Kilt «MSI. MM!
Gemengd Nieuws
Kick wat wils
D£ VERiöOEflSMiWAS-
BELAST1MG.
De taktiek der Indische Radicale
Concentratie.
Zaterdag 4 October Tweede Blad
TREKIES CVI.
fttiüïE Ëg£ft!C£*TEü.
in ajn jongste Parlé-mdntaiïe Kroniek-,
.«'aagdc „Hagenaar" liet te voorspellen, dat
'ic.lt tegen het wetsontwerp van Minister De
'Vries, inzake Venuogrens-aamvas-belasting»
nllerwcge hoekig verzet dreigde te openha
ren.
Do voorspelling van onzen medewerker
Saai al aardig in vervulling. Reeds hebben
het Verbond van Nederlandselie Fabrikanten
iVerecnigingen, de Algemeen E.-K. Werkge-
rersvereeniging, de Nijver-heklsraad, zich
schrap gezet tegen het wetsontwerp, waarte
gen zij zeer ernstige bezwaren aanvoeren.
Eerstgenoemde bond gaf zijn bezwaren to
kennen in een adres aan de Tweede Kamen,
de It.-K. Wcrkgeversvereeniging organiseert
in ruim vijftien groote steden des lands pro-
tftst-vergaderingen en stelt zich daarbij op
het standpunt, dat een beffing, die het ka-
hitaal aantast., onaannemelijk is en dnt de
•oeucming van de staatsschuld geen aan
leiding behoeft te zijn tot heffing van buiteu-
Xewonc belastingen, zoolang de staatsinkom
sten in geliikc mate stijgen als de staats-
'elmld.
Do Niiverheitlsraad eindelijk, beeft een uit
voerig gedocumenteerd adres gericht tot den
Minister van Financiën zelf, waarin bij aan
dringt op intrekking van het gewraakte ont-
iverp.
Er valt o.i. niet aan te twijfelen, of he op
positie tegen do Vermogens-aanwinst-bclas-
ting zal zhc.li gaandeweg in ruimer kring en
scherper acc.entueeren. Ook bij het- afdee-
lingsonderzoek in de Tweede Kamer en bij
de behandeling in openbare zitting, zal het
belastiagontwcrp harde slagen hebben te
verduren.
Bezien we het ontwerp wat meer van nabij,
dan. heeft de Minister twee belastingen in één
ontwerp vereenigd:
le. een periodieke vermogensaanwashelas-
ting gelijk Duitscbland sedert 1913 heeft en
die, thans ingevoerd, uiteraard voor 't eerst
Ma afloop van don eensten termijn van drie
iareji, dus iu 1922, zou moeten worden gehe
ven.
2e. een belasting over den aanwas van ver
mogens in liet verleden, alleen verdedigbaar
Wegens abnormale omstandigheden in het
verleden en waarbij dan ook een ander per-
oentage geldt.
Hetgeen eigenaardig aandoet, is, dat ter-
M'ijl do belasting over het verleden haar tijd
perk van drie jaar ontleent aan de periodieke
toekc-msthclastipg, deze laatste in de. minis-
tenéele toelichting elke moti veering mist.
hii- wordt alleen gemotiveerd de heffing over
liet verleden oorlogstijdperk. „Wie in die
oorlogsjaren hun vermogen nog grooter za
gen worden, mogen wel wat extra betalen
aldus staat er woordelijk.
Voor de toekomstige heffing voert de Mi
nister niets aan en is er ook in deze tijden,
waarin kapitaalvorming zoo hoog noodig is,
mgeveer niets voor aan te voeren.
Niemand met eenig economisch inzicht zal
ontkennen, dat ill onzen tijd., bepea-king der
weelde en inhalen van het reusachtig kapi
taalverlies, dat de productie in hoog© mate
belemmert, tot de gezonde eisclieu eener eco
nomische politiek belmoren.
Wat doet nu Minister De Vries? Hij komt
in zijn wetsontwerp met een rijkssubsidie op
de weelde.
Duidelijk werd dit in een voorbeeld aange
toond door den oud-mi uister van Financiën,
l? heer Mr. Dr. Ant. van Gijn in een rede
die hij dezèr dagen over de voorgestelde ver-
Miogensaanwasbelasting in "een vergadering
i an de afdeeling Rotterdam dor Maatschap-
13b van Nijverheid heeft gehouden.
