I
BIN NENLAND
IS UW ARTIKEL GOED
De St. Barthdlomeusnacht.
STADSNIEUWS.
Gemeenteraad.
HET FRANSCH OP DE LAGERE
SCHOOL.
Door verwerping van het amendement
van mej. Westerman met 37 tegen 36
stemmen, blijft het Fransch van de lagere
school in de hoogste klassen geweerd en
de „eenheidsschool" is dus behouden.
Geen der partijen in de Kamer er waren
27 leden afwezig was eenstemmig. Van
de Katholieken stemden er 11 vóór en 15
tegen. Onder de laatsten waren er wel
licht, die hun stem uitbrachten in de hoop,
dat er nog Jets zou terecht komen van, het
amendement-Moerel.dat wettelijke erken
ning van cursussen in één of meer U. L.
O.vakken en dus ook van vreemde talen
beoogde. Later trok de heer Moerel dit
amendement in, omdat het niet paste
in het kader van deze wet.
Indien ook de Eerste Kamer den Minis
ter in dezen volgt, dan blijft het Fr nsch
wa t daarom gaat et hier in iedere
lagere school als officieel leervak geweerd
en is de „ineenschakeling" met het uitge
breid en middelbaar onderwijs verbroken.
Hetgeen wij betreuren.
Voor de bijzondere schoolbesturen is de
weg aangewezen. Zij kunnen waar het
noodig zal blijken, buiten de fësroosters
om gemakkelijk allerlei aanvullingslessen
lat^n geven en wij vermoeden, dat ook de
ouders dien weg zullen bewandeld willen
zien. Voor de onderwijzers en onderwijze
ressen met speciale acten is het een bui
tenkansje.
Intusschen is nog niet alle kans verke
ken. Volgens de „N. Rott. Crt." zal de
fractie van den Vrijheidsbond bij de over
gangsbepaling van artikel 193opnieuw een
poging doen om het Fransch zijn plaats
op de lagere school te hergeven, althans
tot het jaar 1930.
GrföiNOD NIEUWS.
BRAND GESTICHT.
In een huis in de Wilhelminastraat te
Amsterdam, is door de vrouw des huizes
in zeer overspannen toestand brand ge
sticht, waardoor de achterkamer en al-
coof uitbrandden.De vrouw die met proef
verlof uit het gesticht te Santpoort thuis
was, is in het Wilhelminagasthuis ter
verpleging opgenomen. Geen'persoonlijke
ongelukken. De brandweer bluschte den
brand. (N. v. d. D.)
INBRAAK TE DRACHTEN.
De justitie te Heerenveen is Vrijdagmid
dag naar Drachten vertrokken, tot het in
stellen van een onderzoek van een brutale
inbraak en diefstal van manufacturen, die
in den jongsten nacht aldaar bij de firma v.
d. Zee gepleegd is.
Dat is binnen een jaar de tweede diefstal
bij deze firma.
VERMIST.
Ongeveer drie weken geleden begaf de
manufacturier J. F. B. te Finsterwolde (Gr.)
zich voor zaken naar Berlijn, een vrij groot
bedrag aan geld meenemende. Kort na zijn
aankomst schreef hij zijn familie, doch later
niet weder. Wijl hij reeds terug had moeten
zijn, maakt de familie zich ernstig bezorgd
en heeft zij zich tot de politie gewend, met
verzoek om een onderzoek in te stelleq'
TAXI IN EEN PUT.
Het aanbevelen van een artikel is alleen
goed, indien het artikel hetwelk
men aanbiedt aanbevelens-
B waardig is. H
beveel het dan ook door advertentiën in
de „Nieuwe Haarlemsche Courant" aan
(Vervolg).
De heer VAN LIEMT vestigt de .aan
dacht op het vele werk van den secre
taris der Bioscoopcommissie, die o. m. de
bioscopen controleert op de naleving der
door de commissie gegeven voorschriften.
De VOORZITTER zegt overweging toe.
De heer POPPE beweert dat er wel
een kleurtje aan de R. K. Politie-oplei-
ding is. Hij verwijst daarvoor naar het
indertijd door hem geciteerde adres,
vaarin dat subsidie werd gevraagd.
De heer DE^BRAAL zal voor de Bur
gerwacht stemmen. Het is een verster
king in tijden van nood van onze
Politie. Hij verdedigt de Burgerwacht
tegen de heeren Peper, Poppe en Kingma.
De heer Gaslrictun zal tegenstemmen uit
zuinigheidsredenen, maar spr. vraagt zich
af of de burgemeester zonder burger
wacht niet een grooter politiekorps zal
uoodig hebben.
Gestemd wordt over het voorstel om
f 50 subsidie te geven aan de R. K. Po
li tievakschool.
Dit voorstel wordt aangenomen met
8—13 stemmen.
Voor: Gastricum, Klein,Wolzak, Bruch,
Visser, v. Liemt, v. d. Kamp, Hagemeyer,
Mizérus, v. d. Berg, v. d. Ban, ds Braai,
Heerkens Thijssen, Slingenberg, Bomans,
Loosjes, Kuenen, Boes.
Tegen: de soc.-dem. plus de heer Pe
per en mevr. Willekes Macdonald.
Het voorstel lot subsidieering met
f2500 van de Burgerwacht werd ver
worpen met 1615 stemmen.
Tegen: ide soc.-dem. plus de heeren
Peper, Gastricum, Klein, Boes en me
vrouw Willekes Macdonald.
Voor: de heeren Bomans, Heerkens
Thijssen, v. Liemt, Bruch, De Braai,Wol
zak, Loosjes, Kuenen, v. d. Bon, Visser,
v. d. Kamp, Hagemeyer, Mizeruis, v. d.
Slingenberg.
Potitie-kteedin)(f.
