HEM IUIL mill
HET WITTE HUSS.
en om Haarlem
Gemengd Nieuws
BIJBELCURSUS.
FEUILLETON
Zaterdag 6 September
Tweede Blad
DERTIENDE ZONDAG NA PINKSTEREN.
De genezing van tien melaatschen.
Evangelie volgens den li. Lucas: XVII, 11
—19.
In dien tijde ging Jc-sus naar Jerusalem en
trok midden dcor Samaria en Galilea. En als
•Hij in een zeker dorp kwam, ontmoetten Hem
tien melaatsche mannen, die van, verre stonden.
En zij verhieven hunne stem en zeiden: Jesus,
Meester, ontferm u onzer! Hij hen ziende, zei-
de: Gaat, vertoont u aaa de priesters. En het
geschiedde terwijl zij gingen, dat zij gezuiverd
werden. Een van hen dan, ziende dat hij ge
zuiverd was, keerde terug en verheerlijkte God
met luide stem en viel op zijn aangezicht voor
deszelfs voeten en bedankte Hem, en deze was
een Samaritaan. En Jesus antwoordde en zeide:
Zijn er geen tien gezuiverd? Waar zijn dan
de negen? Daar is niemand gevonden, die te
rugkeerde en God verheerlijkte dan deze vreem
deling. En Hij zeide hem: Sta op, ga; want
uw geloof heeft u gezond gemaakt.
Pastoor: Hier hebben we een bericht, dat bij
geen der drie andere Evangelisten te vinden is.
Secretaris: Is daar soms een bijzondere reden
voor op ie pompen?
Pastoor: Misschien wel deze, dat Lucas, die
zich met de studie en de practijk der genees
kunde had beziggehouden en door Paulus „de
medicijnmeester" genoemd wordt, bij voorkeur
gevallen van wonderbaarlijken medischen aard
boekte, die hem als medicus meer dan de ande
ren boeiden. Vooral het cureeren van de onge
neeslijk geachte melaatschheid moest zijn be
langstelling gaande maken. De joden dachten,
dat melaatscheid een ziekte was, die tot straf
voor een bijzondere zonde strekte, en meer dan
elke andere krankheid een teeken van Gods on
genade inhield daarom heeft Christus, ge
komen om de zonde weg te nemen en Gods
toorn af fe wenden, er bijzondere zorg voor ge
dragen om de melaatschen te reinigen, die Hij
op Ziin weg ontmoette. Waarschijnlijk trok Hij
juist met het doel deze ongelukkigen te vinden
en te helpen het grensland tusschen Samaria
en Galilea door. Als hij nu in zeker dorp
kwam
Jansen: Altijd er op uit om mijn aardrijks
kundige kennis te vermeerderen, wou ik wel
graag den naam van het dorp weten, om mij
beter te kunnen oriënteerem, weet u
Pastoor: Jammer voor Jansen verzwijgt het
Evangelie dien, maar 't moet een plaatsje van
.beteekenis geweest zijn, aangezien 't niet min
der dan tien melaatschen telde. Deze werzin-
wekkende ziekte, die eerst de huid. dan het
vleesch en daarna de beenderen aantast, komt
in Europeesche landen zoo goed als niet meer
voor, maar moet in 't Oosten tijdens Jesus' om
wandeling een chronisch verschijnsel geweest
zijn.
Broers: Vandaar, dat de Mozaische wet ze
ker al die bepalingen in 't leven riep om haar
voortgang te stuiten.
Pastoor: Precies, en daar de ceremonieele
Wet nog van kracht was, droeg Christus er zorg
voor, dat zij werd nagekomen en dat haar goe
de naam werd hooggehouden. Wie aan zijn lijf
eenigen huiduitslag gewaar werd, moest zich
door een priester laten onderzoeken, die naar
de in Lev. 13, 43—46 gegeven voorschriften
had uit te maken of hier een geval van me
laatschheid aanwezig was. Bij constateering
van melaatscheid werd de lijder voor onrein ver
klaard, van het maatschappelijk verkeer buiten
gesloten en naar een barak buiten den stads
muur verwezen; hij werd verplicht gescheurde
kleederen te dragen, zijn kin te bewimplen en
de voorbijgangers te waarschuwen met het ge
roep: onrein- onrein! Wanneer dc priester daar
entegen een melaatsche, die hem getoond werd,
voor volkomen genezen verklaarde, liet hij twee
volgens de Spijswet „reine" vogels, benevens
cederhout, coccus en hysop in een aarden vat
met water naar de barakken buiten de muren
brengen. Cc^s, waarnaar het meer bekende
cochenille geriot."- wordt, was een kleurstof
uit de eieren van dë'schildluis bereid, hysop een
aromatische plant, uit de familie van den tijm.
