen bevond, maar toen bij zich door Kat
tenburg naar het Mariniers plein begaf. De
officier, die in de Czaar Peterstraat door
een oproerige menigte uit de tram gehaald
en mishandeld is, was le luitenant de Mol.
Hij is niet ernstig gewond in een cafe bin
nengedragen. Voorts is, naar de corr. van
de N. R. Ot. meldt, de commissaris van po
litie de heer Tjassens Keizer, toen hij zich
in een taxi door de Czaar Peterstraat naar
de Rietlanden begaf, door een volksmenigte
daaruit gehaald. Er was toen daar in de
buurt geen politie te bekennen; door de ge
lukkige omstandigheid, dat een vtouw hem
aanzag voor een geneesheer, die zich naar
gewonden begaf, welk misverstand hij wijse
lijk niet op:: elder! heeft, was hjj In de
gelegenheid verder te gaan.
Ook achter in de Czaar Peterstraat heeft
het Maandagavond gespannen; ook hier Is
met scherp geschoten, zijn eenige gewonden
gevallen en de glasruiten van verschillende
tramwagens ingesmeten.
Uit de latere berichten bleek nog de juist
heid ook van het bericht, dat een troep sol
daten, die onder commando hunner officieren
door de Czaar Peterstraat kwam aanrukken,
weigerde om geweld te gebruiken, waar
om de officieren deze mannen rechtsomkeert
lieten maken.
In den loop van den nacht zijn na een
conferentie tusschen den burgemeester, den
hoofd-commissaris en den generaal-stelling
commandant ongeveer 2000 militairen, voor
namelijk uit Haarlem, naar Amsterdam ont
boden. Dit waren bijna allen boerenjongens
uit Friesland en Groningen, op wie, naar al
spoedig bleek, de officieren zich in omstan
digheden als deze beter kunnen verlaten dan
op de Amsterdammers.
Aan de Hoofdwacht op den Dam werden
de troepen samengetrokken, en van daaruit
naar de verschillende punten, waar zij noo-
dig waren, gedirigeerd. Zoo verscheen in
den loop van den nacht een sterke militaire
bezetting op de Groenmarkt;'want ook hier
is het Maandagavond ongeveer tien uur
opnieuw zeer rumoerig toegegaan. De po
litie heeft hier nog herhaaldelijk charges ge
maakt met de revolver in de vuist, en het
vuren was niet van die lucht. Verschillende
keeren zijn de politiemannen ook hier met
hagelbuien van steenen bekogeld, wonder bo
ven wonder zonder dat iemand getroffen is.
Gekwetsten zijn hier echter niet gevallen.
Het Is gisteren op den dag en in voor
avond niet zoo roerig geweest ais men mis
schien wel had verwacht. Later in den avond
evenwel ging het er weer hard van langs.
Op den dag waren het vooral de plunder-
zieke vrouwen, die er blijk van gaven, dat
de gemoederen nog niet tot rust waren ge
komen en de tóestand nog verre van te
vertrouwen is. Zoo beeft op 'de Hoogte Kadijk
'n bende vrouwen zes halve varkens van 'n
vleeschwagen geroofd. Zij hadden al'en mes
sen bij zch, en begonnen op etraiat den buit
te verdoelen, of liever ieder sneed en rukte
eraf wat zij' machtig kon worden. De po
litie kon er niet tijdig bij zijn om het te
verhinderen. Dezelfde plunderzieke "vrouwen
hebben een ^poelierswinkel in de Korte Kerk
straat willet? leeghalen, maar hier was de
politie bijtijds bij de hand om het te be
letten.
Ook op de Eilanden was het gistermiddag
zeer roerig; de spekslagerswinkel van den
beer Velzeboer in Kleine Wittenburger-
straat'is geheel leeggeplunderd. Kattenburg
was gisterenavond wederom het. brandpunt
van de troebelen. In de verschillende nauwe
straten en langs de Kattenburgergracht had
den sterke militaire afdeehngen en politic-
detachementen postgewat,, zoodat thans niet
meer de ongunstige toestand fceerschte, dat
de bevolking daar onbeperkt heer en mees
ter was.
