BERICHT. I m Het centraal bureau vani^f^ s-jft Éuitengewsne Vergadering, Dit nummer bestaat uit twee bladen.Eerste blad Katholieke organisaties. R.K. Kiesvereeniging Stadsnieuws. !j DAMIAATJES BAANDAG 9 JANUARI 1922 44ste JAARGANG No. 1403/ FRANCO PER POST PER KWART. BIJ VOORUITBETAL1NG f 3.5 NASSAULAAN 49, HAARLEM. TELEFOON 1426, 2741 EN 1748. POSTREKENING No. 5970. ADVERTENTIÊN 35 CENTS PER REGEL. DIJ CONTRACT BELANGRIJKE KORTING. Abonné's, die te klagen hebben over onrêgeinistïge ri slechte bezorging der Nieuwe Haarlemsdje Courant, worden dringend verzocht, dit onmiddellijk \hriitelijk te berichten aan de Administratie N. H. Courant, of mondeling aan onze Bureaux, Nassaulaan 49. ADMINISTRATIE N. ïi. COURANT. 'te kunnen doen dan het Comité het- I welk de eerste stappen had gezet, be- fstendigen en was zoo welwillend de Wanneer men aan de idee van in-1plaats, die zijn landgenoot, mr. Ed- ternationalisatie, die over de geheele warc* Hearn, Oversea Commissioner wereld voortdurend veld wint, de volle ïderKnights of Columbus, daarm had aandacht wijdt, dan komt men tot de j 1 m ,e nemen- overtuiging dat ook voor de Katho-f Allereerst werden nu eenvoudige licken deze „eenheid, die macht [statuten ontworpen, welke de volgen- maakt" van groot belang moet zijn. Zeker, in hun algemeene Moederkerk zijn zij sterk door eenheid van geloofs- en zedenleer, maar waar liet geldt associatie op gebied van onderwijs en wetenschap, van werken van socialen aard en van naastenliefde, van pers en propaganda, daar zien wij l\en, door het gemis van het wereldverband, bij al hun sterkte nog betrekkelijk zwak in hun nationaal isolement. De verschillende, bij alle volkeren en in alle landen reeds bestaande or ganisaties met uitsluiting van de zuiver godsdienstige en politieke door een ondcrlingen band vereenigen niet behoud nochtans van eiker auto nomie, mag in het groot en moeilijk tijdsgewricht, dat wij doorleven, niet alleen wenschelijk, maar veilig nood zakelijk worden genoemd. Ten einde dit doel te bereiken heeft zich reeds 'geruimen tijd geleden een comité gevormd, bestaande uit vijf personen van verschillende nationali teit en ieder reeds werkzaam op een bepaald gedeelte van het geheele ter rein. Wijl intussclien de zaak waarom het gaat een internationaal karakter heeft, wilde het Comité niets onder nemen zonder zich vooraf en vooral vergewist te hebben van de inzichten des H. Vaders zclven. In een particu liere audiëntie, verleend aan een der leden in het midden van 1919, heeft 2. H. Beneaictus XV het plan „goed verklaard, overwegende dat de bedoe ling was, lo. alleen katholieke orga nisaties te vereenigen, en 2o. in alle vraagstukken, waarin de H. Stoel zich uitsluitend de beslissing voor behoudt, Rome te zullen volgen. Daarna hebben de leden, elk in eigen land, de goedkeuring en instemming de punten bevatten Doel en middelen, als boven om schreven. Definitieve plaats van het Centraal Bureau, Rome. Indeeling vier departementen 1. Onderwijs en Wetenschap; 2. Eigenlijk sociale werken 3. Sociaal-charitatieve werken 3. Pers en Propaganda. Financien een uit giften te creëeren kapitaal voor de oprichting van het Bureau en zijn instandhou ding gedurende de eerste jaren, benevens vrijwillige bijdragen van de organisaties die zich als lid bij het Bureau hebben aangeslo ten, legaten, enz. Leden. Elke organisatie, goedgekeurd door den Bisschop van het Dio cees en, daar, waar dat vercischt wordt, wettelijk erkend, waarvan het Bestuur aansluiting heeft aangevraagd. Bestuur. Een Raad van Actie, bestaan de uit den Directeur van het Centraal Bureau en de chefs der Departementen. De leden van dezen Raad worden gekozen door den Algemeenen Raad. De leden van den