isiiüoinii 10 koenen van ëiokpspier
Jubileumweek LAFAIJETTE
imm 11 vloot.
DEZE WEEK 10% KORTING.
Oanies- en Heisjeskleeding Lingeries
LEIDEN.
LISSE.
Bezuiniging bij 't leger.
L hoPen dat dit „voornemen" van
den Munster, ook spoedig in een „daad"
zal worden omgezet.
BIINENLAN0S6H NIEUWS.
LUCHTYERfEER.
Een Vickers-toestel in brand.
VERKEER EN POSTERIJEN.
YRAGENBUS.
Antw.: 5.
DE VERNIELING VAN HET
DUIN.
GRQGTE HOUTSTRAAT Hoek NieusSraai.
ZELDZAME GELEGENHEID OM DE NIEUWSTE MODELLEN
TEGEN ZEER VOORDEELiGEN PRIJS AAN TE SCHAFFEN
b.eitoaeastlvi door DE BPAAKKEBAHK.
NIET OFFICIEEL
LATERE KOERS
Grijs geworden.
►9-
kt
>1-
ar
n-
an
n.
ja
>n
a-
m
n
r.
1-
ld
.in
z.
>-
et
r-
r-
Zoo heeft ook dit jaar de sleutelstad
"weer op schitterende wijze het feest van
rijn ontzet gevierd.
Als inleiding tot de 3 October-feestvie-
ring had Zaterdagavond, ter gelegenheid
van het 35-jarig be>'aan der 3 October-
vereeniging de aanbieding -plaats va-n een
aiieuw vaandel aan het bestuur der ver-
eeniging.
Reeds Maandagmorgen vroeg werden
de vlaggen uitgestoken en was de stad in
feesttooi. De treinen en trams brachten
van alle kanten vreemdelingen aan en op
de toegangswegen was het niets vanwege
de tuffende auto's en motorrijwielen,
waar tusschen door duizenden fietsers
dch een weg hanen naar de feeststad.
De bedrijven stonden stil, de onderwijs
inrichtingen waren gesloten, evenals de
kantoren en. de winkels, die geen dage-
lijksche artikelen verkochten.
Te acht uur in den morgen vereenig-
den zich een paar duizend zangers en zan
geressen in i!/i tuin van i>et Laborato
rium tegenover het Park, waarin het
standbeeld van den beroemden burge
meester Van der Werff is geplaatst, en
voerden onder begeleiding van de muziek
een aantal dankpsalmen en oude en nieu
we nationale liederen uit, aangehoord
door duizenden belangstellenden.
Daarop volgde een nieuw nummer van
"et program. Een Geuzenvloot bestaande
113 platboomde schuiten, die leeftocht
aanvoerden, geconvoyeprd door vier ge
wapende sloepen kwamen te half negen bij
e vleetbrug de stad in om de haring en
lel wittebrood naar de Waag te brengen,
waar de uitdeeling zou plaats hebben. Bij
vorige gelegenheden ontbrak dit ook uit
'•islorisch oogpunt hoogst interessante
nummer. Deze intocht leverde een treffen-
en aanblik op. De vloot, die, dank zij de
medewerking der bemanning van de
kweekschool voor Zeevaart, oök aan-de
wchnische ischen voldeed, stond onder
p yan <'en Zeeuwsch.cn admiraal I-ouis
K e Boisot. Aanvoerders en manschappen
Waren gekleed in de uniformen van die
I a"en, waaraan d;e .minziek van pijpers en
lespelers van houten instrumenten mede-
nennnerdett.
Aan de Aalmarkt voor de Waag had
^V'dgens^de uitdeeling plaats van de in
■alrijke vaten dor'de schepen aangevoer-
e haring, met het witte brood. Onge
veer 2500 mannen en vrouwen werden
wet deze feestgave verblijd.
lon'C''llren('e dien tijd speelde het caril-
.Van den Stadhuistoren vaderlandsche
'iet de fontein op de Vischmarkt
sel'm waterstralen in het zonlicht
ij, V leren en waren de volksvermakolijk-
?n °P het feestterrein op bet „Schut-
Overal' V0"en gang"
tni„. Was het even druk en woelig
v c s 'waren oip het voorplein van de
cekschool voor Zeevaart de groepen
"r den 11 om anti eken Optocht bezig
-ie 1 op te stellen. Ook hiervoor was de
e angslelling groot, doch de nieuwsgieri
gen werden builen het hek gehouden, zij
moesten geduld hebben tol de anderhalf
kilometerlange stoet, gevormd door de
ruim 700 personen. wuarv:i.ri 2O0 te gnta-rcl
zich in Ireweging stelde.
Tc een uur ruim zette dé veelkleurige
stoet, groepen uit de Meesterwerken der
wereldliteratuur voorstellende zich in be
weging.