Een der twee vogels werd boven het vat gedood,
dat zijn bloed zich vermengde met het water.
De levende vogel werd zevenmaal in het met
bloed vermengde water gedompeld, waarop de
melaatsche daarmee besprenkeld en de vogelvrij-
gelaten werd. Daarop moest de gereinigde zijn
kleederen wasschen, zijn haar scheren, zich ba
den en zeven dagen lang zich afzonderen in zijn
huis Op den-zevenden dag werd het wasschen,
scheren en baden nogmaals herhaald en dan
eerst mocht hij in het Heiligdom op den tem
pelberg verschijnen, om de voorgeschreven oi
lers op te dragen. In het noordwesten van den
„Voorhof der Vrouwen" bevond zich in den
tempel een vertrek, waar de door den priester
rein verklaarden werden bijeengebacht. Zoodra
de Migrepha de gewijde gong weerklonk voer
de hen een dienstman naar de Nicanorpoort,
waar het hoofd der dienstdoende priesterklasse
nun reiniging wmuoiue. mne lammeren wer
den onder zinrijke ceremonieën als schuld-,
zoem- en brandoffer aan God opgedragen; voor
de armen werden twee duiven in de plaats der
kostbare lammeren gesteld.
Keer en we nu tot dc melaatschen van ons
Evangelie terug. Uit de maatschappij geban
nen deelden zij orcederiijk hun afzondering en
schande en scnamel onderhoud. Gemeenschap
pelijk leed had hen de klove doen overstappen,
die'm normale omstandigheden de joden van
den Samaritaan gescheiden hield. Zoo sleepten
ze aan dien uithoek van het dotp hun treurig
leven voort, tot ze op een dag Jesus van Naze-
reth van verre zagen naderen.
Broers: Maar, noe wisten ze, dat Hij het
was. Hpe kwamen ze er toe, dat Hij in staat
zou* zijn -hen te genezen?
Pastoor: lk zou zoo denken:: als morgen
aan den dpg'cen afdpend miijiei. tegen, te
ring gevonden wer;cl„ wisten alle teringlij
ders oinnen een week, waar ze met iiun
kwaal liaddpn heen te gaan. Jezus, de won-
derd|Oend,er> was een temende en veelbésj re
ken tiguUr geworden in t J eolische land,
dat kon niet anders. En wel menigwen
hadden de 'ongelukkigen onder eikaar ver
zucht en gemijmerd; och, ui' Hij 'toch. d© ex
kant eens'uitkwam, liclit, dat nij zich pok
over ons ontfermde!
Haar ontmoeten ze Jezus op het oogen-
blik, dat Hij Ifcjet dprpje binnenkwam en
kunnen nu niet wachten tot Hij zich v;n
zijn reis verkwikt heeft, maar zorg dra
gend, d,at ze op een afstand blijven, waartoe
de Wet verplichte verheffen zij te zamen
hunne stem en roepen: Jesus, Meester, .ont
ferm u jpnzeri
Jansen: Korte metten. j'
Pastoor: Kort maar. krachtig, want alles
wat er te zeggen OJE te vragen viel, bleek
er in vervat. Z© erkenden in Jesus hun
Meester, hun' Messias, geloofden in Zijn
macht en vertrouwden op Zijn goedheid,, ver
klaarden voi deemoed:, dat ze naar zijn hulp
uitzagen en dat alles in vijf woorden.
Secretaris: Om wqg te zwijgen, dat z© te
zamen baden, want van het gezamenlijk ge
bed, leert Christus, dat hot uitermate vrucht
baar is.
Pastoor: Op de waarschijnlijkheid; van <(ie
veronderstelling vestig ik de aandacht we
gens het feit, dat op, staande n voet zonder
vieren en vijven hun bede verboer lag vond.
Hij, hen ziende zeid.e: Gaat, vertoont u aan
de priesters.
BroersEen oogenblikje I Zooeven werd
ons uitgelegd, dat dje priesters over, de ge
vallen van melaatschheid hadden te o.ordee-
leu en bij hen het naodig© verlof te beko
men was om bij genezing van die kwaal
weer in <5© maatschappij terug te keeren.
Maar dit is hier de zaak toch niet. Niet om
onderzocht te wordpn, zond Hij; hen lijoo-
gerop, want eerst op, weg daarheen greep
hun genezing plaats. Blijft de vraag: om
wat reden werd dit eigenaardig gebod ge
geven?
