t
Stadsnieuws.
MUZIEK.
DAMIAATJES
DONDERDAG 9 FEBRUARI 1922
44ste JAARGANG No. 14062
PER KWARTAAL t 3.25
j»ER WEEK f 0.25
FRANCO PER POST PER KWART. BIJ VOORUITBETALING f 3.571/,
NASSAULAAN 49, HAARLEM. TELEFOON 1426, 2741 EN 1748.
POSTREKENING No. 5970.
ADVERTENTIËN 35 CENTS PER REGEL>
DIJ CONTRACT BELANGRIJKE KORTING.
EERSTE BLAD
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
ONZE GETUIGENIS IN 1922.
AGENDA 10 FEBRUARI
Lezing A. F. J. Portielje.
Muziekschool der Maatschappij
tot Bevordering der Toonkunst.
Kunstzaal Smits.
Betonnen woningbouw.
LANGS DEN WEG.
S
l/oor de verkiezingen
J. WEBER ZOON.
Opticiens Fabrikanten.
Koningstraat 10 Haarlem»
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
©E ABONNEMENTSPRIJS BEDRM8Ï VOOR HAARLEM EN AGENTSCHAPPEN;
BUREAUX:
i.
En zoo knielden wij dan eindelijk neer in
Weenen's Stephansdom. Hier, waar nu
enkele vreemdelingen rondkeken, was de
ridderschap binnengestroomd in afwachting
van de komst der rijksgrooten, mogelijk
des keizers, aangekondigd door bazuin-
stooten; hier had de gezeten poorterschap
de vaste plaatsen ingenomen, hier was de
amtrekruimte bemand door de machtige
gilden, ieder zijn eigen zijkapel en banier,
hier hadden de zangen gedaverd en de
wierookvaten gezwaaid als een erkenning
ran gansch Weenen der grootheid en maje
steit van haar Schepper en Heer. Gansch
Weenen! Eindigend met de huidige Innere
Stadt, gansch Weenen, sober gebouwd,
mogelijk met houten huisjes hier en daar,
.erwijl dezeifde dom van die tijden zich ook
thans nog torenhoog verheft boven de
monumentale winkelpaleizen van Rothen-
'enturmstrasze en Stephansplatz. Welk een
massale scheppingskracht bracht toén de
religie voort, gelet vooral op de weinige
hulpmiddelen 1
En nog onder den indruk wandelden wij
over een Donaubrug naar Leopo'ldstadt en
bezochten een der vele koffiehuizen. Het
was 10 uur 's morgens. De taal door de
tallooze bezoekers in alie toonaarden ge
bezigd, was ons onbekend. Veel bankbil
jetten gingen van hand tot hand. De tronies
zagen er meerendeeU sterk semitisch uit.
Waren het Polen, Czechen, Siowaken of
'iwamen zij van het hongerende Rusiand?
Mogelijk, want ook aan mij werden siera
den van zwaar goud en diamanten kunst
werken getoond, ter verkoop aangeboden,
waarvan de herkomst mij raadselachtig
doch althans eigenaardig voorkwam. Had
Christen-Weenen zich zoo dapper tegen een
Mu-.tapha en Soliman verdedigd om thans
jnder het slavenjuk te komen? Had Jan
Sobieski de Duitsche Rijksstad ontzet opdat
ie Poolsche Jood er thans den meester kon
aithaugen?
De Weener zelf mag hongeren ais arbei
der eu lage ambtenaar, hij is tramconduc
teur of postbode, maar nog onder in-
heemsch Joodsch juk. Waarvan spreekt
eigenlijk de Stephansdom? Van het verle
den? Want het heden kent geen Christelijk
regime in Katholiek Weenen. De Sociaal
Democratie is meerderheid en decreteert
tan de Dr. Karl Luegerplatz. Met geniepige
(luwheid wordt het volksonderwijs ont-
lerstend. Geweerd wordt elk woord dat
tan keizers, koningen of veldheeren herin
nert. De heldenhang der kinderziel wordt
niet bevredigd. Sociale verhoudingen en
misstanden worden er voor in de plaats
gesteld. De ontevredenheid wordt kunst
matig gekweekt bij 't kleine kind, doch
vooral elk woord dat ook slechts op een
Godsbegrip of Godsbestaan kan duiden is
uiterst zorgvuldig geschrapt in alle leer- en
leesboeken.
Religio depopuiata!