De heer KLEIN wijst er op, dat de
gunning van het vervaardigen der politie-
kleeding plaats had tusschen den tijd
dat de vraag over de aanbesteding in
de afdeelingen werd gesteld en het ant
woord in de Memorie van Antwoord
verscheen. Die gunning had, in deze om
standigheden, nog wel wat kunnen wach
ten. Spr. is van meening dat, zoo eenigs
zins mogelijk, het vervaardigen van die
kleeding in Haarlem had moeten blijven.
Ook al zouden do kosten dan ©enigszins
hooger zijn geweest. Het zou in alle geval
hebben kunnen bijdragen de werkloos
heid in Haarlem te verminderen en wat
nu verdiend wordt op de lagere inschrij
ving, gaat wellicht weg aan de steun-
uitkeemng aan werkloozen.
De heer LAMéRUS ban dit betoog
van den heer Klein wel onderstreeipen.
Hij vestigt de aandacht er op, dat er in
Haarlem niet veel firma's zijn, die deze
kleeding vervaardigen. Het verschil van
f 20, waarover in de Memorie van Ant
woord gesproken wordt, geldt toch alleen
maar voor een tuniek van een inspec
teur? Spr. informeert naar het verschil
der andere prijzen. Spr. is van meening,
dat, al zou het wat duurder zijn, de
levering in Haarlem moet blijven.
De heer VAN LREMT merkt ook oy,
dat er niet veel Haarlemsche firma s
voor dit werk inschrijven. Een van hen
•was niet veel hooger dan de firma aan
-Wie het werk nu gegund is, maar, naar
spr. hoorde, gold hier het bezwaar dat
de firma de goederen toch ook niet in
Haarlem zou doen vervaardigen. Had
men echter met deze firma niet eens
kunnen praten, om te bewerken dat de
goederen wel in Haarlem zouden ver-
vaardigd worden? Als de firma daartoe
bereid zou zijn, en de inschrijving was
niet zooveel hooger, ware er alles voor
te zeggen, om de leverantie in Haar
lem te houden, aldus spr.
De VOORZITTER antwoordde dat ook B.
en W„ ter wille van de werkverschaffing, er
alles voor voelden de leverantie in Haarlem
te houden, zelfs al zou de inschrijving der
Haarlemsche firma's wat hooger zijn. Het
heeft dan ook een ount van overweging uitge
maakt in het college van B. en W. Het geval
deed zich echter voor dat de beide Haarlem
sche firma's, die voor gunning in aanmerking
kwamen, het werk ook buiten Haarlem zou
den hebben laten vervaardigen. Een andere
firma, die dat niet zou gedaan hebben, kwam
niet in aanmerking omdat de monsters niet
voldeden. Gaarne wil spr. voor een volgende
keer overwegen (de gunning heefl nu plaats
gehad) of de leverantie in Haarlem kan wor
den gehoudefl. Spr. denkt daarbij ook aan het
beperken van het aantal monsters tot die
van een aantal, twee of drie Nederlandsche,
fabrikanten. In alle geval zal deze zaak onder
de aandacht worden gehouden. Verder geeft
spr. eenige inlichtingen over de Driizen.
De heer VAN LIEMT meent dat dit soort
werk niet uitsluitend op werkplaatsen ver
vaardigd wordt, en meent daarom dal er met
die firma die anders weifc op haar ateliers
in Leiden laat maken, wel een overeenkomsl
zou Ie treffen zijn geweest om het werf: in
Haarlem te houden.
De VOORZITTER zegt nogmaals met de ge
maakte opmerkingen rekening te zullen hou
den.
De heer POPPE zegt ook nog dal alle po
gingen moeten wonden gedaan om het werk
hier te houden.
De VOORZITTER: Daar kunt u van over
tuigd zijn! Het zou nu naar Leiden zijn ge
gaan wellicht, maar het volgend jaar zal met
het gesprokene rekening worden gehouden.
Gezondheidsdienst.
De heer KOPPEN houdt een lang betoog
over den Gezondheidsdienst in Haarlem. Hij
wil dat de opneming van armlastige patiënten
in de ziekenhuizen gaat via den Geneeskun
digen dienst, opdat het b.v. niet voorkome
dat twee, drie ziekenhuizen worden afge
sjouwd en daar geen plaats is om de worden
opgenomen. Hij wenscht afschaffing van de
geneeskundige armencommissie, welker werk
zaamheden hij wil onderbrengen bij den Ge
meentelijken Geneeskundigen dienst. Ook zoo
de Eerste Hulp hijOngelukken en de Kraam-
vrouwenverpleging. Verder bespreekt hij de
verpleeggelden in de ziekenhuizen. Ten eerste
het verschil in prijs dat de gemeente in reke
ning wordt gebracht in de verschillende zie
kenhuizen en ook het feit. dat er ziekenhuizen
zijn, die anderen gemeenten een lager tarief
bedingen dan Haarlem.
Do heer KUENEN vindt de regeling om
de opname van patiënten via den genees
kundigen dienst te doen plaats hebben on-
practisch en ook overbodig. Het gaat op
't oogenblik goed, behoudens een enkele
uitzondering misschien. Spr. wil niet ont
kennen dat het niet eens voorkomt dat
een patiënt aan esn ziekenhuis wordt ge
bracht, waar geen plaats blijkt te zijn,
maar wanneer te voren even geïnformeerd
wordt en dat dient als regel te geschie
den! of er plaats is, behoeft dat niet
te gebeuren en behoeft de opname niet te
loopen over den Geneeskundigen Dienst.
Do heer KOPPEN blijft er nochtans op
aandringen. In Amsterdam geschiedt het
ook via den Geneeskundigen Diensh
De VOORZITTER antwoordt dat het wel
een ideaal kan zijn om al de diensten
door den heer Koppen opgenoemd onder
den Geneeskundigen Dienst te brengen,
maar zuinigheidsoverwegingen maken dat
het voorloopig een vrome wensch moet blij
ven. Zooals den heer Koppen ook bekend
is, zijn in 1920 voorstellen gedaan iet re
organisatie van den Geneeskundigen Dienst,
dooh die moesten blijven liggen omwille van
de financiën der gemeente. Hoeveel te
meer moet dit dan nu het geval zijn, bij
den tegenwoordigen stand dor financiën.
