Nieuwe Haarlemsche Courant | 1923 | 9 januari 1923 | pagina 1

to mum

Dinsdag 9 Januari 1923

45ste Jaargang No. 14331

DIT HWEiER BESTAAT MiT 6 BUBZMBEÜ. EERSTE BUD
De veel besprokene der laatste dagen.

AGEM

T0OMEEL.

ST&BSÜEUWS.

De Typografen-staking te Haarlem
geëindigd.

Het Programma der R.-K. Kiesver-
eeniging.

De Sint Anthonieschool.

Hooge Raad.

Rijksverzekeringsbank.

Vischwedstrijd „Het Baarsje".

Het vischcollege „Het Baarsjeuit

R.-K. Leeszaal.

De verkiezing voor de Provinciale i
Staten.

De Oude en de Stads-Apotheek.

ne Typos en de Economische crisis

J. J. WEBER ZOON
Opticiens Fabrikanten
Koningstraat 10 Haarlem

TELEGRAFISCH WEERBERICHT.

De abonnementsprijs bedraagt voor
Haarlem en Agentschappen:

Per Kwartaal '25

Per Week 0.25

Franco per post p. kwartaal bij

vooruitbetaling 3.58

Bureaux: Nassaulaan 49,
Haarlem.

Telefoonnummers: 1426, 2741 en
1748.

Postrekening No. 5970.

NIEUWE HAARLEMSGHE COURANT

Aavertentiën 35 cents per regel.
Bif contract belangrijke korting.
Advertentiën tusschen den tekst
als ingezonden mededceling: SO d.
per regel Vraag- en aanbod-ad-
vertentiën 14 regels 60 cent per
plaatsing; elke regel meer 15 cent
bij vooruitbetaling.

Het is natuurlijk een niet te weerspreken
feit dat er in de week na den grooten feest
avond der Sportcentraie, op welken avond
pater Bonromaeus, de beroemde, met zooveel
nadruk pleitte voor de Roomsche sport be we
ging, veel over die sportbeweging is gedacht
en gesproken. Wanneer dit blijft gebeuren,
dan zijn we inderdaad a! een heel eind in de
goede richting, want iets wat besproken
wordt, krijgt hoe langer hoe meer bekendheid.
En juist daarom gaat het. Want laten wij,
Roomsche sporters toch niet denken, dat we
al genoeg hakend zouden zijn; laten we tooh
niei denken, dat we door allen al hoog ge
noeg worden aangeslagen. Ja onder elkaar is
de roomsche beweging bekend genoeg, maar-
we missen nog veel te veel de belangstelling
van diegenen, die wel de sport een goed hart
toedragen, onder wie er ook zijn, die nog altijd
meenen, dat als nren de beoefenaars vau sport
organiseert, het er niet op aankomt, in wat
voor soort hond dat gebeurt. Eigenlijk zijn er
onder de roomsche beoefenaars der sport,
die werkelijk in een roomsche club zijn, ook
nog wel, die niet daarin zijn uk overtuiging,
maar om alleriei andere redenen, en die dan
ook heel gemakkelijk bij de minste geringste
reden overloopen naar het neutrale kamp;
vooral als ze gaan veronderstellen, dat :n d;e
neutraie club het spelpeil hooger staat, dan
offeren ze gerust hun roomsch-georganiseerd-
zijn op aan dat spelpeil, en zeggen dan maar,
dat die bal locli even 't zelfde rolt als bij de
roomsche clubs. Maar ik heb het op 't oogen-
hlik niet zoozeer tegen deze bewoners van
hel roomsche huis als wel legen de buiten
staanders; ook de bewoners krijgen nog wel
eens een beurt, maar als men propaganda wil
maken, gaat men niet te koop loopen juist
met de zwakke zijden eener zaak.