En al verder gaande treurden wij rond
in den veriaten Hofburg van Franz Joseph
ia Elisabeth, van de Ferdinands. Leopolds
en een Maria Theresia. Moriamur pro
nostra regina Maria Theresia! En wij be
grepen deze ijzige verlatenheid naast den
ontvolkten godsdienst. En 's middags, vijf
uur, daar hadden we 'm weer, de Jaszbandt
Onvermijdelijke dansvloer die elk chique
café beheerscht. Traag en lui gleden de
paren over het parket. De muziek wilde
iets hebben van het verre oosten met
weslci n, ,.ii. Dof de trommelslag,
éange, bekkenslag. Vervelend, lan-
ierig viel de bende terug in clubzeteis en
rookte. Man en vrouw om het hardst De
vindingrijkheid vierde hoogtij in de mys
tieke belichting, omfloerst door een kunst
zinnige variatie van zijden lampions. De
Shimmy had een oogenblik de aandacht.
Een Shimmy-parodie (al dwazer) van pro
fessionals rekte enkele gekromde ruggen.
Dan weer teruggezakt in vervelende han-
'erigheid. Héél ver schijnt de ijdele muziek.
De Jaszband doodt de uren, vele uren.
En tientallen Jaszbands. En duizenden
danserparen. Paren? De huishoudens in
gruizels gedanst. De jeugd verliederlijkt.
AJIe mannenkracht verguisd tot een
Shimmy-parodie. Zoo eindigt de dag en
de nieuwe dag gloort als een ochtendhun-
ker naar den middag-jaszband en het
avond-cabaret. De joden spelen voor
I siganen. De christenen zijn verheidend.
Religio depopulatal
En ais een schok trof mij de tijding van
's Pausen dood, van item wiens regeering
met den ontvolkten godsdienst gekenmerkt
werd. Zal de Fides intrepida volgen? Het
onverschrokken geloof? Zou wederom de
godsdienst de bevolking beheerschen en tot
wonderdaden brengen, getuige St. Stephans
dom? Fides intrepida! God geve het.
1 huis gekomen las ik liet onverschrok
ken geloof des Limburgers in de Maasbode.
Hij behoorde nog tot her tijdvak der religio j
depopuiata, hij, die beweerde dat duizen
den Limburgers de Roomsche lijsten in 1922
niet zouden stemmen. Daar is er een, die
als hij Weener ware, de Sociaal Democratie
op den troon zou gebracht hebben en zou
arabeiden voor weinig loon onder het juk
der Semitische. Slaven, zij het onder le
schaduw van St. Stephansdom. Daar is er
een, geen duizenden, slechts één, die veel
gezien, immers in deze tijden geleefd heeft,
maar niets geleerd, voor wien de kwaal
des tijds, de godvergetenheid, als oorzaak
alter rampen geen leering bracht, daar is er
een die meent dat het volstaat sterke armen
te hebben, zij het met hartszwakte en die
niet begrijpt dat de complete mensch geheel
gezond moet zijn in lijf en leden, daar is
er een dien Willem van der Viugt bedoelde
tc -n hij het geloof naar de binnenkameren
verwees, zonder maatschappelijke althans
politieke beteekenis, daar is er een, voor
wien geen schriftuurwoord geschreven is
dat men om God te dienen Hem moet vol
gen zelfs met achterlating van al zijn
goederen.
Vindicamus hereditaten patrum noslro-
rum! Ja, Iaat ons het erfdeel der vaderen
omstrijden, handhaven, verrijzen en op
onze beurt nalaten aan onze kinderen,
gelijk onze vaderen het ons sinds de
Catacomben trouw hebben overgeleverd.
Maar deze getuigenis voor God en Zijn
Kerk, voor ons huwelijksleven en huisgezin,
voor ons kind en ons waarachtig tijdelijk
geluk leggen wij niet af als wij bij voor
baat steeds aankondigen; Wij stemmen de
Roomsche lijsten niett Het is uitgesproken
ontrouw aan allen moeizamen arbeid onzer
fel bestreden vaderen, het is meer dan on
dank, het is verguizing jegens hen die in
deze laatste jaren op de bres stonden als
Regeering en Regeeringspartij om in ont
zaglijk zware jaren ons land door de stor
men heen te brengen, het is eindelijk abso
luut gemis aan kennis van den stand van
zaken en een ruwe worp naar een onzekere
zoo niet onveil, e toekomst, het is spelen
met vuur gelijk het goochelen is met
's lands belang; al zaken, die wij hopen te
kunnen bewijzen, niet voor den eenling
die ontrouw zeide te willen worden (hij is
het nog nietl) maar voor de duizenden,
die ons in 1918 ontrouw waren en in 1922
onze gelederen zullen komen versterken.
Mr. BOMANS.
SociëlAt StBavo". A capella koor,
7 uur. Woningbouwvereeniging „Bloe
menhof", 8 uur. Bond van Technici, 8
uur. D. H. V. B., 8 uuir. Bestuur
Meubelmakers, 8 uur.