Bovendien, vraagt spr., is 't noodig? HetÏ3
niet noodig. In de Barste hulp wordt door
een particuliere veroeniging op ui'stoken
de wijze voorzien. Even goed als dit door
den gemesn'.e'ijkea Geneeskundigen Diers,
zou kunnen geschieden. Dat werk van
Eerste Hulp mag wel hoogelijk gewaardeerd
worden en het doet spr. een groot genoe
gen van deze ongezochte gelegenheid ge
bruik te kunnen maken om den warmen
dank van het Gemeentebestuur over te
brengen aan de vereeniging Eerste Hulp.
Het zou waarlijk jammer zijn indien dat
mooie, en voor de gemeente yoordeelige,
particuliere initiatief zou worden gesmoord
door er een Gemeentedienst van te maken.
Het is ook niet noodig. Hetzelfde geldt
voor de kraamverpleging, dat goed gedaan
wordt door Maatschappelijk Werk. Waarom
die diens.en ia gsmeente-dionst o, erbrn-
gen?
Als er klachten zijn, is het wat anders.
Laat de heer Koppen die dan noemen en
spr. zal ze onderzoeken. Maar klachten
noemt de heer Koppen niet.
Waarom dat alles dan bij den Geneeskun
digen Dienst onderbrengen, wat de gemeente
veel geld zal kosten? De heer Koppen wil de
geneeskundige armencommissie weg hebben.
Maar nogmaals zijn er klachten? Ten slotte
de verpleeggelden. Dat is een uiterst moeilijke
kwestie. Het gasthuis berekent 4; het
Diaconessenhuis 4.75; de Maria-stichling
4; de Deo 3.50 per verpleegdag. Het is
moeilijk daar eenheid in te brengen, want
als een der ziekenhuizen weigert, moet dat
dan uitgesloten worden van patiënten? Waar
blijft dan de vrije ziekenhuiskeuze waarom
door de raadsleden zoo met nadruk is ge
vraagd? Moet die dan worden opgegeven.
Het is een moeilijk alternatief. Met hel
Diaconessenhuis is veel onderhandeld en is
moeite gedaan het verpleeggeld verlaagd te
krijgen. De Maria-stichling en de Deo heb
ben bovendien veel gedaan voor de gemeente
door zich uit te breiden en zich daarmede op
kosten gezet. Er is een ziekenhuis dat
van de '280 bedden er 230 bezet heeft. Dat
ook dient onder de oogen te worden gezien.
Bovendien verlangt Haarlem dat nimmer ge
zegd wordt dal er voor een Haariemsdhen
patiënt geen plaats is. Er moeten dus immer
bedden disponibel blijven voor Haarlem. Dat
maakt de verpleging ook duurder. Dat met
andere gemeenten onder dezelfde voorwaar
den goedkooper zou worden ...xruteerd
dan met Haarlem, kan spr. niet aannemen.
Da heer KOPPEN: Daar-gaat het juist om.
De VOORZITTER vraagt, of in die goed-
koopere overeenkomsten met andere gemeen
ten dan ook begrepen zijn operatie en ver
bandmiddelen en vraagt voorbeelden. De
Mariastichling, aldus de voorzitter, heefl geen
goedkoopere contracten met andere ge
meenten dan Haarlem. Met de Deo is het
misschien wat anders. Die kan wel eens
patiënten opnemen tegen een prijs lager dan
met Haarlem overeengekomen is, maar
daar staat tegenover, dat de Deo. voor patiën
ten uit Amsterdam 4 krijgt, en terwijl voor
Haarlem maar 3.50 in rekening wordt ge
bracht. Spr. is intusschen wel bereid nog eens
met de ziekenhuizen te onderhandelen. Maar
nog eens: als de ziekenhuizen niet willen,
hoe behoudt men dan de vrije ziekenhuis-
keuze?
De heer KUENEN meent, dat de heer Kop
pen de kwestie verkeerd stelt. Het is niet
dc vraag of Haarlem meer betaalt dan andere
gemeenten; maar het is de vraag of Haarlem
le veel betaalt Dat nu is niet het geval, naar
spr. meent
De heer KOPPEN deelt het standpunt van
den heer Kuenen niet Haarlem moet niet
minder maar ook niet meer betalen dan
andere gemeenten.
Men moet niet denken (en nu letterlijk)
het gaat beter van een stad dan van een
dorp. Spr. leest voor dat de Mariastichling
een overeenkomst aanging met Heemstede te
gen f3.50 per verpleegdag. Haarlem betaalt f 4.
De VOORZITTER: Is daaT alles onder ba-
grepen: operatie en verbandmiddelen ook?
De heer KOPPEN. Dat staat er niet bij,
maar dat moet ik veronderstellen. Wie zou
dat anders moeten betalen: de patiënt? Spr.
Sommige beschuldigingen tegen de Kerk
hebben een taai leven. Honderden malen
zijn zij weerlegd, maar even dikwijls wor
den zij herhaald. Daaronder behoort de ge
schiedenis van den St. Bartholomeusnacht.
De Kerk, met name de Pausen, zouden aan
sprakelijk zijn voor den afschuwelijken
moord, die in den nacht van 24 Augus
tus 1572, het feest van den H. Bartholo
mews, op de Fransche protestanten be
dreven werd. Dit jaar was het drie en een
halve eeuw geleden en hoe zonden de an
tipapisten die heerlijke gelegenheid kunnen
laten voorbijgaan, om hun venijn tegen de
katholieke Kerk uit te spuwen P Op ver
schillende plaatsen werd de gebeurtenis
plechtig herdacht. Ook de befaamde Rotter-
damsche predikant, Dr. Krop, is natuur
lijk uitgetogen. ZÜjn op meerdere plaatsen
gehouden reden heeft hij in boekvorm uit
gegeven. Zij is een voorbeeld van oneerlijke
antikatholieke polemiek.
