HIEUW «UIL ClllilT
WTZSIDEWETESTAMEIIT
BINNENLAND
VAN OVERAL
STAD EN STREE
WAT DE PERS ZEGT
FEUILLETON
Zstercry 2 Februari
Tweede blad
DE AANSLAG- OP HET MUNITIE
MAGAZIJN.
■Wij hebben op gezag van het' ,,Hbl. naar
aanleiding van den aanslag op het munitie
magazijn bij Halfweg, in ons blad ook
meening ine degcdeeld van iemand, die ge
acht kan worden op de hoogte te zijn van
de beweegredenen der militaire autoriteiten.
Ieder heeft daaruit kunnen lezen, dat de
militaire autoriteiten tot eenige verklaring
hadden: „men had niet gedacht aan 'de mo
gelijkheid" en zou In de toekomst anders
handelen. Comentaar was hij die verklaring
overbodig. Het blau wijst daar nu op wijl
het in het „N. v ,d. D." wordt genoemd
in verband met de mededeeling, dat men
„pogingen aanwendde" om de zaak „als iets
heel gewoons, eigenlijk iets onbeteekenends
voor te stellen."
De waarschijnlijkheid, dat nu het aantal
Schildwachten in den lande zeei" belang
rijk zal worden uitgebreid, doet het
HANDELSBLAD nog een vraag stellen.
Zouden de schildwachten, die men ter be
waking van munitie-magazijnen blijkbaar
wil bestemmen, niet op andere posten „be
zuinigd" kunnen worden? Op zuiver or-
namenteele posten? Voor het Ainslel-hotel
staat een schildwacht. Voor den hoofdin
gang Nu moet mogelijk belet worden, dat
boeven of spionnen dien hoofdingang bin
nen gaan. Maar dat kan hij niet belet
ten; want hij moet ieder zonder onder-
zoele binnenlaten. Alles en iedereen kan
er in- en uitgaan. Wat doet die schild
wacht daar? Is hij er alleen om den
steliingcommandant, die daar overdag zijn
bureau heeft, te groeten? Zijn zulke hor
mat-schildwachten niet uit den Lijd? En
is het goed'onze jonge soldaten zulk vol
komen nutteloos geestdoodend werk te la
ten deen?
Zoo zijn er meer. De aanslag van die
vijf halfgare jongens dit zijn wij volko
men met het „ïibld." eens mag toch
niet t'e reden zijn, dat er honderden schild
wachten méér in het land komen.
APPRECIATIE.
In de Kamer heeft bij de 'oorlogsbegroo-
ting Mr. Bomans het probleem oer alge-
meene ontwapening besproken, en hij heeft
dat gedaan in een uitmuntende reide met
een knappe uiteenzetting van beginselen.
De ontwapening, zei„e Mr. Bomans, is het
probleem der toe&omst, het ideaal van iede-
ren mensch, die liefde gevoelt voor zijn
naaste.
Als het materialisme eenmaal heeft plaats
gemaakt voor een waardevol en krachtig
idealisme, dan zal de ontwapening -geen il
lusie blijken.
Vrede berust op afspraak, maar ontwa
pening moet rusten op omwerking der
ideeën.
Eet vredesvraagstuk is een politiek©
kwestie de ontwapening een sociale kwes
tie geen kwestie aer staten maar der stan-
uen in de maatschappij.
Het materialisme moet gedood worden in
't belang der ontwapening.
Ons dunkt, schrijft de MAASBODE, hier
worsen ideeën, nuchter, klaar en bevatte
lijk uiteen gezet.
Er is geen woord Pransch bij.
Wij begrijpen daarom niet waarom de
overzichtschrijver-van de 'N. R. Ot. den
heer Bomans nu plotseling zoo belachelijk
vindt.
Vv ie Mr. Bomans kent, weet dat hem
de gave des woord3 niet onthouden bleef.
Maar de Kameroverzichtschrijver vau de
N. li. Ct. vindt Mr. Bomans nu opeens
een <lie spreekt als eea voorzanger, wien
j>as eenige tanden zijn uitgetrokken. Zijn
reae heette „half preek en half betoog"
zeker omdat Mr. Bomans ook den Raus
en den H. Stoel ter sprake bracht.
Wie dat doet, moet noodzakelijk pree-
ken. Maar hoe oppervlakkig, lioe misschien
heelemaal niet, ueze Kameroverzichtschrij
ver naar deze rede van Mr. Bomans heeft
geluisterd, blijkt hieruit dat de man Mr.