Sociëteit „Vereeniging''. Concert
Janne Bramdsima en Caroline Brende!
Hiniopen, 8 uur.
Oud-Holland. Verwulft. Strijk
orkest.
Bisschoppelijk Museum. Jansstraat.
Dagelijks, uitgenomen Zaterdag, Zon- en
feestdagen toegankelijk.
R.K. Leeszaal en uitleenbibliotheek.
Tansstraat 49. Dagelijks geopend van
io uur tot half i, van 25 en van 710
uur, behalve des Maandagsoohtenda en
Zon- en feestdagen.
St. Josephskerk. Jansstraat. Re
collectie oud-retraitanten, 8.15 uur.
Spaarbank StRosa". Van 7.30
8.30 in het Patronaatsgebouw Nassaulaan
50.
R.K Arbeidsbeurs voor mannen.
Ged. Oude Gracht 39. Alle werkda
gen voorm. van 912 uur, nam. van 2
5 uur. Zaterdags alleen van 912 uur.
R.K. Arbeidsbeurs voor vrouwen.
Kleine Houtweg 13. Alle werkdagen
voorm. van 1012 uur, nam. van 24
en van 89 uur.
„Geloof en Werenschap" weet wel de
noodige varna te brengen in die door haar
georganiseerde ledien-avonden. Altijd zijn
zij interessant en Jeenziaam, 'terwijl bet
humorist isdh gedeelte nooit ontbreekt.
De avond van gisbaren behoeft im actua
liteit niet toot andere gegeven avonden
ondier te dioen. De beer A. F. J. Portielje,
inspecteur aan bet Koninklijk Zoölogisch
Genootschap „Natura Artis Magistra". te
Amsterdam, hield een lezing met licht
beelden over; „Vogelleven im bet Naar
der meer en die Ankeveensehe plassen." De
lichtbeelden wanen naar de natuuropna
men win den heer P. L. Steenhuizen,
praeparateur aan de musea yam Artis.
„Geloof en Wetenschap" mag zich wel
geluk wensöhen met den hear Portielje
uitgenoodiigd te hebben. De avond is een-
waar succes gewordten. Op prettige wijze,
zijn lezing met veel geestigheid kruidend',
hield de heer Portielje zijin voordracht en
wist aller aandacht van bet begin lot liet
eindie geboeid Ie houden. Het daverend
applaus van de veie aanwezigen en 'het
hartelijk dankwoord van dien voorzitter,
den beer A. B. Midhielsen, zullen den
voordrager wel duidelijk de erkentelijk
heid der verga,derden bewezen hebben.
In zijn voorrede, welke hij aan de ver-
toonang der lichtbeelden deed voorafgaan,
reide de beer Portielje, ihoe de dieren een
soort van schemerend bewustzijn hebben,
waarbij zij echter niet tot hooger ver
stand komen. Zij leggen de verschillende
gevoelsuitingen in hun ervaring vast en
handelen daarna. Dieren doeu zelfs din
gen, waar zelfs een menisclh (dus ie
mand met venstandi) niet aan denkt. De
heeir Portielje gaf daarvan bet volgende
aardige voorbeeld
Een diaime had een papegaai, welike bet
schijnbaar onaangenaam vond, alleen ge
laten te wordien. Telkens, als de diame
uitging, schreeuwde de vogel. Op zekeren
dbg simuleerde de dame haar uitgaan,
diodh loten;.ischireeuwide ide papegaai
niet. De proef werd nog ©enige malen
herhaald, doch bij elke simulatie Meld die
vogel zich stil en ging die dame werkelijk
uit, dan schreeuwde bij. De vogel werd
langen 'tijd nauwkeurig bespied en men
ontdekte bet volgende: De vogei lette in
het geheel niet op het opzetten van. hoed
en mantel, iets wat voor, de menschen
een teeken van uitgaan is en waaraan,
naar men aanvankelijk meende, ook de
vogel aandacht schonk. Hij lette echter
op iets anders. Alvorens die dame uitging,
voelde zij, of haar secretaire gesloten
was. Het voelen aan het kniopje er van
was voor dien vogel een zeker toeken van
het uitgaan der dame. Zoo kwam het, dat
het dier er niet inliep, ais de dame uit
gaan vooirwendlde, wamt dan.voelde
zij niet aan de secretaire. Waar dus men
schen bedrogen zouden worden door bet
aantrekken en opzetten van mantel en
hoed, liep de vogel er dus niet in.