Want het is moeilijker een ander woord
te kiezen, wanneer, zooals Dr. Krop doet,
ook door vele protestanten als onwaar er
kende beschuldigingen toch als vaststaande
feiten aan de argelooze geloovigen worden
voorgesteld. Zoo zegt b.v. Dr. Krop (blz.
33), als hij de schuldigen opnoemt: „Maar
wij noemen allereerst en hoofdzakelijk Rome,
als de drijfkracht, de booze geest, die alle
moordenaars bezielde, derhalve als do hel-
sche macht, die voor God. en menschen
schuldig staat aan het bloed der getuigen
en martelen van den onzaligen Bartholo
meusnacht". Terwijl toch de protestant G.
Krüger 6chrijft, bij esn beoordseling van
de studie van Yaoandard: „Of het noodig
was, de beschuldiging, dat de Pausen op
de voorbereiding van den Bartholomeus
nacht invloed hebben uitgeoefend, nog eens
t© weerleggen, weet ik niet. Vaneandard
zelf voert het oordeel aan van Soldan (pro
testant), dat de bronnen het bewijs le
veren, dat de gebeurtenissen van 24 Augus
tus zich huiten de invloedsfeer van de Curie
voltrokken en hij zou moeilijk een ernstig
te nemen geschiedkundige kunnen noemen,
die het zou kunnen tegenspreken". En het
bekende prote tantsche „ÏJandbuch der Eir-
chengeschichte" (Reformation und Gegen-
reformation, door Hermelink, blz. 208)
schrijft: „Om redenen van persoonlijke eer
zucht en politiek overleg veroorzaakt Ka-
tharina de Medici de Bartholomeusnacht."
Wij zullen hier in hoofdlijnen het ware
verhaal van den Sint Bartholomeusnacht
geven en daardoor aantoonen, dat le. de
Hugenoten niet zulke onschuldige lamme
ren waren, als zij door Krop worden voor
gesteld, die slechts vrijheid van geweten
en earedienst vroegen. „Hoe zou men niet
getroffen zijn, ontroerd, aangedaan tot in
de diepte der ziel door die eenvoudige wen-
echen der Protestanten?" (blz. 21). 2e. Dat
de Kerk er onschuldig aan is; dat de moord
partij onvoorbereid was en uit politieke mo
tieven uitgevoerd is door Katharina de Me-
dicie. 3e Dat het getal slachtoffers door
Dr. Krop fantastisch overdreven wordt.
De Hugenoten zijn Eransche Calvinisten;
de naam beteekent vermoedelijk eedgenooten
(eignots), daar de eerste aanhangers van
Galvijn uit Genève kwamen. Hun aantal
was spoedig vrij aanzienlijk door de toe
gevende houding der Fransche koningen en
hun invloed machtig door de toetreding
van verschillende adellijke families: de Bour
bons, da Chatillons (Cbligny). Als overal
waren ook in Frankrijk de Calvinisten
moedig, ondernemend, blakend van geloofs
ijver. Met Calvijn waren zij van oordeel, dat
het de plicht der burgerlijke overheid is,
desnoods met geweld de ketterij te onder
drukken en het zuivere evangelie in te voe-
ren.Ketterij is in de oogen van Calvijn de
grootste misdaad. Valscho leerstellingen
verspreiden is een grootere misdaad dan een
onschuldigen mensch vermoorden, een gast
vergiftigen of zijn hand aan zijn eigen
vader slaan. Alle andere misdrijven zijn niet
zoo groot als deze verschrikkelijke misdaad".
In een eigen geschrift heeft Calvijn willen
aantoonen, dat de kettersmet het zwaard
moeten bedwongen worden en bij hardnekkig
vasthouden de doodstraf verdienen. Ook de
Fransche Calvinistische geloofsbelijdenis van
1559 leert: „God heeft de overheid het
zwaard in de hand gegeven, opdat zij de j
zonde straffe, zoowel do zonde tegen het
eerste, als tegen het tweede gebod. Tot
de zonde tegen het eerste gebod behooren
vooral ketterij en valsche godsdienst." En
de grootste ketterij en meest afschuwelijke
afgoderij was de katholieke godsdienst. De
katholieken gisten dus, wat hen te wach
ten stond als het Calvinisme zegevierde:
èf hun godsdienst afzweren èf van hun
kerken beroofd worden, het land verlaten
en misschien gedood worden, zooals in de
landen gebeurd was, waar het protestan
tisme reeds had gezegevierd: in verschil
lende Duitsche landen, Scandinavië, Enge
land, Genève. De Hugenoten hadden reeds
op verschillende plaatsen, als. later in de
Nederlanden bij den beeldenstorm, de ker
ken van beelden en andere paapsche afgo
derijen gezuiverd; Guiraud geeft een lange
lijst van daden van vandalisme en gruwelen,
waaraan de Calvinisten zich hadden schuldig
gemaakt, reeds vóór het uitbreken der gods
dienstoorlogen. In 1567 werden te Nimes
120 katholieken door de Hugenoten ter dood
gebracht (de Michelade van Nimes). Meent
Dr. Krop nu werkelijk, dat de katholieken
er zich maar rustig moesten bij neerleggen,
dat hun met geweld het oude geloof ont
nomen werd en het nieuwe evangelie op
gedrongen, hun kerken verwoest, hun gods
dienstoefeningen verheden? Zoo onfeilbaar
was toch de profeet van Genève niet, dat
hij het re dit had op straffe das doods de
erkenning van zijn leer te erchenhet
eeuwenoude roomsche geloof had toch ook
wel eenig recht van bestaan.