De stoeit, die even 1500 M. lang was,
wend gevormd 'dloor een 20-tal groepen,
voorstel lende thioiofd'persoiwn en treffende
loonpeilen uit verschllende meesterwer
ken van Nederl and scire en van builen-
L'nflsébe «drijvers van naam. Een aantal
vereenIgiingien had'dlen voor de vorming
ter groepen hun medewerking verleend
een zestal muziekkorpsen, waaronder
c geeoslumeerde, vroOlijkten den stoet.
P en het nieuwe vaandel werd mee door
W stud gereden.
r oorop reed het bestuur der 3-October-
veieeniging. De eerste groep werd ge-
v ormd <io or een belangwekkend toonaai
tut Vondel's Giiisbreciht van Am stel; daar
op volgden naar voiPentódienffle voo rstel-
hng'en uit de overwintering op Nova Zem-
Ma, van Tollens, uit «aartje Burgerhart
Van de dames Wolff en Deken.
Deze aardige groep vertoonde een
bruidspaar en de bruiloftgasten, terug van
de kerk, gereed zich aan den deftigen,
■naar vroolij.ken disoh te scharen. Max Ha.
Velaar, en daarna voornamelijk de aan-
*'°Tnst van Max HaveilaT te JLetfoa'k* vooTtg^-
s'éld floor de Ind-ologencilub en Indone
siërs en het verhaal van kapitein Pulver
uit den welbekenden roman van Jacob
van Jacob van Eennep: Ferdinand Stuyck.
aarna 'kregen buitenlandische schrij-
l1;u>T,,<Pn 'i°ur,l iCjharles Coster met Ti»!
PMe d'e ^nivor van J>e Maagd
van uilt Dmi omcibol^
van Cervantes de „R^der van de Droeve
Figuur vertoond.
Vervolgens worden <ie toeschouwers
.naar bet oude Griekenland
verplaatst,
door een voorstelling van Odvssea van
Homeruis en vandaar zelfs naar #e
'Sprookjeswereld door de uitbeelding v.m
éenige sprookjes van Andersen, voorge
steld door jonge leden der Meisjesgym-
■■astiekvereienigiag „BruwWMle". Kite»®
Voertuigjes met pony's bespannen, ver-
Voogden in deze aardige groep het sprook
jesachtige.
Dit je Engelsohe letterkunde waren
••|vanhoe" van Waller Scoll en Samuel
'ckwick van Charles Dickens vertegen-
v-oonUgj met daaruit zeer typische too-
heeltjes Felix Dahn's „Een strijd om
""te" voerde de belangstelling naar het
<n'de Italië en daarop, voorbereid door
*cr> muziekkorps in Tyroler costuum.
werden zij met episoden uit Von Schil-
er s „Wilhelm Telll" naar Zwitserland
verptaatst. Nu volgden nog groepen met
•frl?rSl('1'n"en Ekkebard (Von Schef-
'Nachi "Ali Baba" uit „Duizend en een
en !tjye 'Akbar" Van Limburg Brouwer
Stowe," al] Verhul van Harriet Beecher
kaners g<umJKs,olen m€l e-n Sroe<P Afrl"
Nierman, Vlit Pieter Marlis van A.
de de Chr. H. p ,n<"' blijkbare voorlief-
krachlen had h©Me haar beste
Wanneer men
stelling van dezen opi0'(,, a' aaTI de samen-
Knappert, dr. Van W als,P,r,°f'
Van der Nat hebben m* e"schllder
de costumeering groole zorB
dan zal men kunnen begrpijeil
ditmaal een stoet door hare straten ho„ft
tien trekken, die ook uit het o0(?punt
kunst en literatuur beteekenis heeft gehad
's-Avonds werd in den Schouwburg 'd€
«oeren-Opera of Kloris en Roosje opge.
v°ord, waarvoor zooveel belangstelling was
dat hedenavond de voorstelling zal moeten
worden herhaald.
In de Stadsgehoorzaak vergaderde de
Chr. Oranjevereeniging, die op hare wijze
liet herdenkingsfeest vierde, terwijl een
vroolijk avondfeest op het Schuttersland,
dat vol was met kermisvermakelijkheden,
met een schitterend vuurwerk aan het eind,
de feeslelijkheden besloot.
Te twaalf uur worden de feeslelijkheden
officieel gesloten.
In de stad bleef de drukte echter nog ge-
ruimen tijd voortduren.
Ongecorrigeerd.
Missie-feestavond. Zondagavond werd in
het gebouw van den Nederl. R.K. Volks
bond een Missie-feestavond gehouden ten
bate voor de Missie van den Weleerw.
Pater Luiten van Heemstede. De zaal was
tot in de uiterste hoeken gevuld of liever
tot stikkens toe vol. Het programma was
verdeeld in twee deelen en wel voor de
pauze „Missie-actie' en na de pauze pro
paganda". De feestavond werd ingezet
met een marsch door die Harmonie „St.