Dieren, aldus betoogde de heer Portiel
je, brengen verhand itrussdhen onmlddel-
lijl'ke feiten en doen dit zelfs onwillekeu
rig.
Bij die Mchthedlidtenvertoontag gaf de
heer Portielje een heldere explicatie,
waaruit duidelijk sprak zijn liefde voor
die dieren- en plantenwereld en waaruit
mede naar varen trad) zijn groote be
kwaamheid en kermis op dit gebied1.
Des middags had de heer Portielje
eveneens op initiatief van „Geloof en
Wetenschap" voor een 360-tal 'kinderen,
uit de hoogste klassen 'der kathdtoke
■schoten dezelfde lezing gehouden,
Eerste uitvoering door leerlingen.
Het is niet ieders werk, een avond te
leiden zooa'ls deze eerste voordrachten-
avond' er eene is: nuttig, aangenaam. Deze
beide praedicaten gelden voor hoorder»,
voor leerlingen, voor leeraren.
Een klein kunstje i;s iret, wat reclame te
maken. Van deze idoe echter ga at de direc
teur der muziekschool, de beer A. de
Vogel, niet uit, en voor zoover ik bet
onderwijzend' personeel der tinriohibing 'ken,
zijn oolk zij daar geen vriendten van. Van
de meesten staat het werk goed, ja hoog
aangeschreven. Hier geldt dus in die aller
eerste plaats, den leerling zelf van nut te
zijn, door hom de gelegenheid te geven, in
andere idlain de huiseijlke omgeving te trach
ten, zijn voile aandlapht op het uit de voe
ren muziekstuk te concent reeren, zonder
daarbij ai te schoolscih werk te geven.
Nu, 't aou weinig moeiten kosten, uit het
uitgebreide programma, dat klavierstulkken
vatn geringe, tol die van geen uitgebrei'dten
omvang en van geen ongewonnen Ausdauer
vermdldt, viool- en oellonummers, zang
stukken, ©en ensemibieweiik, uit dat
programma dlan er meerdere te lichten
waarbij behalve meer idlan gewone tech
niek vooral veel muzikaliteit gevraagd
wordt om lot een uitvoering te komen
zoo als de avond er een groot aantal tot de.
Er was bij de leeriingen een ongedwon
genheid', die goed aandeed. Allereerste
edsdh voor den meer begaafde, zich geheel
te 'kunnen geiven en eigenlijk voor den be
ginner oolk. Want de jonge leerlingen, de
de jongste, zijn zij 'It niet, die de idee van
de groote conoertruimte 't allermeest heb
ben weg te werken Wie dat van meet af
aan gelukt, heeft een groote slap voor, hoe
veden onzer uitvoerende kunstenaars zou
den veel, veel beter werk leveren, ails hun
eerste optreden was geleid door menschen,
die ibehalve artist ook opvoeder „leider"
zijn.
lik mag zoo'n avond van de „Toonkunst"-
schoo'l, ik stel zoo'n uilvoering meer op
prijs idtan een beele reeks van sommige
„officieéle'* concerten.
Men „ziet" de resultaten van goed ge
teld kilavter-, viool-, ceiilo-, en zangonder
wijs, men hoort een breed ui tgesponnen g-
molil sa'tiz dn goed aangevoelden Mozair.t-
stijl vooigedeagenmaar in 't verslag
loo>p iik licht gevaar, van mijn principe te
zu'ilten afwijken om geen détail-critiek te
leveren. Die kritiek is mijns inziens liet
best toevertrouwd aan de resp. leeraren, en
aan den directeur, die de voordrachten,
met belangstelling volgde en voor dezen
een vertrouwelijk woord, voor geinen een
aanmoediging, voor derden een compli
mentje had te vergeven.
Nuttig en pleiztóriig. Zoo zai ook de vol
gende voordrachtavond zijn, die wegens
het gemote aamtail leerlingen noodzakelijk
blijkt en over 14 dagen, wellicht met het
zelfde succes zal worden gegeven.
G. J. K.
Orkestvereeniging K.E.8. Vrijdag
avond a.s. zal in den Schouwburg, Jans-
weg een Kamerinuziekavond plaats heb
ben, te geven door laden van de Orkest-
vereenigiqg K,E.S. De aangekondigde so
praanzangeres Mevrouw Mac Arden, kar
wegens ongesteldheid niet hare medewer,
king verleenen. Het programma beva
o.m. werken van: Baeh, (Beethoven, Mo
zart, Brahms, Ohopin en Chappuis.
Dirk Schüfer. Binnonkort zal onz<
landgenoot, de pianist Dirk Schafer eer
kunstreis door Engeland .gaan maken.
