zjlimaa
stmmrnm,
BINNENLAND
imm m vloot.
kerkberjcmun.
LEVENSDURF
BE KLOVE
Oms vreelijk M®sk]e.
Liturgische Wegwijzer.
Slechts één dienstpaard.
Kunstzaal Smit. Tentoonstelling van
dierstudies door Mary C. Bruigom.
De nieuwe parochie te Aerdenhoat-
Bentveid.
het Spaanschè beleg om Haarlem
1572—1573.
DE KUNST IN NOOD.
De schrijver van de rubriek „Onder dti
menschen" in de N. Rott. Crt. plaatste in
een der jongste nummers van dat blad
een feuilleton met droevige bizonder-
heden over den nood der kunstenaars
in dezen tijd van malaise en ontwrich
ting.
Wie zich van dien nood een voorstel
ling wil maken, leze slechts de volgende
aanhaling uit dit feuilleton
Wanneer ik hier over artisten
schrijf, dan bedoel ik natuurlijk niet
d e zwermen klaploopers op de kunst
die lanterfanters met een schetsboek
op zak, en al die verwaten knutselaars
en tobbers en knoeiers, die, al of niet
te goeder trouw, den duren tijd ver
broddelen aan leeüjke of middelmatige
of zelfs wel eens aardige dingen. Als
deze crisis er daar een honderd of
wat van wegneep uit de kunstenaars
wereld, en tot 't inzicht bracht, dat
zij, beter dan met doek en verf, met
inkt en schmink, notenbalken en mu-
ziek-instrumenten, klei en etsnaalden,
de menschheid konden dienen door
bijvoorbeeld onze erbarmelijke straat
wegen te gaan helpen verbeteren, dan
zou dat zoowaar nog een geluk bij
een ongeluk worden.
Maar neen, waar 't hier om gaat, dat
zijn de waarachtige talenten. Dat zijn
de jongeren, de rijken bloei belovende
jongere kunstenaars, die, nog in de
teedere lente van hun groei, dreigen
te verzwakken en verloren te gaan;
dat zijn d.e grooten, de allerbesten en
voormaamsten, maar wier bescheiden
heid, wier verdroomde wez.en er nooit
op gerjeht. is geweest om reclame en
dus hooge prijzen te maken, en die nu
moedeloos hun prachtig talent zien
verslappen, zeer mogelijk voor altijd
omdat de dwaze menschheid in haar
snakken en hunkeren naar voorspoe
diger en gelukkiger tijden zich roeke
loos afgewend heeft van de bronnen
der schoonheid.
Ja, óók onder de Allergrootsten,
en ik kan mij nauwelijks weerhouden
u enkele namen te noemen, die als
klokken zullen klinken in de kunstge
schiedenis van onzen tijd, dat ge
er bij schreien zoudt, dat de vlammen
u langs 't gezicht zouden slaan van
schaamte, wanneer ik u bevestigde:
ja, óók hij, ook hij Van hem, van
dien kranigen schilder, die zijn pen-
seelen als doopt in zonlicht en sappig
Hollandsche groeikracht, hoorde ik
dezer dagen immers nog, dat hij in
zijn radeloosheid op een avond een
bekende opgezocht had, en hem ge
vraagd „geef me een gulden voor
deze aquarel, want ik heb honger!"
't Is een van onze vermaarde oudere
meesters, die zóó aan 'n maal eten
moest komen. En ben ik zelf niet in
direct bemiddelaar mogen wezen vooi
één, wiens werk al meer den groot
sten roem heeft bijgebracht aan onze
moderne schildersschool, om hem
aan kolen te helpen voor de kachel
op zijn atelier, waar hij de laatste
weken van de kou niet had kunnen
werken."
Het is pijnlijk, zulke dingen te moeten
lezen.
Pijnlijk en meer dan dat, ook be
schamend, als beeld van een tijd, die
aan grove winzucht, aan reclame en
allerlei speculatief gedoe zulk een breede
plaats inruimde.
Er is nu eenigen tijd geleden een Ne-
derlandsch kunstverbond opgericht, dat
zich ten doel stelt, de beeldende
kunsten en de beste kunstenaars door
deze ellendige periode heen te helpen.
Met de secretaresse van dat Verbond,
mevrouw B a k e 1 s in Den Haag, had
de redacteur der N. Rott. Ct. een onder
houd, en uit hetgeen hij, naar aanleiding
daarvan, meedeelt, blijkt, dat het Ver
bond kunstwerken wil aankoopen en deze
dan schenken aan ons volk, door ze in
bruikleen af te staan in musea, in volks
universiteiten, openbare leeszalen, stad
huizen, ziekenhuizen en vTior de grafische
kunst, b.v. ook in stationswachtkamers.
Het Verbond teït reeds een aantal
afdeelingen en heeft ook verschillende
werken kunnen aankoopen en het leven
van erkende kunstenaars kunnen ver
lichten.
„Maar wat wij vooral behoeven," zeide
de secretaresse, „dat is de medewerking
van zooveel mogelijk menschen, door
heel het land, die in deze donkere, ideaal-
looze tijden de schoonheid, de kunst, uit
haar verarming mee voort willen helpen."
Het is inderdaad zeer noodig.
Niet ten onrechte sprak minister d e
Visser dezer dagen van de groote
beteekenis der kunst voor een volk.
En een land, waar de kunst kwijnt,
en de kunstenaar ontbering moet lijden
en niet, of nauwelijks kan 'bestaan, ver
toont een geestelijk tekort, dat geheel
het volk tón ««deel moet komen.
DINSDAG om half 8 gezongen St. Anto-
nlusmis.
WOENSDAG 's avonds om half 8 ver
gadering der Maria-congregatie.
DONDERDAG 's avonds van 67 gel.
om te biechten.
VRIJDAG wordt de H. Communie eerst
uitgereikt 's morgens om 6 en 7 uur. Om
half 8 gez. H. Mis, waaronder algemeene
kindercommunie, 's Avonds van 68 uur
gelegenheid om te biechten. Om half 8
Completen en Lof ter eere van Jezus' H.
