NIEUWE HUIL COURANT
buitenland
VAN OVERAL
Een Eeuwfeest.
LEGER EN VLOOT
ORDE EN ARBEID
Over Muziek,
jjnjkl.door NÜ3MW» w„ fefcS,
«tend in ver van e-lkaa? '®v«n en riu ont-
dagen di© gIorie.rij!^cnsuekeij op
UbmtTw«n]%d
Zaterdag 18 Mei
Derde Blad
DUITSCHLAND
BELGIË V
FRANKRIJK
muskietenplaag te parijs.
AMERIKA
n:
«Bescheidenheit ist eine Ziende*.
En onbescheidenheid wordt gelukkig nog
door de meesten als een ondeugd aangezien.
We hopen dan ook dat. wij, spiekende over
de katholieke pers, niet voor onbescheiden
Worden gehouden. Het behoeft ook niet, want
op het eeuwfeest de-r Nedenlandsche katho
lieke pers spreken we niet voor ons zelf,
maar voor heel het katholieke volk dlat zJJn
Boomsche pers gemaakt heeft tot wat deae is.
Een eeuwfeest-!
Vandaag honderd .iarén geleden stichtte
de verdienstelijke katholieke letterkundige
Le-Sage ten Broek zijn naam verscheen
dezer dagen weder in de couranten als droeve
herinnering aan de blindheid die hem kwam
bezoeken het weekblad «De Godsdienst
vriend* als eersteling der katholieke pers in
Nederland.
Weinig zal hij vermoed hebben dat honderd
jaren later onze Boomsche pers 19 dagbla
den welhaast 21 zou omvatten, waar
van vele met meer dau 10.000 exemplaren op
lage, en daarnaast een lange reeks van poli
tieke, sociale en letterkundige week- en
maandbladen, die wij wel gaarne eens in één
groote fotografisehe groep zouden voreeni-
gen.
Het is intnsschen langen tijd een lijdensge
schiedenis geweest met onze couranten.
Do «Catholyke Courant*, die als opvolg
ster van den «Godsdienstvriend* in 1822 twee
maal per week begon te verschijnen, moest,
reeds een jaar later haar naam veranderen
in «Noord-Nederlandsche Courant*, omdat er
verschillende katholieken waren, die in hun
winkel of koffiehuis geen courant wilden
hebben, die haar Roomsch karakter tot zelfs
in den titel beleed en hekend maakte.
Vele koffiehuishouders, de katholieken
onder hen niet het laatst, weigerden een
eourant op hun leestafel te leggen, die zich
de «Catholyke Courante noemde.
Hoe laf, nietwaar, en wat toonden die ka
tholieken weinig gevoel van eigenwaard©!
Och, smaal niet te zeer op die zwakken van
honderd jaren terug! Het zou ons niet moei
lijk vallen nog in dezen t-iid katholieke ho
tel- en koffiehuishouders aan te wijzen, die da
Boomsche courant zelfs al draagt ze géén
zoo duidelijk uitgesproken naam - toehJ
maar liever in de huiskamer honden dan op
de leesiafel
Toch, onze Boomsche pers is wél gegroeid,
tegen de verdrukking inl
Maar gegroeid is ze dan took. Met eer
hebben eerst »Noordbrabanter* en «Tijd* (deze
aanvankelijk te 's-Hertogenlboseb, later te
Amsterdam) yle moeilijk© jaren der Bocansohe
journalistiek in bet midden der vorig© eeuw
meegemaakt. 1)
Daarnaast zijn «Gelderianiler«Limbur
ger Koerier* en «Maasbode* opgekomen en op
üeu huuugen oogentblik heeft iedere plaats
van Lenige beteekenis zijn katholieke cou
rant, iedere streek haar gewestelijk" Boomsoh
dagblad.
Naast ons katholieke hoofdorgaan de
«Maasbode* en daaromheen de andere alge-
moene katholieke bladen, een steeds sterker'
wordende en krachtiger invloed uitoefenen
de locale pers, wier verzorging en ftbonnemen-
toucijfer op vele plaatsen gerust zelfs naast
die der neutrale bladen genoemd rn^g wor
den, ze meermalen overtreft.
Xooh, we zijn er nog niet.