Bomans ook de oneerlijkheid verwijt op
zettelijk te verzwijgen, dat de Minister
zich in de Memorie van Antwoord geen
oVertuigd tegenstander van de ontwape
ning heeft verklaard.
En wat blijkt uit het eigen Kamerver
slag van de „N. R. Crt."?
Dat Mr. Bomans zijn rede begon met
te verklaren, dat de Minister wet h o o pt
aat deze oorlog zal leiden tot ontwape
ning, maar dat hij 't nog niet gelooft.
Alzoo wordt da Karneroverzichtschrij ver
van de „N. R. Ot." in hetzelfde nummer
van zijn eigen courant door de feiten te
gengesproken.
Hij zal dus zijn oordeel, en ook zijn
kleineerende appreciatie moeten herzien.
Daar heeft Air. Bomans „eerlijkheids
halve" wel recht op.
OEEN POLITIE-PARTIJ?
De Bood vatf Gemeente-politie-beaaiWea In
Nederland houdt, op 12 Febr. eene buitengewone
vergadering te Utrecht. De voornaamste punten
op den beschrijvingsbrief zijn die ter bespreking
over een in de pers vermeld voorstel om te komen
tot het oprichten van een politie-partij en over
„een schema van eischen", terwijl ten slotte in
verband met beide besprekingen door het bonds-
bestuur een resolutie wordt voorgesteld, waarin
het bestuur wordt opgedragen, bij de regeering
en bij alle politieke partijen met klem aan te
dringen op verwezenlijking van de in bedoeld
schema aangegeven eischen onderschrijven.
Na een betoog dat het bondsbestuur in afwij
king van den heer A. L. van Beusekom, com
missaris van politie te Wageningen, die de be
kende oproep voor een» politiepartij deed plaat
sen, van meening is, dat geen afzonderlijke partij
moet worden gevormd, maar meer invloed op de
candidaten der politieke partijen moet worden
verkregen, geeft het bondsbestuur een schema
van minimum-eischen, waarvoor bij die candi-
daat-volksvertegenwoordigers moet worden ge
ijverd. -
Deze eischen luiden in het kort als volgtEen
minimum-jaarwedde voor alle politieambtenaren,
zoowel in dienst van het rijk als van de ge
meenten van f 20.— per week met vier twee-
jaarlijksehe verhoogingen van f 2. Alle pen
sioenbijdragen voor rekening van rijk of gebeen
ten, kostelooze geneeskundige behandeling en
medicijnen voor hoi en voor hunne gezinnen,
wettelijke regeling van den diensttijd, een weke-
lijkschen vrijen dag, waarvan minstens in de
3 weken een dienstvrijen Zondag en wettelijk
geregelde rechtspositie, met nis minimum een
scheidsgerecht met bindende uitspraak.
Verder wordt als eisch gestéld, dat de regee
ring zorgt voor de rijksvakscholen voor de poli
tie, 'n diploma van zulk een school moet worden
geëischt bij aanstelling als politiebeambte, en
rijkscursussen voor thans in dienst zijnde poli
tiemannen. Een gelijk uniform, gelijke bevoegd
heid van alle politiemannen en nog enkele zaken
van minder belang sluiten de rij van eischen.
tract
D6 övjrSelï sis Wsrltg ïs l
HET GASBEDRIJF TE UTRECHT.
Uit Haarlem's grijs verleden
XXXVIII.
I HAARLEM'S 8TEDEHUI3, i
Volgetc, van der Aa i» het hof te Haarlem
het eerst beloond door graaf Fk>ris V te bei
jaar 1291 Anderen beweren, dat sommige gra
ven hier slecht» tn lusthui© hebben gaan en
dat de vijver d.'-a» *>r, nu de Groote Markt,
met zand gevuld zijne? den naam van het Zana
heeft gekregen. Later werd het Grafelijk Palete
stadhuis en zetelde er et stedelijk bestuur tot
het jaar 1800, toen het oor rensom van f 25000
aan het land verkocht werd. Tot j5 ze -ldt%
zoo onze lezers weten, toen de stat. regeering in 't
Gouvernementshuis aan de Jansstraat, om daar.