Algemeenen Raad wor den benoemd voor een tijdperk van drie jaren door Z. H. den Paus of door een Kardinaal- Bcrcherinheer van het Werk, aangewezen door Z. H. Als eerste Algemeene Raad worde door Z. H. bevestigd het door Mgr. Schrembs benoemde Comité van voorbe reiding. Eereraad. Als leden hiervan zullen eerbiecliglijk worden uitgenoo- digd Prinsen der Kerk, in elk land één. Dit ontwerp-statuten aan een alge pevraa^d van den daarvoor aangevve- meene vergadering van gevolmach- der Kerk en van enkele ge- tigden der organisaties ter beoordee- e personen in hetvereeni ling en goedkeuring voorleggen, ware i. Zij mochten bij allen geweest, voormtloopen op het werk .tlcle sympathie voor het plan waarvoor het Centraal Bureau in het t!U|en. leven wordt geroepen immers dit ver bemoedigd door ue instemming onderstelde reeds het tot stand geko net denkbeeld, betuigd door het men zijn van de toenadering der ver- rhoo^ste kerkelijk gezag en zoovele schillende organisaties, welke men met ter zake"bevoegden, heeft het Comité en door het Centraal Bureau hoopt daarop enkele vertegenwoordigers van te verkrijgen. Aangcz.en het zeer eenige organisaties uit verschillende sober gchouuen ontwrp geheel den landen in vertrouwelijke bijeenkomst geest weergeeft van de gehouden voor- uitgenoodigd, teneinde te geraken vergadering, heeft men nu aangeno- tot een plan van uitvoering dat ver- men, dat de dair vertegenwoordigde moedeliik aller medewerking zou ver- organisa+ies zich met den inhoud kun- krijgen "en waarmede men met kans nen vereenig.-n b<» 'endien heeft men op .-vucccb zou kunnen beginnen. Deze zich verzekerd dat dit ook het geval vergadering, waarbij 'n dertigtal ver- is met die, welke Jaar niet vertegen- cmigingcn uit acht landen waren ver- woordigd zijn geweesteindelijk heeft t -genwoordigd, aanvaardde eenstem- men alles voorgelegd aan het oordeel mig het beginsel van toenadering der van den H. Vader, overtuigd, dat organisaties van alle landen en sprak diens hoogc goedkeuring dcor elke zich, insgelijks eenstemmig, uit, ter organisatie volgaarne bereiking van dit doel, een Centraal Bureau op te richten, dat zich in ver binding zou stellen met de over de geheele wereld verspreide organisa ties. Dit Centraal bureau zal dan coo. middel van briefwisseling, doo." het uitgeven van een jaarboek en een tijd schrift, de verschillende organisaties inlichten over elkanders bestaan, streving, arbeid en succesbevorde ren de oprichting van organisalies waar ze nut kunnen stichten, maar waar ze nog niet zijn eindelijk aan sporen tot en zoo mogelijk helpen bij actie, daar waar de gemeenschappelij ke katholieke belangen dat vragen. Als gevolg van de betrekkingen tus- ichen het Centraal Bureau en de or ganisaties, op deze wijze aangeknoopt, zal dan langs geleidelijken weg en als vanzelf, de onderlinge band tot «and komen en zoo de gewensebte vvhontstaan, niet opgelegd door De %et>111 aar gegroeid uit het leven. 1921 vt0rk3dering, op 2 en 3 Februari v"r7;tu parijs gehouden, koos tot SchrÏÏ ÏI fi D- MSr' J0SCPl" /Ahim 9- D„ destijds Bisschop u3! vv nrttTi?ledo en President van £e j? hnlipk Rr «.Leekenactie" bij het ka ho c JUr_eau der Vereenigde Staten, die, op .uitdrukkelijk verlan gen van Z. H. den Paus, de tot hem gerichte uitnoodigmg had aangeno als voldoende sanctie wordt aanvaard. De H. Vader, zich voorbehoudend het onderzoek van een plan tot fede ratie van de katholieke orga iisaties er geheele wereld, heeft het ontwerp statuten van het Centraal Bureau zijn veile aandacht wel gelieven te schen ken en enkele behartigenswaardige en natuu"l:jk ook behartigde opmerkin gen makt. Zoo gaf bijv. bij het artikel „Financiën" Z. H. den raad een „Comité van Stichters" in het