Op enkele plaatsen oil tb reek t nog het lo
cale dagblad, de opleiding onzer Boomsche
journalisten dient nog verbeterd (met hoe
pruzensy aardigen ijver menig katholiek pu-
eist ook in vaak moeilijke omstandigheden
Z1<jhzelf hebbe gevormd).
eindelijk, ook in die ideeën van een
gedeelte onzer katholieken over hun pers
moet nog verandering' komen.
«Wat,* hooreu we iemand zeggen, «is het
nog niet goed? Wij steunen de Roomsehe
courant toch geregeld!*
Juisi, u «steunt* de Boomsche conrant en
deze behoort u dankbaar te zijn voor hetgeen
gij zoo vrijwillig en onverplicht voor onze
pers doet, nietwaar?
Nu zijn wij de laatsten om het odium van
ondankbaarheid op ons te doen rusten, maar
toch dient hier opgepast.
Want onze katholieke courant moet eigen
lijk niet worden beschouwd als een soort
noodlijdend liefdewerk, dat het aibonne
ment van den geloofsgenoot het geld van
don meergegocde vooral noodig heeft om
het veége leven te kunnen rekken.
Zoo is het op de meeste plaatsen niet, en
waar het zoo m6cbt zijn, daar ligt biet óf
aan de courant zelve, of aan de Roomsöhen,
die het standpunt niet begrijpen dat zij ten
opzichte van hun pers moeten innemen.
De Katholieke courant moet beschouwd wor
den als een levensbehoefte voor
ons allen in het algemeen, 4bor ieder ka
tholiek en ieder gezin in het bijzonder. U
hebt de Roomsehe conrant noodig, lezer,
om niet to verflauwen in uw kerngezond©
Boomsche overtuiging; wij allen bobben het
noodig en broodnowdig dat de katholieke
pers een geweldige macht vormt, in staat om
alle aanvallen op ons heilig erf af te slaan,
om ook op politiek en sociaal gebied, der
maatschappij ten zegen, aan onze beginse
len den invloed te verzekeren dien ze noodig
hebben.
Niet op de eerste plaats het moge niet
verwaten klinken de Boomsche courant
heeft bescherming noodig, maar gij, owe
vrouwen en kinderen, moeten beschermd, wor
den tegen den stroom van in mindere of
meerdere mate (we zeggen het opzettelijk
zacht) gevaarlijke lectuur, die zonder de
Boomsche pers haast niet uit uwe huizen te
weren is!
Dit worde toch goed begrepen.
Onze journalisten hebben een zware taak en
de meest ernstiger, onder hen zullen, dunkt
ons, wel eens huiveren voor de verantwoorde
lijkheid die zii in hun dagelijkse))en arbeid
dragen. Zij mogen nu eenmaal niet te zwaar-
op-de-liand zijn, en aan den anderen kant
zijn er toch zooveel dingen, die nu eenmaal
ernstig gelegd dienen te worden en die do
Boomsche 'journalist niet mdg zwijgen.
Hij weet dat hij niet altijd 'beschouwen*
mag, want ook hier geldt het ten deele: dat
ieder genre, (van schrijven) recht van be
staan heeft, behalve het vervelende. Daar is
stellig ook voor den katholieken journalist, die
zijn doel zoo dicht mogelijk wil benaderen,
veel waars in, hoe frivole het op zich zelf
ook klinke.
Wij, Boomsche dagbladsolirijvere, vragen
van ons katholiek publiek eigenlijk slechts
dit ééne: dat men ons leze, oritieeh voor zoo
ver men er recht toe dice ft, maar dan in wel
willende en opbouwende critiek, die uitgaat
van deze groote gedachte: dat de Boomsche
courant, gedragen door de sympathie van
héél ons Boomsche volk, ook het werk moet
zijn van ons allen en dat niemand, wie dan
ook, het recht heeft om zich aha hetgeen
hij ten bate der Boomsche courant doen kan,
te onttrekken.
Want er is nu eenmaal haast gceu in
vloedrijker macht in onze maatschappij dan
de eourant en het Roomsehe dagblad mag niet
achterstaan bij de andere.
Niet ten onrecht© zegt men, dat St. Paul us
als hij nog eens op de wereld terugkwam,
stellig dagbladschrijver zou worden!
1 en opzichte van onze Booimsehe eourant
dragen wij dan ook allen natuurlijk redac
tie en nltgever het meest een zware ver
antwoordelijkheid.