Pastoor: Het was een op de proefstolung
van hun gehoorzaam beid, zooals dit ook met
Naaman net geval was: Ga heen eu waschf
u in de Jordaanl Een kleingelooyïg haiT
had welHieht geredeneerd,: Laat Hij óf ons
genezen óf ons zeggen, dat Hij dit niet ver-,
kiest liMaar liet deemoedig en erkentelijk
hart dezer tien mefaatecho.ii was beroidt om
blindelings te djoon, wat Christus' gebood,
.Waarschijnlijk zat er nog deze andere be
doeling achter om namelijk een uitspraak
of getuigschrift van den priester uit te Lok
ken, dat de genezing radicaal en blijvend wap
en tevens de priesterklasse op. te wekken
om te onderzoeken naar den Benen, dje zulk
een macht had over lichjaamskrakte
Secretaris: Een van hen dan, ziend© dat
hij gezuiverd was, keerde terug.
Pastoor: Keerde terug, maar hoe?' Met
gxoote stem God verheerlijkend,, erkennend
dat zijn genezing van Hem kwam en hij
hief zijn stem op in lof en dank, zooals hij
het te voren deed) in smeekgebed^ Een zaak',
die evenals nu, ook toen aan ord© van
den dag scheen. 'Als dj© nood niet meer nijpt,
vergeten we in negen van de tien gevallen
het huisnummer van onzen weldoener. En
wanneer' in onze kerken twee soort van al
taar was opgericht, het een om iets te vra
gen, het ander om te- danken, tien teger
een, dat het eerste zwart van menschen,
PeelersEn in de lofspraak op, het geloof
van den Komeinscheu Honderdman
Broers: "Ook in de twee.d© broods verme
nigvuldiging, voorafbeelding van het Sacra
ment des Altaarê,' teweeggebracht om d© hei
denen to gerieven.
Pastoor: Nu nog één woordje en onze pe-
riccop is klaar. Sta op, sprak Jesus, uw
geloof heeft u gezond gemaakt.
Jansen: Niets blzonders, gezond: dat wa
ren ze reeds 1
Pastoor: Genezen van de lepra door de
macht van Christus uit mededoogen met hun
lijden, zeker; maar hier is sprake van wat
anders en wat beters. Van den man, die op
het aangezicht voer Jezus' voeten ligt', God
verheerlijkend met - luider stem, wordt hier
de ziel genezen, do ziel gered. Jesus voor
zegd hem zijn bekcering, zijn volharding ten
eind© toe; canoniseert hem, om zoo te zeg-,
gen, reeds vooruit.
Het best bewijs,"dat dankbaarheid den weg
opent tot nieuwe weidaden God speelt nooit'
quite met ons, zijn mildheid meet het laat
ste woord hebben. En gaarJde van dankzeg-
ging'tot nieuwe genade kómen we'ten leste
tot de gelukkige eindgenadé, die van een
zalige eeuwigheid. MAX.
Jansen, .m ae ruepmg jcDe-r xrcuekoutagejBi. van boven wya en diep tot aan net weizana,
*- -* voor een som van 55,dod! zco 't werk wel
en deugdelijk werd bevonden, te betalen 6o
gulden. Blijkens reglement van y October iyoy
moest de „Waterkom, gelegen in denselven Hor
tus rontom aan zijne kanten beplant worden
met usualia aguatica I" Voorts was de Hortus
omringd door tweekleurige hagen van sigustrum
en tascus, daarvoor waren bolgewassen, zaad-
planten en andere gepoot. In de kom grimmelde
het van allerlei visschen, gewend op 't geven
van brood, den aanschouweren te vermaken.
Den Hof zelve van binnen omsingeld van veeier-
hands hoge hoornen en zeer vermakelijke wan-
delingen."Het geheel was in38 perken verdeeld,
die door verscheidene hooge hagen werden ge
dekt en aan van binnen door bijzondere meestal
lage heggen omringd waren. Al die vakken of
perken waren bezet met bijzondere boomen,
plant-, bloem- en zaadgewassen en bijzonder was
er een ten dienste der studie, beplant met 314
soorten wortelen, houten, kruiden, bloemen, za
den, vruchten enz.' welke liier ter stede dooi
heeren Medici werden voorgeschreven/De stu
denten konden ze zoo op de gemakkelijke wijze
leeren kennen. Bovendien had Gilles de Koker,
onder-commissaris een alfabetisch register in 't
Latijn en 't Duitsch opgemaakt. In 't midden
van den tuin was een fraai rond waarop acht
lavar of kraispaden uitkwamen, alle van boven
door groene bogen of halve ronden gedekt.