le ven te roepen, waarmede men aan personen en groepen de gelegenheid biedt een aanzienlijke bijdrage te of feren en zoo blijk van bijzondere be langstelling te geven. Op de vraag naar een formeele goedkeuring antwoordde de Paus„de Bisschop dient niet het Doopsel, maar het Vormsel toe." Toch, in het verlangen om bij te dra gen in de onkosten die de organisatie van het Centraal Bureau zou veroor zaken, schonk de H. Vader een gift van 25000 lire en werd daardoor de eerste Stichter. Met deze even zeldzv.u.o als waarde volle aanmoediging heek het Comité zich toen gericht tot de Prinsen der Kerk, in elk land tot één, met het eer biedig verzoek het «erelidmaatschap van het Centraal Bureau wel te willen aanvaarden. Het Comité acht zich ge lukkig te kunnen mededeelen dat tot nien. Zij verzocht t'aren doorluchtigen heden van de volgende hoogwaardig- voorzitter een klem Comité te kiezen, j heidsbekleeders een gunstig antwoord de uitvoering van het eenstemmig ji® ontvangen HAARLEM Namens het Bestuur roept ondergeteekend# ALLE LEDEN der R.K. Kiesvereeniging op, tot bijwoning eener op DINSDAG 10 JANUAR11922, des avonds 8 uur in St. Bavo. Agenda: Besprekingen samenstelling Commissie, inzake de grens wijziging onzer Gemeente. Aller opkomst dringend gewenscht. Nan ens het Bestuur, WILLEM ROBBERS, Leeghwaferstr. 19. 1e Secr. H.H. Eminenties de Kardinalen Michael Logue, Aartsbisschop van Armagh, Primaat van Ierland Antonio Mendes Bello, Patriarch van Lissabon Francis Bourne, Aartsbisschop van Westminster (Engeland) Enrique Almaraz Y Santos, Aarts bisschop van Toledo, Primaat van Spanje Johann Csernoch, Aartsbisschop van Esztergom, Vorst-Primaat van Hon- garije Friedrich Piffl, Aartsbisschop van Weencn Louis Dubois, Aartsbisschop van Pa rijs Karl Schutte, Aartsbisschop van Keu len Denis Dougherty, Aartsbisschop van Philadelphia Achille Ratti, Aartsbisschop van Mi laan H.H. D.D. H.H. Henricus van de Wetering, Aartsbis schop van Utrecht Franciscus Kordac, Aartsbisschop van Praag Alban Ooodier, Aartsbisschop van Bombay Louis Duprat, Aartsbisschop van Bue- rios-Ayres Georg Schmid v. Gruneck, Bisschop van Chur. Thans wendt zich het Comité vol vertrouwen tot de Katholieken der ge heele wereld, personen, groepen en organisaties, om steenen en steentjes, opdat zoo spoedig en zoo degelijk mo gelijk het Centraal Bureau kunne wor den opgericht. Elke gift van 25000 lire of van het aequivalent, geeft het recht om, onder den naam van den H. Vader zeiven, als Stichter (persoon, groep of organisatie) te worden ingeschreven, terwijl, het spreekt vanzelf, ook min der aanzienlijke bedragen, zelfs het „penningske van de weduwe" harte lijk welkom zijn. De opzet van de onderneming zal evenredig zijn aan het succes derwe- reldinzameling. Wij vertrouwen dat dit groot zal wezen, immers in de vele? lan den waarin de sociale arbeid reeds een hoogen trap van ontwikkeling heeft be reikt, zal men verlangen om door een internationale samenwerking nog ver der te komen, terwijl daar waar dit nog niet zoozeer het geval is, de kracht van dc eenheid als een welkome steun zal worden begroet bij den als noodzake lijkheid gevoelden opbouw van het ka tholieke vereenigingslcven. Eindelijk zal het feit dat de Vader der Christen heid en zoovele Prinsen der Kerk liet werk aanmoedigen en bevorderen, ongetwijfeld alle mogelijke aarzeling doen overwinnen en in he't vertrouwen dat het hier gaat om een groot goed, allen royaal doen medewerken om het tot stand te brengen. Het Comité van voorbereiding JOSEPH SCHREMBS, D.D., Bis- schop van Cleveland (Ohio), Presi dent van het Departement „Lcekcn- actie" van het Nationaal Catholic Welfare Council, U.S.A., Voorzitter. Markies DE COM1LLAS, Vice-Presi