1) Als misschien niet bekende, maar fce
onthouden bijzonderheid zij hier gemeld dat
ook het liberale «Handelsblad* in den aan
vang een Boomsche courant geweest is!
SAKSEN EN LTïHAüEN. -
Eenigen tijd geleden dook het gerucht op,
van een nauwere verbinding tusschen Sak
sen en Lithauen. Het werd toen tegengespro
ken, maar blijkt ten slotte toch niet zoo heel
ver bezijden de waarheid te zijn geweest Do
correspondent van het «Beid. Tagebl.* te
Dresden seint althans dat de mogelijkheid
eener verbinding van den Litausehen troon
met den Sa-ksischen in de Saksische, hoofden
hoe langer hoe ernstiger overwogen wordt,
dat uit aanwijzingen blijkt, dat de desbetref
fende onderhandelingen tusschen Dresden en
Berlijn reeds zeer ver gevorderd zijn en dat
men eventueel te Dresden voorwaarden zon
aanvaarden, die voor Saiksen niet bepaald
voordeelig zijn. De Saksische regecring zelf
verklaarde dat de beslissing nog niet zoo aan
staande is als de pers het wel wil dom voor
komen en dat in de eerst© plaats de beslis
sing der Lithauers, aan wier zelfbeschik
kingsrecht men niet wil tornen, afgewacht
moet worden. Mocht het ten slotte echter tot
de nauwe verbinding tusschen Lithauen en
Saksen komen, dan zou ook de Landdag daar
aan nog zijn goedkeuring moeten hechten.
Te Berlijn is men 7X>oals de «Dresdener
Neuestern Nach-riohtèn* van welonderrichte
zijde te Berlijn verneemt, in kringen, van
welke de beslissing voor een deel afhangt,
sterk gekant tegen prinsencandldaturen in
Lithauen. Men zou daar van nieeuing zijn, dat
er alleen sprake kan zijn van een persoonlij
ke verbindinng. Hoe de Saksische regeering
daarover denkt, weet men nog niet, in par
lementaire kringen schijnt men er echtar
reeds op te rekenen dat. de regeering en de
koning ten slotte in eeu persoonlijke unie
zullen toestemmen.
BE VERMINDERING VAN HET
broodrantsoen.
Naar aanleiding van de vermindering van
het broodrantsoen in Duitschland maakt de
„Vorwarts" de volgende opmerking: aard
appelen, teaamen met brood, vormen den
grondslag der volksvoeding. Beide worden
in zulke geringe hoeveelheid verstrekt dat
een verdere vermindering een ernstig ge-
vaan is. Een ernstiger gevaar in het vierde
oorlogsjaar dan in het derde of tweede, toen
do voorziening yau imlplevensuiiddelcn ge
makkelijker en de algemeene voedingstoe
stand oer bevolking beter waren. De phy-
sieke en nioreele kracht om ontberingen te
dragen is aanmerkelijk verminderd.
DE BIJEENKOMST DER KEIZERS.
Over de ontmoeting van keizer Vilhelm
cL 1ZeL ?le* "i het Duitsche hoofdkwar-
geeir. de „Yossische Zpitung" ©enige
interessante bijzonderheden.
J uur s ochtends kwam keizer Karei
hoofdkwartier aan, aan het station
l Vilhelm met zijn gevolg opge
wacht. Per auto begaven de vorsten zich
naar het stafgebouw, waar de ontmoeting
met. Von Hindenburg, Ludendorff, admiraal
Von Holtzendorff en andere hoog© militai
ren plaats had. Ook rijkskanselier Von Hert-
ldngv staatssecretaris Von Kühlmann, de ge
zant graaf Wedel en onderstaatssecretaris
Von lïadowitz waren verschenen.
Nadat de beide keizers ongeveer een uur
tezamen hadden geconfereerd, had. een noen
maal plaats. Naast keizer Karei had eoner-
zijds de rijkskanselier en anderzijds Von
Hindenburg plaats genomen. Aan weerszij
den van keizer Wilhelm zaten de Doste nrijk-
sclie opperhofmaarschalk graaf Hunyadi en
de minister van buitenlandsche zaken, graaf
Burian. I
Na verschillende conferenties werd om öy»
uur 's middags thee gedronken, waarna on-
middelLijk de besprekingen wei-den voort
gezet. Daarna had in de salons van keizer
Wilhelm het middagmaal plaats, waar
aan verschillende deelnemers met spiksplin
ternieuwe decoratie» verschenen.