Daarnaast zonden zestien geschilderde borst
beelden van oude kunstliefhebbers en geleerden
komen te staan.
Den x Augustus 1708 compareerde de schilder
Jan van Nimvegen, die voor ico gulden aan
nam „alle de ternies tot 16 stuks volgens dc
teekeningen van zal. de Hr. Romeyn de Hooghe
met zeer goede deugdzamen en tegen de lucht
kunnende venve te schilderen, onder conditie
dat deken en vinders in cas, als het werk tot
genoegen is uitgevoerd, op eenige ducatens niet
sullen zien."
Zooals lpet toenmaals veelal de gewoonte was
om de lusthoven met standbeelden en vazen
te versieren, beeft men den Hortus Medicus nog
met andere beelden en vazen getooid o. a. met
een beeld Van Medicina en een vaas met Ana-
tomica.
Dezelfde Haarlemsche artist Romeyn de Hoo
ghe heeft ook een stempel voor het collegium
medicum (geneeskundige kring) gesneden .Ai de
leden daar van, alle Burgemeesteren, Raden,
Schepenen,doctoren, chirurgen, apothekers had
den een sleutel en ook eenige bevoorrechters.
Daarvan schijnt misbruik te zijn gemaakt, al
thans nam het collegie 9 April 1697 het besluit
dat niemand de sleutel van den Hortus zou
mogen overdoen aan iemand buiten het col
legium, op boete van 25 gulden. Later kwamen er
loeten cni stempelen op vertoon waarvan de
houders tweemaal 's weeks op Maandag en Don
derdagmiddag toegang hadden. Hofwetten wer
den opgesteld door Ld. Groot Achtbare Heeren
'Burgemeesteren en op een groot bord voor den
tuin géschreven. Het eerste artikel was: De
Ingang zal voor een iegelijk tot 's avonds ten
ses uuren vrij en open wesen doch niemand zal
later als tot seven uuren daar in mógen blijven
Betalende yder daarvoor aan den I-Ioveniër twee
stuwers.
Ten tweede: Alle Doctoren, Apothekers en
Chirurgijns, zullen des Maandags en Dinsdags
namiddags van twee tot vier uuren daar vrijen
ingang hebben vertonende hunne genummerde
Penningenen dc knechts der Apothekers en
Chyrurgijns op deselve dagen van vier tot ses
uuren mede na het vertonen hunner penningen.
Ten derden Hen Hof zal des Sondags voor een
yder gesloofen blijven. De Hovenier moest met
zijn vrouw en kinderen in den Hortus wonen
en alle „tuynderswerk van spitten, delven, het
snoeyen verrigten, alle de gedroogde wortelen,
liet tweede" ledig en uitverkocht zou staan.
Merk hier de bizondcre notitie op d.ie Chris
tus van dien ©enen nam, van ik n Sama
ritaan, die dankbaarheid toonde: Zijner geen
tien gezuiverd? .Waar zijn de negen? Haar
is niemand gevonden, dje terugkeerde dan
deze vreemdeling. Het geeft te kennen hoé'
Hij tocrüt wegens de ondankbaarheid van
het 'Joodsche volk, voor wie Hij zooveel
lieert gedaan en van wie Hij zoo .weinig
heeft ontvangen.
Willem.?; Kon die lofspraak op. 'den vreem
deling niet beduiden, dat' ook de hciclcnsohe
volken eenmaal tot den waren godsdienst
zouden geroepen worden?
Pasteer: Zeker, maar dit was dan ge-en
nieuw blijk, maar de bevestignig van wat
vroeger reeds was-voorbeduid in....
In hei üoordi»esïeEt
der „Sieawstad" HaarSem,
II (Slot).
Na de herroeping van het edict van Nantes
vestigden zich ook een aantal Transchen hier en
vele Engelschen kozen hier een woonplaats.
Die toevloed van vreemdelingen bezorgde ook
toen een woningnood en zoo had dc Regeering
reeds in 1643 te denken aan een vergrooting
der stad, maar het duurde nog wel veertig jaar
voor er begin van uitvoering werd gegeven.
Het bouwen van woningen en opstallen buiten
de Sint Jans en Kruispoorten was sedert 1644,
toen-men ernstig over den uitleg der stad begon
te derSen, zeer toegenomen.