Giregorius" onderafd. van de Patronaten,
gevolgd dooreen ouverture. Door Pater
Luiten werd- vervolgens de feestavond ge
opend en het doel uiteengezet. Z.Eerw.
was bijzonder tevreden over de opkomst
want deze was de zesde uitvoering voor
het schoone doel, maar nog nimmer zag
hij zulk een enorme belangstelling. Thans
werd een begin gemaakt aan de afwerking
van het rijk voorziene programma. Opge
voerd werd „Pramebaram". de onbe
schaafde negeroperette in 2 bedrijven of
11 looneelen. De inhoud komt hierop
neer: Twee Hollandsche matrozen zijn in
Afrika van bun schip afgestapt en bel
binnenland in gereisd, waar zij een neger
in een hut ontmoeten waar zij kennis
mee maken. Deze is bereid' om onze ma
trozen het land van bruine menschen te
laten zien. Ze komen ten slotte in de Mis
sie terecht wat hun zeer interesseert.. Toch
is het verlangen naar Nederland groot; zij
nemen daarom ten slotte afscheid van de
negers en gaan voldaan naar lvun land
terug. De inhoud' van het stuk gaf een
mooi beeld van hel leven der onbeschaaf
de zwarten, maar ook zijn liefde voor de
missionarissen. Ook een stuik van het Mis
siewerk werd er in vertolkt. Den spelers
komt een woord van lof toe voor hun
prachtig, belangeloos, gegeven spel. Aan 't
einde werd aan den heer J. Schratma van
Hillegom, als zijnde de samensteller en
tevens medewerker een praehlig welver
diend bouquet aangeboden. Na deze opvoe
ring hield Pater Luiten een korte rede,
waarin hij dank bracht voor aller mede
werking hem hedenavond wederom be
loond. Hij meende hierin het bewijs te
zien van veler warm kloppende harten
voor het schoone doch zware missionaris-
senwerk. Z.Eerw. wees er echter op dat
de Katholieken nog veel te weinig doen
voor bet Missiewerk en stellen daar te
genover hoe offervaardig daartegenover de
andersdenkenden staan in zake steun voor
hunne zendelingen. Spreker saf een schels
van de ontberingen welke de Katholieke
missionaris te dragen heeft.
Daarom moeten de katholieken, waar
■mogelijik, a-odere gelegenheid benutten tot
steun voor het schoone missiewerk. Nu
van Hillegom welke met zijn leuke en
meermalen leerzame voordrachten de
zaal deed daveren van de bijval welke hij
mocht inoogsten. Allereerst werd door
hem voorgedragen „De Roomsche klok
ken beginnen te luiden," een stuk propa
ganda voor bet lezen 11 Roomsche bla
den en het verzekeren bij Roomsche
maatschappijen. Vervolgens trad1 hij op
als muzikale clown Tim Tom met zijn
flcxschenmuziek. Een praohtnummer. „Te
rug van de fuif," was een succesnummer,
terwijl de „Paratout" best voldeed. De
ZeerEerw. Pater deelde hierna mede dat
de entree had opgebracht 363 en de ge
houden collecte in de zaal voor zijn Mis
sie 97. Na nog een paar muzieknum
mers van „St. Gregorius*' ging men le
ongeveer 11 uur welvoldaan huiswaarts.
Met ingang van .gisteren is de melk
prijs met 2 cent verhoogd en bedraagt
thans '22 cent per liter!
IJMUIDEN.
DE LAGE MARKENKOERS.
Een dezer dagen te IJinnidën aangeko
men Duitsche b toomtrawier besomde ruim
14 duizend gulden of bij den lagen stand
der marken 460,000 mark. Ware het
schip een dag later gekomen, dan was
een half millioen mark verdiend. Onze
eigen trawlervloot ligt zoowat stil.
De „Tel." verneemt, dat het in 't
voornemen van den Minister Yan Oorlog
ligt, om het bureel „Mandateering" te
'sJEIage (onderdeel, van de militaire ad
ministratie van het leger) op te heffen.
Door deze opheffing zullen de aldaar
werkzaam zijnde officieren, een luite
nantkolonel, een kapitein en een luite
nant van de militaire administratie, be
nevens een aantal schrijvers overcompleet
komen waardoor een bezuiniging van
ndnstens f 80.000 per jaar wordt ver-
agen, terwijl geen enkel dienstbelang
des5e °pheffing verzet.
Bezuinigingen, waartegen geen enkel
dienstbelang zich verzet, behooren onver
wijld te worden ingevoerd. (Red.)
ONTSLAG EN PLAATSING VAN
BURGERWEE,KLIEDEN.
De M. v. 0. heeft bepaald, dat het
in het belang der betrokkenen gewenscht
wordt geaebt om bnrgerwexklieden, in
vasten dienst, die ten gevolge van op
heffing van of vermindering van ar
beid bij verschillende inrichtingen, enz.,
van het Leger overeenkomstig de bepa
lingen van het Arbeidsreglement zouden
moeten worden ontslagen, voor zooveel
mogelijk bij andere inrichtingen werk
zaam te stellen.