A ie voor de keuze staat aldus Mr. van
wjn een onnoodige weeldeuitgave te doen
I/LlLi'v- /50n. of die som overleggen, za.1 den
blaat op zijn weg vlnüen uie zegt: gij spaart
door een genot te missen dat n pl.m. 500
waard is,' maar 450; de zaak kost u dus
maar 450, de schatkist subsidieert uw uit
gave met 50. De goede sociale werking van
de aangekondigde weeldebelasting wordt bij
voorbaat opgeheven.
De oud-minister acht verder ook de toe
komstige periodieke heffing van 10 pet uit
den booze. Hij aclit het in strijd met de eer
der beide Kanjers om- 'twee heterogene be
lastingen in één ontwerp er door te laten
halen, Eeliter, naast dit theoretisch en idea
listisch bezwaar, rijst een practiseh bezwaar,
dat minstens even veel gewicht in de schaal
werpt. Immers, die toekomstige periodieke
heffing zou trouwens niet veel opbrengen,
omdat men vooruit gewaarschuwd, zijn ver-
mogensaecras gewoonlijk wel zal kuünen
wegwerken door schenkingen, die met name
aan kinderen, veel lager belast (of vrij) zijn,
of door liét sluiten van levensverzekeringen,
waarvan de uitkeerlngen niet als vermogens-
aanwas rekenen.
Blijft er dus van de toekomstige heffing
door Minister De Vries ontworpen, niet veel
goeds over onder het ontleedmes van zijn
criticus, over de belasting over het verleden
tijdperk denkt deze gunstiger.
Deze zienswijze wordt door Mr. van Gijn
als volgt gemotiveerd:
De belasting-politiek van 1916 is ten aap-
zien van de crisisuitgaven geweest, een deel
tie doen'dragen door een zeer ruimen kring
(allen die betalen in de opeenten voor het
leeningsfonds, op grondbelasting, personeele
belasting, wijn-, suiker- en jeneveraccijns,
effectenzegel, registratierechten en inkom
sten- en vermogensbelasting) een 'deel te
doen dragen alleen door wie een beduidend
inkomen of vermogen hebben en wel .met
nadruk op het vermogen en sterke progressie
(de yerdedigingsbelastingen), en ten slotte
een deel te doen dragen uitsluitend door hen,
die hij den oorlog profiteerden (de O. W.-be>-
lasting).
Nu gaat de Minister in deze lijn door, waar
er zooveel meer noodig blijkt, dan in 1916
werd verwacht.
De heffing voor het leeningsfonds is reeds
in 1917 verhoogd en zal zulks nog verder
moeten worden wat ten laste van een bree-
den kring moet worden gebracht. De Verde-
digingsbelastingen ziin door do venklaring
van voortduring feitelijk zeer stork ver
hoogd. Nu moet ook 't deel, dat ten laste
komt van wie hij den oorlog profiteerden,
flink versterkt worden. Had men vijfjarigen
oorlog voorzien, reeds in 1916 ware de O. W.-
belasfcing op 50 pet. bepaald', De vermogens-
aanwasbelashing komt. voor die verhóoging
in de plaats. En zii heeft het voordeel ver-
schillende wijzen van „rijker worden" te tref
fen, welke de O.-W.-belasting vrij liet.
Hiermede is in 't algemeen de goede zijde
van de belasting geschetst.
Aan bezwaren mangelt het echter ook niet,
zooals wij ntfder zullen aantoonen.
Namens de besturen van den Politiek-eco-
nomischen Bond, de Christelijk-Ethische Partij,
de Indische Katholieke Partij, de Ncd. Ind.
Vrijz. Partij, allen te Weltevreden (Ned. O. I.)
ontvingen wij onderstaand schrijven waarvan
wij op verzoek gaarne plaatsing verieenen
De troebelen in de afdeeling Garoet in begin
Juli jl. leidden op den 7en dier maand tot een
gewapend optreden der overheid, waarbij aan
de zijde der verzetspartij dooden en gewonden
vielen.