Uit dien hoofde stekle de Bray met het oog
on de betrekkelijk aanzienlijke bevolking, die
buiten de stad woonde, voor, om zich niet alleen
tc bepalen tot een eenvoudige vergrooting der
stad, maar tegelijk te zorgen, dat het hieuw aan
te leggen gedeelte onmiddellijk van een omrin
gende fortificatiering werd voorzien, volgens de
Bray moest men echter hét Spaarne nooit ver
laten of buitensluiten, maar als „de hartader
van onze stad hare 'stille vlccdt met ons om-
begrijp omvangende omhelsen en in enzen boe
zem sluiten." Én wat bovendien de insluiting
van het'bewuste gedeelte bewesten het Spaarne
tot aan de Pinkmolen (fegeiiover het Hospitaal)
'aanbeval was de omstandigheid dat genoemd
gedeelte meest uit hocgen en vasten geestgrond
bestond en reeds door een menigte huizen en
huisgezinnen bezet was. De Bray wilde Haarlem
naar alle zijden,vergroóten enjn volkomen ronde
gedaante geven om 't met 'n gordel van bastions
te omringen.Zoover is het niet gekomen.Men be
paalde zich in de 17e eeuw tot het verzetten
der grenzen aan dc noordzijde en bekwam daar
mee zooveel terrein, dat een aanmerkelijk ge
deelte" tot voor 40 jaar nimmer is bebouwd ge
worden. De nieuwe uitleg werd versterkt met
een gebastimueez'd front.
kruyden, bloemensaden', ten meeste voordeelc
ten nutte van 't collegie" verkoopen .Abraham
Tryven zou daarvan genieten „driehonderd en
vijftig gulden in yder jaar als vierendeeljaars
een gerechte vierde part vrij huyshuur in no.
Ill alle jaren 20 ton turf cn behoorlieke brand
van het hout in den Hof, een vak lands tot zijne
menagie en alle de 2 stuyvers die van de Hof-
beschouwers zullen gevorderd worden.
7 October 1707 werd een nieuw reglemesi
voorgesteld. Alle leden van het collegium wer
den daags te voren verzocht door een stadsbode
om te drie ure te verschijnen in den Hortus
Medicus, waar zij door de vier regcerende Bur
gemeesters Diderick Dicks, Gilles de Glarges,
Willem Lakeman en Hazewindius, den Pensi
onaris Akersloot en den secretaris P. Reynsc
met een zeer fraaye collatie onthaald en beleefd
ontvangen werden nadat alvorens door den lieer
secretaris op order van haar Ed. Gr. Achtb. het
nieuwe reglement was voorgelezen, met order
om 't zelve alzoo te registreren cn zig in 't ver
volg daarna te regeln." Er zouden zijn twee
commissarissen door de Burgemeesteren aan te
stellen. Deze zouden aanstellen „een kundig en
ervaren Botanicus, op zoodanig tractemerit als
Haar Ed. Groot Achtb. zullen goedvinden, die
goede acht zal geven op het doen van den
thuynman en zijne lcnegts cn besorgen dat de
plantages in alle zijne deelen wel wérden onder
houden behoorlijk op zijn tijd gesnoey t en verder
hetgeen tot queeking en cierlijkheid van de
selve ncodig is, te doen volbrengen. Hem ook
te besorgc dat meest alle de vakken tussen de
3).
De dominee kwam haar van tijd tot tijd
vertroosten. en toonde inderdaad zeer veel
deernis met ou belangstelling voor haar;
Joeli welprotestant js geneigd zijn harts
geheimen aan een predikaat te openbaren,
ook al is deze nog zoo gevierd en bemind en
geniet hij het volsto vertrouwen. Do protes
tant- moge nu met een onverklaarbare kort-
sfch'tigliei-d vasthouden aau bet denkbeeld,
lat do eenjucnseh, door uou daartoe geroe-
Pen, deu anderen niét zijn zonden kan varg©-
veu, en de plaatsen, welke in zijn bijbal
'•tin ongelijk ln dit opzicht ton duidelijkste W
S'Üzon, 'UcJitehmig over het hoofd willen zien
j-och zal hij moeten prikennen, dat, waar de
^atbolieke priester de woning der bedroefden
•bar, en treedt, hy een zalving, een vertroos-
!ps aanbrengt, die do protestantsche geeste-
"Jke niet bij machte is te schenken.