Op veler verzoek is Schafer bereid go-
vonden voor zijn vertrek te Haarlem'
nog een afscheidsconcert te geven erf
wel Donderdagavond a.s. in den Stads-^
schouwburg, Wilsonplein. Het programm.
zal werken bevallen van Haydn,. Beet
hoven en Ohopin. Ongetwijfeld zullen
vele muziekliefhebbers dit afscheidscon
cert willen bijwonen.
Tentoonstelling van schilderyen
door Willem van Dort.
Je hebt 't of je hebt 't niet, heb ik een
leeraar eener bekende kunstschool meer
malen hooren zeggen en hij doelde op dlat,
wat men talent noemt. Van Dort is een
dergenen, die er mede begaafd zijn. Hoe
anders zou ;hij het van ansjovisvisscher tot
schilder van beteekenis hebben kunnen
brengen? Ik las van dezen, in 1875 te
Bergen-op-Zoom geboren kunstenaar, dat
hij zich tof zijn achttiende jaar met dte
vischvangst bezig hield doch zijn vrije
oogenlbükken vulde met teekenen, dat
hem een ware liefhebberij was. Toen
kreeg bij les van ten Have, daarna van
Gips, beidfen teekenlee-raren in zijn ge
boorteplaats. Haverkamp hielp hem voort
en zoo kwam hij te Antwerpen waar hij
studeerde .onder van Ouderaa en de
Vriendt. Aan steun heeft het hem overi
gens niet ontbroken, drie jaren was hij
particulier pensionaiire van H. M. de Ko
ningin, terwijl hij evenveel malen de Ko
ninklijke toelage verwierf. Zoo was hij in
de gelegenheid te Parijs en te Amsterdam
zich verder te ontwikkelen.
Het is wel eigenaardig dat zijn werk
hieir in Haarlem zoo weinig bekend is en
we zjjn er dan ook erkentelijk voor dat
Smit er een vrijwel representatieve ten
toonstelling van inrichtte. De hoedanig
heid van het werk rechtvaardigt deze daad
ten volle. Niet dat van Dort ons iets
nieuws laat zien, hij is geen nieuwlichter
-doch een volgeling van de impressionisti
sche school, maar een met meer dan ge
wone kwaliteiten. Hij is een vaardig schil
dtor, een die gemakkelijk: met de verf
weet om te gaan, z'n métier kent. Zijn
onderwerpen zoekt deze schilder vooral
in het havenbedrijf en in dit opzicht is hij
verwant aan d'en Rotterdammer Masten,
broek. De techniek en ook vaak de kleur
wijzen er op dat de invloed van onzen
grootsten impressionist Breitner niet langs
hem heenging, maar genoeg heeft hij van
zich zélf om hem geen navolger van een
dezer te 'kunnen noamen.
Te Bergen-Op-Zoom schilderde hij de
Nieuwe Haven met de schuiten in rust en
hij schilderde met vlotte, breede toets hun
rompen 'en lijnde fijn hun tuigage. De
omgeving, wat oude huizen met verweer
de gekalkte muren, een brug op d'en
voorgrond en op den achtergrond huizen
met het kleurig rood van daken, gaf hij
even smakelijk en in geheel haar schilder
achtige -en karakteristieke schoonheid. Hij
houdt van -het zonlicht dat de vormen en
kleuren leven geeft, dat gloed geeft aan
het sienna-'bruin van de zeilen en dat doet
lichten de huizen aan de overzij, zooals in
„Op het dek''. Maar even goad weet hij
«en grijzen dag en zijn stemming te ver
tolken. De Rotterd-amsche Maas heeft hij
meermalen verbeeld. Het ruime water en
de lucht, het scheepvaartverkeer, de rook
pluimen der stoomers en de zeilen van de
-schepen, bol van den wind'; hij vond er be
hagen in dat alles op bet doek te brengen.
Ook op ander terrein ligt zijn kunnen,
zoo is er ter tentoonstelling een meisjes
portret (waarschijnlijk vroeger werk)
waarin minder bravour maar veel teeder-
heid valt waar te nemen. Het geheel is
donker van toon, waar blank en fijn het
gelaat en de mooi geschilderde handen
uitkomen. Geheel anders, handig en raak
geborsteld is „de dokwerker". In porte
feuille vinden we een aantal studies,
waarbij -zeer verdienstelijke.
De kennismaking met het werk van
Van Dort heeft ons prettig en sympathiek
gestemd. Mogen velen van hun belang
stelling blijk geven.
M. v. d. W.
Men schrijft ons:
Het woningvraagstuk behoort tot de
vraagstukken die dringend 0111 een oplos
sing vragen, want niettegenstaande het feit
dat er reeds veel gebouwd is, is er nog
steeds een groot tekort aan woningruimte.