Reeds op 15 Juli d.a.v. achtte de Radikale
Concentratie, dat is de fractie in den Volks
raad, waartoe de vertegenwoordigers van den
Sarikat Islam, Insulinde, Boedi-Oetomo en de
S.D.A.P. zich hebben vereenigd, het verant
woord aan de Sociaaldemokratische Arbeiders
partij in het Moederland, bij wie de Concen
tratie blijkbaar een blindelingsche instemming
met haar politieke streven en taktiek veronder
stelt, het volgende telegram te zenden
„De Sociaaldemokratische partij in Indië
■luamasmmsa -ara*:
De Paradijsvloek
achter de schermen.
Ik kwam 'n dilettanten toóneel-collega van
me tegen en had veel haast.
ruifeS w^de kcm 'n jovialen zwaai
VVlllf XXXW V x*. j -W.v-H «XtTVktVX
voorbij banen, maar had „lou-kans".
bekend °j't ïou net hebben," 'zei-die met z'n
ren ;''n dramatischen grijns,je motmor-
Wn?nd mct me uaar Utrecht."
"ar gaan we daar uitspoken?"
"j,?°en in de Paradijsvloek."
s 'het zoo ongezellig".
;'£us je doet 't
Heb i me vraagt doe 'k altijd, dat weet je.
Neg r°i voor me hij je
"E, merci."
houd erS°ns voor noodig. Je komt op 't tooneel,
bedri f6 lnonden Eeft mee met 't stuk. In't eerste
cniu'', Melen we voor pelgrims of zoo iets.
'n vW,!ede hedrijf spelen we voor volksoploop
Nee ??I°°P iu 't Paradijs
collega."
Adam en 4 paradijs af speelt 't stuk.
vandaar die mo^a-'i'i n Paalhonderd jaar oud,
„Mooi, moet Vn d vaJ1 'n voIksoploop.
men?" °e n s°ort costuum meene-
..Nee, d'r ligt 'n soort c^t
schapen huid." tuu,u voor K klaar-
-Is dat alles?"
u "Ja.... in die tijd werden 'r
,lalrtjes aangemeten.... Kom me mgg"nC°af"
ie c dan relzeu we samen.lner is f.
sPoorkaartje."
;'i s!-.', s,clle stadsschouwburg stond nat
avoii(] V? 'ood-blauwcn schemer-herfst-
^espiiirAT.ne UI 'C deuren waren als dicht
ten. en 6een strecpje licht was te beken-
Aan don achteraan stond 'n deur open
en gaf aan 'n electrische stralenbundel gelegen
heid zich vrijuit naar buiten te begeven, ten
einde zoo mogelijk wat vroolijkheid te brengen
op het donkere marktplein.
In 't portaal stond 'n piccolo met achten
veertig koperen knikkertjes op z'n buisje en 'n
petje op z n krullebol, dat volgens gebruik zeven
maten te klein was en in diagonalen, stand met
'n stormriem vVas vastgesnoerd.
Iets verder stonden drie suppoosten, vast-
gemetseld in spersieboontj es-groene pakken, be-
plekt met banaan-gele tressen. Hun geheel deed
denken aan overeind staande kikvorschen, schaal
negentien.
We wilden nonchalant doorloopen, doch op
de vraagteeken-oogenuitdrukking van den pic
colo voornoemd maakten de groene omhulsels
een versperrende beweging.
Met 'n akelig-voorname gelaats-expressie zei
m'n collega in falzet„Artisten."
Toen hadden er vier buigingen tegelijk plaats
en de groen-gele basten schoven uiteen om ons
door te laten.
„Waar is 't tooneel,, zang-informeerde m'n
collega ijselijk uit de hoogte.
Er volgden vier|uitleggingen, die niet veel over
eenstemming met elkaar hadden, maar wel in
vage trekken de richting aangaven, die we moes-
inslaan. Later begrepen, we, dat men wel op zes
manieren achter het tooneel kon komen en de
groenen dus waarschijnlijk allen gelijk hadden
gehad.
Op het zeer groote en geriefelijke tooneel was
de woontente van het eerste menschenpaar reeds
gebouwd, 't Was 'n rotsholte van mans-hoogte
en uit den aard der historische feiten en om
standigheden niet al te modern ingericht. Het
verdere gedeelte van den achtergrond was ge
heel ingenomen door rotsige heuvels en kloven
die liier en daar een stuk blauwe lucht en witte
wolken-dotten zichtbaar lieten. Op 'n hooge
trapladder, onzichtbaar voor de toeschouwers
was de zon bevestigd. Daaronder stond de blik
sem en onweer-machine, die ook regen kon ma
ken. Verder was er niets dan ruimte, veel 1 uimte,
waarin spelers en helpers zich vrij konden be
wegen.