In tusschen bleek gisteravond al zeer spoe
dig, dat de ongeregeldheden thans niet meer
uitgingen van overspannen vrouwen onder
den invloed van aardappelenschaarschte, maar
het was nu het echte grauw, dat telkens,
waar het er kans toezag, rte gotegmh 'id
aangreep om te plunderen en te rooven.
■Zoo werden op d© Kattenburgergraoht plot
seling met groote kei steenen de panee'en
vair de deur van een onderstuk, waarin
kisten stijfsel opgeslagen waren, opengebro
ken. De eigenaar, de heer Struv©, is in
dienst^ D© pakhüisruimte zou door 't grauw
geheel" leeggeplunderd zijn, als niet bijtijds
een der afdeeiingen militairen en politie bij
de Band was geweest om de plunderende
bende uiteen te drijven. De omliggende stra
ten en grachten werden nu met. krachtig©
charge» schoongeveegd: de politie deed felle
uitvallen, waarbij het. gepeupel dan in dolle
viuoht rich uit de vceteu zocht te maken
en menigeen met een bebloeden kop moest
afdruipen.
In de Beurs voor den Diamanthandel aan
het Weesperplein heeft gisteravond de aan
gekondigde vergadering, uitgeschreven door
het Revolutionair Socialistisch Comité, plaats
gehad. Er waren ongeveer 25(F) personen
aanwezig. De vergadering, die voor het groot
ste gedeelte uit iederalieve bootwerkers en
bouwvakarbeiders bestond, werd toegespro
ken door de heeren Kits en Lansink. Tegen
half tien werd met algemeene stemmen een
inoiie aangenomen, waarbij besloten werd
gedurende 24 uren de algemeene werksta
king te proclameeren. De beer Kits ried de
vergadering aan ordelijk naar huis toe te
gaan en niet te betoogen. Op straat waren
veie nieuwsgierigeii samengeschoold, doch de
politie bleef voor een' geregeld verkeer zorg
dragen.
in de diamantbeurs Concordia waren fede
ratieve gemeentewerklieden in afwachting
van hetgeen een vergadering van collega's,
die in d'Geelvinck was gehouden, zou be
sluiten. Ongeveer 200 personen waren bij
een. Een der bestuurders, dien wij spraken,
vond het bezwarend, dat 200 personen een
besluit zouden nemen voor een organisatie,
die wel bijna 4000 leden telde.
Plotseling, aldus seint de corr. van de N.
R. Ct., werden wij opgeschrikt door eenige
revolverschoten en een rumoer op straat.
Het bleek n.l., dat eenige opgeschoten jon
gens, die van de meeting uit de Diamant
beurs kwamen, ondanks het advies van den
heer Kits en het politieverbod, een banier-
tje ontrold hadden. Toen de politie beu last
gaf het roode vaandel weer op te rollen,
zeiden zij, dat niet te kunnen doen. Een
(Zie vervolg Eer tie Blad.)
ENGELANDS MUNITIEtNUVERHEID.
Reuter seint een uitvoerig verslag eener rede,
welke Addison, minister van munitie, bij de in
diening der begrooting van zijn departement in.
het Lagerhuis heeft gehouden. Hij herinnerde
er aan, hoe dit departement, dat oorspronke
lijk eigenlijk eene improvisatie was, geleidelijk
een enorme organisatie is geworden, zoo-wel
wat ziin omvang, als wat de productie van mu-
nitie betreft. De geschiedenis van dit minis
terie is die van den moed en het geheimzinnig
juiste inzicht van Lloyd George, maar ook van
het rusteloos streven der mannen en vrouwen
die er blijk hebben gegeven van Engeland's
genie en vindingrijkheid.