na het oude grafelijke kasteel weer in bezit en
in gebruik te nemen. Thans prijkt het stadhuis
weer in ouden pracht met een toren. Hij kostte
de som van f 12000. De Vereeniging „Haer-
lem", die zich op historisch gebied beweegt, be
kostigde alles. Het was de oud-gemeente-archi
varis van Haarlem, de heer J. C. Gonnet, die op
de gedachte kwam het oude stadhuis in zijn oude
pracht te herstellen. Hij wist zijn medeleden van
Haerlem te winnen voor de idee en had
zeer spoedig de noodige duizenden 12000)
bij elkaar. „Haerlem" bood die som den gemeen,
teraad aan om daarvan den nieuwen toren op
de oude plaats te zetten. De Raad aanvaardde
de schenking, liet de mogelijkheid onderzoeken
en gunde het werk aan een Haarlemschen aan
nemer, den heer Van Zanten. Deze ving half Juli
1914 met de werkzaamheden aan. In den stede
lijken atlas en in Adricus zijn tal van platen,
waarop het stadhuis met zijn toren prijkt. Enkels
dezer platen toonen ook nog een torentje op den
zuidhoek bij de Koningstraat, terwijl deskundi
gen beweren, dat vroeger op eiken hoek een
torentje stond. Bekend is ook de schilderij van
Berckheiide. De groote toren evenwel werd in
de tweede helft der 18e eeuw bouwvallig en dt
Brooderschap van Haarlem besloot Sept"ru
ber 1772 tot afbreken. Alvorens daartoe ovor
te gaan, werd de heele toren zoowel binnen
als buitenwerks, ook in details in fceeksning
gebracht. Al die technische teskeningen. zoo-
wel als die van Saenredam, Pronk van Voos
den enz. werden op 't Bureau van Open
bare Werken nauwkeurig nagegaan, waar.
na een plan. werd ontworpen van een toren,
bijna in alles de copie van de vroegere»
Het waren de heeren Dumont, directeur,
en A. O. Oalkoen, ingenieur, die het ont
werp opstelden, de fundeering lieten onder
zoeken en wat er bi nnen het Stadhuis
van dm toren gebleven was, waar noodig
herstellen.
Zoo werd dan ultimo November 1914 hel
klokhuis en de bppel op den nieuwen to
ren geplaatst en half December de makelaar
met een meerman als windwijzer ©n toen
begon men met het afwerken van den 81
meter hoogen toren. Eigenaardig is, dat men
den ouden Stadkuisklok bewaard hoeft en dal
deze er nu .weer inhangt Het randschrift
luidt:
Ghi Heeren, nmchtich blif eendracht on
voch de roden, doe dit dat so sed u stat staen
in vreden." MCCCLXXIH.
Steven Butendyo maeckei,"
Moge door den voorspoed van Haarlem
de waarheid van deze woorden tot in tongt©
vu dagen blijken.
Men had gehoopt dat de eerst» klank-rv,
die de etadhuisklok zou doen hooren, den
wereldvrede zouden inluiden. Dat mocht n.©|
zjjn. 12 December 1917 werd ze om 12 uur
's middags geluid om de Haarlemmers to ver»
tellen, dat de wijzigingen in de Grondwet
zouden worden voorgelezen.
Van de nieuwe verbouwing is van de straal
af weinig gemerkt. Ze had dan ook geheel
plaats aan den binnenkant en is een gevolg
van het vrij komen der museumzalen, di©
in 1916 waren klaar gemaakt Een paar dier
museumzalen zijn nu in gebruik bij de Stad»*
bibliotheek, evenais de voormalige Scim®©»
voogtkamer. Ook zijn een paar zaten bij bat
achiof t getrokken.
De groot» verbouwing zal zeker pas na
jaren en jaren geschieden, of Haarlem do-?t
als Amsterdam en koopt de belendende ge
bouwen aan, om die voor de gemeente-ad
ministratie in te richten.
Roman van COURTHS—MAHLER.
Geautoriseerde vertaling
47 Öoor H. B. VAN DER SANDE.
goedetlUUrJlJk, natuurlijk juffrouw:. Ais tt
Wij' zxjyril toebt, dan is dat da hoofdzaak,
der hei,!,11 weder keer ig geduld mei elkan-
dochtors, nietwaar? Mijta twoe jongste
pa ir wo'-jtyu onderrichten zult, zijta 'n
mo-.-fcn hobh s- Haar zult u ook geduid mee
aardig on A*1-. Maar ze zijn gelukkig zaokt-
donk dat y^artig bij al hun wildheid
mee zal Zijn er wej gauw goede vrienden
rijn. Maar köm°°ra* omdat ze nog zoo jong
dan kan ik u ,n ïl,u mee jjaar de huiskamer,
voorstellen." te°n aan de gebeele famllla
'.ven later stond
prettige, gemoedelük« f,nSe meis3e ia
zithoekjes, stevige "on &ar"er ™et
een
sens en gordijnen. Aan 'i raam zat een
zeer groote, bijna te slanke heer met grij
zend haar, lezend in een courant. Hij stond
aanstonds beleefd op en begroette Eva Marie
met een buiging. Het was de be©r des hui
zes, von Soltenau.