Hoofden van inrichtingen, als bedoeld
in het „Arbeidsreglement" zijn verplicht
in elk voorkomend geval dat burger
werklieden in vasten dienst binnenkort
voor ontslag in aanmerking zouden moe
ten worden gebracht, daarvan ten spoe
digste mededeeling te, doen aan het De
partement van Oorlog (Bureau Arbeid
en Sociale Zaken) door inzending van
een opgaaf, ingericht overeenkomstig het
bij deze beschikking behoorende model.
Een nominatieve opgaaf van het thans
in dienst zijnde tijdelijke personeel wordt
vóór 10 October a.s. van evengenoemde
Hoofden tegemoet gezien, met vermel
ding van den nog onverschenen duur
der tewerkstelling.
Van bet ontstaan van vacatures behoort
eveneens aan het Departement opgaaf
te worden gedaan.
Tot aanstelling van personeel mag zon
der machtiging van het Departement van
Oorlog niet worden overgegaan.
INVOERING VAN 2 FORMATEN IN
DE PASPOORTEN.
Blijkens het antwoord van don Mi
nister van Binnenl. Zaken aan den heer
van Embden betreffende paspoorten, zal
binnenkort worden overgegaan tot de
invoering van twee formaten van Ne~
derlandsche buitenlandsehe paspoorten,
waarvan hét eene, dikkere formaat be
stemd zal zijn om te .worden afgegeven
aan personen, die ten gevolge van hun
ambt of beroep zich dikwijls naar het
buitenland moeten begeven, terwijl het
andere, dunnere formaat bestemd zal zijn
voor hen, die slechts voor een gering
aantal reizen een buitenlandseh paspoort
behoeven.
OORLOGSSCHADE.
.De eischen tot vergoeding van eorlogs-
scibaïie :aan Nederloinidlsehe schepen bedra
gen 40 millioen dol! air.
Faillissementen in Nederland. Vol
gens mededeeling van het Handelsinfor
matiebureau van Van der Graaf Co.'s
Bureaux voor den 'Handel zijn over de'
afgeloopen week, eindigende 30 Septem
ber in Nederland 'uitgesproken 53 faillis
sementen tegen 30 faillissementen in de
zelfde week van bet vorige jaar.
Van 1 Januari tot en met 30 Sept. 1921
1544 faillissementen tegenover 988 over
hetzelfde tijdperk van het vorige jaar.
Vijf -personen gedood.
Een Vickers-Vimy-toestel maakto
Maandag een proefvlucht boven Mana-
ton in Kent. Door den hevigen wind
werd het op den grond geslagen, waar
door het in brand vloog. De vijf in
zittenden, de bestuurder Beals en een
viertal, meehaniciens, kwamen in de vlam
men om.
ILET STAANGELD BIJ DE
SPOORWEGEN.
Met het oog op den thans verbeter
den algemeenen toestand hebben de
spoorwegmaatschappijen zich bereid ver
klaard, voortaan den Zaterdagmiddag van
1 tot 6 uur, indien de los- of laad-
termijnen nog niet te 1 uur verstreken
zijn, bij de berekening van staangeld
van goederen, buiten beschouwing te la
ten.
Door dien maatregel is aan den
uitgesproken wensch van tal van fabri
kanten en handelaren voldaan.
Toeslag in D-treincn. Door de di
rectie der Nederlandsche Spoorwegen is
bepahld, dat in de drie volgende gevallen
de toeslag voor D-treinen niet geheven
behoeft te worden:
ic. van reizigers, dié genoegen moeten
nemen met een zitplaats, die gemaakt is
door de armleuning op te slaan;
2e. van reizigers, die zich met een
staanplaats tevreden moeten stellen;
3c. van reizigers, aan wie een zitplaats
wordt aangewezen in een lagere klasse
dan waarvoor hun plaatsbewijs geldig is.
(„Volk".)
een dieihle groene mat, die dooi- stroom
ea golven niet makkelijk wordt verbro- j'
ken, maar meestal is liet zand. niet slib
rijk genoeg, om zoio'11 weelderiger) plan-
tengoei te handhaven. De stormen rich
ten dikwijls groote schade aan. maar op
den duur, geloof ik, toch niet zooveel
als dé dagelijks terugkeerende eb- en
vloedstrooin. die gestadig sommige dee
len van ons strand en onze duinen af
knabbelt. Om het duin te behouden moe
ten dan kostbare en kunstige verdedi
gingswerken worden' aangelegd, de strand
hoofden op Walcheren langs bet West-
land, bij, Petten en op Vlieland. Laat men
de bedreigde plekken zonder kunstmatige
verdediging, dan wint de zee gestadig
veld! Zoo snijdt de vloedisitnoom ieder en
dag van, Rottum's westzijde een schijfje
af «n als het aan den Oostkant niet even
snel aangroeide, zou dit eiland al lang
verdwenen zijn. Nu vepplaatst het zich
■voortdurend oostwaarts, eeuwig jong.