Dit zal wel het geval blijven, totdat er een
Branden.
Het brandalarm is tegenwoordig, zoo
mag zonder overdrijving gezegd worden,
aan de orde van den dag.
Gisterenavond voor den zooveelsten keer
in luttel dagen tijds werd de stad in op
schudding gebracht door het geratel der
brandspuiten, het getingel van Jelje en de
glinstering der brandweer-helmen.
Als de spuiten van links en rechts aan
rukken, ontstaat er een vi'eedzame wed
strijd wie er het eerste is. Meestal win
nen de vrijwilligers van Spuit X het, tenzij
de brand op heel grooten afstand is. Dan
wil Jetje nog wel eens eerder aan de fi
nish zijn. Gisterenavond ontstond er nu
weer zoo'n wedstrijd in de Koningstraat
tusschen den ladderwagen en den tweeden
uitgerlukten slangenwagen van de Tien
De Jantjes van den ladderwagen waren er
trotsch op, dat ze een voorsprong hadden
op de tweede ploeg der vrijwilligers, en
toen ze die achter zich hoorden aanrale
ten, zetten de pientere schoorstecnklimmers
er eens extra vaart achter. Maar de mannen
van de Tien zijn ook rap en het is boven
dien veel gemakkelijker, het lichte slangen-
wagefttje dan den laadder-kolos voort te trek
ken! Ten overvloede beging de ladderwagen
de tactische fout (maar daar denk je in de
brandemotie niet aan!) om in de bocht vau
de Koningstraat niet de „binnenbaan", het
korte eind te nemen, en toen kon de Tien
de Iadderbrigade gemakkelijk „lappen".
De strijd was weer ten voordeele van de
Tien beslist.
Noodig waren de diensten van de brand
weer niet.
Hef. was 't zooveelste schoorsteenbrand
je. De beste reclame voor de Italiaansche,
mitsgaders Hollandsche schoorsteenvegers
en rookverdrijvers
zoodanige oplossing gevonden wordt, die het
mogelijk maakt dat particuliere bouwers in
staat zullen zijn te bouwen, zonder de ze
kerheid te hebben nu of in de naaste toe
komst een verlies te moeten boeken. Bij de
huidige verhoudingen en wijze van bou
wen kan dit niet uitblijven. Slechts algemee-
ne prijsdalingen kunnen hieraan afdoende
tegemoet komen of wei een dusdanige wijze
van werken dat de bouwkosten daard-oor
belangrijk worden gereduceerd.
Velerlei oplossingen zijn in die richting
al aan de hand gedaan of toegepast, zon
der evenwel het vraagstuk in een gunsti
ger stadium te brengen. Als vaststaand mag
wel worden aangenomen, dat de gebruike
lijke wijze van bouwen met behulp van met-
selsteenen onbruikbaar is om in den wo
ningnood te voorzien. Het daarbij noodza
kelijk stuk voor stuk opstapelen van de
steenen eischt te veel handenarbeid, terwijl
alles op het werk zelf met betrekkelijk pri
mitieve hulpmiddelen moet worden ver
richt, terwijl men bij deze bouwwijze is aan
gewezen op een groep bouwvakarbeiders
die exhorbitapt hooge loonen weten te be
dingen en daardoor alleen reeds eiken ren-
dabelen woningbouw onmogelijk maken.
Houtbouw zou in aanmerking kunnen
komen, daar builen de plaats van opstelling
in ©en goed geoutilleerde fabriek reeds een
zeer groot deel in gereedheid kan worden
gebracht, zoodat op het werk de deelen
slechts in elkaar behoeven gezet te worden.
Met het oog op bet brandgevaar kan hout
bouw, althans in de bebouwde kom der ge
meenten bezwaarlijk worden togelaten, ter
wijl tevens de onderhoudkosten hoog zijn
en dat indien niet zeer deugdelijk, dus duur
gebouwd wordt, de levensduur van de hou
ten woning niet tegen die van het steenen
gebouw op kan. Op die gronden is het dus
zeer de vraag of de niet te dure houten
woningen rendabel kunnen worden
Beton zal wellicht het toekomstmateriaal
moeten worden, daar hiermede een in-
dustrialiseering vait den woningnood het
beste zal kunnen worden doorgevoerd. Al
leen zat de samenstelling van de.beton zoo
gewijzigd moeten worden, dat het voor
woonhuizen geschikt.is. Dit schijnt te be
reiken te zijn met sintel- en slakkenbeton
dat het condensatiewater kan opnemen, ter
wijl bovendien dit materiaal spijkerbaar is.