EEN ENGELSCHE STEM OVER HET
DUITSCH-OOSTENR1JKSCH VERBOND.
De bekende „Manchester Guardian", die liet
nieuwe Duitsch-Oostenrijk3ch verbond bespreekt,
zegt: het uittreden van Rusland uit den liuidigeu
oorlog, heeft het verbond van 1879 „afgeleefd"
doen worden. Waarscnijnu|k heeft het nog kracht
genoeg om Oostenrijk te dwingen Duitschland te
helpen, doch de piramide helt naar een zijde
over. De ooi log is niet langer tegen Rusland,
doch tegen de Westelijke mogendheden gericht
en het verdrag is voor een zeer verschillend doel
in toepassing gebracht dan de opstellers hebben
bedoefd. Het nieuwe verdrag was een vereischte
met het oog pp den nieuwen toestand. In zekeren
zin is het de inwendige crisis in Duitschland,
zoowel als in Oostenrijk-Hongarije geweest, die
tot deze daad heeft genoopt. De huidige heér-
schers in Duitschland kunnen zich niet hand
haven, tenzij zij een groot militair succes ver
zekeren, hetgeen zij als inzet hebben gebruikt."
r iet nieuwe verbond is veel minder hecht dan
r?-u,°m hofpartij in Oostenrijk heeft
Duitschland en de Duitsche overheersching nim-
mei mogen hjden en keizer Karei deelt deze
gevoelens. Er bestaat een heftige oppositie tegen
de Jonkers. Doch Duitschland Lehandelt Oosten-
rijk-Hongarije zooals het de Oekrajine Litauen
of de Oostzeeprovincies behandelt. Alleen de vor
men wordenjneer in acht genomen omdat Oos
tenrijk-Hongarije een gewichtig element is, bereid
om de Duitsche doeleinden te dienen.
ONDERSTEUNEN G S WERKEN.
Tal van ondersteuningswerken, uitgaand©
van het particulier initiatief, blijven zorg
dragen voor de verzorging van het jongere
geslacht onder de noodliidende bevolking in
beaet België.
Het werk van, «Het Dropje Melk« voedt lu
705 gemeenten niet minder dan 91.411 kinde
ren. «Moed eidr an t i en en zijn werkzaam in 858
plaatsen eu hebben reeds 13.708 zoogen de moe
ders ondersteund en 4981 zwangero vrouwen.
De gemeentebesturen hebben voor het eer
st© werk reeds 6 niillioen toelagen gegeven en
voor het tweedie 2 millioen.
De «Kantienen voor zwakke kinderen*, di©
in 379 gemeenten bestaan, hefbfben tot op heden
87.978 kinderen verzorgd.
Do «Schoolmaaltijden* kwamen tot stand
in 1.981 gemeenten. De uitgaven hiervoor be
droegen 23 millioen. Het aantal kinderen Ld,
deze maaltijden toegelaten is 1.100.690.
Zoo helpt men elkaar in tijden van nood.
De «Chicago Tribune* van 11 Mei (Parij-
«•he uitgave) deelt, volgens bericht van
Duitsche zijde, mede, dat Parijs geteisterd
wordt door een muskieten,plaag. «Zoo talrijk
zijn zij,* zegt bet blad, «dat de perfect van
politie aanplakbiljetten heeft laten versprei
den en aanplakken, waarin den bewoners
wordt medegedeeld, hoe zij zich tegen deze
plaag' kunnen verdedigen. Hij adviseert, pe
troleum in de gootsteenen en op stilstaand
'water te gieten, maar zooals iedereen weet is
in Parijs uiterst weinig petroleum te ver
krijgen.*
POSTDIENST PER VLIEGT,LIG.