De wind is alleen hinderlijk wanneer
het plantenkeed' ontbreekt. Als in de jon
ge duinen die plantengroei geen gelijken
tred kan houden met den zandiaanivoer,
blijven ze kaal en beweeglijk: een gevaar
voor de oudere duimen of voor liet bin
nenland en het is dikwijls noodig ze
kunstmatig vast te leggen, wat meestal ge
beurt door besteken met helm, mei bun
dels van stroowisschen of ook wel door
bet oprichten van teenen horden en ha
gen, dikwijls zeer ikunstig en bewonde
renswaardig werk. In dén regel echter is
een portie omslandaghcder die planten
groei voldoende, als er maar geen gemor
rel is van menschen en konijnen, sclia
en geiten. Zoo gauw de jonge
Vr.: Hoeveel "Godispenning wordt ge
geven aan een meisje dat 300 'sjaars
verdient?
Vr. van J. C. S. te B.
Antw. Doet u de moeite eens en kom
met uw geval naar het R. K. Bureau
voor Arbeidsrecht te Haarlem. Het
houdt Dinsdagavond van half negen tot
half tien zitting in het gebouw „St.
êavo", Smedestraat, Haarlem. Of stel
uw vraag duidelijker. Wij begrijpen den
toestand niet geheel uil uw schrijven.
Vr. 1. Is het geoorloofd aardappelen
(ronde eigenheimers) naar. Parijs te zen
den? ij
2. Zoo ja. welke formaliteiten zijn hier
voor noodig?
Antw. I. Ja.
Wendt u tot bet goederenbureaiu der
H. IJ. S. M. of tot het bureau van v.
Gend en Loos.
Vr. van V. K. te V.
Antw. 1. De huurprijs wordt bepaald
door den Minister van Arbeid.
2. Volgens den minister dient de huur
prijs ..zoo hoog mogelijk" te zijn. Bij zijn
berekening gaat hij uit vaai de bouwkos
ten. Hij bepaalt dan welk bedrag aan
huur moet worden opgebracht en stelt
een gemiddelden huurprijs vast. Laat ons
zeggen van 6 per week en per woning.
De vereeniging moet dan zorgen dat die
gemiddelde huurprijs wordt opgebracht
door geen huurders aan Ie nemen, die
dezen huurprijs niet betalen kunnen.
Het is de meening van den Minister
maar een meening, waaraan de vereeni
ging zich te 'houden heeft! dat één
zesde a één zevende yan het inkomen aan
huur kan worden opgebracht. Onder in
komen wordt verstaan het loon (ook kin
dertoeslag) van den kostwinner, plus de
helft van het inkomen der inwonende
kinderen boven de 15 jaar.
3. Voor welke gemeente?
Vr. Kunt u mij ook zeggen waar ik
mij moet vervoegen vo.or een R.K.
Zangvereeniging voor jonge dames,
leeftijd, ongeveer 16 jaar.
Antw. Wendt u eens tot mcj. Else
Wille, Frans Halsplein 9.
De zee en de wind, die het duin heb
ben opgebouwd, bedreigen liet ook weer
onophoudelijk met ondergang en zelfs het
regenwater, dat doorgaans zoo'11 heil-
zannen invloed heeft, kan soms vernieti
gend optreden. De eenige natuurlijke be
schermer van het duin is 't plantenkleed,
aldus de heer Jac. P. Thijsse in de „Tel.
Tegen het geweld van die zee kunnen
de planten weinig uitrichten. Wel vormen
zij onder gunstige omstandigheden soms
pen
ko-
iheb-
mijntjes 'de kinderkamer verlaten
ben, gaan zij graven. Dat is voor hen
een natuurlijke bezigheid, in 't eerst mrs-
sdhiien een spél. Bij hondenden krabben
ze .kleine groefjes in den grond, aan
vankelijk zonder 'beteekenis,. Later gaan
ze grootene holen graven, en 't uitgewor
pen zand wordt uitgespreid over de plan
ten. Wanneer het nu flink gaal waaien,
dan kunt gie gemakkelijk zien hoe de
wind elk van die openingen wijder uil-
blaast en zoo ontstaan de witte windbui-
ten, die zich .kunnen uitbreiden tot.groote
geulen, .honderden meters lang, Dentallen
m eters breed', formeel e ravijnen van oog
verblindend wit zand. Als ze zeer diep
worden uitgeblazen, dan komt ten slotte
vochtige bodem te voorschijn) waarop
de wind geen vat meer heeft en daar
ontwikkelt zich dan weer de karakteris
tieke plantengroei dér diuauipa.nnen. Iedere
onvoorzichtige graverij kan dergelijke ge
volgen hebben. Zefs de brave z!i vermeen
wen richten soms plaatselijk groot onheil
aan, doordat ze de moshelliinigen kaal
plukken, om haar nesten te bedekken en
doordat ze op de staanplaatsen ïederen
plantengroei onmogelijk maken, Dat ge
beurt meest in ouidie, onvruchtbare dui
men. In Kenmemerland zijn prachtige dui
men vernield, doordat het garnizoen van
Haarlem er een oefeningsterrein had ver
kregen. Ook heb ik kale duinpaden zich
zien uitbreiden tot groote wimdlgeUlen^ en
oen enkele stap vam een puntig gehield
laarsje een mooi btoetm.emdielletje zien
wegvagen, Maar daar had ook de stort
regen schuld aan.