Wij missen de belangstelling schreef ik
-- van de ook roomsche sportliefhebbers.
We worden zelfs op de Iweede plaats ge
schoven, we worden achtergesteld, ofschoon
we als katholieken recht hebben op de eerste
plaats, zelfs al denkt dan de redactie van een
roomsche krant, dat toch de N. V. B. beter
speelt, en daarom hooger is, en daarom de
eerste plaats verdient. Gélukkig is de N. Haarl.
Courant in dit opzicht niet te korl geschoten,
maar geeft aan de roomsche sportverslagen
en haar toekomende plaats, en gaf ook mij
ruimschools gelegenheid haar kolommen Ie
vullen. Maar een hinder en een telkens lerug-
keerende hinderlijke vervelcndigheid is mij,
dat onze Maasbode nog. altijd maar doorgaat
den N. V. B. nummer één te plaatsen en de
R. K. F., met alles wat daarbij hoort nummer
twee. Welke plausibele reden heeft het Rolter-
damsche blad daar toch voor? Op deze wijze
moet toch, ook in liet oog, of liever juist in het
oog der roomsche sportliefhebbers de neutrale
bond op den voorgrond gedrongen worden,
leder geoorloofd middel om de roomsche
zaak te propageeren moet ons niet alleen
dierbaar zijn, maar moet ook aangepakt;
waarom helpt ons Roomsche grootblad daarin
niet mee? 01' zil hei in het niet tijdig opsturen
der verslagen'? Maar de voorbespiegelingen
dan? Ik zou wel willen, dat de Maasbode
eens ronduit hierop antwoord gaf.

We missen de belangstelling van room-
sdien, die echter erg neutraal voelen en den
ken. Om dezulken te bekeeren, moeten- de

echte roomsche leden der clubs altijd, en
overal aan het werk zijn, om de goede
roomsche ideeën te verdedigen en hoog te
houden. Zij moeten niet meeheulen mei dege
nen, die uit onwetendheid meestal, lachen met
de roomsche sport, zij moeten niet bevreesd
zijn voor hen, die uit afkeer spotten met de
roomsche sport, maar pal staan, gedachtig,
dat de waarheid toch zal zegevieren.

We missen de belangstelling van diegenen,
die niet beseffen, dat de Roomsche sportbe
weging niet op touw gezet is door een of
andere zoogenaamde sporlmaniak, maar door
het hoogste gezag in de kerk, ais een daad
van roomsche jeugdbescherming. Dezulken
zijn heel moeilijk tot andere gedachten le
brengen, en het zal vooral het werk zijn van
de pers, hier de ideeën le doen verbeteren;
het zal hei werk zijn van allerlei invloedrijke
personen, vooral ook van onze priesters, om
niet waardeering altijd en overal over dit
roomsche jeugdwerk te spreken. Helaas, dit
gebeurt nog altijd niet, maar wel hel legen-
deel, en zoo wordt de roomsche zaak met
eigen, soms gezalfde handen, benadeeld; het
zal het werk zijn van de roomsche clubs door
overal en altijd als echte roomschen zich to
gedragen; ook zal hel 't werk moeien zijn, van
diegenen die de roomsche sport besturen en
leiden. Deze laalste categorie wil hel ook wel,
maar is menigmaal in de onmogelijkheid. Hun
taak is o.a. ook de verzorging van de speel-
gelegenheden: de velden, de kleedhuizen. Wil
len zij de belangstelling der racnschen gaande
maken, dan moeten ze met goed ingerichte
terreinen voor den dag komen. Maar hier
komt de wisselwerking: dat kunnen ze niet,
omdat het noodige geld ontbreekt, en dat
moet juist komen van diegenen ook, die nog
zoo ver van de roomsche sport afstaan, en
die nog altijd grootcr in gelal zijn, dan dege
nen, die uil overtuiging en liefhebberij reeds
steun gaven. En liet is le gewaagd om locli
maar geld uit le geven hiervoor op louter
hoop van zegen.