Neen, de Hugenoten hebben zich niet te
vreden gesteld met het vragen van vrijheid
van geweten en godsdienstoefening; zij
streefden naar de alleenheerschappij. Zij
hebben niet gewacht op de zegepraal door
de prediking alleen; overal hebben zij met
geweld het katholicisme willen onderdruk
ken. De katholieken zagen dat in en begon
nen zich tot tegenweer te wapenen en een
eigen partij te vormen. Paus Pius V spoorde
daartoe krachtig aan: het was een quaes tie
van zelfbehoud voor het katholicisme. Hun
hoofd was do hertogelijke familie de Guise.
Aan de spits der protestanten stond eerst
Condé, later admiraal Caspar de Coligny.
(Zijn dochter Louise was de vierde echt-
genoote van Prins Willem de Zwijger, de
moeder van Prins Frederik Hendrikzoo
is hij verwant aan ons koningshuis).
Maar het was niet alleen geloofsijver, die
de hoofden van beide partijen bezielde; ook
politieke motieven werkten krachtig mede;
het werd een strijd om de macht. De konin
gen van Frankrijk, Frans II (15591560) en
Kareel IX (15501574) waren minderjarig,
kinderen nog, ook geestelijk onbeduidend.
Beide partijen streefden er naar, den koning
onder hun invloed te krijgen, om zoo de
macht in handen te hebben, tn 1567 tracht
ten de Hugenoten den koning gevangen te
nemen en zoo in hun macht te krijgen. Dat
de Hugenoten ook een politieke partij vorm
den, zegt het reeds aangehaalde protestant-
sche Handbuch der Kirchengescliichle, blz.
208: „In Frankrijk heeft zich het Calvinisme
voor de eerste maal lot een politieke macht
ontwikkeld, die oorlogen voerde van gods
dienstig en tegelijk burgerlijk karakter, die
een staat in den staat vormde." Hoe gevaar
lijk zij voor den Staat konden worden, blijnt
wel zeer duidelijk daaruit, dat zijn onder
handelingen voerden over een bondgenoot
schap met de protestantsche vorsten van
Duitschland en met koningin Elisabeth van
Engeland, van oudsher landen, die steeds
met Frankrijk in gespannen verhouding leef
den. In 1562 sloten zij met koningin Elisa
beth, de groote steun van het protestantisme
in Europa, het verdrag van Hantincourt.
Elisabeth zou hen te hulp komen met geld
en soldaten, maar zij vroeg daarvoor een
hoogen prijs; de Hugenoten moesten haar de
stad Havre uitleveren, een van de invals
poorten van Frankrijk. Zij deden het en de
stad werd door Engelsche troepen bezet.
Tusschen beide uitersten, katholieken en
protestanten, stond een middenpartij, waar
van de ziel was Katharina de Medicis, moe
der der beide minderjarige koningen, uit het
beroemde Florentijnsche vorstengeslacht. Ook
zij was eerzuchtig; zij wilde het gezag des
konings handhaven en daarmee tegelijk haar
eigen macht, doch tevens den vrede in het
rijk bewaren. De godsdienst speelde in haar
leven geen rol. In de politiek liet zij zich
leiden door de beginselen van haar beruch-
ten stadgenoot Macchiavelli, dat alles, ook
moord, geoorloofd is, als het belang van den
staat zulks vordeert. Zij meende haar macht
bet best te kunnen bewaren door een politiek
van evenwicht, door te zorgen, dat geen van
beide partijen te machtig werd, door beide
partijen tegen elkaar uit te spelen.
Zoo stonden de partijen dreigend tegen
over elkander. De Hugenoten, zich van hun
macht bewust, werden steeds meer agres
sief. Den 2en Apnl 1561 houden zij een ver
gadering in de zalpn van het parlement van
Parijs. In talrijke geschriften sporen zij de
regeering aan, de Reformatie in te voeren.
In Parijs wordt heftig tegen het Pausschap
gepredikt In de provincie verjaagt men de
priesters en maakt zich van de kerken
meester. Een incident is voldoende, om den
brand te doen uitslaan, om den burgeroor
log te ontketenen. Dit incident is hel bloed
bad van Vassy (1562), waar strijd ontstond
tusschen de soldaten van de Guise en Huge
noten tijdens een godsdienstoefening en
waar 60 Hugenoten werden gedood. Het was
de aanleiding tot de burger- en godsdienst
oorlogen.
De eerste godsdienstoorlog eindigde in
wil goed begrepen worden. Ilii m-nkt rr de
ziekenhuizen geen verwijt van dat zij zooveel
per dag moeten hebben, maar hij begrijpt niet
waarom het noodig is dat Haarlem meer be
taalt dan andere gemeenten. Hij wil dat Haar
lem op voet van gelijkheid naet andere ge-
meent behandeld wordt. Ook de Geneeskun
dige Armencommissie heeft spr. nieis te ver
wijlen. Maar ds instelling is verouderd. In
begin 1922 diende snr. een motie in, waarop
B. en W. prae-advies beloofden. Dat prae-ad-
vies wil spr. hebben. Snr. wil nog een voor
bed anahalen waaruit blijkt dat er wei een
en ander verbetering behoeft. De commissie
voor openbare werken bezocht onlangs het
gasthuis en vond daar 12 zuigelingen op een
der gangen omdat er elders geen plaats meer
was. Wat de kraamvrouwen verpleging be
treft, zou dat toch nog wel te verbeteren zijn.
Spr. constateert alleen dit feit. zonder de di
rectie van het Gasthuis een verwijt te maken
De VOORZITTER antwoordt dat dit feit
door den heer Kopnen naar voren gebracht
alleen wat beteekent. wanneer die wijze van
verpleging inderdaad nadeelig is voor de zui
gelingen. Is dat zoo, vraagt spr. aan den heer
Koppen. De heer Koppen is immers ook re
gent van het Gasthuis?