Op goedé dichtbegroeide dluinen kan de
stortregen geen schade doen .Het neer
plassend© water wordt opgevangen d.oor
de Waderen van boomen en struiken,
dtoor gras en kruiden en vooral door het
mos en dringt d'an in den bodem, die
onder begroeiing gemakkelijk het water
opneemt. En valt er eens buitengewoon
veel water, zoodot zioh regeiibeefkjes vor
men, dan zijn die toch niet bij machte
oirn het plantenkleed' te verb reken en uil-
spoelnig te vierooorzaken. Maar waar de
planten karig staan, neemt liet zand wa
ter zeer moeilijk op. Dadelijk vormen
zich regenbeekjes en als dan op een plek
de bovenkorst verbroken is, wordt bet
zand door de stroompjes uit,gekolkt en
er ontstaan aanzienlijke geulen, waarlangs
al meer en meer water afvloeit, dat groo
te zand.maissa's vervoert, d'ie ten slotte
worden uitgespreid' op de lager plaatsen.
Dat spoelzand' en bet blootgelegde zand
in de geulen wordt, als het droogt, weer
verder vervoerd en verwerkt door den
wind. In dezen drogen aoimer 'hébben stort
buien in liet duin ontzettend' veel schade
aangericht, temeer omdat de plantengroei
door de droogte zooveel 'had geledlen.
Wij kunnen bet niet dikwijls genoeg
herhalen: het duin kan alleen bliiven be
staan door den plantengroei. Vandaar ook
dat het koniin door zijn vreterij nog veel
en veel schadelijker wordt dan door ziin
graverii. Dat beest vreet van alles, de
©ene plant liever dan de andere, maar in
geval van nood ook de planten die ge
bonkt staan als „koniiuenproef." De konij
nen hebben een groole voorliefde voor Het
nieuwe en jeugdige. Zoo gauw er nieuw
plantsoen in de duinen is gezet, zitten ze
er met hun snijtanden aan. Jonge spruiten
wondien afgeknaagd zoodra ze tóch ver-
toonen, Als er sneeuw ligt. moeten ze tóch
beperken tot heesters en hoornen en dan
wordt menig heestertje volkomen kaalge-
sch'ild, vooral wanneer er kleine konijntjes
zijn, want die klauteren tot in de jonge
twijgen. De oudere vergenoegen tóclh er
mee met de stammen kaal tie knagen, zoo
ver ze reiken kunnen, opgericht op hun
acihterpooten. Dergelijke struiken moeten
dan dood gaan, tenzij ze uit den grond
nog tijidig nieuwe spruiten kunnen vormen,
zooals de kardinaalsmuls en de heihans,
doen, die zich dan ook tot vreugd van
ieder, d'ie de mooie vruchten bewonderd,
kunnen handhaven in duinen die geiheel
door konijnen verpest zijn. Maar uitbrei
den kunnen zij zioh niet, want elk kiem-
plantje wordt door de konijnen vernietigd.
Hierin ligt wel de grootste schade die
konijnen, schapen en geiten aanrichten; ze
verhinderen den groei van nieuwe planten.
Zoo l ra we dan ook in de duinen een stuk
good aflieinen en de konijnen er uit
verdrijven, verandert er de plantengroei
binnen liet jaar en in een paar jaren tijd
kan een tbetreJékelijik kaal stuk veranderen
in oen zeer mooi aankomend bosclbjc met
ondergroei van velerlei bloemen. In ons
duin hadden we een jaar of tien geleden
een grooten overvloed van de breedbladige
wespenoTchis, een zeer mooie en belang
wekkende bloem. Toen zijn de konijnen
gekomen en die hebben met groole nauw
gezetheid telkens de nieuwe spruiten afge
knaagd, zoodra de bloemknoppen zich
vertoonden en twee jaar geleden groeide
luier geen enkele wespenotcihis meer. Toen
'is een stukje van dat duin afgerasterd en
meteen is de wespenorcJuis weer yer-
seihepeu-
BERLIJN
2.51
2 53
Baakpapicr
2 61
2 59
PAKIJS.
22 05
22.12
Bankpapier
22 10
22.17! 4
BRUSSEL
21 75
21 82i 2
Bankpapier
21 80
21.877,
WEENEN
0 17
D.19
Bankpapier
0.14
0.17
LONDEN
11 6 S'4
11 64i4
Bankpapier
11 C612
11.677,
STOCKHOLM
69 60
69.80
KOPENHAGEN
56.- i
5 3.5J
CHRISTIAN iA
38.10
ZWITSERLAND
£d 27
54.3.