Hart.
ZATERDAG de H.H. Missen als op Zon
dag. Om 3 uur Vespers met Rozenhoedje,
waarna gelegenheid om te biechten tot 9 uur.
AERDENH0UT.
(Bentveld).
ZONDAG 8 uur Vroegmis, half 11 de
Hoogmis, 's Avonds 7 uur Lof met predika
tie en Te Deum om God te danken voor de
weldaden in het afgeloopen jaar ontvangen.
Oorspronkelijke roman d. H. B. v. d. SANDE
Prijs gebonden 4.50, franco pp4.75
Prijs gebrocheerd 3.franco p.p. 3.25
Roman van denzelfden popula:ren schrijver.
Prijs gebrocheerd 2.25, franco p.p. 2.50
Verkrijgbaar bij den boekhandel en bij de
N.V. DRUKKERIJ ,DE SPAARNESTAD"
Van 6 uur af gelegenheid om te oiecnten.
MAANDAG Nieuwjaarsdag. Feest v. d.
Besnijdenis onzes Heeren, te vieren als Zon
dag. De H.H. Missen om 8 uur en half 11.
DONDERDAG 's avonds van 79 uur
gelegenheid om te biechten.
VRIJDAG le Vrijdag v. d. maand,
bijzonder toegewijd aan de vereering van
het H. Hart. 's Avonds van 89 uur gele
genheid om te biechten.
ZATERDAG. Feestdag van Driekoningen
of de openbaring des Heeren aan de heide
nen. Te vieren als Zondag. Half 3 Lof, waar
na biechthooren zoolang er achtereenvolgens
biechtelingen zijn en verder van 69 uur.
SCHOTEN.
St. Liduina.
ZONDAG onder 't oct. van Kerstmis.
Half 8 en 9 uur de stille H.H. Missen, half
11 de Hoogmis; 's avonds 7 uur Lof met
predikatie en lofzang „Te Deum" tot slui
ting van het afgeloopen jaar.
In de week de H.H. Missen om half 8
en kwart voor 8.
Catechismus volgens gewoonte.
MAANDAG Nieuwjaarsdag, te vieren
als Zondag de stille H.H. Missen om half 8
en 9 uur om half 11 de Hoogmfs. 's Middags
om half 3 Lof met Rozenhoedje.
DONDERDAG 's avonds van 78 uur
gelegenheid om te biechten voor den eersten
Vrijdag.
VRIJDAG Vigilie v. Driekoningen, te
vens 1ste Vrijdag der maand 's morgens
7 uur gezongen H. Mis ter eere van Jezus'
Goddelijk Hart's avonds half 8 Lof ter
eere van Jezus' H. Hart met litanie en akte
van toewijding. Na het Lof biechten, zoo
lang er biechtelingen zijn.
ZATERDAG Hoogfeest v. Driekoningen,
te vieren als Zondag de stille H.H. Missen
om half 8 en 9 uur om half 11 de Hoogmis,
's Avonds om 7 uur Lof. Na het Lof gel. om
te biechten, zoolang er achterenvolgens
biechtelingen zijn.
ZONDAG a.s. schaalcoliecte voor de
schulddelging der kerk.
ATTENTIE. Allen van ganscher harte
een „Zalig Nieuwjaar". Moge God U en uwe
huisgezinnen rijkelijk zijn zegen schenken in
het Nieuwe jaar. Dat is de vurige bede tot
God voor alle weldoeners van Haarlem van
uw zeer dankbaren pastoor
C. BROUWERS.
Giro 85419.
Bij Kon. Besluit is bepaald, dat de adju
danten en ordonnans-officieren van de Ko
ningin en van den Prins, voortaan slechts
tot het houden van één dienstpaard gerech
tigd zijn.
Voor kort zagen we hier een ten
toonstelling van dierstudies door J. P.
van den Berg, en onwillekeurig komen
we nu tot vergelijken. Een vergelijken
in dien zin, dat we beider eigenschappen
naast elkaar zetten, het buiten beschou
wing latend wie van beiden het zwaarst
weegt
Van den Berg is de knappe teeke
naar ,die raak de dingen neerzet. Bij
Ma.rg. Bruigom ontmoeten we minder vir
tuositeit, zij ziet ook schilderachtiger
en hiermede is haar techniek in over
eenstemming. De strakke lijn van V n
den Berg ontmoet men niet bij haar
evenmin als zijn eenvoud en zijn nei
ging tot het decoratieve. In kort .ge
zegd; van den Berg is vooral grafisch
kunstenaar, terwijl Marg Bruigom in de'
eerste plaats schilderes is.
Het is serieus werk wat zii ons te
zien geeft, niet altoos even gaaf doch
eerlijk en zonder pretentie.
Vaak is het van een treffende karak
teristiek, vooral de aapjes zijn bijzon
der geslaagd. We noemen bijv. de aqua
rel no. 29 die ook qua techniek te lo
ven is. Dit is een werkje vol uitdruk
king en juiste tvpeering.
Vogels van diverse pluimage dienden
de schilderes tot model, zij heeft ze
geschilderd, geaquarelleerd, geleekend of
in een of andere grafische techniek weer
gegeven. Er is veel verdienstelijks aan
te wijzen en al zijn er tekortkomingen,
het werk dezer jonge schilderes stemt
sympathiek. We gelooven dat zij, in dit
genre voortgaande, nog veel kan be
reiken. Wat meer macht over de tech
niek en zij is een heelen stap verder.
We zagen in de etalage van dezen
kunsthandel een in hout gesneden dier-,
figuur door S. Klinkenberg, ge'iteld:
„De Wijze Kater". Knap van uitvoering,
mooi win lijn en modellé, heeft dit beest
ook iets geestigs en spottends. Actueel is
het nu Musch weer triumfen viert in
Heijermans' „Wij.ze Kater", waardoor de
beeldhouwer blijkbaar geïnspireerd werd.