dent van de junta Central de Ac- cion Catolica", Madrid. WILLIAM P. MARA, K.S.G., Eere secretaris der „Westminster Catho lic Federation". ALPHONS STEGER, Ph. Dr., Oud- President van de Afd. V/is- en Na tuurkunde der R. K. Wetenschappe lijke Vereeniging, 's-Gravenhagc, Se cretaris. JULES ZIRNHELD, Oud-President der „Fédération Fran'caise des Syn- dicats ö'Employés cati o'siques", te Parijs. P.S. Voor Nederland zijn de giften te storten bij dc Firma Theodoor Gilis- sen, Heerensracht 166, Amsterdam onder het motto „Centraal Bureau van Katholieke Organisaties". AGENDA 10 JANUARI Gemeenteraad. Dc kwestie in de Metaalindustrie. Bestuursraad R.-K. Voiksbond. Het georganiseerd Overleg. Sociale verzekering. Gevonden voorwerpen. j Haarlem en de Zeevaarts Magelhan J. J. VVEBER ZOON. Opticiens Fabrikanten. Koningstraat 10 Haarlem. DE ABONNEMENTSPRIJS BEDRAAGT VOOR HAARLEM EN AGENTSCHAPPEN i PER KWARTAAL J 3^5 BUREAUX» Sociëteit „Sint Bavo" R. K. K iesver- eenjging 8 uur Ledenverg. schilders 8 lmr Ledenverg. meubetonaik ers 8 uur Reddingsbrigade 8 uur Rechtskundig bureau van half 9 tot half 10 Kleermakers 8 uur. Sociëteit VereenigingChr. Orato rium-Vereen. „Das lied von der Glocke." Oud-Holland. Verwulft. Strijk orkest. Bisschoppelijk Museum Dagelijks uitgenomen Zaterdag, Zon- en feestdagen, toegankelijk. Museum van Kunstnijverheid. Ten toonstelling van werken door Johan Thorn Prikker. Teyier's Museum. Tentoonstelling. R.K. Leeszaal en uitleenbibliotheek. Jansstraat 49- Dagelijks geopend van io tiur tot half i, van 25 en van 710 uur, behalve des Maandagochtends en Zon- en feestdagen. R.K Arbeidsbeurs voor mannen. Ged. Oude Gracht 39. Alle werkda gen voorm. van 9—12 uur, nam. van 2— S uur; Zaterdags alleen van 912 uur. R.K. Arbeidsbeurs voor vrouwen. Kleine Houtweg 13. Alle werkdagen voorm. van 1012 uur, nam. van 24 en van 89 11 ur- A.s. Woensdag zal geen gemeenteraads vergadering gehouden worden. De eerst volgende vergadering is bepaald op Woensdag 25 Januari. Evenals de R K. metaalbewerkers beeft ook de afd. Haarlem van den Alg. Metaal- bond met algeheele stemmen besloten, het voorstel van den Bondsraad tot opheffing van de staking aan tc nemen. Dinsdagavond vergadert de Christelijke Met aalbe we rker sbon d. De bestuursraad van den R K. Volks bond zal plaats hebben op Woensdag 11 Januari. Op de convocaties slaat vermeld Woensdag 13 Januari. Opgepast. Door twee dames is bij de politie aangifte gedaan, dat zij Zaterdag avond gedurende de voorstelling in den Stede-schouwburg vermisten respectieve lijk 15 en 15.50, welke bedragen ont vreemd zifn uit de taischjes welke zij naast z'ch hadden gelegd. In een schrijven aan den raad zeggen B. en W., dat het georganiseerd overleg thans drie jaren bestaat en in het algemeen be antwoord heeft aan de verwachtingen, wel ke er van konden worden gekoesterd. Zij stellen nu voor, het georganiseerd overleg uit te breiden en een artikel in tc lasschen, waardoor het mogelijk wordt, on der georganiseerd overleg te kunnen be grijpen het geven van adviezen over tech nische en administratieve aangelegenheden, waarbij het beheer der bedrijven of van andere takken van dienst is betrokken. In een toelichting schrijven B. en W. nog: Kon men aannemen, dat de arbeids- cn dienstvoorwaarden wel in dc eerste plaats de onderwerpen waren, naar welke dc be langstelling der organisaties uitging, het is ons gebleken, dat zij, zoo daartoe de gele genheid wordt gegeven, evenzeer zullen prijsstelten op beoordeeling van de vele cn belangrijke regelingen van technisclien en administratieven aard, welke bij het behee- ren der bedrijven en andere takken van dienst moeten worden getroffen. ITet boheoft geen botoog, dat deze gezindheid aan