We maakten kennis met den spelleider en
den tooneelmeestcr, dis de laatste toebereidselen
maakten.
Ia onze kleedkamer Uincso .dierenvellen l
en aue grooce Inlandsche Vereenigingen pro
testeeren ten sterkste tegen het provoceerend
en reactionair optreden van de Indische Re
geering gedurende den laatsten tijd, getuige
het gebeurde te Garoet, waar order gegeven
werd tot het neerschieten van in een woonhuis
verzamelde, weerlooze, niet aanvallende men-
schen zij verzoeken de Hollandsche Arbeiders
partij dringend zoowel in het Parlement als
door agiteerèn daarbuiten weerstand te bieden
aan het systeem, dat onverantwoordelijk verder
blóedvergieten uitlokt door de drastische politie
maatregelen als het weigeren van vergaderin
gen en het zenden van troepen.
De rustige volksontwikkeling wenschende,
vertrouwen wij op een krachtige» steun van de
Hollandsche partij in deze moeilijke tijden."
De Concentratie en hare taktiek niet kennend,
zal het Nederlandsch publiek geneigd zijn te
gelooven, dat zij op den dag van afzending ge
reed was met haar oordeel over de oorzaken
van en de aanleiding tot het gebeurde, met
haar waardeering van het ter zake gevolgd
beleid der Regeering en het optreden van het
Bestuur. Dat oordeel kon echter op dat tijdstip
niets anders zijn dan een vooronderstelling, die
waardeering op enkel vooroordeel zijn ge
grond het bewijs leverden, onhandig genoeg,
de Concentratieüden zelf, dié na afzending
van hun agiteerend telegram, de Regeering
in de Volksraadzittingen van 19 en 21 Juli om
opheldering vroegen over de Garoetsche zaak,
door die vraag erkennend daarvan niet op de
hoogte te ziin.
De verzending van een zoo klinkend tele
gram, dat behalve het, karakter van een ver
zoek om hulp aan de geestverwanten in het
Moederland dat van een communiqué aan het
Nederlandsche volk draagt, waa derhalve op
zijn minst genomen voorbarig en dus licht-
v?a:dig. De Nederlindsche lezer, die, bekom
merd om het lot van Indië, mocht vragen of de
Concentratie altijd zóó vlug is met oordeelen
en veroordèelen in het openbaar, zóó blakend
van ijver tot publicaties nopens politieke ver
wikkelingen en troebelen hier te lande, zij ge
wezen op hare houding in zake de onlusten te
Toli-Toli en den moord op Cóntroleur de Kat
Angelino, waarover zij zich alsnog slechts ter
loops in het openbaar heeft uitgesproken
hetgeen er op zou kunnen wijzen, dat zij de
uitkomsten van het betreffend onderzoek af
wacht en voorloopig zich haar oordeel voor
behoudt. Uiterst ongunstig steekt daarbij hare
houding af, aangenomen in de Garoet-zaak en
met den besten wil ter wereld zijn haar snel
heid van handelen, haar taktiek van overijling
ten aanzien van het geval-Garoet alleen te ver
klaren uit de gretigheid om uit het gebeurde
politieke munt te slaan ten behoeve van ob
structie tegen de Regeering.
Niemand, die den politieken strijd voert
voor een ideaal, dat hij lief heeft, is die lust op
winst vreemd, maar het is de politieke morali
teit, die dien lust aan banden en in evenwicht
behoort te houden. Het is die moraliteit, die
den Concentratiemannen kennelijk ontbredkt
bij hen overheerscht een kwaadwilligheid, als
waarmee zij op de Garoetsche zaak zijn aan
gevallen om ze uit te buiten.
Het feitenmateriaal, de bezinking van daaruit
afgeleid eigen oordeel hebben zij niet afge
wacht, konden zij niet afwachten, verleid als
zij waren door hun graagte op politieke wape
nen voor hun strijd van obstructie. Dus één
van tweeënof hun moreele gesteltenis zelf
sloot het besef uit van op den weg eener in-
moreele politiek te zijn verdwaald, of dit be
sef was aanwezig, inaar werd overheerscht
door pure kwaadwilligheid.