Zoo heeft de Haarlemselie Commissie voor
Lichamelijke Opvoeding toch al veel gedaan,
maar nu moet ze verder geholpen Vorden.
Steun moet er komen, steun zat er komen.
Daarvoor dient de loterij, welke nu loch wel
bekend is. Maar velen kennen die lolerij nog
niet, omdat de verkoopers nog niet genoeg
hun best doen. Vooruit toch roomsche jon
gens en meisjes van de sport, laat u toch
niet kennen, maar zorgt, dat de 12.000 loten
aan den man komen. Neen, ge zijt nog lang
friet bij iedereen geweest. Telkens spreek ik
menschen, die naar loten vragen, maar aan
wie ze niet worden aangeboden. Waarom gaat
ge niet er op af? Als ge honderd loten ver
koopt, verdient ge er toch tien gulden aan.
Is dat niet genoeg? Met man en macht voor
uit.

Degenen, die liet misschien aan de leiders
der roomsche sportbeweging een lieetje ge
makkelijk willen maken, kunnen hun aan
vraag gerust richten aan het bestuur: de
hecren Speller, Dammers en Pastoor
(Spaarncbank).

Laten velen de taak der bestuurderen licht
maken, Wie koopt er eens 1000 loten?

In Januari moet alles weg, anders moeten
we weer opnieuw beginnen.

JAN VAN HAARLEM.

Sociëteit „St. Bavo" Kindsheid parochie H.

Joseph half 7 Hoofdbestuur Volks
bond half 8 Verbandcursus Vrouwen
bond 8 uur Grossiers in groenten 8
uur Haarlem's Gemengd Koor 8 uur

Spaarbank voor Katholiek Nederland
Zitting van 5-half 8.

Haiizegebouw Haarl. Inkoop Combinatie

half 9 Boekhouidcursus kwart over
zeven.

R. K. Leeszaal Lezing door Mevr. Ellen

Russe 8 uur.

Bisschoppelijk Museum Jansstraat 49
dagelijks, uitgen. Zaterdag, Zon- en Feest
dagen, toegankelijk.

1. K. Leeszaal en uitleenbibliotheei Jan*-
«Iraat 49 Eiken dag geopend ran 10—
ny2, ran 2—5 en van 7—10 uur behalve
des Maandagsochtends en op Zon- en Feest
dagen.

Uitleen van boeken van half 39 uuv.
\K. Arbeidsbeurs voor mannen Jacobij-
neslraat 15 Alle werkdagen, voorm. van
912 uur. n.m. van 25 uu;r. Zaterdag» al
leen van 912 uur.

RJ(. Arbeidsbeurs voor vrouwen Kleine
Houtweg 13 Alle werkdagen de» nam.
van 3 lot 4 en van half 8 tot half negen.
Murtha-vereeniging Bloemhofstraa! 1
Betrekkingbureau voor vrouwen Alle
werkdagen van 10—12, van 2—4 «n van
89 uur.

De telist van het besluit tot beëindiging
ran het conflict, zooals die in onderlint
overleg tusschen partijen is opgemaakt, luidt
als volgt:

te. De staking wordt opgeheven met in
gang van 8 Januari, tegen het gewone aan-
vangsuur.

2e. De arbeidsvoorwaarden zijn die van
de r.ieuwe C. A. O., waarbij evenwel de ge
organiseerde rechtspraak 1) met name. wordt
uitgezonderd.

3e. F.r worden door geen van beide par
tijen represaille-maatregelen genomen, noch
nu, noch later.

4e. Alle eventueel gegeven ontslagen
worden ingetrokken. Aan leden van den
A. -N. T. B. eventueel te geven ontslag zal
moeten geschieden in volgorde hunner an
ciënniteit.

5e. Ieder werknemer wordt hersteld in
allo oude rechten, die hij buiten de C. A. O.
om, had vóór het conflict.

1) Rechtspositie.

Memorie van Toelichting.