de boteekonis van het overleg slechts ten goede kan komen. De belangrijke technische kennis, de routine en nrontis-he vuard'--d, wel ke in Ie' a- b'enero:- er wor l "den'orp zijn belichaam 1, zullen go'.eganhe d kun nen vinden, zich ineor algemeen dan tot dusver te doen gelden. Do belangstel ling van hot personeel voor den goeden gang van zaken wordt kra h'ig geprik keld wanneer het weet, dat zijn waarde volle konnis voor hot be tuur eea e'o- ment is, waarmede bij het nemen van beslissingen wordt gerekend. Da botea- keuis van een dergelijk overleg moet, vooral 1111 nauwe samenwerking v m a Ion ter bevordering van een economisch be heer meer clan ooit gobiedenle oisch is, niet worden onderschat. Het overlag zal op doze wijze uit groeien tot een vealomvattend instituut voor de geregelde uitwisseling van in zichten op hot geheele terrein dat door de dienstvorliouding woidt beheer?cht. De belangen zoowel van de goineente als die van het personeel in haren dienst zijn daarbij gelijkelijk betrokken. Met de organisaties word in t.vee gecombineerde vergaderingen o.er de uitbreiding van het georganiseerd over leg zeer uitvoerig beraadslaagd. Bleek er over do wenschelijkheid der uitbrei ding ten slotte vrijwel eenstemmigheid te bestaan, door sommige o ganisatic3 werd tegelijk aangedrongen op een wij ziging van het karakter van het georga niseerd overleg in (lien zin, dat he^ resultaat van de besprekingen in de commission zou moeten wo-'den aang - merkt als een bindende afbraak. Men beriep zich daarbij o.a. op 'net^ in 1. 20 te Amsterdam voor clo vaststelling der werklieden looi: en gevogle s! 1 el. Wij mee nen, dat- dc/e twee uunten niet noodzakelijk met elkander in ver band behoeven te worden gebracht. Het karakter van het overleg is naar ons oordeel niet bij voorbaat naar een vast schema te teekenen. En zeker kan, zoolang noeh uw, noch ons ooile ge blijk heeft gegeven zijne opvattin gen over zijne verantwoordelijkheid ten aanzien van het gemeentebeleid aanzienlijk te willen wijzigen, het ge organiseerd overleg zieh ook practisch niet stellen op de plaats welke de wel aan de gemeentelijke bestuursmachten toe wijst al geven wij (in overeenstemming met onze herhaaldelijk in toepassing gebrachte opvatting), gaarne toe, dat aan de adviezen der commission bij het nemen van beslis singen een belangrijke invloed behoort te worden toegekend. B. en W. voelen zieh niet gedrongen, bun opvatting over bet strikt advisee- rentd karakter van het georganiseerd over leg te herzien en wensolien zieth derhalve te beperken tot het voorstel, de omschrij ving van de taak dor oommissicn te wij zigen dioor opneming van een artikel in bet ambtenaren- en het wenkKedenregle- menit, waardoor deze ook kunnen worden betrokken in de beoordeeling van aange legenheden van teohnisohen cn admini stratie ven aard. De redactie van het nieuwe artikel geeft de noodige vrijheid, merken B. en W. op, om den meest geschiklen vorm te kiezen voor de regeling van het overleg in verband met de iiitberei-ding zijner taak. De comimissiën in hare tegenwoor dige samenstelling zijn voor dezen om vangrijken arbeid niet de aangewezen lichamen. Wordt overeenkomstig hon voorstel be sloten, dan zal derhave moeten worden bepaad, op welke wijze de gemeente zteh met Ie organisatie over de onderwerpen, weke voortaan binnen den kring van het ooverleg worden gebracht, zal verstaan. Voorgesteld wordt den te besluiten in het Ambtenarenreglement en in he Werk liedenreglement resp. tusschen de artike len 6bis en 7 en de artikelen 6 en 7 een artikel in te voegen, te nummeren onder- scheidenijik Gter en 6bis, van den volgen den inhoud: On,der het georganiseerd overleg kan worden begrepen het geven van