De heer KOPPEN herhaalt nog eens dat hij
geen verwijten wil doen. aan niemand. Hij
constateerde slechts het feil
De heer KLEIJJ vraagt of die prijs van
f 3.50 welke met Heemslede gecontracteerd is
door de Mariastichlting ook hieruit verklaard
kan worden, dat de patiënten een bedrag moe
ien bijpassen. Sur. geeft B. en W. in overwe
ging zich nader met de ziekenhuizen te ver
staan en een onderzoek in te stellen.
De heer v. d. BERG merkt op dat het feit
dat de zuigelingen op de gang verpleegd wor
den, niet noodzakelijk nadeelig behoeft le
zijn voor die zuigelingen.
Den heer BOMANS is het ook bekend d.al
een particuliere ziekeninrichling met andere
gemeenten tegen een minderen prijs contrac
teerde dan met Haarlem 't geval was. Dat
heefl spr. onaangenaam aangedaan. Wanneer
een particuliere ziekeninrichling met het Be-
verwijksch Ziekenfonds een contract aangaat
tegen lagen prijs, omdat dit ziekenfonds nood
lijdend is, dan is dat haar recht. Ze helpt
daarmede een particuliere instelling. Wanneer
diezelfde inrichting een contract tegen lage-
ren prijs dan met Haarlem aangaat met Scho
ten omdat die gemeente noodlijdend is, dan
is dat ook het recht van die inrichting, maar
spr. komt daar als inwoner en wethouder van
Haarlem toch legen op. Men kan zich baseeren
bij het vaststellen van den verpleegprijs op
kostprijs of niet op kostprijs. De kostprijs is
f 6 ongeveer. Men heeft dien kostprijs losge
laten in Haarlem, maar dan moeten voor ver
schillende gemeenten ook niet verschillende
prijzen berekend worden. Hoewel spr. het
recht erkent om verschillende prijzen te be
dingen, geeft spr. toch in overweging aan alle
gemeenten dezelfde priizen in rekening te bren
gen.
De heer WOLZAK wiist er op, dat hij lage
re prijzen in andere ziekeninrichtingen, het
Gasthuis minder verolcgingen zal krijgen. Dat
is wel de aandacht waard, want het beteekent
een nadeel voor de gemeente.
De VOORZITTER zal de zaak nog eens on
der de oogen zien.
De vergadering wordt dan verdaagd tot Don
derdagmiddag half 2.
1563, de tweede in 1568, de cterde in 1570.
In ai deze drie oorlogen werden de Huge
noten verslagen, maar de vredesverdragen
waren hun gunstig. Het is een gevolg
van de taktiek van Katharina de Medicis,
die altijd partij kiest voor de zwakste partij,
om het overwicht van één der partijen te
verhinderen en zoo zeif de macht in handen
te houden. Bij den vrede van St. Germain
in 1570, na den derden oorlog, ontvingen de
Calvinisten vrijheid van godsdienst in het
geheele rijk, behalve in Parijs, toegang tot
alle ambten, en vier versterkte steden (o.a.
La Kochelle), waarin zij troepen mochten
hebben.
Van nu af steeg de invloed der Huge
noten, terwijl die der katholieken daalde.
Het hoofd der katholieke partij, Frans de
Guise, was in 1563 door den Calvinist Pol-
trot vermoord. Al heeft Coligny den moor
denaar niet tot zijn daad aangespoord, zoo
als deze herhaaldelijk verklaarde, hij heeli
toch volgens zijn eigen bekentenis van de
plannen geweten en uitte ovcz het gebeurde
zijn vreugde. De Hugenoten hadden vaste
steunpunten in hun versterkte steden, en
vormden in den vollen zin des woords een
staat in den staat. Het gevaar van een bond
genootschap als vroeger met buitenlandsche
vorsten werd nu nog grooter en het voeren
van een anti-nationale politiek gemakkelij
ker. Coligny was zelfs aan het hof en had
een grooten invloed op den jeugdigen koning.
Als een bewijs van de verzoening van katho
lieken en protestanten zou een der voor
naamste Hugenoten, Hendrik van Navarra,
in hel huwelijk treden met de zuster des ko
nings, Margaretha van Valois, wat natuurlijk
een uitbreiding van de macht der Hugenoten
beteekende. Zoo scheen de politiek van even
wicht van Katharina de Medicis mislukt. De
ééne partij, die der Hugenoten dreigde over-
heerschend te worden en bovendien haar In
vloed op den koning te ondermijnen. Vooral
verbitterde het haar, dat Coligny den koning
wist. aan te sturen op een anti-Paapsche po
litiek. Frankrijk zou de opstandige Neder
landen steunen legen Philips II en dus In
oorlog geraken met Spanje, terwijl Kathari
na den vrede wilde bewaren.
Katharina was er echter de vrouw niet
naar, om zich zoo gemakkelijk terug te la
ten dringen en de middelen waren haar on
verschillig. Reeds langeren tijd ging zij met
het plan om, Coligny uit den weg te laten
ruimen en 22 Aug. 1572 liet zij een moord
aanslag op hem plegen. Coligny werd echter
slechts gewond. De koning, geheel ontdaan,
ging persoonlijk zijn vriend bezoeken en hem
zijn deelneming betuigen.
Het mislukken van den aanslag op Co
ligny bracht Katharina in een gevaarlijke
positie. In Parijs waren de voornaamste
Hugenoten aanwezig, naar aanleiding van 't
op den 18en Augustus gesloten huwelijk tus
schen Hendrik van Navarra en Margaretha
de Valois. Zij waren, en te recht, veront
waardigd over den aanslag op hun aan
voerder; zij namen een dreigende houding
aan. Zeer gemakke'ijk kon een nieuwe bur
geroorlog ontbranden. Katharina stond voor
een dilemma: van den eenen kant vrees voor
de wraak der Hugenoten en kans op een
nieuwen burgeroorlog. Van den anderen kant
had zij een goede gelegenheid, om zich van
de hoofden der Hugenoten te ontdoen en de
geheele partij voorloopig onschadelijk te
maken. Zij koos het laatste.