Ho? dit zii de geconcentreerde Volksraads-
ledem die met uitsluiting van xeder ander de
eer opeischen van de Inlandsche massa te ver
tegenwoordigen, haar verlangens, wenschen
en gezindheid uit te spreken, hadden zich in
ieder geval behooren te bepalen tot een korte,
objectieve mededeeling van het gebeurde, des
noods met de propagandistische belofte erbij
van nader op de zaak te zullen terugkomen.
Maar tot zoo een zelfbeperking is de Concen
tratie niet in staat gebleken verleid door hare
belustheid op politieke winste en hare kwaad
willigheid is zij moreel afgezakt tot het geven
van zooveel leugenachtige voorstellingen en
het plegen van zooveel onbewezen aantijgin
gen, als in een kort draaabericht zijn samen te
persen.
Een Deoordeeimg toch van het ivegeenngs-
beleid volgens de onderscheiding van vooruit-
streving of reactie is uiteraard met enkele tele
gramwoorden niet te geven, nog minder te
motiveerenhet verwijt van reactie en provo
catie aan het adres der Indische Regeering is
dus, op zijn zachtst gezegd, een onbewezen
aantijging. Al wie een bezonnen, constructieve
politiek verlangt te voeren, zal zich onthouden
van het laqceeren eener dergelijke aantijging
per ongemotiveerd telegram.
Leugenachtig is de voorstelling, als zou order
zijn gegeven tothet neerschieten van weer-
loozen. Waar kenners van Indië, zooals de
Concentratiemannen geacht moeten worden te
zijn, een troep zich ten doode wijdende, gewa
pende, in het wit gekleede en tot verzet zich
opwindende Inlanders aan het Nederlandsch
publiek voorstellen als weerloozen, consta-
teeren wij opzettelijke misleiding.
Misleidend is ook de voorstelling, alsof de
Regeering bij systeem bloedvergieten uitlokt
door het verbieden van vergaderingen en het
zenden van troepenimmers zijn op last der
Regeering geen vergaderingen verboden of
ontbonden, dan die een bedreiging vormen voor
de openbare orde en de Concentratie noemde
één geval, dat van Regeeringswege het vrije
woord is benomen aan hen, die de rustige ont
wikkeling voorstaan, die zij, de Concentratie,
verklaart tè wenschen. Durft de Concentratie,
na dit verwijt aan de Regeering, het Neder
landsch publiek volledig verslag doen van alle
vergaderingen, die den laatsten tijd niet ont
bonden zijn Ook noeme zij bij name één ge
val, waarin het zenden van troepen Onrust en
spanning onder de bevolking heeft geprovo
ceerd en niet een voorafgaande spanning aan-
leing tot de troepenzending is geweest.
Dat de tijden moeilijk zijn, zij de Concen
tratie toegegevenhaar communiqué laat
echter insinueerenderwijze in het midden, wie
tot die moeilijkheid de aanleiders zijn en ver
raadt daardoor het opzet om, komt het inder
daad tot verder bloedvergieten, de schuld
daarvan op de Regeering te werpen ten einde
den eigen aftocht te dekken uit troebelen, door
eigen toedoen verwekt. In dit licht beschouwd,
is de aankondiging van verder bloedvergieten
op zijn minst genomen bedenkelijk.
Getroffen door het Concentratietelegram,
gekwetst in hun besef van politieke moraliteit
gewaarschuwd door de aansporing der Concen
tratie tot agiteeren binnen en buiten het Par
lement wit iets .neer dan ageeren beduidt,—
reageerden die partijen hier te lande, die de
rustige ontwikkeling van land en volk niet alleen
verklaren te wenschen, maar daadwerkelijk
trachten te verwezenlijken, met het volgende
telegram aan den Voorzitter der Tweede Kamer
„De Politiek-Economische Bond, de Chris
telijk-Ethische Partij, de Katholieke Partij,
de Nederlandsch-Indische Vrijzinnige Bond,
verklaren naar aanleiding van het telegram der
Concentratie, dat het grootste deel van het
Tndisch publiek overtuigd is, dat het optreden
der Regeering gerechtvaardigd is en veraf
staand is van reactionaire provocatie. Waar
schuwen het Nederlandsch publiek tegen voor
stelling alsof het ^Bestuur lichtvaardig weer
loozen liet neerschieten te Garoet."