00 het'dan een zielsziekte xnookt wezen,
uraan mevrouw Traumbaeh lijdende was,
and scheen bekend met de oorzaak van
zijn ontstaan; want bleef èn dominee èn ge
neesheer vreemd aan de afkomst der inwen
dige beroeringen, waaraan zij haar dikwijls
ten prooi zagen, ook haar meest vertrouwde
vriendinnen was haar locstand een raadsel,
/■onderling was liet, dat in haar lijdensge
schiedenis de '29e Februari een noodlottige
datum moest heeten. Op dieu dag had men
baar altijd meer lijdende gevonden dan op
andere tijden eu hadden er dikwijls voorval
len met haar plaats, welke haar bekenden
nog bij de herinnering deden huiveren en we.
ken daarna nog' met schrik cn angst Vervul
den.
Dokter Eocstel hield vol dat het een ze
nuwkwaal was, geboren uit een noodloliigen
schrik en had bij zijn ongelukkige patiënte
dikwerf eenige opheldering verzocht. Allo
onderzoekingen naar haar vroeger leven
hadden niet de minst gunstige© uitslag. Ook
Laura wist hem niets anders mee to deelen
dan dat baar moeder, zoolang als het haar
eugde, aan dezelfde ongesteldheid lijdende
v. as geweest. Iets was haar echter altijd uit
iaar echter altijd uit haar kindsheid bijge
bleven. Op Laar zevende jaar, verder reikte
haar geheugen niet, bad zij, zich nog met
haar moeder in Duitsehlandlbevinidende, dik
wijls op een zonderlinge, wiizo over het af
sterven van haar vader hoeren mompelen en
wanneer zij, ouder geworden, er met kraeht
by- de lijdende vrouw op aandrong eenige bi-
zonderheden omtrent deze treurige gebeurte
nis te vernemen, werd dit verlaugen nooit
door haar moeder bevredigJ eu wist zij een
rcchtstreeksoh antwoord aLyd. te vermijden.
Dokter Koestel was een man met meer lief
de voor de wetenschap dan eerbied, voor den
godsdienst bezield. Jarenlang had hij zijne
patiënte behandeld en Sat den moed nog
geenszins op; hij verwarmt te alles van zijn
kunst, alles van de wetenschap en studeerde,
practiscerde, overwoog ea onderzocht, maar
was met al zijn kennis het spoor hijster.
Somtijds daeht hij zijn zaak gewennen, omdat
er eenigen weken voorbijgingen, dat de lijdc-
res tot haar normalen toestand scheen terug
to keeren, doch op eens werden weer zijn
zoetste verwachtingen ifl duigen gestort en
ontwaarde hij de 'gewone onrustbarende ver
schijnselen. Gelukkig dat de '_9e Februari
slechts eenmaal in de vier jaar voorkomt-,
dacht hij dikwijls; twee koeren was hij in de
gelegenheid mevrouw traumibach op dien
datum waar te nemen, maar lioovvel hij, zoo
men zege, voor geen klein geruchtje ver
vaard was, verlangde hij haar nooit weer in
dien toestand aan to treffen.
Innige deernis had hij met Laura, die,
haar twintigste jaar bereikt hebbende, den
schoon sten tijd haars levens onder nijpende
droefheid en angstig© zorgen zag heensnel
len. Hij was goedhart ig genoeg haar te twos-
ten zooveel hij kon, maar wat hielp het of
bij dit deed met een hoop die nimmer scheen
verwezenlijkt te werden. Hy bezat de meeste
achting voor bet meisje, dat ook hem wede-r-
keerig eerbied toedroeg, omdat hij een man
van onbesproken zeden en een rechtschapen
karakter was, die het nimmer te veel bleek,
wanneer hij van dienst kon wezen, ook zon-
s'or dat zijn hulp beloond werd.
Eduard Koestol was datgene wat men een
knap man gelieft te noemen, daarbij bezat
hij innemende manieren en eene welspre
kendheid, welke even wegslepend als over
redend was. Zijn dagelijksche bezoeken by
mevrouw Traumbaeh en do deelneming en
bezorgdheid welke hij voortdurend toonde
in liaar beklagenswaardig lijden» hadden zijn
gezelschap bijna onontbeerlijk gemaakt en de
lijdcres zag in den beminden man ni&t zoo
zeer deu geneesheer dan wel een uitnemen-
den huisvriend. 3$" j
Zoo het ooit waarheid is gebleken, dat een
vast vertrouwen in de bekwaamheid van den
gcnee^hmj« die ons bij zjejito. ©n, ongeafceldlp*
'ptantagie leggende, ten meesten pronjtc wcrcix
beplant en bezaayt met alles zoodanige kruyden,.
wortelen, saden, bloemen als anders die in de
medicinae het meeste gebruykeleck en in de apo
theken, chirurgynswinkels en proetygus het
meeste gezogt' en geordonneert werden.