Toch heeft de bekisting nog allerlei bezwa
ren en maakt het vele, spoedig onbruikbare
hout den opbouw te duur. Vandaar dan ook
dat verschillende afwijkende methodes wor
den toegepast, zooals b.v. het werken met
vooraf gereedgemaakte betonplaten, of 't vor
men van betonsteenen die veel grooter
zijn dan de normal© metselsteenen. Het
oorspronkelijk gieten van beton is echter
het eenvoudigste, mils men een anderen weg
inslaat met de bekisting, omdat het gieten
machinaal en met zoomin mogelijk li:
arbeid kan geschieden. Wordt de b.-
ting) nu voldoende vereenvoudigd dan zou
wellicht bet woningvraagstuk tot oplossing
gebracht kunnen worden, of althans een
stuk nader tot de oplossing.
Voor de bekisting beeft nu de N.V. Ma
chinefabriek v.h. P. A. Kruijer te Haarlem
een ijzeren uitvoering gevonden, bestaande
uit ijzeren platen versterkt met opstaande
randen. Deze platen worden uit plaatstaal
geperst, zoodanig dat naast voldoende
sterkte een goed hanteerbare plaat wordt
verkregen. Voorts zijn naast de normale
platen hulpstukken van b.v. een vijfde,
twee vijfde en een tweed© van de breedte
dier platen noodig ter aanvulling, benevens
hoekstukken voor binnen- en buitenhoe
ken. Ter versterking van de plaat is een
kruisstuk diagonaals gewijze aangebracht,
terwijl in de opstaande randen een halfcir
kelvormige doordieping is geperst. De pla
ten worden nu met behulp van gemakkelijk
losneembare klemmen, die om de doordie
pingen passen tot een wand vereenigd,
waarbij de groeven en de uitsparingen in
de klemmen zorgen dat de platen geza
menlijk een plat vlak vormen.
De platen der buitenbekisting worden
door een hoeklijn op ©en hoek aan elkaar
gekoppeld terwijl een speciaal hoekstuk op
die plaats de binnenbe.kis1ing vormt. Komt
er nu een kozijn of een deur in de mtiur,
dan wordt da bekisting daar ter plaatse
afgedekt door een rechte plaat, eveneens
voorzien van doorgediepte groeven. Tus
schen de buiten- c; binnenbekisting wordt
de beton gestort. I)oor middel van de klem
men kunnen de verschillende platen snel en
onwrikbaar met elkaar worden verbonden.
De ring, die de beide helften op elkaar
klemt geeft een absoluut zekere verbinding
en kan toch door middel van ©en daartoe
te gebruiken ringaftrekker zeer gemakkelijk
voor demontage worden losgemaakt. Te
vens geeft deze kleminrichting uiterst wei
nig kans op beschadiging der pleten, in te
genstelling met ©en verbinding met bouten.
Ten einde den druk van de belon op de
bekisting op te vangen en te beletten, dat
dientengevolge de wanden uitbuigen, werdeu
tijdens den opbouw op de hoeken der platen,
waar deze toch niet door kleine afronding
zuiver aaneensluiten, trekijzers ingelegd.
Deze ijzers van dun rond ijzer worden me
de ingegoten en kunnen na ontmanteling
worden uilgetrokken.
Op deze wijze kan bij goede voorberei
ding de bekisling snel worden opgezet en
waar de platen van uniforme maat zijn, be
hoeft geen noodeiooze tijd met passen en
meten verloren te gaan. Een teekening met
den uitslag der platen en een behoorlijke
merking van de platen zelf kunnen ver
gissing geheel uitsluiten.
Met Ihet gebruik van deze metalen be-
kisiiingsplaten wordt ©en gladde 'brioin-
warad verkregen die niet meer (behoeft te
worden bijgeischumrd D© verbinidiiingsplaat-
sen dar platen zullen op dien muur een
vendieeüng geven die men veilig kan te-
ten zitten en die (het uiterlijk aanzien
geen schade doet, integendeel zelf* een
broeden wand niet onaardig hretokt. Ook
vloeren en zolderingen kunnen worden
ingegoten nadat vooraf de bewapening 1»
ingelegd, Mot ©en beperkt aantal hulp
stukken kan men nu alles maken wa'
men wensdht, terwijl de bekisting met een
ploeg omgeschoold personeel onder toe-
van toén monteur gemakikeiijk in
Wij naderen d'en tijd dat in de tóesver-
eenigingen weer druk zal wordien gepraat
over de groslijst der oaadidaiben en de
vaststelling der rangorde van de Candida-
ten op de definitieve lijst
Vooral dat vaststellen der rangorde
heeft al menig hoofdbreken gekost in ver.
band met de Met zelden da-araan verbon-
dton verkiezingen. Menig systeem is gepro,
beerd, dtoch weinige methoden hebben, ge-
looven we, voldaan.