Toen in het laatste deel van 1015 de vraag
naar ontploffingsmiddelen steeds grooter was
geworden, bleek het noodig. groote nieuwe
fabrieken te bouwen. Dit werk is jjprricht on-
der leiding van den Amerikaansohen ingenieur
Qui nan, die niet de eenige burger der Vereenig-
de Staten is. die dat ministerie heeft geholpen.
Men kan zich een denkbeeld vormen van den
omvang der Emgelsche explosiefstoffennijver-
keid, wanneer men nagaat, dat die in Maart
1916 28 maal aoo groot was als een jaar te
voren.
De productie van kanonnen en munitie is
zoo groot geworden, dat sommige fabrieken,
welke dit materiaal fabriceer en, in den laat-
sten tüd voor ander oor logs werk konden ge
bruikt worden. Er is thans zulk eene reserve
van veldgeschut en van munitie hiervoor, dat
niettegenstaande het enorme verbruik geduren
de laatste weken, de voorraad gevulde granaten,
die bij het begin van het offensief aanwezig
was. slechts met 7 is verminderd.
Veldmaarschalk Haag heeft herhaaldelijk
geestdriftige rapporten gezonden aangaande de
quaÜteit en de ontploffingskraoht der muni
tie. De productie van gewone en machinegewe
ren dekt volkomen de vraag naar deze wapenen.
Voor het transport van munitie en kanonnen
werden nieuwe spoorlijnen aangelegd. Hierbii
hebben Indië, Australië en Canada medegc-
I werkt. De Canadeesohe regeering heeft 800
mijlen spoorweg laten opbreken en oompleet
met toebebooren naar Engeland verscheept.
Het totale munitieepoorwegnet is meer dan
2000 mijlen lang en beschikt over 1000 eigen
locomotieven, behalve de honderden, die de
epoorwogdirectios hebben afgestaan.
Het transport ter zee bedraagt maandelijks
1.500.000 ton. De onderzeeërs hebben hiertegen
eleohts weinig kunnen doen. Sedert het begin
der „onbeperkte" duikbooten-eampagne bedroeg
hot verlies aan ondordealen van granaten,
welke van Noord-Amerika naar het geveehte-
front werden gezonden, slecht® 5
Sedert ©enigen tijd bestaat te Landen een
jgeiueenaahappelijik bureau der Europeesche geal
lieerden, dat met, den inkoop van munitie enz.
in Amerika belast is. ten einde de oonourrentie
bij den inkoop te voorkomen. Op voorstel der
Vereenigde Staten heeft than® ook dat land
ziah bü het bureau aangesloten.
De „Imperial Munitions Board" in Ganada
heeft meer dan 200.000 arbeiders aan het werk
geeteld, die eene enorme hoeveelheid munitie
produceeren,
Wat de sta alp reductie in Engeland betreft,
deze was vóór den oorlog geruimen tiid
stationnair geworden en bedroeg ongeveer
7.000.000 ton. Zij is thana gestegen tot
10.000.000 ton, maar tegen het einde van het
volgende jaar zal zii. naar minister Addison
verwacht, tot 12.000.000 ton zijn toegenomen.
Uit de basische slakken der staalfabrieken
worden enorme hoeveelheden kunstmest gefa
briceerd. Er worden stappen gedaan om een©
productie van minstens 500.000 ton superphos-
phaat en 250.000 ton ammonnaksulfaat te be
reiken.
Tot dusverre wa® Engeland voor zün ver
bruik van potasah geheel afhankelijk van
Duitechland. Na den oorlog ral Engeland door
toepassing van een nieuw prooédé die totale
hoeveelheid potasah kunnen maken, welke het
voor zün glaanijverheid noodig heeft en boven
dien nog veel overhouden, dat den landbouw
ten nutte zal komen.