Op Zaterdag 13 Januari zal nader wor
den bepaald. aaD welke werknemers, ten
gevolge van slapte, van werkvernietiging,
of door het in dienst ^nemen van werkwillig
personeel, de dienstbetrekking mcl 14 dagen
moet worden opgezegd. Hierbij zal zooveel
mogelijk de volgorde van de oude C. A. O.
in acht worden genomen, met dien verstande
dat voor ontslag niet in aanmerking zullen
komen de leden der drie bonden, die het
nieuwe contract hebben aanvaard. In zoo
verre er ontslagen noodig worden, doordat
de door de leden van den A.N.T.B. verla
ten plaatsen door anderen zijn ingenomen,
verklaren de firma s Johs. Enschedé en Zo
nen en de Drukkerij De Spaarncstad zich
bereid, met de patroons bij wie deze ont
slagen mochten zijn. een régeling te be
proeven om door overneming van personeel
ontslag zooveel mogelijk te voorkomen.

Indien dit over te plaatsen personeel te

eeniger tijd bij de firma Johs. Enschedé en
Zonen of bij de Drukkerij De Spaarnestad
overtollig mocht worden, moet het terugkee-
ren naar de firma's waarvan het werd over
genomen, en moeien dan, indien noodig, de
thans aldaar weder te werk gestelde leden
van den A.N.T.B. naar de volgorde van
vóór 1 Januari 1923 worden ontslagen.

Berechting van eventueels geschillen om
trent het vorenstaande wordt tot nadere be
slissing aan het Comité van Actie opge
dragen.

Voor den A.. N. T. B. afd. Haarlem:
(w.g.) J. A. KRIJNDERS
H. A. HOOGERBEEtS
F. KEERWOLF

Het Comité van Actie:

(w.g.) F. H. M. v. d. GRIENDT
J. BREDA KLEIJNENBERG
f„ P. DE GRAUW

A. D. HUYSMAN

De Ti.K. Kiesveroeniging vergadert in
jaarvergadering qp Vrijdag "19 Januari das
avonds 8 uur in St. Bavo.

Behalve de gewone agendapunten als jaar
verslagen, verkiezingen enz. vinden wij ook
op de agenda de behandeling der in de
vorige vergadering in handen van het be
stuur gestolde motie, ingediend door den
heer 'i. 0. A. vau Oranenburgh

Deze motie, weiko wij reeds eerder pu
bliceerde*, spreekt don wensch uit:

dat een in alle opzichten onpartijdige
Commissie benoemd worde, samengesteld uit
de verschillende Kk&sen der Kiezers, om
te onderzoeken of en zoo ja, welke
wijzigingen in de Organisatie wenschelijk
zijn, om tot verhoogde actieve deelname,
betere samenwerking en meer onderling
vertrouwen te geraken.

Het Bestuur adviseert de vergadering: te
voldoen aan den wensch, in de motie ver
vat; in deze vergadering te benoemen de
in de motie bedoelde oommissie; deze com
missie op te dragen verslag uit te brengen
aan het bestuur der R.K. Iviesvereeniging
het bestuur der R.K Kiesvereeniging op
te dragen het commissie-rapport, wanneer
dit zal zijn binnengekomen, zoo spoedig mo
gelijk, al of niet voorzien van besfcuurs-
prae-advie? ter kennis van de algemeen a
vergadering te brengen.

Voorts vermeldt de agenda de stemming
ter definitieve vaststelling van de candi-
datenlijst voor de Provinciale Staten en ten
slotte een causerie van den hoer Mr. J.
B. Bomans over: de Provincie, Iets over
het beleid dei- linksche Staten, Ons doel
in 1923.

Medegedeeld wordt dat op Vrijdag 26
Januari als spreker zal optreden d6 heor
Mr. A. J. M J, baa-on van Wijnbergen,
lid der Tweede Kamer en voorzitter van
den Algemeenen Bond van U.K. Kiesver-
eenigingen over: De algemeone landspoli-
tiek. Vrijdag 23 Februari treedt als
spreker op de heer C. JKuiper, lid der
Tweede Kamer, over eon nog nader op te
gevën onderwerp. In deze vergadering van
23 Februari heeft tevens de samenstelling
plaats van de groslijst voor de verkiezing
van den Gemeenteraad van Haarlem.