Nu deze stemmingen over de groslijst
weer naderen eerst voor de Tweede
Kamer, dan voor gemeenteraden en Pro
vinciale Staten willen we bier even
kortelings uiteenzetten de methode, die
wordt toegepast voor de verkiezing van
'de Kamer van 'Koophandel, een methode,
die, dunkt ons, ooik voor onze kiesveree-
nigingen wel 'bruikbaar is. X)
Men gaa;t daar als volgt te werk:
Ieder kiezer krijgt een stamkaart, waar
op slaan al de namen der camdidalen. De
kiezer zet het cijfer 1 voor den naam van
hem, duen hij mommer 1 op die lijst wenscht,
het cijfer 2 voor hem, dien hij nommer
op de lijst wenscht, enz.
Daarna wordt nagegaan hoeveel maal
candddaa't A. als n)o. 1 is gekozen, hoeveel
maal als no 2, hoeveel maal als no. 3, hoe
veel maal als no. 4 enz. Hetzelfde wordt
gedaan voor candidaat B., C. en D. enz.
Alls dat is uitgerekend, dan wordt over
gegaan tot de toewijzing van plaatsen.
Men neemt daarvoor het totaal aantal
uitgebrachte stemmen. Dat totaal wordt
gecteefldi door het aantal be bezetten plaat
sen plu» één. De uitkomst heet het kies-
quotient. Het cijfer wordt naar boven af
gerond. Is hot een heel getal, dan wordt er.
één bijgeteld. Elke oandédaait, die meer dan
het aantal maten, door het quotient ver
meld, als no 1 lis aangewezen, komt voor
plaatsing in aanmerking. Hij, die hot
hoogste aantal heeft als no 1, en zoo ver
volgens. Vervolgen» gaat men na wie van
degenen, die nog nitet geplaatst werden
als no. 2 zijn gekozen. Het aanlial maliën dal
zij als no. 1 werden gekozen, wordt hij
hun stemcijfer voor 2, opgeteld. Daarna
gaat men te werk als te voren.
Een voorbeeld ter verduidelijking. Da
letters duiden de canid'idla'ten aan; het
eerste kolommetje 'hot aantal mailen dat
de candidaat ai» no. 1 is gekozen; het
tweede kolommetje als no. 2; het derde als
no. 3 enz.
Gandidaten
1
11
III
A
200 (1)
40
1
'B
80 (3)
20
7,
G
40
26 (10)
8
D
20
45 (11)
104
E
26
15
'20
F
45
1
20
G
•15
7
10
H
1
8
10
1
7
104 (7)
60
J
8
20
76
K
104 (2)
20
60
L
20
10
200(12)
M
20
10
80(13]
N
10
60 (0)
40
O
10
75 (8)
20
P
61 (5)
60
25
Q
75 (4)
200
45
R
60 (6)
80
15
18
800 X
800 X
oOO X
Het ito'laal
aantal stemmen is hier 800;
het aanbal te bezeilen ipJaateen 13; het
tóesquotient is dus 800 gedeeld' door
(13 -f- 1) 57 en wordt 58.
Gandddiaat A is 200 maal als no 1 geko
zen-, hij komt ais no 1, op dto lijst. Can
didaat K- is 104 maal als 110 1 gekozen; hjf
teoank ais no 2 op de lijst; op die manier
krijgen candidaiben B. Q, P. R, resp. plaatt
3, 4, 5 en 6. Dan zijn er geen candidaten
meer die meer stemmen voor no 1 hebben
dan (hot tóesquotient 58. Men gaait don
men naar de gekozenen voor dé tweede
plaats. Afvallen natuurlijk allereerst eau.
'didiaten, A. K. B. Q. P. en R., omdat zij
reeds gepaatst zijn. Bij 'de stemmen voor
paals no. 2, wo-rdt voor de overigen ge-
'!©kl hot aantal malen dat zij voor no. I
zijn gesteld. Dan gaat men verder te werk
als boven mot helt gevolg, dat op deze ma
nier caindklaten I., O., N., L., D., resp,
plaats 7, 8, 9, 10 en 11 krijgen. Men gaat
zoo door tot alle plaatsen bezet zijn.
1) Nadat dit giesdhrevien was is door dsn
minister een kleine verandering in het
systeem gebracht, doch als proeve van
stem-marnier kan het voUgenide lodti wef
dienen.
Baroraetwetand: 777. Neiging: Vooruit
OPGAVE VAN;