Engeland levert thans kanonnen en auto's
aan zün bondgenooten. De productie der vlieg
tuigen-nijverheid was in Mei 117 tweemaal zoo
tuigen-D ij verheid was in Mei 1917 tweeanaal zoo
groot als In Mei 1916. Binnen enkele maanden
zal zü nog belangrijk toenemen.
Engeland produceerde vóór den oorlog slechts
een derde van de hoeveelheid tin. .waQte ha*
noodig had de productie zal aan hist ©Inde van
dit jaar verdubbeld zün. De nieuwe fabrieken
zullen in staat zün om te acmourreersn met de
beste ttnemeiterüen ter wereld.
Het behoorde ook tot de taak van hst mini**
tierde, de zinkerteen van Australië, welke vroe
ger grootendeals in Duiteche handen waren te
bewerkende regeering heeft thans plannen ge
reed voor de vermeerdering van de productie
van geraffineerd zink in Engeland en in
Oanada.
Het ministerie heeft ook maatregelen geno
men om de contróle over de wolframertoen in
handen te krijgen, ten einde de productie van
tungsten, dat voor de fabricage van sneldreai-
staal noodig is. te kunnen regelen. De prüa van
dit staal is dientengevolge te Sheffield thans
veel lager dan te Now-Yotrk. Engeland produ
ceert thans in voldoende hoeveelheid
voor zün eigen behoefte en om ook de ge
allieerden te kunnen helpen.
Ook de productie, ven aluminium in Engeland
wordt door het ministerie van munitie uitge
breid. Het was moeilijk do oontról® ovor d®
kop&Tvoorraden te krügen.
Het' ministerie heeft een commissie van tech
nici ingesteld, welke het van advies dienst in
zake de oommerotieele exploitatie van de mine
rale hulpbronnen des land®.
Er i® enorm veel gedaan om de oude metalen
en afval daarvan te verzamelen, zoodat than*
weke] ij ka honderdduizenden granaathuleen
weder geschikt kunnen gemaakt worden voor
het gebruik. De kosten bedragen op deze wijze
4 pence peT hul®, terwijl een nieuwe huls 7
shilling kost. Iedere hul® kan 4 malen opnieuw
gebruikt worden. Het gebruik van koper voor
banden van granaten as zeer beperkt: er worden
hiervoor thans andere, goedkoope metalen ge
bruikt.
Duizenden tonnen koper worden op deze wiize
•bespaard.
Addison wees vervolgens op do ontwikkeling
van loopgraafvvapenen, waarin de En gelach en
eerst bü de Duitsohers ten achter stonden, doch
thans beter zün uitgerust dan zii.
Het ministerie heeft gedurende de laatste
maanden 1.500.000 stalen helmen afgeleverd.
De behandeling van vergiftige ontploffings-
etoffen is thans zoodanig verbeterd, dat het
aantal hierdoor veroorzaakte ziektegevallen be
langrü'k is verminderd.
De totale hoeveelheid arbeid van het minis
terie is in het laatste jaar verdubbeld. Alleen
de uitbreiding der v Liegmach i rief abr ioa ge
eisohte 10.000 extra-arbeiders. Ook voor de fa
bricage van de tanks, de kanonnen voor d<
vloot en van gereedschappen voor den landbouw
eisohte eene enorme uitbreiding.
Het i® merkwaardig, hoe gemakkelijk de
mannelijke arbeiders door vrouwen konden wor
den vervangen. Van 60 tot 80 van het ma
chinale werk voor pranaatontstekinesinxiohtin-
gen en loopgraaf geschut wordt door vrouwen
verricht.
Een legor van 30.000 geschoolde arbeiders
werken als munitie-vrüwilligere40.000 solda
ten waren uit de loopgraven teruggehaald om
munitie enz. te maken, en 30.000 man van de
reserve werken ook in de munitiefabrieken.