M. v. d. W.
Het grondgebied dezer nieuwe parochie is
genomen van de volgende parochiën: Haar
lem (H. Bavo); Heemstede (H. Bavo); Over-
veen (O. L. V. Onb. ontv.); Zandvoort (H.
Agatha) en Vogelenzang (O. L. V. Hemel
vaart.)
De grensomschrijving dezer parochie is de
navolgende:
De grens dezer nieuwe parochie wordt
omschreven door een lijn, die begint op de
Pijlslaan daar waar de Spoorbaan deze
snijdt; van dit punt gaat de lijn over het
midden van den Spoorweg jn Zuidelijke
richting tot aan den weg der Amsterdam-
sche Waterleiding, alwaar zij zich ombuigt
in Westelijke richting en midden over dezen
weg loopt tof voorbij de Oranjekom; dan
zich ombuigend langs de Oranjekom in Zui
delijke richting, komt zij in het Sprenkel-ka
naal en nu in Westelijke richting gaande
door het midden van dit kanaal en het
Zwarteveld-kanna! en noordwaarts door het
Barnaart-kanaal loopt de lijn tot aan het
punt waar dit laatste kanaal samenvalt met
liet van der Vliét-kanaal; hier gaat de grens
verder in Noordelijke richting en snijdt de
Zandvoorter-laan daar, waar het Boogka-
naal begint, gaat door het midden van dit
kanaal tot daar, waar zii snijdt'de electri-
sche tramlijn Haarlem-Zandvoort; alsnu
verlaat de grenslijn het Boogkanaal en gant
in rech te-noord waar Ische richting, evenwij
dig met de kust, door de duinen tot aan
den Spoorweg Haarlem-Zandvoort, hier
buigt zich de lijn in Oosteliike richting en
eaat Oostwaarts, evenwijdig loopend met de
Zandvoorter-iaan, midden door de duinen
naar den ingan? van 't landgoed „Konings
hof" aan den Diiiniusterweg, vervolgens Z.-
Oosfwaarts over het midden van dezen laat-
sten weg, Noord-Oostwaarts over Zmveg,
Noordwaarts over Bnvenwcg tot voorbij het
Duinv'iefnad; ten Noorden van dit nad
buigt zich de grensiiin Oostwaarts en bliift
nu dit pad. en vervolgens den Dirinvüetweg,
en verder de Pülsiaan ten Noorden vo'ggn
zoodat deze drie lanfsten aan beidp zïi-
den zullen behooren aan de nieuwe naroehie
tot daar, waar de Spoorweg de Piils'nm
snijdt, het punt vanwaar de grenslijn is uit
gegaan.
li
Wat kon Haarlem tegenover zoo'n groote
macht stellen? Een kleine bezetting kon
slechts zwakke muren verdedigen. Maar ge
lukkig was er een wakkere burgerij vol moed
en volharding. Niet alleen de mannen, maar
ook de vrouwen grepen de wapenen tot be
scherming der stad. Spoedig na Nieuwjaar
was er onder aanvoering van de weduwe van
Nanning Borst een keurkorps van drie hon
derd vrouwen bijeen. De Mei was open en
zoolang de vorst de vaart niet belemmerde
kwam van de keerzijde telkens aanvoer van
levende en doode strijdmacht en provisie.
In 't laatst van December was men bezig
de Kruispoort met een kloek ravelijn te ver
sterken. Met den Prins werd steeds briefwisse
ling onderhouden. Hulp zond hij zooveel mo
gelijk en zoo zag Haarlem vóór Nieuwjaar
drie vendels Walen naar binnen rukken. Ook
aan een poging tot ontzet ontbrak het niet. Bij
Leiden verzamelde de Prins een aanzienlijke
krijgsmacht onder bevel van Lumey. Voor
den Spanjaard was de aanslag niet verborgen
gebleven. De troepen van Bossu, Romero en
Noircarmes verrasten de 15 vendels voetvolk
en ruiterij van Nassau bij den Weligen Berg
onder Hdllegom. Wel duizend burgers uil
verschillende Hollandsdhe steden sneuvelden.
Vier der zes kanonnen vielen Spanje in han
den, dat slechts zes soldaten verloor in den
strijd. Van uitwisseling van krijgsgevangenen
vilden de Spanjaarden niet hooren en dus
werden ze van weerszijden opgehangen. Nu
meende Don Frederik. dat Haarlem liet op
zijn best nog een week zou kunnen uithouden
en liet één loopgraaf maken. Dan volgde 18
December een hevig bombardement van de
Kruispoort en den volgenden dag van de Jans-
poort. Wel werden muren en poorten zwaar
beschadigd, maar de Haarlemmers gebruikten
de lange Decemberaachten om de bressen
met wolzakken, steen en hout te stoppen en
achter den muur een tweeden wal van de
Janspoort naar de Calrijnebrug te maken.
Den 21sten werd het bombardement herhaald
en daarna de stormaanval gelast. In dichte
drommen rukten de Spanjaarden op de bres
sen, maar allen stelden zich - daar te
weer. De vijand werd begroet met grof ge
schut, schroot, gloeiende kolen, brandende
pekkransen, kokende olie enz. Tweehonderd
Spanjaarden verloren er het leren bij, terwijl
slechts een- twaalftal Haarlemmers sneuvel
den. Dat moedigde de Haarlemmers aan. Don
Frederik wilde het andres probeeren en begon
mijnen te graven, d.w.z. zijn mineurs gingen
onder den grond door gangen graven naar
Haarlems wallen en poorten om dié te onder
mijnen. Op Oudejaarsavond werd van uit de
Schalkwijkèrpoort een uitval gedaan, waarbij
zes Spanjolen het leven Heten en de Haar
lemmers nog een twintig musketten verover
den.
13 Januari nam Haarlem de schans Rus
tenburg nabij de Romoien in, maar moest die
later weer afstaan.