Vrijdag 16 Maart wordt gestemd over
de groslijst van candidaten voor den ge
meenteraad en spreekt de heer Mr. J. B.

Bomans over: Onze Gemeente. De crisis
jaren, De verkiezingen in 1919, Baad en B.
en W, De. Begrootingsdebatien 1922, Alge-
meene richtlijnen, De katholieke wethouder-a
en hun departementen.

Vrijdag 6 April), 4 Mei en 18 Mei treedt
de heer Mr. J. B. Bomans eveneens als
spreker op met het onderwerp: Onze Ge
meente. Achtereenvolgens zal hij behande
len op 6 April: De loonpolitiek als onder
deel der arbeidsvoorwaai'den van het ge-
meentepersoneel. Het Georganiseerd Over
leg. Deszelfs uitbouw. Een eigen Haar-
lenrsch standpunt.

Vrijdag 4 Mei: Financiën, Belastingen-
Bezuiniging. Onze Bedrijven. De onzekere
factoren. (Wijziging Gemeentewet en grens
wijziging.)

Vrijdag 18 Mei: Eenige conflicten in en
buiten den Raad. Subsidies en Benoemin
gen. Merkwaardige feiten. Terugblik over
de laatste 6 jaren.

De inleiding van den heer Mr. J. B.
Bomans, zal telkens één uur duren.

De gedachtenwisse'ing daarna 1 Va uur of
zooveel als de voorzitter toelaat.

Alle B.K. aanwezigen worden in de ge
legenheid gesteld aan de verschillende spre
kers die zullen optreden, vragen to stel-
lou of inlichtingen te verzoeken. De con
vocatie" noodigt ieder B.K. die wat te zeg
gen heeft, dringend uit voor een leven
dige, vruchtbare gedachtanwi-seling zorg te

Het Nederlandsch Tooneel.

„Cyrano de Bergerac'.

Een hecle durf, dit stuik op 'te voeren! Er
wordt zóóveel geëischl door den dichter, die
zoovee! eischte van zichzelf, zóóveel van
den vertaler, van de regie, van de spelers-
dat alleen al 't ondernemen respect afdwingt.

En hoe is de onderneming geslaagd?

De vertaling voldeed ons in 't spel uitste
kend. Je Ikuivl natuurlijk niet zoo gauw een
vergelijking met 't origineel instellen, maar
we constateerden toch al herhaaldelijk, dat de
heer Moorlgat over moeilijkheden van belee-
kenis gracieus wist heen te komen. Bij de
vertaling van Kloos vergeleken is deze een
juweel.

De regie (van Hubert la Roche) werd ge
kortwiekt door de te geringe ruimte van ons
(gelijk wel van ieder Nederlandsch) 7 ooneel.
Dit stuk vordert eigenlijk in ieder bedrijf een
iooneel als een marktpleinl Binnen de gege
ven grenzen evenwel leek ons het bereikbare
bereikt. Van het spel was in '1 algemeen cmze
indruk deze: in de eerste drie bedrijven kwam
't groteske wat te veel naar voren, en week
't tragische in de figuur van Cyrano te veel
naar de diepte. Hatgeen wellicht voor een
deel hiervan is toe te schrijven, dal de per
soonlijkheid van La Roche, hoe knap spel
hij ook hier gaf zich minder leent lot dal
jonge, slanke, pétillante dat wij ons in de fi
guur van Cyrano de Bergerac altijd voorstel
den. Is die opvatting juist, dan verklaart ze
vanzelf, waarom (in 't laatste bedrijf) de 14
jaar-oudere Cyrano ons zooveel beter, ja vol
komen voldeed. En klaarblijkelijk waren de
andere toeschouwers daar even diep als wij
getroffen door de voortreffelijke vertolking
van een voortreffelijk geschreven rol.