Zooals Eva Marie later vernam, was hij
een hooggeplaatst staatsbeambte raet ©en ma
tig vermogen. Door zjjn stand gedwongen
een groot nuis te huren, goM biet zuinig to
zijn in de huishouding, om aan d© officieele
feesten te kunnen meedoen. Evenals zijn
vrouw was hij zenuwachtig en, door maat
schappelijke verplichtingen veel |n beslag ge
nomen, kon hij zich maar weinig aan zijn
kinderen wijden, ofschoon hij een liefdevol
vader was. Op Eva Marie maakte hij, even-
alz zijn vrouw, aanstonds een gunstigen in
druk.
De oudst» dochter Nora, ©en gracieus©
blonline het verjongd© ©n verfraaide
evenbeeld van haar moeder die met een
borduurwerk bezig was, keek met vriende-
1 ijken blik naar de nieuwe huisgenoot» efi
begroette haar met eenige beleefde woorden.
De beide jongs ten echter kropen diaht bij
een in eon stoei en «toetten eiknndee.
beetje verlegen, gichelend aan. Belden had
den de donkere oogen van hun vader en
't zwarte haar viel in zware krullen op
hun schuoders. 't Waren 'n paar mooie kin
deren, met ronde, blozende kopjes. Van het
hoekige, magere, dat hun ouders eigen was,
viel bij hen niets te bespeuren. De flink
ontwikkelde beenen, die in zwarte kousen en
stevige schoenen onder de witte matrozen
pakjes uitkwamen, waren rond en ferm, even
als de tot de ellebogen onbedekte armen.
Mevrouw von Soltenau riep ze naderbij.
„Nu Marg&rete, Elfride, moet je de juffrouw
ook niet goeden dag zeggen?"
Aarzelend en verlegen lachend stondien de
kinderen op en gingen naar "Eva Marie.
Met de vriendelijke uitdrukking in de oogen
die haar eigen was. keerde zij zich tot cl»
meisjes en gaf hun de hand. Zij sprak daar
bij geen woord, maar in haar blik lag een
hartelijke bede om vertrouwen. En de?»
stomme taal deed meer dan veel woorden.
De kinderen schudden haar bijna hartelijk
d» hand.
„Ik vind juffrouw Delius aardig, mama,"
zei Elf r ie de, de jongste en lachte Eva Ma
ria toe. Ha Margjwete knikte bevestigend.
„Zij heeft niet zoo'n spitsen neus als juf
frouw Helbrand en is ook veel jonger en
flinker," verklaarde zij met een beslistheid,
die ze zeker van haar moeder geërfd had.
Movtouw von Soltenau lachte verlegen.
„Be kinleren zijn erg vrij, juffrouw De
lius, zij flappen er maar alles uit of 't een
anier aangenaam is of niet." Zij zuchtte en
ging voort: „Ik kan mij niet genoeg met
ze bezighouden on zoo erg gedrild m<£
gen ze niet worden, dat wil mijn man niet.
Mijnheer von Soltenau keerde zich tot Eva
Marie.
„De kinderen moeten wi&r blijven, zoo
lang als 't maar kan. Veinzen moeten zij
later nog genoeg. Ik hoop dat n mij be
grijpt, juffrouw Delius."
„Volkomen, mijnheer, t Zal mH 'n genoe
gen zijn aan uw© wenschen t© beantwoor
den."
„Dan heb ik niets meer aan te merken.
'Al 't andere laat ik aan mijn vrouw over.*'
Deze keerde zich vriendelijk tot Eva Ma
rie „U zult we.l moe zijn ma de reis en
naar rust verlangen?"
„Ik ben tenminste vannacht doorgereisd
en zial u dankbaar, zijn als u mij 'n paar
uurtjes vrij geeft."
„Natuurlijk, dat spreekt van zelf. M
giarete, Elfriede, breng de juffrouw eensn
haar kamer. Als u wat wilt eten, belt
maar om het kamermeisje, die zal 't
brengen. Wij eten om drie uur. Als u o
dien tijd wat opgeknapt is, verwachten w
u in de eetkamer. De deur to juist teg
over uw kamer. Tot strak» dus, juffrou
Delius 1"
Zij knikte vriendelijk «n Ev* Maris vo'
de de kinderen. Dezen namen haar bui
vertrouwelijk bij da hand en Jiepen n*
h<nu- over de lange met loopers belegd© ga
„Wfj halpen u bij t uitpakken, Juffrou
als uw goed komt," zei Elfride.
heb ik T graag," zeide Eva Marie toobandt
verklaarde Margaret».