Tölkens kwam nieuw krijgsvolk Haarlem
binnen, alle pogingen tot ontzet met grootor
macht zijn evenwel mislukt.
Over de pogingen te water zullen we later
spreken. We herinneren even aan de poging
van Filips de Koning, een hopman, die met
2000 man ook een poging tot ontzet waagde.
Ook hij werd door de Spanjaarden verrast en
gevangen genomen. Op een kouden winter
avond werd zijn hoofd over de fest gesmeten
met 't bijschrift, dat dit nu de Koning was, die
de stad wilde ontzeilen. De Haarlemmers be
gingen nu ook een wreedheid en onthoofden
elf Spaanschè krijgsgevangenen; zij deden de
hoofden in een ton met opschrift, dat dit de
Tiende Penning was en de elfde voor de inte
rest was.
'Hat mijnten ging steads door, maar de
Haarlemmers maakten tegenmijnen en zoo ge
beurde het meermalen dat Haarlemmers en
.Spanjaarden eikaar onder den. grond ontmoet
ten en men elkaar daar bevocht. Die gangen
warén eigenlijk bestemd om kruid te brengen
ohdèr de plaats, die men wenschle te do-en
springen. Dat zoodoende vaak vriend en vij
and otpkwam is te begrijpen.
Intusschen was het ravelijn aan de Kruis
poort bijna geheel vernield, maar een nieuwe
halve maan was achter de poort opgeworpen,
waaraan de Burgemeesters hadden meege
werkt.
Het was kSud winterweer; de Spaanschè
schildwachten vroren op hun post dood, an
dere liepen weg. Nu wilde Frederik voor de
tweede maal storm loopen. Hij zelf zou de
Kruispoort aantasten en Billy zou den aanval
op de Janspoort leiden. Heimelijk bekropen
de Spanjolen de wallen vóór 't aanbreken van
den morgen en stonden op dat bolwerk, et.
de Haarlemmers het wisten. Nieuwe benden
stormden aan en nu moesten de Haarlem
mers wijken. Zij verlieten het bolwerk en nu
trok de Spanjaard naar hij meende Haarlem
binnen. Hoe verbaasd was men, lusschcn de
stad en het veroverde bolwerk oen nieuwe
halve maan te zien met gewapenden bezet.
Eer de Spanjaarden besloten dit aan te vat
ten, springt een mijn, doodt er velen van hen,
waarop ze terugkeeren. Ook de aanslag op de
Janspoort mislukte en dien dag boekte de
Spanjaard een verlies van drie honderd man.
Don Frederik weird moedeloos; twee stor
men needs, twee bombardementen, mijnen,
en nog niets gevorderd.
Ook de soldaten werden moedeloos eb JU-
va's zoon nam sterk in overweging het beleg
op te breken. Zijn vader ging op den voorslag
niet in en antwoordde, dat als Alva zelf niet
de leiding van het beleg op zich kon komen
nemen, hij de moeder uit Spanje zou ontbie
den. Dat was te veel voor Don Frederik; hij
zou het beleg voortzetten en de stad door uit
hongering trachten te dwingen.
Intusschen was door de vorst het Spaame
dicht en toevoer te scheep onmogelijk. Onder
een stormaanval naderden 170 sleden met rogge
en levensmiddelen met 70 paarden en 300
soldaten. Dat kwam over het Meer en het
Spaarne; natuurlijk trachtte Spanje het bin
nenkomen te beletten. Alles kwam evenwel
veilig binnen de Scihaikwijkerpoort. Die aan
voer over het water verdroot Don Frederik.
Laten we nu eens zien, hoe Haarlem van 't
water profiteerde. Door de vrije vaart over
de Meer heeft Haarlem in de eerste maanden
geen honger geleden. Wel was reeds 11 De
cember het Spaame te Haarlem aan de Noord
zijde afgesloten, maar de eerste maanden ont
brak het aan niets. Daartoe zegt P. C. Hooft,
„diende groofelijx 't mistig weeder en de ge-
swintheid der ijssleeden, die voortg-erukt van
twee oft drie paarden, met wijt omzwaayén,
de schildwachten (der Spanjaarden) te leur-
stelden en daar tusschen door slipten."