Toen hedenochtend om halflwaa'f do e-rste
geregelde postdienst per vliegtuig tusschen
Washington en New-York, en omgekeerd,
word geopend, aldus seint de correspondent
van de „N. R. Ct." te New-York tl d. 16 Mei,
door welken dienst de tijU voor het briev;over
voer tusschen de Amerikaanse! te hoofdstad
en cl© voornaamst© AmerikaansoTie buv©ri tot
de helft werd teruggebracht, was da kortst-
mogelijke verbinding tot stand gekomen tus
schen den zetel van het uitvoerend bewind,
en de plaats waar do bespoediging van hat
ooiiogswerk is geconcentreerd geworden. De
vliegtuigen, die 4000 brieven kunnen vervoe
ren, welke gefrankeerd worden met een sp-a-
cialen 24-(Amer.)-cente luchtvaart-postzegel,
waarop ©en vliegtuig ré gedrukt op wit-rood-
blau wen acii tergrond, worden vooivoopig be
stuurd door militaire Vl'iegers.
liet A rnerikaansche Meteofoliogiscbe incti-
t-uut verleent zijn medewerking om den dienrt
te doen (Slagen. Deze nieuw© dienst is ew
van de meeat directe resultaten van de ont
wikkeling van het vliegen, als gevolg von
de eischen,. door den oorlog gesteld. Het is
nog maar het begin van dergelijke diensten,
die mettertijd geheel d© Ver. Staten sullen
overspannen; en men is hier vol vertrouwen
dat binnon e©,n jaar of vijf ©on passagiers-
vliegdienst over d©n Oceaan zal zijn inge
steld, terwijl! dan de duurdere on loggere
stoomschepen ui te lm tend zullen worden go-
fiezigd voor goederenvervoer.
beginselen van den R.-K. Godsdienst.
Zija ln een plaats, of kring, 5 persoonlijk©
leden aanwezig, dan zfin di© verplicht ©en af-
deeling te stichten. Op straffe van geldboete
van ten hoogst© 5000 gulden zijn de lea'en ge
houden daartoe aangewezen bindende besluiten
na te komen. Deze maatregel moet in een af
zonderlijk reglement geregeld wprden. De con,
tributie der afdeeliugsleden wera' voor een jaar
bepaald op 5.die van parsoonlijke leden
op 7.50.
Ten slotte werd besloten om de voorloopige
commissie als voorloopig bestuur te doen fun.
geeren.
Voorwaardelijke veroordeeling
van militairen. Naar wordt gemeld, is
de voorwaardelijke veroordce'ing van mili
tairen in Nederland officieel bekracht'gl
R.-K. Patroons in de bouwvak
ken. In „Hotel Noord-Brabant" te Utrecht
had Donderdag een vergadering plaats van o'on
Ned. R.-K. Bond van Bouwpatrooons tot vast
stelling van slatuten on reglementen.
De bond vormt een landelijken vakbond van
den Ned. R.-K. Middenstandsbond, die gevestigd
i« te Utreoht, TIij is ingedeeld in plaatselijke en
gewestelijke afdeelingen.
De bond' stelt ziok ten doel, door onderling»
samenwerking, de zedelij!"© en stoffelijko belan
gen der leden te behartigen, overeenkomstig cfe
Vergiftigde waterplanten. Een
scheikundig onderzoek heeft bewezen dat de
vergiftiging van een aantal kinderen te Deven.
ter, waarvan er 1we# zijn overleden, niet is to©
te sohrijven aan het gebruik van zuurtjes doch
van vergiftige waterplanten.
Ontevreden Rotterdamschs
vrouwen. Het is in Rotterdam nogal rumoe
rig geweest. In Kralingen en op Feyenoord
hebben tal van bakkerswagens het weer moeten
ontgelden. Donderdagmorgen toog een "stoet
vrouwen van den Linker Maasover over d»
Willemsbrug naar het stadhuis. Burgemeester
Zimmerman heeft een deputatie der vrouwen
ontvangen en haar medegedeeld, dat Rotter
dam alles doet om den nood te lenigen, doeh
ook niet meer kan geven dan le Rijksregeling
verstrekt. De demonstreerende vrouwen, wier
aantal werd versterkt door vrouwen uit het
centrum der stad, hebben, terwijl zij voor hol
stadhuis stonden te wachten, een zich daar be
vindenden aarlappelwagen onderstboven ge
gooid. De politie wist te voorkomen, dat de
aardappelen werden gestolen.