Ook de Roxane van Jacqueline Royaard.'j-
Sandberg vonden wij in 't laalste bedrijf het
beste. Tevoren konden wij in haar uitbeelding
•niet die vereeniging van bekooiriijkheid en
pretieusheid vinden, die als motiveering voor
de gevoelens en het optreden der hoofdper
sonen noodig is.

De andere rollen komen niet zóózeer naar
voren, dal zij een bijzondere bespreking zou
den eischen. De vertolking was goed, niet te
opdringerig maar duidelijk behalve in den
zoo bezwaarlijken aanvang van de eerste acte,
die ook in deze opvoering niet helder werd.

Blijkens 't langdurig applaus was 't talrijk
publiek, vooral na 't laatste bedrijf, zeer vol
daan. Bij volgende opvoeringen, meenen we,
zal grooter innerlijkheid, hier en daar, in de
karakterbeeld! ng het succes van dit heerlijke
sluk nog grooter maken.

Doet Boste"-

Kaar wij vernemen zullen in het begin
'der volgende maand twee buitengewone op
voeringen plaats vinden van het religieu-
se tooneelspel „Doet Boete" van Reinhard
J'ohannes Sorge, in de Gem. Concertzaal.

Dit zijn de eerste opvoeringen in Neder
land van dit mooie spel.

Te Berlijn en te Weenen oogstte dit
werk een enorm succes.

De artistieke leiding is opgedragen aan
Frans Meyer, de regisseur van Calderon's
Geheimen der H. Mi3.

Het werk is verdeeld in drie Myste
riën en zeven bedrijven.

Het eerste Mysterie behandelt de Ont
vangenis der IT. Maagd en Haar bezoek
bij Haar nicht Elisabeth. Het tweede My
sterie: „Christus' Geboorte" en „De Aan
bidding dor Wijzen". Het derde Mysterie
stelt voor de weiervinding van het Kind
Jezus in den Tempel.

Men heeft reeds een aanvang gemaakt
met de uitvoering van decors en costumes
naai- ontwerp van Frans Meyer.

De juiste datum der opvoeringen z.ii na
der bekend worden gemaakt.

Het aantal leerlingen, dal zich voor de
eerste klasse der St. Anloniusschoo) aan den
Zijlsingel heeft aangeboden, bedraagt reeds
ongeveer zestig. Het bestuur dei school beeft
nu bestolen een parallel-klasse naast de be
slaande eerste klasse te stichten, ondanks de
groote kosten aan inrichting, aanschaffing
van leermiddelen enz. Wat zulks meebrengt,
kosten, die nlel door het Rijk vergoed wor
den.

Wij meenen, dat aan dit schoolbestuur, het
welk reeds zooveel voor het katholiek volks
onderwijs in Haarlem deed. voor deze nieuwe
daad een woord van hulde toekomt

In <le zaken van G R., P. G. T. en
H. J. H., die nadat de vonnissen van den
kantonrechter le Haarlem waren vernie
tigd. door liet Hof te Amsterdam wegens
drank-wetsovertreding waren veroordeeld
tot f 3 boete subs. 3 dagen hechtenis,,
zal het O. M. 22 Januari conclusie no
men.

Met ingang van 1 Januari 1.1. is aan
R. Steensma, le Eleemstede, wegens op
heffing zijner betrekking, eervol ontslag
verleend als controleur der Rijksverze
keringsbank.

Schoten, gevestigd in lokaal A. Slot, Jans-
weg, liield Zondag in de wateren tus
schen Heemstede en Bennebroek voor
hare leden en donateurs een wedstrijd
op witvisc.il. Dat voor dezen strijd veel
belangstelling bestond, vond zijn oorzaak
in het feil dat de heer A. Slot als extra-
prijs voor den visscher, die de meerite
vischjes verschalkte, een gouden baarsje
als dasspeld had beschikbaar gesilcld. De
lieer Sclieffers wist met 17 stuks beuling-
te leggen op dit kleinood. De 2e prijs
weid behaald door II. Srhulroo met 2
vischjes; 3e prijs Slol; 4e prijs Zoet;
5e prijs Ter Poorten.