In sprokkelmaand van 1573 viel de dooi in,
en. spoedig verschenen daar in de buurt de
Mollamdsche vaartuigen. Het bevel daarover
werd opgedragen aan Marinps Brand. De heer
van Balenburg zou zijn pogingen tot ontzei
steunen. Haarlem zelf pakte ook aan, en hielp
mee de Meer open te houden. Vier groote en
één kleine galei werden afgezonden en van
scheepsvolk voorzien. Amsterdam, dat aan de
Spaanschè zijde stond trachtte bij Pennings-
veer een gat in den weg te graven en daar
door vijf schepen en een galei op de Meer te
brengen. Dat kon verhinderd worden. De
Spaanschè Stadhouder Bossu nam maatrege
len, want hij wist hoeveel er aan gelegen was
de Meer in zijn macht te krijgen. Liefst moest
daar een vloot komen in staat de Haarlem-
sche en de Hollandsche scheepsmacht te weer
staan. Herhaaldelijk werd er gestreden, maar
de Haarlemmers keerden telkens weer. Nu
probeerde Spanje het anders. Aan den Over
toom-, een klein haJf uur buiten het toenmalige
Amsterdam was een dam. Daarin liet Bossu
een gat graven, waardoor hij over de nieuwe
Meer eenige gewapende smakschepen op de
Meer bracht De Haarlemsche en Hollandsche
schepen waren ook present en ontmoetten,
schreef Cornelis de Koning, die der' vijanden,
waarméde zij een en andermaal, en met een
zeer goed gevolg, slaags -raakten, zoodat de
vijanden genoodzaakt waren de vlucht te ne
men en de toevoer eenigen tijd onverhinderd
binnen kwam. Aalsmeer b.v. zond turf, an
dere dorpen brood en visoh. Kapitein Gun-
ther kwam 17 Februari nog met 500 soldalen
binnen. Leiden zond nog op 28 Februari 5
schuiten levensmiddelen. Ook kwam er nog
een damlooper met tien gotelingen, kruid en
lood. Dordrecht bracht 2 stukken geschut, 4
ijzeren slangen en dan werd Haarlem op 25
Februari verrast met 5 schuiten gerst, tarwe,
rogge, boonen en erwten. De eerste drie maan
den was de eetwaar overvloedig. Het osse-
vleesc-h kostte 2 blanken, het koevleesch 10
duiten het pond, een roggebrood van 6 pond
twee stuivers enz. Later kregen we, wat wij
in den oorlogstijd mee maakten de z.g. zet
tingen der prijzen. De eetwaren kregen dus
prijzen vastgesteld op order der Burgemees
ters om te verhoeden dat men boven
matige winst nam. In 't begin was men met
de provisie ook niet spaarzaam. De toevoer
over de Meer bleef open tot in Maart. To-en
liet Bossu bij Zwanenburg een gat graven en
verband dus Meer en IJ. Niet minder dan 35
schepen en 5 galeien verschenen nu in de
Haarlemmermeer. Die scheepsmacht was
voor Haarlem overweldigend, déartegen met
vrucht iets te ondernemen leek hopeloos. Nu
wierpen de Spanjaarden ook om en bij de
Meer schansen op en zoo was de toevoer
van levensmiddelen en ammunitie naar Haar
lem bijna onmogelijk. Slechts eenige waag
halzen konden iets binnen brengen en dan
ging het niet met scheepsvrachten, maar met
kleine beetjes. Haarlem had de vrije gemeen
schap met Holland verloren en nu ging men
verkeer zoeken door middel van postduiven.
De volgepropte stad kreeg dus weinig invoer
meer van buiten. Tc begrijpen is dat er spoe
dig behoefte kwam, te meer daar men in 't
eerst niet zain-ig had geleefd.
Tegen de Spaanschè vloot in de Meer werd
nu en dan, maar steeds met nadeel gestreden.
Een aanval op de schans Rustenburg, onder
nomen door kapitein Balfour, slaagde in den
nacht van 19 April. Onder het bereik van het
geschut van deze schans en van dat der Am-
sierdfimsche pooirt konden de koeien tusschen
genoemde en Schnlkwijker poort nog eenige
weken veilig grazen.
De sleden in Holland wisten heel goed, hoe
veel van hel behoud van Haarlem afhing.
Daartoe was een vloot in sterkte en aantal
gelijk aan de Spaanschè scheepsmacht op de
Meer noodzakelijk. Men besloot tot de uitrus
ting en zoo leverde Dordrecht 20, Delft 13,
Rotterdam 15, Gorinchem 10, Schiedam 6 en
de andere steden een kleiner getal schepen uit.
Die vloot kwam 7 April in de Haarlemmer
meer aan en kwam telkens met de Spaanschè
in botsing. Men poogde met die vloot ook de
stad te ontzetten of tenminste te provian-
dceren. Daartoe was ook onder Overste van
Batenburg krijgsvolk ingescheept.
Wat de oorzaken waren, daarover valt voor
een niet-strateeg moeilijk te oordeelen, maar
de vloot werd 28 Mei op de Meer verslagen,
eer nog iemand aan de mogelijkheid dacht.
De Spanjaarden namen 21 van onze
schepen, de overigen zochten hun heil in de
vlucht, richting Leiden op de Kagerplassen en
naar de Oude-Weteririg, waar Bossu's vloot
ze achtervolgde. Sommige schrijvers zeggen,
dat de Hollandsche schepen minder sterk be
mand en bewapend waren, anderen nieenen,
dat Brand wat onvoorzichtig in zijn aanvat
was.
De schansen, die Haarlem aan den Meer
kant had, waren nu spoedig in 's vijands han
den cn nu Spanje zoo dicht aan het Spaarne
zat en op de Meer de baas was, stond alle
toevoer stil. De Geuzenvloot was zoo goed als
vernietigd. Toch liet men Haarlem niet aan
zijn lot over. De Kermemer vrijbuiters, dat
waren de boeren en visscher-s uit Waterland
en de Zaanstreek, gaven geen kamp. Om den
aanvoer van levensmiddelen, naar het vijan
delijke leger le beletten, had Sonoy, 's Prin
sen hevctnebber, in het noorderkwartier zich
reeds hl Maart op den Diemerdijk tusschen
Amsterdam en Muiden verschanst,'maar Am
sterdam dwong hem terug te gaan. Op liet
IJ deed hij Spanje evenwol voortdurend
sc-hade. 't Is ook nu, dat we even herinneren
aan dien zelfden Ken nemer Vrijbuiter, die on-
d-br Cornells 't Hoen aah den Spaaxnda.nmier-
dijk, halverwege Halfweg en Spaamwoude
achter een rietbosch met eenige tientallen
mannen een Spaanschè ruit era fdee ling af
wachtte, overviel en geheel versloeg. Voort
durend legden die vrijbuiters een geregeld
waterverkeer tusschen Amsterdam en Haar
lem groote moeilijkheden in den weg. Vooral
in Mei 1573 maakte Somoy het den Spanjaar
den op het IJ 7;eer warm.
De toevoer uit Amsterdam maar Haarlem
werd steeds moeilijker, werd bijna afgesne
den. De Spaarndammerdijk toch werd door
de Hollandsche schepen op het IJ en in de
Meer onder twee vuren genomen. De slag op
de Meer in 1573, waarbij Bossu werd gevan
gen genomen, was beslissend en daarmee
hielden de onophoudelijke gevechten aan en
bij het Spaarne op en kon de stad geheel
worden ingesloten.