„Nu, als Jullie er plezier in vindt,
CijL't graag/' antwoordae Eva Marl#
„U hebt 'n mooi kleed aan en n ziet
voornaam uit. Juffrouw Helbrand dyoeg
tijd van die nare bonte dassen en slope
Dat vonden wü akelig," zette Margarets
goepreki voort
VERKIEZINGSPROGRAM VAK PATRI
MONIUM.
Het Hoofdbestuur van het Nederl. Werklieden
verbond Patrimonium heeft het volgende verkie
zingsprogram vastgesteld:
Zondagsrust. De Zondagsruat wordt krach
tig bevorderd, ook door beperking op den Zondag
van de openbare diensten en middelen van vervoer.
Onderwijs en opvoeding. Spoedige her
ziening der lager-onderwijswet teruitvoering van art.
19a der Grondwet. Voor begaafde kinderen uit de
minvermogende volkskringen worde meer dan tot
dusver het volgen van voorbereidend hooger en
hooger onderwijs financieel mogelijk gemaakt Ver
lenging van den leertijd. Wettelijke regeling van het
vakonderwijs en van het leerlingwezen. Betere zorg
voor de opgroeiende jeugd van 1418 jaar, o.a. door
het verleenen van financieelen steun aan organisa
ties* die* zich met de ontwikkeling der jeugd bezig
houden.
Alcoholisme. De Invoering van „local op
tion" (plaatselijke keuze) worde mogelijk gemaakt
Bioscoopgevaar. Wettelijke maatregelen
tegen het gevaar, waarmede de bioscoopvoorstel
lingen vooral de jeugd bedreigen.
Volkshuisvesting. Ruimere steun aan
vereenigingen stichtingen, werkzaam in het belang
der volkshuisvesting.
Waar het particulier initiatief te kort schiet wet
telijke maatregelen waardoor gemeenten worden in
staat gesteld en verplicht tot zelfbouw.
Sociale wetgeving. D« Invaliditeitswet
worde spoedig ingevoerd. Opneming van kleine
zelfstandigen, met overgangsmaatregelen ook voor
hen, in den geest der artt 369/70. Eveneent worde
een weduwenrer.te opgenomen.
De Ziektewet worde spoedig ingevoerd. Daarin
worde, met finandeele hulp van den Staat de ge
nees- en heelkundige behandeling opgenomen.
De Ongevallenverzekering worde uitgebreid ook
tot de bedrijven, die thans nog niet verzekerings-
plichtig zijn. Spoedige totstandkoming eener Be-
roepsziekteverzekering. Wettelijke regeling van de
Werkloosheidsverzekering en de arbeidsbemiddeling.
Moederschapsverzekering.
Uitbreiding der Arbeidsbescherming. Invoering
van den wettelijken 10-urendag en een 56-urige
werkweek met overgangsmaatregelen naar een gun
stiger arbeidsregeling. Invoering van den vrijen
Zaterdagmiddag. Waar deze niet kan worden inge
voerd, worde een vrije middag in de week als com
pensatie geboden. Spoedige totstandkoming van het
ontwcrp-Bakkerswet.
Wijziging en aanvulling van de wet op het Ar
beidscontract o.a. door: a. Opneming in d« wet van
een nadere regeling van de collectieve arbeidsover
eenkomst; b. als ongeoorloofd te «tellen elk beding,
waarbij in een voor den arbeider ongunstigen zin
van de bepalingen in de artt. 1638 c en 1638 d wordt
afgeweken; c. de vergunning tot afwijking van het
in art. 1638W bepaalde betreffende het verbod van
Zondagsarbeid te beperken tot dien arbeid, welke
als strikt noodzakelijk moet worden beschouwd.
Verbod van arbeid van leerplichtigen, ook in den
landbouw. Aanvulling van het ontwerp-Landbouw-
wet met een regeling van den arbeidsduur ook voor
volwassen mannen en met meer beperkende maat
regelen ten gunst» van vrouwen en jeugdige
personen.
Economische maatregelen. Toezicht
op gehalte en prijzen der eerste levensbehoeften.
Zoolang de crisis duurt, krachtige maatregelen om
tneinking van 3» minvermogend» batmÜdbg «oowil
slechts mogelijk la te voorkomen.
Landbouw. Bevordering van Sa* hndbonw-
onderwijs.