De Hortulanns zal gehouden wezen in een
boek daartoe expresselick gehouden, aen te
teeckenen wat kruijden, zaden, wortels, bloe
men, als anders tot medicinaal gebruijck be»
hoorende in den Hortus werden gezaagd etS
geplant opdat men ten allen tijde van het
jaar kan weten wat daar uijt kan geievert
worden, alsmede wat uijtgelevert is.
De leden van het voorn. Collegie zullen met
behoorlijke discretie voorzien mogen worden van
dé de voorn, plant-, zaag- en heestergewassen,
die tot sieraad zijn en met kennisse van den
commissaris ofte den Botanicus, dan zullen
daar tevens ook gehouden zijn, 20 veel haar
doen lich is, den Hortus te helpen voorzien van
al zulke plant-, zaag- en heestergewassen, die
aldaar nog niet ggevondén worden of doorquad
saysoenen en ongelukken daarin mogten te
niet-gegaan zijn." Elk jaar moest rekening en
verantwoording worden gedaan. „De poster-
van uitgave in deselve rekening sullen niet mogen
betaald dan met behoorlijke quitanciën, als-
meede geteekend zijnde door twee leden van
het College-Medicuin inet Visa Fiat Betalinge,
ten ware de rekening moet tien gulden beliepen
en daer beneden welke sommen door den The
saurier sullen mogen betaald worden, binnen de
bepaalde' tijd na gedane en geslotene rekeninge
en ovcreencomste wat costea voor den aan-
stoanden zomer aan den Hertus Medicus sullen
moeten besteed worden, omme doarop na ver-
ijschte en behoorlijke resolutie te nemen en dt
boek te stellen."
Alle Maandagen om de veertien dagen zuu u
vergadering zijn, „buijte en behalven de bij
eenkomsten van het voorn. Collgium, die d»
Commissarissen zouden mogen nodig oordeeles
te moeten geschieden in den Hortus op voor
vallende zaken die zoude mogen voor komen.
Zoo we reeds zegden werd de Hortus in 1721 aai
den Prinsentuin verplaatst. De lezers begrijpen dt -
bijna het geheele Kenaupark eenmaal een deel
uitmaakte van den iSe eeuwschen stadskwecky
tuin. Wie voor dertig jaar hier langs den Singel
kant van het Bolwerk voortvvandelde, wierp een
blik op het langs gindsche duinstreek zich uit
strekkende Bloempndaal en Overveen. Die lands
douwen als wij heinde en veer'hier aanschouwen
zijn nergens meer zoo is het nu niet meer. Hel
zich uitbreidende Kleverparkkwartier belemmert
het uitzicht zet u hier evenwel eenige oogenblik-
ken neer en vermei u een wijls in het klein»
bosch van hoog opgeschoten groen achter u
Hier, onder dit vriendelijk lommer, waar gelijk
onze Hofdijk zegt, des daags de vlugge mees aan
de takken schijnt te. hangen, af de dartele vlin
der een oogenblik poost in zijn rustelooze vlucht,
en waar in de stilte van den lentenacht de nach
tegaal schuilt en zijn toon doet schallen die alc
voort rolt over het watervlak der nu gezuiverde
singel gracht". Op menig punt biedt het Bolwerk
ook hier de bekccrlijkste gezichtspunten aan en
meermalen komen we vreemdelingen de juiste
opmerking maken, da* de Haarlemmers waarlijk
met naar den vreemde behoeven te gaan oir.
elders schoone wandelingen te majen. De ont
werpen van dit wandelterrein, wijlen David Lo
cher heeft zich ook door dezen aanleg een lauwer
te meer verworven en 't strekt ieder Haarlem
sche burger tot eere, dat het genie van bun
overleden stadgenoot door zoovele plaatsen in
ons land is erkend geworden. Tal van steden
toch riepen op het voorbeeld van Haarlem.
Locher om hem de herschepping hunner nut
teloos geworden walmuren en vestingwerken un
zoo vele heerlijke lustwaranden toe te vertrou
wen. Al gauw vertoonde het Bolwerk, na wan
deloord te zijn geworden, een ander beeld. De
stad wilde daar ook menschen en gaf den grond
tegen gemakkelijks voorwaarden. Vele villa's
zijn door Socher gebouwd o. a. Corciago. Te
genover de Punt of het Noorderkerkhof vondt
ge bloemisterij van A. Keyser. Wat dichtbelem-
rnerde wandeldreef, vindt ge niet. Als steels ge-
wijze blikt de zonnc op de hier cn daar open
liggende plekken van onzen weg. Helder zingt
de meerle daar in die forsche olmen en menig
nachtegaal doet hier in de zachtgroene linde
het beeld der minne, door zijn overtroffen lied
hart n moi-d als instemmen met dien teeder
vroolijken toon der natuur. Schilderachtig ligt
daar op den golvend rijzenden grond de sta
tige villa van wijlen de heer M. C. J. F. Miran
dolle. Maar wie er nu achter om loopt ziet nief
meer den schoonen duinzoom met zijn welig
groen en met zijn bevallig gelegen landschappen
VAN KENNEMER.