NE-WYORK
3.11
3.12
Aiiles wat ik van de-vreterij der konij
nen vertéld heb, gekit ook voor de
schapen en geiten. Ook die houden het
duin kaal en bedenkelijk. Ik heb u mis
schien wel eens verleid, hoe wij alleen
door het verjagen van een paar geiten een
uitgestrekt berkenbosch hebben verkregen.
Op verschillende plaatsen in onze duimen
hebben de geiten en schapen een steer
speciaal aanzien aan het landschap weten
te geven, een interessanten, maar foei-
leelijken evenwichtstoestand tusschen hun
vraatzucht en het weerstandsvermogen van
enkele planten, zooals Ihei en hagedoom,
diie ge er in vreemdsoortig besnoeide en
vergroeide exemplaren kunt aantreffen.
Die konijnen, schapen en geiten zijn
vreemdelingen in ons duim. Er zijn echter
ook wel inboorlingen, die er schadelijk
optreden, zooalis sommige soorten van ral
len en muizen en ook allerlei insecten.
Daarover behoeven we ons echter niet
te verontrusten, want die worden ssel
omdter den duim gehouden door andere
dieren, die in een normaal duin nooit ont
breken.
Wij kunnen dius gerust zeggen,
dat af
gezien van zee en stroomen er geen be
duchtheid behoeft te bestaan voor onder
gang van liet duin, indien wij maar alles
nalaten, waardoor de plantengroei zou
kunnen worden gestoord of belemmerd.
Hel: duin is een geheel, dat zichzélf Hl
stand -kan houden.
In een Fransch tijdschrift vonden we
onlangs een opstel, dat prof. Metehiu-
koff, de bekende leider van het Insti
tuut Pasteur- te Parijs, .over het gnjS
worden schreef.
Wij ontleenen aan dit artikel het vol
gende, dat ons nog al belangwekkend
lijkt:
Langen tijd heeft men er aan getwij
feld, of do bewering, dat iemand's ha
ren in één nacht grijs kunne» worden,
overdreven was. Men veronderstelde
zelfs, dat er bedrog in het spel was;
zulk plotseling grijs-worden der haren
werd verklaard, daeht men, door het
feit, dat de persoon in kwestie vergeten
had ze te verven.
Prof. Metchnikoff nu, beweert uit
drukkelijk, dat de haren in één nacht,
zelfs in korten tijd grijs kunnen worden.
Spoorwegongelukken zijn oorzaak ge
weest van verscheidene gevallen van plot
selinge grijswording.
De gevallen van grijswording der ha
ren, min of meer compleet, die zich m
het tijdvak van 5 of 6 dagen ontwikkeld
hebben, zijn vrij talrijk, en zijn door ver
schillende opmerkers waargenomen. Daar
in deze voorbeelden het gevoel van schrik
en de levendige beroeringen een zeer
pro:)te rol spelen, komt men tot de con-
clüssie, dat de haren in zeer nauw ver
band met het overige van het lichaam
staan en dat zij moeten worden be
schouwd als levende deelen van het men-
schelijk lichaam.
Om zich er van te overtuigen, is het
nuttig, een oogopslag te werpen op do
microscopische samenstelling van onze
haren en haarden.
Laat ons daarvoor nemen kleine uit
treksels van verschillend liaar, bevoch
tigd met een droppel water, en laten
wij die onderzoeken met een microscoop,
die 100 tot 150 maal vergroot. Wij zul
len tóen dat het haar zich voordoet on
der den vorm van een dikko stam, sa
mengesteld uit een groote hoeveelheid
kléine, langwerpige en zeer dunne schil
fers. In het dikste deel van deze kleine
bestanddeelen zullen wij uiterst kleine
pigmentkorreltjes vinden van zwarte,
bruine en gele kleur, al naar de kleur
is van het haar, dat wij voor onze studie
gekozen hebben. Om de kleine spilvor-
migo schilfers af te scheiden, is het
noodzakelijk, het haar met een sterk zuur
to behandelen, zooals bijv. mot vitriool.
Maar ondor de haarsoorten, ondor-
worpen aan het microscopisch onderzoek,
aal or zich zeker een of meerdere be
vinden, die ons zullen doen zien, be
halve de vermelde schilfers, een kern,
die bestaat uit een serie boven elkaar
geplaatste plaatjes. Deze vormen een sta
pel, als het ware van miniatuur-bordjes,
waarvan de een op den ander gelegd is.
Ieder van deze plaatjes is samengesteld
uit een lichaam, dat men gewoonlijk aan
duidt met den naam van „cel" en dat de
bijzonderheden van de eenvoudigste le
vende wezens vertegenwoordigd. Deze
cellen van het haarmerg doen een cen
trale „kern" bemerken, rond of ovaal)
waarin pigmentkorrols zich bevinden, ge
heel en al gelijk aan die, welke wij gezien
hebben in de spilvormige wegeltjes van
den omtrek laag van 't haar. De beschou
wing van de mergcellen van de haren en
de baarden (de bouw is van beide gelijk)
zal ons overtuigen van hun leven. Lij ver
toornen vorm- en kleurveranderingen die er
op wijzen dat er in hun binnenste ver
schijnselen van beweging en leven zich
voordoen. Hel pigment, zoo overvloedig
bij het 'begin, v. .mindert meer en meer en
vele merge.Hen v orden er langzamerhand
geheel van beroofd.