De leeszaal zal wegens de lezing van
Mevrouw Ellen Russe gesloten zijn op
a.s. Woensdagavond.

In den Statenkieskring Weesp zijn voor
de C. II. Unie candidaat gesteld de hec
ren: E. Luden (aflr.), Hilversum; A. .1.
Lafeber, Bussum; A. W. Mul, Wecsper-
karspel; J. p. Dudok van Heel, Kaar
den; C. P. Plaat, Weesp: J. Haaf keus,
Huizen; J. M. van Boven, Dicmeii: C.
Vlaanderen K.Pzn., Hilversum; nievr.
Idenburg—Hoedemaker, Hilversum en
jhr. mr. D. E. van Lcnncp, Heemstede.

Door hel district Iloorn van den
Vrijheidsbond zijn de volgende candidaten
gesteld: 1. S. Prins, le Grootcbroek (aftr.)
2. G. C. Dekker, le Purmerend; 3. mevr.
Rees, te Bcnningbroek; 4. A. Spaander, te
Hoorn; 5. V. Kav, te Hauwert: 6. ,1.
Pijper, te Opperdoes; 7. T. Stapel, te
Hoogkarspel; 8. W. de Geus, le Broek
in Waterland; 9. H. Vlasveld, te Enk
huizen; 10. D. Koolhaas, te Twisk.

Iieder kent naiunrlijk het keurig gebeeld
houwde poortje met goed uilgevoerden ge
velsteen aan liet Groot Heiligland. De gevel
steen loont hoe een paar mannen in een
draagmand een zieke wegdragen en beeldt
den jammerende familieleden uil.

Daar dicht bij was hel poortje der Stads
apotheek, gemerkt W. No. 288. Zoo dikwijls
is in den laatsten lijd over de Stads-apotheek
gesproken, dat wc enkele punten uit een ver
en dichtbij verleden willen ophalen. Bij die
Apotheek hoorde o.a. de Hortus Medicus,
die aangelegd is op liet voormalige Domini
caner Kerkhof. Deze Dominicanen, Jaeobij-
nen of Predikheeren kregen daartoe in 1477
verlof. De koepel met 5 pilaren was de ver
gaderplaats van het Collegium Medicuni,
zooveel als 'l gilde der dokters en apothe
kers hier ter stede. Het richtte er in 1738
een steenen standbeeld van Laurens Coster
op, dat er nu sinds een zeventig jaar weer
slaat. De Slads' Kruidtuin of Horlus Medi
cus werd hierheen verplaatst in 1721, toen
men ook al druk aan bezuinigen deed. Velen
onzer lezers zullen zich herinneren dat we
eenige maanden daaraan een artikel wijdden.

Het Elizabeths Gasthuis, dat al heel wat
vergroot is en waar oud-naast nieuw-bouw
voorkomt werd in 1578 verplaalst naar '1
Minderbroederklooster. Al weer 345 jaar is
't dus op dezelfde plaats. We wezen er reeds
op 't poortje der Stads-apotheek, die er bij
behoorde. Zij stond in de negentig jaren on
der toezicht dcrzelfde autoriteiten, die 't
Groote Gasthuis beheerden. Vroeger was hel
toezicht op die Stads-apotheek wei anders
dan nu ingericht. In de dagen van Cornells
de Koning, begin der vorige eeuw, werd de
Commissie van Toezicht gevormd door twee
Raadsleden, twee Stads-Docloren, één Stads
chirurgijn en twee Apothekers. Die werden
door cle Stads-Overheid benoemd, terwijl
haar verplichtingen in 'n instructie omschre
ven waren. De dagelijksche werkzaamheden
in de apotheek waren opgedragen aan den
inwonenden Directeur-Apotheker, die behalve
vrije woning, 100 ton turf, acht honderd gul
den salaris genoot. Hij kroeg' de noodige
liuip van een knecht, die door de Regenten
werd bezoldigd en in het gaslhuis kost en
verpleging had. Het toezicht over de apo-
iheek en hei personeel was aan den Direc
teur opgedragen, maar die was zelf weer on
dergeschikt aan Commissarissen en mocht
zonder hun voorkennis en goedvinden geen
medicijnen of andere benoodigdheden voor
de apotheek aankoopen. Ook mocht de Di
recteur geen preparaten gebruiken vóór on
derzoek en goedkeuring der commissarissen,
Wie dat wil napluizen kan dat uitvoerig te-
zen ten archieve in de „Instructie voor den
Directeur der Slads-Apotheek".