Een staker in 't nauw. Muan-
dagavond hielden de stakers te Zaandajn ec-n
vergadering, om hun verdere houding te bespre
ken en vast te stellen. Nadat voorgesteld was
de staking onverzwakt voort te zetten, werd
het woord gevraagd door mej. P., vrouw van
een staker, die in warme bewoordingen pleitte
voor opheffing üër staking, omdat zij keellij
der esj ontberingen leed, die bij langoren duur
haar dood zouden zijn. „Ik kan," zeide zij, ,>zoo
niet leven, de bakker heeft me 14 dagen go-
poft, maar nu doet hij dat niet meer, ik moet
ook huishuur betalen; en dat kan ik allemaal
vaii die hoogstens 3.ondersteuning niet
doen. Moet dat zoo blijven? Ik wil, dat mijn
nran morgen weer naar de fabriek gaat."
Men trachtte de vrouw te kalmoeren, o. a.
met erop te wijzen, dat anderen wel roeds hun
huisboedel naar den „lommen*1 hadden ge-
bracht, doch de vrouw was niet te bepraten,
zfj herhaalde haar grieven en verliet dan da
zaal, waarna de vergadering tot 's morgen»
vijf uur duurde.
Na het vertrek der juffrouw schijnt men mo.
delijden met haar te hebben gehad, want er werd
een collecte voor haar gehouden, welke ruiin
12.opbracht. Met dit geld kwam haar man
des morgens in de vroegte thuis.
Toen haar man, om 6 uur weer op post
staande, echter zag, dat personen, die hem in
't eerst tot staking hadden aangespoord, naar
de fabriek gingen, keerde hij terug naar huis,
niet wetende wat te doen. Een enkel woord van
do vrouw was toen voldoende om de weifeling
te ovora innen en het kloek besluit to nemen
om zich thans naar de fabriek te begeven. Hij'
moest hard loopwi om den trein niet te missan
Ken paar uur later kwam do kranige vrouw
de 12.bij het bestuur terugbrengen, met
Je mededeeling, dat die aan. de vrouwen en
kinderen van de stakers toebehoorde, en zij het
dus niet wilde hebben.
Het bestuur stond bij dez© mededeeling be
duusd.
Daar komt iomttfld binnen en roopt; „Dat
is nu ook wat, daar is die P., ook aan den
gang gegaan. Maar wo zullen hem van avond
wel vinden, die lafaard! Zo moeten hem
Daar ziet hij juffrouw PI. staan en staart haar
verschrikt aan. Deze zegt echter niets, maar
gaat, verheugd om den uitslag van baar op.
treden, naaj- huis. „Rott."
O p k o o p o n van guldens. Men
nieldt, uit Enschedé aan de Mb.: Ie het bronzen
verdwenen, waarschijnlijk zal dit ook spoedig
het. geval zijn met-het zilvergeld, nu dit wordt
opgekocht. Heden vertoefden hier ter stede
personen, die voor de zilveren guldens 1.15
botaaldeu.
Ia do wijde landen van Charlemagne was
overal het leven ontloken ©n nu, in de mid
deleeuwen, biocide alles in schoone weelde
righeid. Als men denkt aan dc overvloed van
zingende muziek die ontstaan is in di© tij
den, begrijpt m©n iioe rijk dc geesten waren;
ton men meenen, dat 'nil© mcnschen artisten
fri" geweest ©n dat er een zomorsoli© vroolijk-
heersolito, die oneindig scheen te duren,
iioo o w-tie.rie r'e rniddelesuwsche kunst blijkt
morn-"' ^'"'Acrbiiar de geestelijke muziek ver-
was XL^\ 130 wereldlijke romantiek.
*rmng*i leven wonderlijk veir-
uohtzinnig geww: ,dü aafdsoho liefde mag
an vrome ZlJn> Z,J vvas doordrongen
wet i ens,1>ll<--id t g,gtótemd:e Poözi« c.n de
n§Hètaonn_,J^kende geen stijfheid, maar
charme. Jubelend ©rot.ik
-„Arv I V r
iW war©n
Itatieveplechtigheid in
,iu™V'n zoom 8t dat d® middeleeuwen
en 1 „Pdmerking klinkt in o rife
Zegt dat d© middeleeuwen
-•» «n ^ypmerking klinkt in onze
echt. p' .mimi. De muziek kan
naïv© Im °i,VerT|OftnïrVo1' mensoheiijk-
ÏÏmZe en hoe
alle
stroom van samen-a^Ve^
onbesohnjteiijk© ^vooalitjit
d b
li;
a-Ucen me.t di© Fransoh
iu'et gecomponeerd, maar in laohenda ver- j nen in het hart van lederen kooraaitg©T, en
voering gejubeld t© zijn. Het is de kunst, f moest bekend zijn als hoog© schoonheid aan
spel van geloovigen, kinderen ©n engelem Liederen Katholiek- Pa!©sti ina ,was eindelijk
a- - dö yoltooiïng. de samenvatting van dc mid-
dotoeuweclie, toolaoonL-eid. Idiëei opgevoed roo-
wel in de Zuidelijke Nederhuidou als in Italië,
was hij méér dan eon symbool van algemeen
heid. Na hem de ov©rw horigheid dj.
schoonheid versmoren.