Die waarschuwing, het uitspreken dier over
tuiging, waarvan de juistheid inmiddels door
het regeeringsonderzoek is bevestigd, hebben
de ondergeteekenden gemeend in de Neder
landsche pers te moeten herhalen en toelichten.
Ten einde misverstand te voorkomen en
valsche voorstellingen bij voorbaat recht te
zetten wenschen wij ten slotte nadrukkelijk te
verklaren geenszins tegen de Inlandsche be
weging als zoodanig te zijn gekant. Maar wij
komen op tegen de taktiek der Radikale Con
centratie, die opzettelijk ten kwade is geleid,
hoofdzakelijk door toedoen der Indische So-
ciaaldemokraten, die het er op aan leggen de
tegenstellingen in deze samenleving te verscher
pen en de leiders der Inlandsche beweging op
te zetten tegen de Regeering. De Concentratie
heeft overigens met haar telegram een goed
werk gedaan in het openbaar belangimmers
heeft zij zich -daarmede als wellicht nooit te
voren, in haar wezen en streven en taktiek laten
Kennen. Het JNederlanclsch puouex wcec voor
het vervolg onder welk voorbehoud liet in
lichtingen over Indische zaken, komende van
die zijde, lieeft te aanvaarden en is op de hoogte
gesteld van de betrouwbaarheid van hen, die
er aanspraak op aken alleen en uitsluitend de
Indische volksmassa en liarc belangen te ver
tegenwoordigen.
Dó moordaanslag te Ede.
Omtrent den moordaanslag te Ede vernemen
wij nader
AYoensdagavond omstreeks tien uur heefl
zich. in het Park een verschrikkelijk drama
afgespeeld.
Aldaar woont het echtpaar anders, onge*
veer 8 jaar'gehuwd, met een viertal kinderen,
Door het voortdurend bezoek van een onge
huwd persoon- eveneens wonend© in het Park;
liet d© verhouding tusschen het echtpaar veel
te wenschen over. Het hoofd van het gezin,
W. was eenige dagen elders werken, doch
kwam Woensdagavond onverwacht thuis. De
voordeur binnengaande-trof hij daar weer den-
zelfden persoon. Wat er toen heeft plaats ge
vonden is iriot met zekerheid te zeggen, dook
even later vond men W. met een handbijl tot
aan den steel in liet voorhoofd gedrongen, d©
bijl met één hand vasthoudende- op den grond
liggen voor de woning van den op pl.m. 20<
Meter afstand' wonend-n veldwachter, hadend©
in ziin bloed.
Veldwachter van oen bhi.uk, thuiskomende,
keek verschrikt naar den zwaargewonden man,
die in het donker moeilijk te onderscheiden
was en door voorbijgangers voor een dronket
landlooper was aangezien. Onmiddellijk wer
den dokter en politie t© Ede door hem gewaar
schuwd. Dr. can Leeuwen verwijderde den bijl
uit de wond- waarna door hem zoo goed mo
gelijk het eerste verband word aangelegd.
De verslagen© kon nog aanwijzingen ver
strekken omtrent den dader, met het gevolg,
dat dienzelfden nacht nog bij vrouw Waau-
■ders door <Jen Inspecteur van Politie werd ge.
arresteerd eeu zekere R., die bekende den slag
met den büi' aan W. te hebben toegebracht
doch het doet voorkomen uit zelfverdediging
to hebben «ohancteld.
In alleriil is d© zwaargewonde W. per auto
mobiel naar het ziekenhuis te Arnhem ver
voerd. Zijn toestand is bedenkelijk.
Voornoemde Inspecteur en de Majoor d©r
Pvijksveïdwaclit en veldwachter van den Brink
stelden onmiddellijk een uitgebreid onderzoek
in.
De bifl. geheel bebloed, is inbeslag genomen
Een bloedspoor duidde den weg aan, door W.
gegaan.
De verdachte is ter beschikking van den Of.
ficier van Justitie te Arnhem gesteld.