Wiat het herstel van den normalen toestand
rua den oorlog betreft, was Addison van mee
ning. dat het mogelijk zal ziin de Engelsclie nij
verheid enorm uit te breiden, te meer daar de
metaal-productie zoo veel grooter is geworden
en de nieuwe industrieën, zooals de zinkraffi-
nadarü vele handen aan werk zulle® helpen. Zoo
bijtijds maatregelen worden genomen, zal de
overgang van oorloge- tot vredesn ij verheid zon
der sterke schokken kunnen plaats hebben.
Onder leiding van het oorlogekabinet bereidt
het ministerie reeds zulke maat-~"~den voor.
„Als wü dit alles overdenken," eindigde Ad
dison „en alle ontwikkelingsmogelijkheden
overwegen, dan wordt te midden van onzen
arbeid ons besluit nog vaster om vol te houd,
totdat wü de militaire tyrannie in de wereld
vernietigd en zoodoende een groote hinderonal
voor ©en waren vooruitgang der menschheid uit
dien weg geruimd hebben."
In een lang artikel houdt zich eèn medewer
ker van „Aftonbiadet" bezig met de resultaten
welke tot nu toe voor Duit&chland door den
duikbootoorloig zün bereikt en met die, welke
hot, volgens zün meening, nog bereiken zal.
Op grond van de cüfers komt deze medewerker
tot de slotsom, dat van de handelsvloot der
Entente en van de neutrale wereldvloot. die
hoofdzakelijk de belangen der Entente diende,
tot den eereten Juni 1.1.11.85 millioen ton wareu
verloren gegaan,terwü'l in hetzelfde tijdperk 5.45
mill waren hügobouwd. zoodat de handelsvloot
in het geheel met 6.7 millioen ton was vermin
derd. De schrijver meent, dat van de tonnage
die bü het uitbreken van den oorlog ter be
schikking van de Entente stond, moesten wor
den afgetrokken de neutrale schepen, die nf
de afkondiging van den onbeperkten duikboot-
oorlog werden stilgelegd, maar dat deze aan
den anderen kant moeeten wonden verhoogd mol
de tonnage, die de Entente gewonnen had door
de vele oorlogsverklaringen van den laateten
tijd. Hü oordeelt voort®, dat vermeerdering en
vermindering elkaar vrijwel rullen opheffen.
Op grond hiervan meent hü voor de berarkenin»
van de tonnage, die op het oogenhlik ter be
schikking van de Entente staat, van de 32
millioen, die bif het uitbreken van den oorlog,
kon beschikken, de 6,7 millioen aan verliezen te
moeten aftrekken, waardoor eene tonnage van
8©de uit den Franscli-Engelsehen oorlog
in de XIYe eeuw.
Epii
glans van vreugde verspreidde zich
?v 'r het gelaat van Godfried, terwijl hij
het bericht las. De oude ridder hief, na
eenig nadenken het hoofd op en zeide, met
«tehte stem:
De hemel is ons gunstig, en de ge-
ögenheid is to schoon om ze ongebruikt
J® laten voorbijgaan. Philips van Vaioismoet
^iet van hier vertrekken, dan om ntfarLon-
*"Q gebracht te. worden als staatsgevangene,
jg Dat is ook mijne meening. Maar het
niet gemakkelijk dat plan ten uitvoer
brengen.
toèh 'hakkelijk, neen; maar ik geloof
v0j mogelijk. Philips heeft een ge-
tcttf. minder talrijk dan uwe be-
"Ushem wij kunnen met eenige behen-
beu van zijne soldaten, en deze
van hunne aanvoerders scheiden.
Misschien was het beter hom in het
bosch te overvallen, wij behoeven ons dan
slechts in verbinding te stellen met het
hoofd van een dier groote benden; wij moe
ten hem dan lokken, door hem té beloven,
dat Eduard Hl een grooten losprijs zal ge
ven voor de inlevering van Philips
van Valois.
Onmogelijk, viel hem Godfried in do
rede. Vooreerst hebben wij niet den tijd
om hierover te onderhandelen, en verder
weten wij. niet hoelang Philips nog hier
wenscht te vertoeven. Misschien wii hij ons
wel heden verladen? En dan, ge moet niet
vergeten, dat do koning van Engeland aan
ons alleen de kroon van Frankrijk moet
te dunken hebben.