adviezen over technische en administratieve aange legenheden, waarbij het beheer der be drijven of van andere takken van dienst is betrokken. De Raad van Arbeid te Haarlem ver zoekt ons opname van het volgende: „Atzoo Wij in overweging genomen heb ben. dat de wenschelijkheid is gebleken door verhooging van de loongrens en belasting grens van f 2000.tot f 3000.het ver vallen der verzekering van arbeiders en liet onverzekerd blijven van arbeiders, die naar hunne maatschappelijke omstandigheden verzekerd behooren te zijn, tegen te gaan enz." Ziedaar de aanhef van de wet van 34 De cember 1921 en opgenomen in het Staats blad van 30 December 1921, No. 1422 tot wijziging van de Invaliditeitswet. Ten gevolge van de omstandigheid, dat in de artikelen 45, 52, 55 en 354 de belas ting- cn loongrens op 2000.was ge steld, vielen vele arbeiders, die aan verze kering behoefte hebben, buiten dc verze kering, terwijl voor vele anderen, die inge volge het bepaalde in artikel 55, 4e lid, be voegd waren de verzekering te doen ver vallen, de werkgever geen premie meer verschuldigd was. Door bovengenoemde wijzigingswet, die op 31 December 1921 in werking is getre den, zal dus het aantal personen, dat, vol gens de Invaliditeitswet verzekeringsplich- lig is en voor wie door den werkgever de premie zal moeten worden betaald, belang rijk uitgebreid worden. Zoowel zij, die bij het in werking treden der Invaliditeitswet niet verzekcringsplichiig waren, omdat zij een loon van meer dan f 2000 per jaar genoten, als diegenen, wier eerste rente- kaarten door den Raad van Arbeid nietig zijn verklaard, op grond, dat later was ge bleken, dat zij, ofschoon verzckeringsplich- tig verklaard, reeds op 3 December 1919 een loon van meer dan f 2000 per jaar had den, moeten zich ten spoedigste bij den Raad van Arbeid, ter opname in de ver plichte verzekering aanmelden, indien hun .oon minder dan f 3000 'sjaars bedraagt. Bij bovenbedoelde wetswijziging is te vens voor lien, die ouder dan 35 jaar zijn, de gelegenheid lol aanmelding nog openge steld lot 1 Juli 1922; daarna zijn dezen on herroepelijk van de verzekering uitgeslo- teu. Voor de arbeiders, die eerst verplicht verzekerd waren, doch wier verzekering, op hun gedaan verzoek, vervallen is verklaard, herleeft 1111 dc vroeger verzekering en wor den zij beschouwd alsof zij altijd verze kerd waren geweest. De lijd, dien zij met verzekerd waren, lelt da:i ook voor de renteberekening mede en zal daardoor liet bedrag der rente kunnen drukken. Billijkheidshalve geeft de wet hun het recht over dien tussclientijd, dien zij niet verzekerd waren, alsnog zelt premie te be talen. Deze premie moet echter binnen een half jaar bijgestort worden, waarbij zij zelf de loonklasse kunnen bepalen. Deze bijstorling moet in geld bij den Raad van Arbeid plaats vinden. Zoowel voor deze arbeiders, als voor hen die bevoegd waren vervallenverklaring hunner verzekering aan te vragen en voor wie de werkgever niet meer verplicht was zegels te plakken, moeten nu vanaf den cialum der inwerkingtreding wijzigingswet, de verschuldigde premiën worden betaald. Terug te bekomen bij: Sehalekamp. £Ulineevoogis!raat lrood, nrmbandhoi- loira- Coccoi-is, Kruisslraal 33, arm band; M. P. Weijcrs, Graaf Willemstr. 