Maar él wat er aan tie genialiteit van
Palestrina is voorafgogaan teekent in sublie
me zuiverheid dia "enij'Clenswua.rdige tijden
van geestellijke broederschap. Dit is &©n
Roomsehe kwestie In 't alg.uaeeu ©n een
artistieke in 't bijzonder, Wp, gemakkelijker
de schoonheid ziat 'u ander© kunsten wordt
door "de spiritueels uitdrukking; vanzelf tot
de muziek gevoerd- Alles vloeit ineen en de
middeleeuwschs kunst h aldus waarlijk hjt
verrukkelijkste getuigenis van een eenlnid
oh aJgtineeuhcid d-o 'n woorden nooit ta ba-
naderen -is. Do muziek was nog onmiddellijk©,
vrije uiting van het leven cn yras nog niet
tot objectieve dogmatiek versuyd. De corn-
panist beroug* «even a's yogel: d©
bijna mystieke, in i.ider g.©val wonderbar©
improvisKJ-ies der ©ud^ grogorianan wwcii h t
voorbeeld pa noeveel.zouden ev van al di©
onbekende, heerlijke mensolien wel' hebben
kunnen" rekenen en schrijven? Wie nog niet
gelooft dat. de wijsheid- iets anders is dan
do -weien: ohap, kan 't l©eren van de muziek.
We ronden dit alles kunnen an nvuiteii In
dc tecdei'e, h©m©Ische Ber-oeuse van Ditepeu-
brock, waarvan de tekst is gedicht naar ©en
poèmo van V. Lerberghe:
Lo seigneur a dit a son enfant-:
Va par le clair jardin innocent
Des an-g» s, oii brillont les pommes ©t les rosea.
Oneindige dansen ©n omhelzingen in zwoveni
liolit en In de te ede rs te kleuren. De. middel-
oeuwers toon-en te zijn ware m.enadien en
ware dichters; zij' loefden door d© onbïgrij-
l>6xijke eenheid van Geloof ©n Liefde over
al; hoe zouden wij anders de mysterieuze
eenheid hunner kunst kunnen verklaren!
De kunst hing toen niet af van den g ©st
van ©nkelingien, Dc inspiratie kwam uit. da
hoogste regionen en vond uiting door de
algen*eBc i n m eanlieid geboren tafeatem
Zoo getuigt die muziek van verrukkelijk ge-
looven eu liefhebben. Alle mensehen mat hun
blijheid en droefheid waren één ziel in d>
geestelijke eenheid. Die sublieme hccrlijkhejid
is voor goctl verdwenen: Men houdt in onzian
stommen tijd d© 'middeleeuwen voor primitief
en onbeschaafd en wanneer men zou zog
gen dat de war© kunst voortkomt uit ge-
looveu ©n drooman ön liefhebben, uil Reinig
weten ©n niets bêgrijpeu, "dan zou m;n uit
gelachen worden. Hoe zou 'éen generatie als
d© onró, di© 3e nienschcn vereenigt in het,
belang' van geld ©n 'politiek in staat zijn
tot schcone dingen! Ze erkent re uj©t eens..
De polyphone muziek der. niiddelecuwen is
dc heldere stem van den ltoomsch.cn gce-"-t;
een stem die onv©rg*d.ijk©lijk klinkt door d©
geschiedenis en die onzen tijd op d© cereto
plaats «beschaamd maakt Waar vindt go do
melancholie dar m.m.tobelijke z;©l ©n h©£ c-n-
gclachfigfe 'dei- reinheid zóó in één sfeer zwe
ven? Dé Roomscheu van onze dagen zijn hun
mickieteeuwén" wtgct.-'V er: staart tegenover
do muziek precies ate do geroforineerdicn. Da
naam' Fa'eririna morst een vreugde bota-oko-
II est 5. toi. C'cst ton royaunie.