Om echter een schijn van recht aan het
optreden tegen de Hugenoten te geven, moest
de koning er zijn goedkeuring aan hechten.
Als hoogste rechter kon hij de Hugenoten
veroordeelen en straffen als overtreder* der
Zaterdagavond om half zeven reed een taxi
komende van den Koninginneweg te Amsto
dam in een diepe rioolput op 't Valerius-
plein. De chauffeur, die links af, de Valerius-
straat wilde inrijden zag plotseling een
zandhoop, en gooide zijn stuur naar rechts
om. De wagen, een twee-cylinder Renault
botste daardoor tegen het houten hek, dat
om de put was getimmerd, nam een plank
mee en viel daarna op de rechterzijde in den
met water gevulden kuil. Het voorgedeelta
kwam in het water terecht, terwijl het achter
gedeelte op den rand der put bleef hangen.
Een heer, die zich binnenin bevond, kon uit
zijn benarde positie gered worden. De chauf
feur sprong er bijtijds af. Hij verklaarde de
put niet te hebben gezien, daar de lantaarn,
die aan het hek hing, niet brandde.
Later op den avond werd de wagen met
een hijschtoestel op den beganen grond ge
bracht.
Het publiek werd gewaarschuwd geen
brandende sigaren- of sigarettenstompjes in
den kuil te werpen, daar het benzinereservoi-
was leeggeloopen. (Tel.)
DE INBRAAK TE WEESP.
Naar de „Tel." verneemt, heeft
belooning van f 300, welke dé firma Van
Leer, te Weesp, ui Hoofde, ingeval de
daders van de inbraak, ten kantore van
genoemde firma gepleegd, achterhaald
werden, nog geen resultaat opgeleverd.
De politie heeft uit een der slooten
achter de fabriek, een handboormachine
opgevischt, waarmede blijkbaar de gaten
in de brandkast waren aangebracht
Overigens heeft dc chef-vcldwachter
Knap, te Weesp, zich de hulp verze
kerd van een bewoner van Weesp, die
„aan spiritisme doet".
Op een avond is de Weesper chef-
veldwachter met dezen man naar het
kianloor der firma Van Leer getogen,
geheele omtrek in het donker gehuld
ten einde in de onmiddellijke nabijheid
van de geforceerde brandkast, terwijl de
was, te trachten „contact" te verkrijgen
met onzichtbare adviseurs.
Nadat men vergeefs getracht had, ten
kantore eenige betrouwbare informaties
betreffende de daders van deze brutale
inbraak, langs spiritistisch en weg Je ver
krijgen, heeft de chef-veldwachter ook
aan z'n bureau den nieuwen medewerker
der politie in de gelegenheid gesteld,
een poging te doen, om de door de firma
Van Leer uitgeloofde f 300 deelachtig te
worden.
Ook hier werd geruim en tijd in het
donker vertoefd, zonder dat echter eenig
resultaat verkregen werd.
LEIDEN, 16 Dec. Boter Prima fabriek bo
ter f 2.30, prima boerenboter f 2.202.40 .r
K. G- Kleine aanvoer en vlugge hande'.
Turf. Van 11 tot 16 Dec. aangevoerd 320.
000 lange f 1112, 280.000 zwarte f913 per
1000 stuks.
openbae orde. In den namiddag van den
volgenden dag, 23 Augustus, werd een
kroonraad beroepen, waar de hoofden der
katholieke partij tegenwoordig waren. Ka
tharina en Anjou wisten den kpning de ge
dachte bij te brengen, dat de Hugenoten ver
raders waren, gevaarlijk voor den Staat. Het
duurde twee uur, maar ten slotte wisten zij
den koning het bevel af te dwingen, al de
Hugenoten te dooden. „Welnu, als gij het
wilt, doodt ze allen, doodt ze allen."
De koning kon nog eens van meening ver
anderen; daarom moest terstond het plan ten
uitvoer worden gebracht. De poorten der
stad werden gesloten, bevelen aan de soldaten
uitgedeeld. Het luiden van de klok van Saint-
Germain zou het sein wezen van den aauval.
En toen, in den nacht van den 24slen Au
gustus begoil ten afschuwelijke moordpartij.
Eerst werd Coligny gedood; daarna talrijke
voorname Hugenoten. Het Parijsche gepeupel
dat ook in de Fransche revolutie zou loonen,
waartoe het in staat was, geraakte in be
weging en plunderde en moordde. Ook de
drie volgende dagen duurde het nog voort.
Verschillende katholieken werden eveneens
gedood in de a'gemeene verwarring. Ook
naar de provincies werd het bevel overge
bracht, ofschoon men op verschillende
plaatsen weigerde het uit te voeren.
Zooals blijkt, heeft de Bartholomeusnacht
niets van van een voorbereiden aanval. Dan
had men imers niet twee dagen te voren
gepoogd Coiigny te dooden; dat zou juist
het wantrouwen der Hugenoten opgewekt en
hen gewaarschuwd hebbenop hun hoede te
zijn. Daarom schreef ook de Pauselijke nun
tius Salviati: „Ik kan niet geiooven, dat. als
de admiraal bij den eersten aanslag gedood
was, zooveel personen zouden zijn omgeko
men." De aanslag op de Co-ligny was voorbe
reid; toen deze mislukte, was het andere een
natuurlijke consequentie in de opvatting van
Katharina de Medicis.
Juist omdat de aanslag onvoorbereid was,
kan de Kerk niet verantwoordelijk zijn. De
Paus wist er niets van; aan den raad, waarin
men er toe besloot, nam geen enkele geestelijke
deel. Zooals reeds vroeger, met een beroep op
nieuwere protestantsche geschiedschrijvers ge
zegd is: het is een misdrijf geweest van Katha
rina de Medicus, uit politieke motieven ge
pleegd.