Op we lke wij zo hoopt gij dan te
slagen
Door den koning in zijn kamer gevangen
te nemen. Wij behoeven de deuren slechts
te sluiten, na de waohters onschadelijk ge
maakt te hebben, die overigens niets kun
nen vermoeden.
Maar da omgeving van Philips?
tusschen moeten wij zijne soldaten in de
wapenzaal bijeenroepen en hen eenige vaten
goeden wijn te drinken geven. De onzen,
die met hen mede zullen feesten, moeten
zich tlian, de een na den ander, verwijde
ren, onder verschillende voorwendsels; zoo
sluiten wij dan ook hen op. De muren zijn
dik, de deuren hecht dus hebben wij van
de gevangenen niets te vreezen..
Eh daarna? zeide de baron, die wel
den koning wilde overleveren, zonder ech
ter zoo zijn eigen hoofd op het spel te zetten.
Daarna? wel, dan behandelen wij on
zen gevangene overeenkomstig zijn rang eu
zijn vertrouwen.
Welaan dan, zeide de baron met flet
vuur van iemand, die zich met gebogen
hoofd in een gevaar begeeft, uit vieeze het
te zullen ontvluchten. Ik ga mijne bevelen
geven.
Em ik zal voor de nakoming er van
zorgen.
Terwijl dit verraad gesmeed werd zat
Philips van. Valois in een prachtigen gebeeld
houwden leunstoel en zeide tot den maar-
schalk de Bricquebec die ofo dat óogenblik
binnentrad:
Wel maarschalk, hoe gaat het met. den
burggraaf de Roncherolles?
Hij was bewusteloos door den glag, maar
zijne wonde is licht, en reeds van avond
zal "h ij den dienst bij uwe Majesteit kun
nen hervatten.
Gelukkig, want ik ben hem eene scha
deloosstelling verschuldigd voor zijn dubbel
ongeluk.
De marschalk boog hoffelijk om zijn dank
te betuigen.
Wat dunkt u, hernam de koning ver
der, van die Normandiërs? Schijnt het u
niet toe, dat die Godfried de Harcourt en
ook als do baron Traci, ons niet genegen
zijn, en dat zij onzen wensch hadden moe
ten inwilligen, en ons woord aan den burg
graaf de Roncherolles gegeven, niet van een
gevecht hadden moeten afhankelijk maken?
Ik voor mij geloof, sire, dat niet
een onzer ridders, zich niet van zijn woord
ontheven zou achten, waar gij uw koninklijk!
woord gegeven hebt.
En zonder dien edelen jonkman zou
den wij onze tegenstanders hebben zien ze
gevieren ten einde toe.
Ten minste heeft hij mijnen zoon ge
wroken, al ontroofde hij hem eene bruid,
zeide de maarschalk met bitterheid.
Foei, maarschalk, zeide de koning om
hem te troosten, als het meisje hem be
minde, "heeft hij toch slechts zijn eigendom
heroverd. En meent gij, dat uw zoon ge
lukkig zou geweest zijn in een huwelijk,
dat niet berust op liefde? liaarvoor moe
ten wij God bedanken, eerder dan ons on
tevreden betoenen.
Ja sire, dat is rechtvaardig; en dank
aan die nieuw© Helena, heeft uw© majes
teit van nabij, Ebet broeinest gezien van
Engelschen, zich voordoende als onderdanen
van den koning van Frankrijk; gij hebt
u kunnen overtuigen, dat gij weldra al uwel
krachten zult noodig hebben om het hoofd
te bieden aan Eduard, die gesteund wordl
door eene menigte opstandelingen, welke eens
hunne rijkdommen en hunne macht hopsa
te verdubbelen, Joor middel van het laag*
ste verraad.