Dit zijn de ©crSte regels en het l:©d vlooit
verder als een licht weren in hemel'ch i-'auw
c-n het, zing-t ben slotte:
Beate ignorante, repens© pa-; chante.
Tout© science ©st vaine.
N'aimo qu© la. beauté
Et qu'elte soit pour toi toute la w-vito.
Maar wi© bet zingt «u sjxjelt is geiukkiger
dan wi© het alleen leest.
Ijt jj» jf|
De onvermijdelijk© godsdieusth©rvormingjn
bleven niet uit. Het vrij© verstand ia da
persoonlijkheid zal gaan beerschen en b-stnel
en aarde worden geformuleerd. A-Bas wonlt
verstard. Waren Üe groot© wijsgoereu der
vorige, ©«uwen groote dichters, de theologen
on philosopher, worden nu rekenaars ©n Lu
ther gaat ben vóór in- alles. Zoo worden
in Germanic nfcuw© gronden gelogd!
Na do Mis komt nu het. oratorium, rooals
hot menschelijke talent aan de hand van
do menschelijke rode nu na het geloof in
het mysterie komt. Nooit kwam er grooter
gclif.nitenheid en sl:.alschhcid dan in dea_ni«n-
won tijd, waarin do persoonlijkh-id vrij zou
zijn. Do muziek, dat zwevende kind, gaat
alios onbewust bewijzen. D,; muzika-e vorrasiï,
di© e©rat yoorkw- mem uit d© kracht van het
Geloof, worden nu inderdaad de vormen,
waarin do objooUov© muzikaliteit zic'i ver-
dooien en- inspoten zal. Na da vrijheid van
de stroomenda, vlooiend© potyphqnie.- dat m, er
dan dubbele goiuk van vervoerde melodieën,
komt de'gebondenheid van de wetten dei' har
monie-leer met. de - tonale functies; na de
vrijheid van r.ytlnn© kouu. da dwang van d©
metriek. Na d© lyrisch© mode, die uit on
naspeurlijk© verten kwamen, komen da for
mules van moll en dur. Da muziek wordt
een positieve, dogmatisch© godsdienst >n do
üonuaneu gelooven daarin a's slaven. De gas
tei-ijk© broederschap is verbroken, wan: dj
beeldenstorm raakt© de zielen dor m nsch-n
nog erger dan de lichamen dor heiligen. Da
kunst kan dus niet m&ar mysterieus gebo
ren worden -uit de onpersoonlijke a'gam-M-n©
inspiratie, maair wordt de uit'ng van wein'ga
afzonderlijk© talenten. De cemp n'stan word n
nu musici, en. het eerste geni© onder hon,
Joliann Sebastian Each wordt nu alpha en
omega der muziek. Da godsdienst is „vereen
voudigd" tot het geheim der m>nsohelijko
ziel, do muziek wordt „verhoogd" tol m-t i-
physiea. Vroeger g©loofde da mcnschn.j d i i
do Godsdienst en voelde de muzek ah eigen
uiring, nu moet de menschheid ge'.oo .'©n in d©
muziek on denkt zich da godsdienst aD eig_>n
uiting. Met dit al'es werden in Duitsch'anl
de kiemen gelegd voor h©t latere roemruch
tig6 pessimisme ©n pantheism©. En hoe- a'ge-
moen in Europa ook de Duitsche theorieën
in do muziek hebben gehre.rscht, ten slótte
zou de natuur weer boven cis leer gaan ©n
de muzikale ontwikkelingen in 'de slavisene
en latijnsch© -landen zijn al jaren in gewel
dig;) herleving. Tóen Beethoven, cl;- revolu-
tion ::r ©c tl heklenvercei'iug verkond gde en
ten slotte de Missi Solernmis schiep, was
hij do -gi©estelijk(> aanvoerder van het nieuwó
geslacht, (lat WCei a gemeen-menschelijke id a-
len zou koestaren. Met blijde vercering noe
men w© hier ten slotte' de groote namen van
Schubert, Bruckner, Gésar Franck en Gu-
stav Mahler. De volgende maal zullen w
aan hen onze, aandacht wijden.
HENDRIK ANDRIESSEN.