De zoon vau den veehandelaar J. Levy,
te Nieuweschans, zijn vader, die met een woes-
ten stier in een gracht was geraakt, willend»
redden, is daarbij verdronken.
In de Weistraat, nabij de Bilitstraat, te
Utrecht!, doet zich thalhs een merkwaardig
schouwspel voor, naar het „U. D." meldt. Vac
den hoek van de Maliestraat af, tot aan het huis
van dr. S., ziet men het trottoir ingenomen
door stoelen, tafels, kasten^ kortom een heelen
inboedel, voorts liggen er brandstoffen en wa(
al meer.
Wat is de zaak? De concierge van de Wil-
helminaschool heeft geschil gekregen met het
bestuur, dat liem had aangezegd binnen 14 da
gen zijn woning te ontruimen. En toen de man
hieraan niet voldeed, was het gevolg natuur
lijk: op straat. De concierge kon, zooals van
zelf spreekt in dien korten tijd geen woning
vinden en dies zit het gezin thans, onder po
litiebewaking, op stoelen voor-zijn oude woning
Allesbehalve benijdenswaardig in dit jaarge
tijde.
Te Helmond heeft zekere J. S. zijn
schoonzoon G. W. in een vlaag van woede met
een mes in het onderlijf gestoken. De toestand
van den getroffene is zeer bedenkelijk.
Te Delft zijn vijf werkvrouwen in dienst
van de studentensociëteit Phoenix gearresteerd,
wegens diefstal van eenige honderden stuks ta-
reeds te wachten aan een lange stellage, die
deed denken aan den winkel van 'n huidenkoop
man.
Het was stil in onze omgeving.we waren
blijkbaar de eerstende stilte was dus vrij
verklaarbaar, maar werd angstiger naarmate het
uur naderde, waarop de opvoering moest aan
vangen. Toen dit tijdstip reeds was verstreken
keken we elkaar in benauwend, hulpeloos zwijgen
aan en waren juist van Plan elkaar in onrust-
verwarring te omarmen- toen de spelleider met
de vermorzelende mededeeling kwam, dat de trein
in Nieuwersluis niet verder wou en alle artisten
bij zich had. Fluitend verliet de meneer ons
en wij stonden verbijsterd elkanders verstrarden
blik in te zuigen.
't Was bijna kwart voor achten.... en het
uur van aanvang stond vastgesteld op half-
acht 1
Vijf angst-minuten kropen akelig-langzaam
voorbij. We hoorden zenuwachtige telefoon ge
sprekken en verwarde uitroepen.
Telkens deed een dof al'to-getoeter ons ver
langend, rek-halzend opspnngen, maar als t dan
weer drukkend-stil bleef in de gangen zakten
we weer neer in hopclooze berusting. We fluis
terden allerlei nare dingen tot elkaar, omdat de
martelende stilte gewoonweg niet om aan te
hooren was
Opeens hielden we tegelijk den adem in....
we vernamen geroes van veel haastige stemmen,
snelle stappen in gangen en op de trappen, ge
bonk en gesmij t van tasscnen en openrukken en
dichtklappen van deuren.
Daar waren ze dus!
Hoe het kleeden, kappen- grimeeren en andere
voorbereiding in z'n werk ging weten we niet
Wel, dat ruim tien minuten na hebinnenstor
men der arfisten het 9pcl reeds in vollen gang
was.
't Was stil in de zaal t was stil achter het
tooneelniets hoorden we, dan de met klank
volle stem gezegde, vloeiende verzen van me
vrouw van der Horst en Jan Musch, die reeds ver
schillende avonden op zoo voortreffelijke wijze
het vernederde eerste menschenpaar hadden uit
gebeeld. Bij hen voegden zich Kaïn, Abel en an
deren en allengs stegendeactieen dc spanning en
allengs kwamen levendiger voor de oogen der
aondpchtiee hoorders de droeve gevolgen ven
sieu ecsislen zondeval.
Wij genoten veel en leerden veel en voelden
ons steeds meer de kleine, onbeteekenende dilet
tanten, in geen puntje schaduw konden staan
van menschen als Musch en zijn helpers.