We zagen reeds, hoe de Prins menige
[toging deed om den vijand den toevoer tot
Haarlem af te snijden door zich o.a. van de
gemeenschap tusschen Amsterdam en Utrecht
meester le maken. Menige aanval van de
vloot cn menige uitval van uit de stad op de
belegeraars werd ondernomen. Maar nu de
Meer in Spansche handen was, was Haar
lem's lot beslist. Thans tot eigen middelen be
perkt, voegde zich spoedig de hongersnood
bij de vele verschrikkingen.
Tevergeefs trachtte Haarlem door uit va lien
in verbinding te komen met de Hollandsche
vloot. Overbekend is het verhaal van het
voornemen Haarlem te verlaten en zich door
den vijand heen te slaan. Iedereen weet ook,
hoe de Spanjaard dol te welen kwam en door
groote stroovuren, die veel rook gaven, het
aan het ontzettingsleger onmogelijk maakte
de vuurseinen van de Groote Houtpoort te
zien.
De samenwerking ontbrak nu, 't ontzet
mislukte en het ontzettingsleger, meest be
staande uit gehuwde mannen van de Holland
sche steden, werd bij het Manpad totaal ver
slagen. Haarlem, door honger gedwongen,
gaf zich 12 Juli 1573 over.
Weinig bekend is, dat Haarlem door de
Marine weer aan de zijde der Staten kwam.
Eerst willen we herinneren aan den slag op
de Zuiderzee in 1573, waarbij Bossu, de Stad
houder werd gevangen genomen. Dat redde
veel Haarlemmers, te Amsterdam gevangen
gezet, het leven.
Van tijd tot tijd deed men sedert emslige
pogingen om de stad wederom aan de
Staatsche zijde te brengen, waartoe ook een
goed getal ingezetenen niet ongenegen
was, maar de Spaanschè regeering hier ter
stede hield het tegen. Men richtte een nieuwe
schutterij op en wilde de geheele burgerij
door een nieuwen eed aan Spanje verbinden.
Velen der burgers weigerden diien eed.
Op het einde van 1576 waren de Staatsche
schepen in het Spaame tusschen de stad en
Spaarndam genaderd, zood.it Haarlem zich
den weg tot toevoer vrijwel zag afgesneden,
waardoor spoedig gebrek ontstond, al was
dit lange na zoo nijpend niet als in 1573. De
Spaanschè regeering te Haarlem zond nu ge
machtigden naar den Prins van Oranje om
over een verdrag te onderhandelen.
22 Januari 1577 werd te Veere op Walche
ren, waar de Prins zich destijds bevond, een
overeenkomst getroffen, waarbij de Spaanschè
bezetting de stad zou verlaten. Verder zou de
Roomsche zoowel als de Protestantsche gods
dienst vrij in de stad worden uitgeoefend en
voorts zou men zich in alles naar de Gentsche
Pacificatie regelen.
Het liep evenwel nog lang aan, eer de
Spanjaarden de stad verheten. In Juli 1577
kwam de Prins van Oranie hier en veran-
HET GELD WAARD.
Levie komt op straat zijn vriend Isa»*
tegen.
„Ahazogt Levie, ,ik weet wat je doen
gaat".
„Dat kan je niet weten," antwoordt
Isaac.
„Wedden voor een knaak?" vraagt Levie
De weddenschap werd aangegaan en Le
vie zegt: „Jij loopt* te zoeken naar een
goedkoop huis, je huurt 't, en je stopt
't vol met goéd, dan wil je het hoog ver
zekeren, en op een goeien dag brandt da
boel af."
Isaac denkt 'n- oogenblik na dan gaat
hij in z'n zak en geeft een rijksdaalder.
„Wist ik 't niet?" lacht Levie verheugd
„Neen" zei Isaac, „weten doe je 'tnieit
maar het idee is 'n knaak waard".
HET BELEEFDE JANTJE.
Jantje was altijd zoo onbeleefd. Jantjd
z'n ouders probeerden het hem af te lee-
ren, maar het hielp zoo weinig.
Geef het zout eens an! zei Jantja
gister aan tafel.
Maak je zin af! antwoordde moeder,
geef het zout aan als je
Als je d'r bij kan! voltooide Jantje
derde, niet lang daarna, de regeering.
De on-roomschen mochten er, volgens het
verdrag, alleen in één kerk prediken, terwijl
de Roomsch Katholieken al de andere*
hielden.
DECEMBER.
31 ZONDAG. Zondag onder het Octaaf
van 's Heeren geboorte. Ev. Lc. 2 3340
Profetie van Simeon.
Mis Duin medium 2e gebed H. Syl
vester 3e Oct. van KerstmisCredo
Praef. v. Kerstmis.
IANUARI 1923.
1 MAANDAG, 'sf Heeren besnijdenis en
Octaafdag van 's Heeren Geboorte. TE
VIEREN ALS ZONDAG. Ev. Lc. 2:21.
Mis Puer natus (1 Jan.)Credo Prae
fatie en Communicantits v. Kerstmis.
2 DINSDAG. Jezus' H. Naam. Ev. Lc. 2
21. 's Heeren Besnijdenis.
Mis In nomine Jesu (vroeger op den 2den
Zondag na Driek.) 2e «ebed v. S. Steph.
Credo Praef. v. Kerstmis.
3 WOENSDAG. Mis .- In medio (als op
27 Dec.)2e gebed Deus, qui salutis (van
de H. Maagd) 3e gebed voor Paus of Kerk
raef. d. Apostelen.
4 DONDERDAG. Mis x ore (als op
28 Dec.)2e gebed v. d. H. Maagd 3e voor
Paus of Kerk Praef. v. Kerstmis.
5 VRIJDAG. Mi's: Dum medium (als
Zondag v. h. Kerstoctaaf, behalve Ev.)
2e gebed v. d. H. Teles horus 3e v. d. H.
Maagd (Deus, qui salutis); Praef. v. Kerst
mis.
6 ZATERDAG. OPENBAR NG DES
HEEREN (of Epiphanie), in den regel ge
noemd H.H. Driekoningen, TE VIERTEN
ALS ZONDAG.