Droogmaking van plasten W ontginning va
woeste gronden. Verbetering vsn afwatering. Her
ziening der wettelijk© regeling van hat p ach torn-
Regeling der rechtspoeitU van het personeel In po-
blieken en semi-publieken 'dienst. Ingrijpende verbe
tering van de salarissen, in verband met den booge-
ren levensstandaard.
Belastingen. Dg belastingen worded naar
draagkracht geheven. Geen Indirecte belastingen op
eerste levensbehoeften. Het grootere gezin wordt
ook hier geëerd In zijn betcekenis voor het volks
leven.
De Gemeenten worden door sen beters regeling
van hun finandeele verhouding tot het Rijk', In staat
gesteld om de groeiende sodale taak te vervullen.
Openbaarheid Inzake buiten-
landsch beleid. Gesteund worde het stre
ven naar meerdere openbaarheid in zake hét buiten
landse?: beleid. Aan de Volksvertegenwoordiging
worde ruimere Invloed toegekend.
Medewerking worde ook door Nederland ver
leend aan de totstandkoming eener betere Interna
tionale rechtorganlsatle, waardoor een vreedzame
ontwikkeling der volken zooveel mogelijk rij ver
zekerd.
Hst ongeluk tt A1 km aa r. Meu schrijft
uit Alkmaar aan 't „Hbl.": Naar wij uit goede bron
vernemen zijn gistermiddag d» vier dienstweige
raars, die in de Huishoudschool opgesloten waren,
naar Den Haag owrgebracht om aldaar ia preven
tieve hechtenis gesteld te worden. D» res.-luitenant
Rutgers en de sergeant Vledder zijn nog niet uitvoe
rig kunnen gehoord worden; hun toestand was ech
ter bevredigend. In verband met „de andere lezing"
^van het voorgevallene, in het ochtendblad van Don
derdag. waarin gezegd wo^dt, dat luitenant Rutgers
den dienstweigeraar Gorter zóódanig met een gum
mistok zou geslagen hebben, dat hü bewusteloos neer
gestort zou zijn, kunnen wij mededeelea, dat dit
laatste beslist onjuist ia. Van bewusteloos neervallen
is geen sprake geweest; of er met een gummistok
geslagen is, kan door den toestand van luitenant
Rutgers nog niet geconstateerd worden. Dat dezelfde
luitenant order had gegeven „alles neer te schieten
wat naar beneden kwam," kan niet aangenomen
worden; wel was door den wachtcommandant aan de
schildwachten bevolen een eventueel vluchten t» be
letten en zoo dit toch zou gebeuren, dan te schieten.
Omtrent het voorgevallene, waarvan gisteren den
inspecteur der infanterie, generaal Ophorst uit Den
Haag en de territorialen bevelhebber Van Alphen,
zich op de hoogte hebben gesteld, kunnen wij nog het
volgende meedeelen:
De dienstweigeraars waren oorspronkelijk in de
barakken aan den Westerweg opgesloten, doch door
den garnizoenscommandant, majoor J. R. v. d. Meer,
in overleg met den militairen geneeskundigen dienst
naar de Huishoudschool overgebracht, omdat het
zoo koud wm en de majoor ook de meening was
toegedaan dat preventieve hechtenis geen zware
straf behoeft te betcekenen.
Op den dag van het ongeluk nu was majoor Van
der Meer voor dienstzaken ultstedig en was kapi
tein Heina plaatsvervangend commandant die, om
dat de dienstweigeraars zich niet strikt onderworpen
hadden aan de bevolen ordemaatregelen, hun over
plaatsing naar de arrestlokalen vsn ds Cadetten
school noodzakelijk achtte. Hij achtte dus een tijde
lijke intrekking der door den majoor Van der Meer
verleende faciliteiten noodzakelijk. Bij een bezoek
dat kapitein Hein» aan d» dienstweigeraars bracht,
waren zij onhebbelijk door niet op te staan en eene
onverschillige houding ean te nemen. Op een vraag
zijnerzijds waarom zü dan de burgerlijke beleefdheid
niet in acht nemen, bleef het antwoord achterwege.