De spelleider bewoog zich rustig, zeker van
zijn zaak, van de eene zijde naar de andere en
gaf korte fluister%evelen aan tooneelknechts
en electriciens. ,,'n Beetje lichter nu.Ginds
wat meer blauw.Denk straks om 't onweer
't Voetlicht wat "hooger nu"
„Wanneer komt de bliksem meneer
,vIk zal u wel waarschuwen als u bij me moet
komen.... u schakelt liier eerst 't licht op
stand, dan komt u naar beneden en loopt naar
de bliksem"
„Goed-meneer."
't Ging alles van zelf als 't waregeen
zenuwachtig gedraai en gevraag zooals bij lief
hebberij-avonden 't gebruik is.... ieder wist
z'n plaats en z'n werk en had zoo goed als geen
wenken noodig.
In de pauze kwamen ons nog 'n zestal dieren
huiden tegemoet't waren Haarlemsche
vrienden, die pas in 't derde bedrijf moesten
figureeren. Slechts 'n paar herkende ik ervan
de overigen moest ik aan de stemmen hooren,
wie 't aan den binnenkant waren.
In 't derde bedrijf beleefden we 'n angstig
kwartiertje. Daarin moest namelijk een kind 'n
zwijgende rol vervullen. Maar 't bestelde kind
was er niet. De haren van den regisseur maak
ten 'n collectieven hoogstandde spelleider
bleef geniepig-kalm. En omdat er niet een-
twee-drie 'n plaatsvervangend kind te vinden
was werd er in allerijl een vervaardigd van lap
pen en 'n kleedingstuk.'t moest voor dit
maal dan maar 'n bebé zijn, grootendeels ver
borgen tmder 't kleed der moederwat be
grijpelijk maar heel goed was óókEventjes
gauw werd er nog 'n wijziging in den tekst ge
bracht en gered waren we.
Toen kwam spoedig de groote scène, waann
Adam alle rampen voor zich ziet en bijna waan
zinnig wordt van smart en wanhoop. Dat was het
gedeelte, waarin wij moesten meeleven. En dat
moesten we inderdaad. Want 't spel van Musch
bereikte hier zijn hoogtepunt en was zóó gewel
dig en meeslepend, dat we onmogelijk anders
konden. We moesten.... moesten.... moes-
Pm me.... vnnt in waarheid ontroerde hij
or. cu maakte 011s ar.;: tig. Nog aangrijpenderJ
werd het toen Kaïn er bij kwam om zijn wroeging
uit te schreeuwen en onwillekeurig deinsden wa
terug bij den aanblik van dien door ziels-angsten
gefolterden mensch. Moesten we meer doen, dan
perplex staan of in afgrijzen het gelaat keeren
Het ging van zelf en was goed, zooals we na af
loop hoorden.
Langzaam viel 't scherm na 't laatste be
drijfdit geschiedde onder '11 stilte, waarbij
men 't vallen van herfstblaren zou hebben kun
nen hooren. Maar toen daver-donderde het ap
plaus der enthousiaste menigte door de volle -
zaal en drong en stuwde naar het tooneel, lang
en onweerstaanbaar.
Er kwamen kransen en bloemen voor de hoofd
personen en opnieuw loeide aan de grootschc
spontane uiting van dank, waardeering en hul
de voor het machtig-schoone werk der artisten
van Het Schouwtooneel.
Toen we in de kleedkamer kwamen, hoorden
we, dat de laatste trein over tien minuten zon
rijden.
Het werd 'n wild gehark naar kleedingstuk
ken en schoenen,- 'n stam voetend geworstel me*
sarrend-weigerende boordenknoopjes, onwil
lige veters en verkronkelde bretels en sokken.
Voor afschminken was geen tijd'11 veeg
over 't gelaat moest voorloopig voldoende zijn.
Buiten stonden de auto's te grom-wachten en
smeten ons hun schicbtig-makende licht-strie-
men in 't gezicht.
Als 'n wervelwind vlogen ze door de regenplas
sen en botsten stil voor 't lange stationsgebouw.
'11 Baar minuten later kronkelde de ijzeren
slang met de vurige oogen zich door den donke
ren nacht.
Rustig in de coupe-kussens gedoken kwamen
we tot de conclusie, dat we dien avond menschen
aan 't werk hadden gezien, die zich met harf
en ziel aan hun geliefkoosde ^unst wijden
een kunst, die, althans door hen, niet loutci
om den broode werd uitgeoefend.
G.N.