Mis Ecce advenit (5 Jan.)Gloria
CredoPraef. en Communicantes v. Epi
phanie.
ST. BAVO.
KathedraaL
ZONDAG de H.H. Missen om 6 uur,
kwart voor 8 en 9 uur. Om half 11 de Hoog
mis. Om half 8 plechtig dank-lof met preek
en „Te Deum" tot sluiting van het jaar.
MAANDAG feestdag van 's Heeren Be
snijdenis, te vieren als Zondag. De H.H.
Missen als op Zondag.Om half 3 Rozenhoedje
bij de Kribbe, 's Avonds geen Lof. Heden
generale absolutie voor de leden der 3de Or
de.
DINSDAO om 8 uur vergadering voor de
leden der Derde Orde.
DONDERDAG van 6 uur tot half 8 ge
legenheid om te biechten.
VRIJDAG 1ste Vrijdag der maand. De
H. Communie wordt uitgereikt om half 7.
8 uur gez. H. Mis in de H. Sacramentskapel
voor de levende leden der vereeniging der
Eeuwigd. Aanbidding. Na de H. Mis korte
acte van eereboete. Het Allerh. Sacrament
blijft, uitgesteld tot 11 uur en 's middags
van 34 uur. Kwart over 3 luide aanbid
ding. Van 6 uur tot half 8 gelegenheid om
te biechten.
ZATERDAG feestdag van de H.H. Drie
koningen, te vieren als Zondag. De H.H.
Missen als op Zondag. Van 6 uur tot na het
Lof gelegenheid om te biechten. Om half 8
Lof met Rozenhoedje. Heden generale ab
solutie voor de leden der Derde Orde.
PAROCHIEKERK ST. JOSEPH.
ZONDAG de H.H. Missen te 7 uur, half 9
en te half 11 Hoogmis. Te 1 uur leering.
Te 7 uur Lof met preek en Te Deum tot
sluiting van het jaar.
MAANDAG feest der Besnijdenis O. H.,
te vieren als Zondag. De H.H. Missen als
op Zondag, 's Avonds te 7 uur Lof met Ro
zenhoedje.
DINSDAG 7 uur Congregatie.
WOENSDAG 7 uur Congregatie.
DONDERDAG half 11 Veni Creator en
gezongen huwelijksmis. Half 8 Lof. Van
half 7 tot 8 uur gelegenheid om te biechten.
VRIJDAG 1ste Vrijdag, toegewijd aan
de vereering van Jezus' Goddelijk Hart.
De H.H. Missen te 6, 7, 8 uur en half 10.
Te 7 uur gezongen H. Mis en 's avonds te
half 8 Lof met akte van eerherstel. Van 68
gelegenheid om te biechten.
ZATERDAG feestdag van Driekoningen,
te vieren als Zondag. De H.H. Missen als op
Zondag. Na den middag van 58 gel. om
te biechten en te 7 uur Lof met rozenhoedje
ALLERHEILIGST HART.
ZONDAG te 7 en 9 uur de stille H.H.
Missen, te half 11 de Hoogmis. Te 12 uur
geen catechismus, 4 uur Lof met rozenhoed
je waarna de lofzang „Te Deum", tot dank-
ztgging voor het afgeloopen jaar.
MAANDAG Nieuwjaarsdag, feest van
de Besnijdenis O. H. J. C., te vieren als Zon
dag. Onder de H.H. Missen van 9 uur en
half 11 predikatie. Generale absolutie voor
de leden der Derde Orde. 's Namiddags te
4 uur Lof.
DINSDAG te half 8 gez. H. Mis ter eer.,
v. d. H. Antonius. Het H. Sacrament blijf,
ter aanbidding uitgesteld tot half 10. Ge
durende de uitstelling te verdienen volle
afftat. 's Avonds te 7 uur Lof en van half 8
tot 9 uur gelegenheid om katholieke lectuur
te bekomen.
DONDERDAG 's namiddags van 68 uur
gelegenheid om te biechten.
VRIJDAG le der maand, te verdienen
volle aflaat. Het H. Sacrament blijft ter
aapbidding uitgesteld van af 7 u. tot haif 10.
Te half 8 gez. H. Mis ter eere van het H.Hart.
's Avonds te 7 uur Lof met acte van eere
boete en gelegenheid om te biechten.
ZATERDAG Hoogfeest van Driekoningen
te vieren als Zondag de H.H. Missen als op
Zondag. Collecte voor de Afrikaansche mis
sie, 's avonds te 7 uur Lof en van 5 uur tot
half 10 gel. om te biechten.
ZONDAG a.s. Eucharistische dagvolle
aflaat voor de leden der Eerherstellende
Communie.
O. L. V. V. d. H. ROZENKRANS.
(Spaarne).
ZONDAG. De H.H. Missen zijn te 6, 7 en
9 uur en te half 11 de Hoogmis. Te 12 uur
catechismus voor de meisjes, te 1 uur voor
de jongens. -Half 3 jongens-Congregatie.
7 uur Lof met preek en lofzang „Te Deum",
tot godsdienstige sluiting van het oude jaar.
MAANDAG feest van 's Heeren Besnij
denis, eerste dag van het nieuwe jaar
te vieie i als Zondag. De H.H. Missen zijn
als op Zondag, 's Avonds te 7 uur Lof.
WOENSDAG 's avonds te half 8 Lof.
DONDERDAG 8 uur gezongen Jaar
getijde voor zal. den Hoog Eerw. Pastoor
Frankemöller. Half 10 de H. Mis op het
kerkhof „S. Barbara".
VRI JDAG 1ste Vrijdag der maand. 8 uur
H. Mis van Eerherstel's avonds half 8
Lof met Litanie ter eere van het Goddelijk
Hart en Akte van Eereboete.