Hier door ontevreden, vroeg kapitein Heins hun
namen, doch ook hierop kwam geen antwoord;
welke houding de voornaamste oorzaak der intrek
king van de faciliteiten is geweest. Nadat een ser
geant te vergeef» getracht had de dienstweigeraars
over te brengen, kwamen de res.-luitenants Rutgers
en Tulleken, benevens sergeant Vledder en enkele
anderen in de localiteit waar de dienstweigeraars te
samen waren. Het bevel om zich aan te kleeden werd
langzaam opgevolgd en terwijl hierover een woor
denwisseling ontstond, had luitenant Tulleken er een
buiten de deur gewerkt. Van te voren was er door
de dienstweigeraars getergd door o.a. te zeggen:
die kun-je commandeeren, daar staan zou nou met
hun sterren en strepen" en „kom ons eens aan 't
lijf." Een en ander maakte de woede der anderen
gaande en er ontstond een groot kabaal en tumult
Door een der dienstweigeraars werd met een pook
gedreigd, door een ander met een stoffer, door een
derde weer met een plank. Het gevolg was, dat men
het dreigen tot de daad werd overgegaan en een
•ergeant een klap met een plank kreeg en luitenant
Tulleken een bloedwonde met een veldflesch werd
toegebracht, terwijl de wachtcommandant eveneens
een klap op het hoofd kreeg. Terwijl dit zich op de
bovenlocaliteit afspeelde, trapten beneden zittende
dienstweigeraars een deur in en wilden ontvluchten,
hetgeen door een schot van den schildwacht belet
werd. Op hetzelfde oogenbllk kwamen luit. Rutgers
en sergeant Vledder naar beneden om versterking te
halen, teneinde de dienstweigeraars boven de baas te
blijven. Toen vielen de noodlottige schoten door de
schildwachts gelost en verwondden den luitenant
Rutgers en sergeant Vledder. Door de duisternis
zagen zij niet wie er naar beneden kwamen en
meenden ter goeder trouw, dat liet vluchttendr
dienstweigeraar» waren. Vóór het schieten heb
'dé schildwachts „Haïti* geroepen, doch 'dit b door
den luitenant en den sergeant niet geboord vanwege
de berria boven. Luitenant Rutgers heelt óók nog
geroepent „Niet schieten!", doch At Is evenmin
door de schildwachts gehoord.
Toen luitenant Rutgers getroffen was M neerviel,
zei hij: „Man, nou heb je mij geraakt!" Vledder Hep
nog «enige passen door, doch viel toen ook neer.
Spoedig keerde door deze omstandigheden de rost
onder de dienstweigeraars terug en werden in den
voornacht door majoor Van der Moer. die Intus-
schen van zijn dienstreis was thuisgekomen, bevelen
gegeven om hen voorloopig In htm localiteit te laten,
vooral ook omdat door het gebeurde een zenuwach
tig» toestand heerschte en de gemoederen vanzelf op
gewonden waren.
Dat het rumoer hevig moet geweest zijn, bewijst
we! het feit, dat luitenant Tulleken wel de vuur
stralen zag, doch de schoten niet gehoord heeft Een
der dienstweigeraars heeft hulp verleend aan den
gewonden luitenant Rutgers.
Wij vernemen, dat er niet minder dan 14 dienst
weigeraars te Alkmaar vertoeven. Herhaaldelijk
werden voor de barakken aan den Westerweg, de
monstraties gehouden door hun vrienden en ken
nissen, die vooral van daar komen. Zij kunnen hen
van de straat af toeroepen, toewuiven wanneer zij
„gelucht" worden. Meermalen zijn hierdoor moei
lijke oogenblikken voor de schildwachts ontstaan,
meestal heel jongs soldaten, doch tot betreurens
waardige Incidenten als deze is het gelukkig nooit
behoeven te komen. De aanhang, die de dienstweige
raars hebben, is groot en geregeld worden alhier en
in de omgeving zeer druk bezochte vergaderingen
gehouden.
Naar wij uit Amsterdam nog vernémen, zal in
verband met het gebeurde bij de overbrenging van
dienstweigeraars te Alkmaar en de onlangs plaats
gehad hebbende ontsnappingen van arrestanten uit
de Oranje Nassaukazerne alhier, een der forten van
de Stelling Amsterdam, waarschijnlijk het Nekker-
wegfort, ingericht worden tot verblijfplaats van
militaire arrestanten. Het fort zal dan onder sterke
bewaking worden geplaatst.
Zijn wij wel ingelicht, dan is dit denkbeeld uitge
gaan van de regeering en maakt het een punt van
ernstige beraadslaging uit tusschen de ministers van
Oorlog en van Justitie en den Stellingscommandant
van Amsterdam.
Wij vernemen, dat op verzoek van den directeur
der Gasfabriek, zoomede op verzoek van B. en
W. van Utrecht, die allen wisten dat er op de
Gasfabriek aldaar ongeoorloofde handelingen
heerschten bij de aflevering van brandstoffen, ten
gevolge waarvan het publiek en de gemeente wer
den benadeeld, de politie Woensdagmorgen heeft
ingegrepen en aangehouden heeft drie werklieden
en drie met het toezicht belaste ambtenaren.