De telepaath Morini.
Na <29 schitterend geslaagde proeven vin
telepathie, magnetisme en fakerisme, welke da
heer Morini onlangs to Alkmaar had afgelegd!,
heeft de Redactie van „Ons Blad" aldaar,
onderhoud met den telepaath gehad, dat wij
hier weergeven:
By dit onderhoud, vroegen wij n" eens fiauk
tien behandelt, do genezing bevorderlijk is,
öan moest het hier zijn, want in de oogen
van mevrouw Traumbaeh leefde er geen kun
diger dokter dan Eduard Koestel. Had tot nu
toe zijn kunst op haar geen voordurend goe
de uitwerking gethad, zij bezat de zekere over
tuiging dat bij een man van studie en ©rva?
ring was; en mocht zij hean voor zijn goede,
ofschoon beloonde diensten dankbaarheid
verschuldigd: zijn, haai' dochter moest dit in
nog hooger mate, daar de hulp, in vroegoren
tijd ten haren huizo door den jongen arts
verleend, haar zelve onmiddellijk betrof.
Toen zij op baar tiende jaar met haar
moeder van Duitsehland herwaarts kwam»
leed zij aan een oogziekte, welke al do hoop
en het geduld der D'uitscho artsen sedert
drie jaren hadden uitgeput. Het vooruitzicht
bestond niet dat zij ooit van haar kwaal zou
genezen. Dokter Roeste'l, die altijd een bij
zondere studie van de oogen gemaakt on al
heel wat lijders met een gunstigon uitslag
behandeld had, word bij het kind geroepen.
Hij verklaarde de kwaal niet als ongeneeslijk
maar bekende tevens dat er zeer weinig hoop
bestond, het lieve meisje ooit weer het vol
komen gebruik van haar gezicht terug
geven
(Wordt vervolgd) 1
De oude stadsgracht van den Pijntorcn tot
de Catrijnetorcns werd gedempt, dc Kinderhuis
singel en de Schoter- en Kloppersingel^ gegraven.
Zoo we zagen is de „de Nieuwstad -tusschen
Nieuwe Gracht en Bolwerk lange jaren weinig
bebouwd gebleven, en ligt het tegenwoordige
Kenaupark in het hartje der westhelft. Hier
werd ook in 1696 de Stadstuin of Hortus Me
dicus aangelegd. 1721 werd ze verplaatst naar
den tuin van het Prinsenhof, waar ze in 1815
na de opheffing der Clinische school haar oor
spronkelijke bestemming verloor. Het terrein van
dien Hortus strekte zich uit ten weerszijden der
tegen woordigespoorbaanWaar nu de Bloemen -
daalsche tram over het meer westelijk deel van
het Bolwerk snort en de tuin van Mirandolle
voor u open staat was dus de kleinst helft.
In later tijd na 1721 is het terrein der voormalige
hortus als exercitieterrein gebruikt.^ In 't jaar
1696, wanneer op den zesden Juni door de
Ed. Groot Achtbare Heeren Burgemeesteren tot
Commissarissen daarover (Hortus) aangesteld
werden, de Ed. Heeren Mr.Diederiek Dikx en
M. Job an Sylvius, Burgemeesteren, om onder
haar Ed. voorzorge dat groote werk te beginnen
hetgeen omtrent elf honderd roeden in zijn om
trek begreep, ten westen. Zuidwesten, Noord
westen en ten Noorden door de stads wallen
besloten, ten Zuiden door een schutting cn zeer
fraaie plantagie en ten Oosten door een reeks
van huizen gedekt werd- Buitenom, aan den
voet van den stadswal, stond een schoone dcorne
haag en van binnen in de punt des wals, lag een
sierlijke ronde waterkom, omtrent negentig voe
ten in zijn diameter wijt» rondom bezet met
allerhande watergewassen en bloemdragende
planten. Den 26 December 1713 contracteerden
Willem Aerts en Jan Anderson om een vijver
in den Hortus Medicus tc maken tot in dc kom,
volgens een daarvan gemaakt bestek 12 voe^
detUfi
t