Hóe groot is het aantal slachtoffers geweest?
Er is met geen mogelijkheid een eenigszins
nauwkeurige schatting te maken. Het protes
tantsche Martelaarsboek zegt van 30.000, maar
noemt met name slecht 786 voor geheel Frank
rijk, 468 voor Parijs. Tegenover dit zeker over
dreven getal spreken ook verschillende pro
testantsche geschiedkundigen van eenige dui
zenden voor geheel het land. Voor Dr. Krop is
natuurlijk het getal van het protestantsche Mar
telaarsboek nog lang niet hoog genoeg. Zijn
hoorders mochten eens een te gunstig idee van
de katholieke keik krijgen; zij zouden dan mis
schien niet „bidden voor de bekeering van Ro
me'' waartoe hij hen op het slot van zijn rede
aanspoort. Hij spreekt van: „100 000
welk getal de werkelijkheid zeker wel het
dichtst nabij komt, wanneer men bij de letter
lijk vermoorden diegenen voegt, die tengevolge
van het bloedbad een vroegtijdigen dood stier
ven." Het zij voldoende tegenover zulke fanta-
zieën de zeker niet te lage schatting te plaatsen
van de niet-katholieke: „Algcmeene geschiede-
denis," door de professoren Brugmans en Kern
kamp (2e uilgave 1918, blz. 157): „Men bere
kent het getal slachtoffers op 2000 te Parijs,
op 6 tot 8000 elders."
Maar heeft de Kerk, al is zij aan het bedrij
ven van het feit onschuldig, toch niet de ver
antwoordelijkheid ervan op zich genomen, door
haar blijdschap er over te uiten? De Keifc heeft
inderdaad aan haar vreugde uiting gegeven. Den
28sten Augustus hield de geestelijkheid van Pa
rijs een plechtige Mis en processie tot dankzeg
ging. Te Rome spreekt Paus Gregorius XIII
in een consistoriale allocutie zijn dankbaarheid
uit; den oden September laat hij een Te Deum
zingen, 8 Sept. is hij persoonlijk aanwezig bij
de plechtige dankzegging in de Fransche keik.
Hij laat een medaille slaan, die den verderf
engel voorstelt, die de Hugenoten doodt, mei
het opschrift: Hugonotorum strages (de ne
derlaag der Hugenoten). Hij zendt kardinaal
Orsini om koning Karei geluk te wenschen. Hi
geeft opdracht aan Vasari, om in een schilder
stuk de gebeurtenis le vereeuwigen.
Doch alles hangt af van de vraag, waarover
zij zich verheugden. Kenden zij de juiste toe
dracht, dan maakt hun vreugd«uiting hen me
de verantwoordelijk. Doch meenden zij, dat een
samenzwering der Hugenoten gelukkig -bijtijds
verijdeld was, dan is hun vreugde rechtmatig.
En de geschiedenis wijst allerduidelijkst uit,
dat zij deze laatste voorstelling haden.
Den 26 Augustus, twee dagen na den moord,
neemt Karei in het parlement de verantwoor
delijkheid op zich. Daar veiklaant hij, dat hij ge
dwongen was bij voorbaat straffend op te tre
den, omdat de Hugenoten een aanslag beraam
den tegen de regeering en de koninklijke fami
lie. Een vonnis van parlement veroordeelt den
reeds dooden Coligny en twee zijner vrienden
als schuldig aan majesteitsschennis. Wat moest
de katholieke geestelijkheid van Parijs, die
trouwens de dreigementen der Hugenoten ge
zien had, anders doen dan dezg officieele ver
klaring geiooven en haar dankbaarheid betoo-
nen over de verijdelde samenzwering?
Hetzelfde werd ook meegedeeld aan de ver
schillende hoven en aan den Paus. Het stuk is
nog bewaard, dat de koninklijke koerier de
Beauville deh Paus persoonlijk bracht. Het is
den 26sten Augustus geschreven door Louis de
Bourbon en verklaart, dat Coligny iemand op
den troon wilde plaatsen, die het Protestantisme
in Frankrijk zou invoeren. Met dat doel bereid
de hij den moord voor op de koninklijke fami
lie en de voornaamste katholieke heeren. De
aanslag was bijtijds verijdeld. Wij kunnen
evengoed de vreugde der Pausen begrijpen, als
wanneer hij thans het bericht zou ontvangen,
dat de aanslag op een katholieken vorst mis
lukt was. Ook aan het Engelsche hof werd aan
een verijdelde samenzwering geloofd.
De vreugde des Pausen over een, zooals hij
geloofde, met rechtmatige middelen toege
brachte nederlaag der Calvinisten is zeer recht-
matig. Er is reeds op gewezen, dat het strijd
gold op leven en dood tusschen katholicisme en
protestantisme. Ook in Frankrijk wilden de
Hugenoten volgens de leer ran Calvijn, met ge
weld het katholicisme onderdrukken, zooals de
Protestanten dit reeds in verschillende landen
gedaan hadden. De tegenweer der katholieken
was niets anders dan geweld met geweld kee-
ren. In een volgend artikel zal eenigszins uit
voeriger gesproken worden over de theorieën
en praktijken der vroegere protestanten, om
met geweid het zuivere Evangelie te versprei
den. Het is geen aangename taak deze don
kere bladzijde uit de oude geschiedenis weer
open te slaan. Maar het gaat er mee als met
godsdienstoorlogen. De protestanten dagen de
katholieken uit: de Keik zou de protestanten
vervolgd hebben. Mogen wij dan niet wijzen op
de gedragingen der oude Preteaiatrfen, als hun
nakomelingen dat verleden verloochenen en
zich aandienen als apostelen der verdraagzaam
heid tegenover de gewetenstyrannie van Rome?
©Het Schild.)