Dan maken eenige der. cellen zich los
van de naastbijliggende. Zij worden bewe
gelijk en beginnen verlengingen te doer
groeien, niet behulp waarvan zij pigment-
korreltjes van den buitenlaag van liet haar
naar zich toehalen. De mergcellen worden
aldus veel actiever, dan zij te voren waren,
zij verzwolgen het grootste gedeelte of
zelfs het geheele pigment dat hen omringt,
hetgeen noodzakelijkerwijze meebrengt,
dat het betreffende gedeelte van het haar
meer of minder grijs wordt. Op dat oogen-
blik ziet men in het binnenste van een
grijswordend haar, naast overblijfselen
van pigmentkorrels van de buitenste, een
zeker getal vrijp cellen, voorzien van ver
lenging en vol opgeslokt pigment.
Men kan ook de beweging van het haar
(der mergcellen) vergelijken met het ont
waken van heel kleine huisjesslakken. Ge
durende hun slaap blijven deze huisjes
slakken onbeweeglijk en werkeloos, even
als de mergcellen, wanneer ze slapelvor-
mig de een op de ander zijn y- aatst. Door
uit hun verstijving te ontwaren, doen de
huisjesslakken uit hun schelp de voelho
rens komen en de poot, met welken zij
verschillende bewegingen maken. Dank zij
dat alles stellen tóch in beweging, worder
werkzaam en haasten zich het voedsel tr
verslinden, dat zich binnen hun bcreil
bevindt.
De mergcellen, die zich in beweging
stellen, verslinden het pigment van d<
schorslaag van het haar en brengen het
over, hetzij naar den wortel, hetzij naar
buiten. Dezelfde verschijnselen doen zich
ook voor m de haren, die hun kl^ir ver
liezen.
Het .grijswonden der haren en baarden
is dus het Tesultaat van de levendige werk-
zaamheiidi van de mergcellen, die het pig.
ment verslinden en het naar elders over
brengen.
Gedurende langen tijd veronderstelde
men. dat de haren grijs werden tengevolge
van het doordringen van de lucht in hun
binnenste. Wanneer men de luchtblaasjes
onderzoekt op een donkeren grond, ziét
men gemakkelijk, dat zij een verzilverd
wit voorkomen hebben. Om zich van de
zaak' te vergewissen, heeft men slechts eer
droppel kleurlooze, voldoende dikke vloei
stof te gieten, 'bijv. een droppel speeksel of
wit van een geklopt ei, op een zwarten
grond.
Het is onbetwistbaar, dat de lucht kan
doordringen in de haren en in de baanden,
maar haar hoeveelheid is onvoldoende, om
bet grijswonden te verklaren. Er zijn ha
ren, die lucht bevatten en die evenwel
goed gepigmenteerd zijn; evenals er geheel
grijze haren zijn, die geen lucht bevatten.
Het grijs worden der hanen en haarden
is niet het resultaat van de doordringing
der lucht, maar de verdwijning van hét
pigment dat zich openbaart door de fus-
sehenkomst van de inbeweging gebrachte
cellen van den merg laag.
Dit feit, dat proefondervindelijk is ge
constateerd ten opzichte van de haren van
man en vrouw, ook ten opzichte van baar
den van mannen, is geschikt om verschil
lende verschijnselen van grijswording te
verklaren. Aldus moet de 'bijna voltooide
grijswording worden toegeschreven aan
een zeer groote overspanning van de pig-
mentophage cellen. Onder den invloed
van schrik of van een zeer sterke ontroe
ring, moet het organisme een substantie
voortbrengen, welke ageert op deze cellen,
door hun vermogen om zich van de ge'-
nigmen teerde korrel meester te maken te
vorhoogen.
De mergcellen, heiast met pigment, krui
pen In de. dikte van het haar, richten zich
naar den wortel of daarbuiten. In deze
omstandigheden hullen zij 't haar uit. laten
daar voren die zich gemakkelijk met lucht
kunnen vullen. Men boqrijnt dus waarom
een haar. dat op weg is grijs te worden,
kan worden gevuld met luchtblaasjes, die
van bulten 'komen.
Het grijs wonden der haren en der haar
den, die bel duid'eliikste bewijs is van hel
hegi-n van den ouderdom, kan als voor
beeld dienen van hel mechanisme waardoor
de uit ouderdom voortkomende verandé-
deringen tot stand komen.
In de haren is liet de overspanning van
zekere beweegbare en vraatzuchtige celten
-lie het pigment doen verdwijnen; on de
zelfde manier als in d'e andere organen. ge;
Hike C'-l' n d-e elementen die de belangrijk
ste rol in het leven van h«t organisme
spelen, bederven en vernielen.