Wij vernemen hieromtrent nader de volgende
bijzonderheden: Gebleken is, dat er jaren lang sys
tematisch door het grootste deel van het personeel
reusachtig is gestolen.
Het meest opmerkelijke was echter, dat zoowat
ieder Utrechtenaar er kennie van droeg, doch men
was niet in staat een positief bewijs te leveren.
De Directeur der Gasfabriek, de heer Bruiu-
wald Riedel, die tegenover de wel georganiseerde
dievenbende zoo goed als machteloos stond, be
gon voor eenige maanden met het verzamelen van
gegeven*, welke voor een nader onderzoek als ba
sis zouden kunnen dienen.
Hij bracht rapport uit aan Burg. en Wethouders
van Utrecht, die het noodzakelijk vonden eens voor
goed te doen ingrijpen. Door hen werd nu met het
volledige onderzode naar dese onverkwikkelijke
historie belast de heer F. van 't Sant, hoofdcom
missaris van politie; dit was ongeveer drie maan
den geleden. Van dien tijd af heeft de Utrechtscbe
politie met groote scherpzinnigheid gespeurd; het
was er daarbij den leider van dit onderzoek om te
doen de bewijzen te leveren, dat er gestolen werd
door lage en hoog» werklieden en ambtenaren, en
tevens, dat buiten de gasfabriek velen de gestolen
goederen verdonkeremaanden. In deze moeilijke
taak is de politic van Utrecht uitnemend geslaagd.
Toen zij eenmaal de bewijzen had, werd de groote
slag geslagen.
Woensdagmorgen om 1© uur geschiedde zulk*.
Terwijl op 't terrein der Gasfabriek een zestal be
ambten werden gearresteerd, doorzocht de recher
che op hetzelfde oogenbiik hunne woningen. Meer
dere arrestaties volgden, zoodat thans in verze
kerde bewaring zitten: de opzichter Sch., de baas
De B„ de portier Kz., de werklieden S., B. en
v. d. L. en twee brandstoffenhandelaren, de ge
broeders Ph.
Onder de gearresteerden zijn er, die van 10 tot
30 dienstjaren .bij de Gasfabriek hadden. Zij heb
ben voor het meerendeel reeds bekend en geble
ken Is, dat zij slechts een klein groepje vormen
uit de velen, die zich aan diefstal hebben schuldig
gemaakt Ds twee gebrs. Ph. leenden zich voor
heling vao een deel der gestolen artikelen.
Wat er in dat lange tijdsverloop gestolen is, valt
bij benadering niet te schatten. Vaststaat dat de
hoeveelheid gestolen brandstof in de duisenden tons
loopt.
Alle soorten brandstof waren van de gading der
dieven en op allerlei slinksche manieren werden
de gestolen voorraden buiten het terrein der gas
fabriek gebracht.
Niet alleen brandstoffen, maar ook metalen
voorwerpen, koperen kranen, looden buizen, zin
ken platen verdwenen spoorloos en kwamen na
tuurlijk nooit meer terecht
Behalve door deze feiten ia de Utrechtsche ge
meentekas ook nog meer direct bestolen. Door vele
werklieden Is namelijk het overurensysteein op
grove wijze misbruikt; gebleken is namelijk, dat
zü heel gemoedelijk overuren in rekening brachten,
zonder eenig werk te hebben verricht.
Dan hebben rich tal van Utrechtenaren zich
door beambten der Gasfabriek laten beetnem
door hoeveelheden brandstoffen te accepteeren kl
ner dan waarop zij recht hadden. Het leveren
van „ondermaat" werd verbazend veel uitgevoe"
Daarbij deed het fooiensysteem veel Die niet g
kreeg te weinig, wie een fooi gaf, kreeg meer d
de maat.
Het onderzoek duurt nog steeds voort
SCHEUREN VAN WEILAND.
Gisteren werd in de Korenbeurs alhier eene v
gadering gehouden uitgeschreven door de afdecii
Haarlem der Hollandsche Maatschappij van Land
bouw, waarbij ook waren vertegenwoordigd de led
van den Boerenbond, van den veehoudersband
van de afdeel ing Haarlem van den melk veehoede
bond en waarin door den Land- en Tuinbouwonde
wijzer den heer Stolp, eene lezing zou worden
houden over het scheuren van weiland.
De vergadering werd geleid door den hear J
(Wordt vervolgd^