18, bal; P. Verb ruggen, Romolenstraat 10. tabaksdoos; Biinsdorp, leyler- dl We berichtten reeds dat een Magalhaes- j commissie (waarvan ook te Haarlem en Omstreken leden wonen) is ingesteld tot i herdenking van het feit, dat het 400 jaar geleden is, nat Fernao de Magalhaes den I doorvaart naar Oos-Indië ontdekte en hoe door den heer Bog! man aan de Lcidsche i Vaart bij de Schuwljesbrug een gebrand- t schilderd glas is vervaardigd volgens een i ontwerp van Toorop, dat aan het aante rijkskixwiSg genootschap te Lissabon zal worden opgedragen. Een paar geschiedkundige herinnerin gen hierover j We zuilen voor het gemak dien bra- ven zeevaarder op zijn Hollandsch Fer- nanda MagdLaam of Magerhan noemen. Ieder schooljongen kent de Magclaan- j straat, die de zuidpunt van Zuid-Amerika doorsnijdt. I Ieder weet ook met trots zooveel van de wereldhandeisgcschiedenis, dat onzt oud-N ode riand e rs groote ontdekkingsrei zigers zijn geweest. De Grieken en Ro meinen, die in Europa de oudste bescha ving hadden, dreven reeds handel met In- diië. Uit dat verre Oosten werden Edel gesteenten, paarlen, specerijen, kostbare houtsoorten reukwerken enz. aangevoerd. De oep van dat ijke Indië dong tot West- Europa door. Op 't einde der middel eeuwen maakten de Spaanschc en Portu- geesChe zeelui zich Jos van de kust. Ze bleven niet langer varen met die kust in 'I gezicht. Daarvoor bestonden twee re denen. In de eerste plaats wilden ze den weg naar Indië, de zuidkust van Azië vin den, in de tweede plaats was het te do»n om de bewoners van Afrika, de neger die ze als goedkoope werkkachten wilden vangen; ze wilden een uitgebreiden sla venhandel drijven. We behoeven hier niet uitvoerig stil te staan bij de ontdekkingsreizen van den Genuees Colombus, die Amerika ontdek te. Hij verkeerde in de volle overtuiging de kust van Indië te hebben ontdekt. Dias de Salis zeilde in 1515 van Span je uit in Westelijke richting om om dt door Columbus ontdekte landen heen te varen. IIij liet aan den mond der Ama zone, de reuzenrivier in Zuid-Amerika, het leven in een strijd tegen de inlanders, Daardoor wend men niet niet afgeschrikt en Fernando Magelhan, een edelman uil een oud Portugeesch geslacht wensebte Columbus' werk te verbeteren en wendde zich niet tevegreefsch om huip bij den ons bekendien Ka rol V. Zoo zeilde hij als ad miraal 20 September 1519 met 5 schepen uit. Jasuari 1520 kwam bij aan den monc van de La Olats en had er te kampen met muiterij van scheepsvolk en officieren. Met behulp der trouwgeblevenen wist hij die muiterij te bedwingen, doodde een dei kapiteins op zijn eigen schip, een officia werd onthoofd en twee anderen werd'er werden met wat levensmiddelen aan land gezet. 20 October vindt hij den doorgang in het westen, die naar bem, Straat Ma- gel aan werd genoemd. Nu ging het over de Stille Zuidzee Westwaarts. Men zeilde drie maanden en twintig dagen zonder land te zien en voedselgebrek kwong hen zelfs de ralten en muizen te eten. 6 Maart 1520 kwam men aan de Sadro- nen, een eilandengroep ten oosten van de PhUlipijsen in de Ghineesche zee. Evenals de Salis lcwam hij hier in gevecht mei de inlanders en liet er bet leven met velen van zijn volk. Men was toen al drie schep'en kwijt. De zeevaarders zetten met dc overige twee de reis voort en landden 3 November 1521 op Tidore, het kleine welbekende eiiaind in de Molukken, naast Halmaheira. Zij vonden daar.... Portu- gcezen. Een -der twee restcerende schepen was zoo lek, dat men het moest achterla ten en met het laatste -der vijf ging men naar huis langs den reeds bekenden weg door den Indischen Oceaan, om Kaap de Goede Hoop. 6 September 1522 landde men in dc Spaansche haven San Lucas. De reis om de wereld was volbracht. Zoo men weel was de Schoonbovenaar Olivier van Noort in 1598 dc eerste Nederlander dit liet toenmaals stoute stukje volbrach. Barometerstand: 760. Neiging vooruil OPGAVE VAN: straal 12. handschoenen: H. Cornet; Jansweg 56, handschoen: J. Pieke, Graaf van Wiedstraal 21, hesrenhuedJ A. van Breda, Twijnderslaan 23, Lm* taarnondcrdeelBureau van Poliue. ^madestraat, lorgnet en sleutel-

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1922 | | pagina 1