ZATERDAG feestdag der H. Driekonin
gen, de openbaring des Heeren aan de Hei
denen, te vieren als Zondag. De H.H. Mis
sen als op Zondag, 's Avonds half 8 Lof.
's Namiddags van 4 uur tot half 10 gele
genheid om te biechten.
AARTSBROEDERSCHAP DER
H. FAMILIE,
lederen Maandag om 8 uur vergadering.
Voor en na deze vergadering gelegenheid
zich als aspirantlid der Aartsbroederschap
op te geven aan de bij-sacristie.
MAANDAG 1 JAN. 1923. Geen Confe
rentie.
ST. AGNES-PATRONAAT EN MAR IA-
KRANS.
ZONDAG 31 DEC. 1922. Algemeene H.
Communie, bij gelegenheid van den over
gang van het oude naar het nieuwe jaar,
onder de H. Mis van 7 uur. Gereserveerde
plaatsen. Zang.
JOANNES DE DOOPER.
ZONDAG. De H.H. Missen om 7 uur
en half 9 en te half 11 de Hoogmis. 7 uur
Lof en preek.
MAANDAG de H.H. Missen als op Zon
dag. 7 uur Lof en Rozenhoedje.
DINSDAG 7 uur Lof ter eere van den H.
Antonius.
WOENSDAG 9 uur H. Mis voor A. Met
selaar, lid van het genootschap „De Stille
Omgang".
DONDERDAG 7 uur Lof ter eere van
het Allerh. Sacrament.
VRIJDAG 7 uur Lof ter eere van het Al
lerh. Hart.
ZATERDAG van 4 uur tot half 10 biecht
hooren.
H.H. ELISABETH EN BARBARA.
ZONDAG de H.H. Missen te half 6, kwart
over 7, 9 uur en half 11. Gelegenheid tot
biechten van 4 uur tot half 10. Te half 7
Lof, predikatie en Te Deum tot sluiting
v. h. burgerlijk jaar.
MAANDAG* feestdag van 's Heeren Be
snijdenis, te vieren als Zondag. De H.H.
Missen als op Zondag. Half 7 Lof en Rozen
hoedje.
DINSDAG 7 uur en kwart over 8 H.H
Missen voor de overleden familie en tot in
tentie dergenen die in de bus voor de gel.
zielen geofferd hebben. Half 8 Lof ter eere
van den H. Antonius.
DONDERDAG van 68 uur gelegeneid
tot biechten voor den lsten Vrijdag.
Half 8 Lof ter eere van het Allerh. Sacra
ment.
VRIJDAG te 6 uur wordt de H. Commu
nie uitgereikt. Te half 8 Lof en eereboete.
Van 6 uur tot na het Lof gelegenheid tot
biechten.
ZATERDAG feestdag van Driekoningen,
te vieren als Zondag. De H.H. Missen als
op Zondag. Half 8 Lof en Rozenhoedje
Van 6 uur tot na het Lof gelegenheid tot
biechten.
AARTSBROEDERSCHAP DER H.
FAMILIE.
Maandags te 8 uur congregatie. Voor en
na de vergadering kan men zich als aspirant
opgeven bij den Directeur en bij de prefecten
en onder-prefecten.
BROEDERSCHAP VAN O. L. V. v
ALTIJDD. BIJSTAND.
Donderdag kwart over 8 H.Mis voor de
leden. 9 uur voor mevr. Maria Schoonman
geb. v. d. Weiden.
Vrijdag 9 uur voor mej. Lieshout geb
Snocks. Kwart over 8 voor mej. Ling.
Overleden leden der Broederschap.
PAROCHIEKERK VAN DEN H. ANTONIUS.
ZONDAG de H.H. Missen om half 6,
kwart voor 7, 8 uur deKindermis, 9 uur en te
half 11 de Hoogmis. Om 12 uur Catechismus.
Om half 4 vergadering voor de leden der
Derde Orde en inkleeding. 's Avonds 7 uur
Lof met predikatie en lofzang Te Deum
tot sluiting van het oude jaar.
MAANDAG Nieuwjaar, te vieren als Zon
dag. De H.H. Missen als op Zondag, 's Na
middags om half 4 de Vespers.
DINSDAG 7 uur uitstelling van het Aller
heiligste Sacrament. Om 8 uur gezongen Mis.
's Avonds half 8 Lof ter eere van den H.
Antonius en gebeden van de Broederschap.
DONDERDAG 's avonds van half 7 tot
8 uur gelegenheid om te biechten.
VRIJDAG le Vrijdag der maand. Om 8
uur gezongen H. Mis. 's Avonds half 8 Lof
met predikatie en akte van eereboete aan
het H. Hart van Jezus.
BROEDERSCHAP VAN DEN H. KRUIS
WEG.
WOENSDAG 7 uur twee H.H. Missen voo
Anna Schrama-VIaar.
DONDERDAG 7 uur twee H.H. Missen
voor Gerarda Eindhausch-ter Gauw. Half 8
en kwart over 8 voor Caroline Erlei.
OVERVEEN.
ZONDAG de H.H. Missen te 7 uur en half
9. Te 10 uur de Hoogmis. Te 3 uur Vespers,
te half 8 Lof met predikatie en Lofzang
„Te Deum".
MAANDAG als Zondag te vieren. De H.H
Missen als op Zondag. Te 3 uur de Vespers.
Vóór de Hoogmis de Lofzang Veni Creator.
VRIJDAG te half 9 gez. H. Mis met acte
van eereboete. Te half 8 Lof.
ZATERDAG als Zondag te vieren.De H.H.
Missen als op Zondag. Te 3 uur de Vespers.
ST. BAVO.
Schoten.
ZONDAG de H.H. Missen om 7 en 9 uur
en om half 11 de Hoogmis. Des namiddags
van half 6 tot half 7 gelegenheid om te biech
ten. Om half 7 Lof en predikatie en lofzang
„Te Deum".
MAANDAG de H. H. Missen als op
Zondag. Om 3 uur Vespers met Rozenhoed
je-