En opdat deze Directeur te gemakkelijker
en overeenkomstig een vaslen rege! zou kun
nen werken, werd door de aan het Gasthuis
verbonden geneeskundigen voor hem een
Pharmocopea samengesteld en ingevoerd, die
door alle Siads-Docloren moest gevolgd wor
den.

Daarenboven had de Stadsregeering bij be
sluit van 1 Februarf 1801 vastgesteld, dat
wijn en geestrijke dranken voor zoover zij
tot bereiding van geneesmiddelen werden ge
bruikt, van alle stedelijke belastingen zouden
vrijgesteld zijn.

En omdat we nu toch midden in de Pas
teurherdenkingen zitten zij nog medegedeeld
dal volgens besluit van 26 Januari 1803 was
bepaald, dat in de Slads-Apotheek verkrijg
baar zou 7-in „de geneesdrank tegen dolle-
hondsbeei'

Vóór rii omwenteling 1795 kregen alleen
de armen van de Ned. Herv. Kerk voor
stadsrekening daar hun geneesmiddelen,
maar die bepaling werd 16 December 1797
gewijzigd en nu konden de armen van ande
re kerkelijke gemeenten daarvan ook gebruik
maken 'I Weeshuis der Lutherschen kreeg
nog in de negentiger jaren de benoodigde ge
neesmiddelen van stadswege uit de statls-
apolheeK ook ai een gevolg van de Frari-
sche revolulie hier te lande, di door den na
sleep een langdurige maiaise veroorzaakt.

Wal de stadsapotheek zelf betreft, die be
vond zich sedert haar oprichting onder den
naam op het Groot Heiligland. In den loop
van 1895 is ze naar den Kampersingel over
gebracht. Daar worden de geneesmiddelen
verstrekt ten behoeve van hel Stads Armen-
en Ziekenhuis, zoo ook aan de gezincn. die
dooi liet Burgerlijk Armbestuur ondersteund
werden. Tegen betaling, vertelt 'I jaarboekje
van 1905, worden ook geneesmiddelen ver
strekt aan eenige kerkelijke Armbesturen en
aan gestichten van weldadigheid.

Een reglement voor de Stads-Apolheck is
vastgesteld hij Raadsbeslui! van 9 Juli 1856
en weer gewijzigd 10 Juni 1868. 6 November
1889 en 6 Juli 1891.

Een twintig jaren terug waren commissa
rissen de hceren J. Snelljes. Johan Winkler,
C. G Loomeijer, Dr. L. C. Proot. H. van den
Berg, Dr. L. v. Walt van Praag, Dr. H. D.
Kruseman.die naar we meenen te weten, allen
ter ziele zijn, behalve dokter van den Berg.
Sinds 6 Juli 1892 was directeur J. C. Keur,
later de heer Mieras.

Maar, al wordt nu of later dc Stadsapo

theek afgeschaft, we houden er nog een,
maar.... zonder praktijk. De medicamenten
ontbreken, ook een toonbank, maar anders
zijn alle potten met potjes-Latijn nog aan
wezig, met reuzen snijmessen, groote en klei
ne slooven. En al mocht dat alles nog weg
raken, dan is er nog een groot transparant
over de heele breedte van het raam, dal in
het midden de oude apotheek van vóór een
halve eeuw vertoont, daaromheen de emble
men van artsenijbereidkunde enz. Die oude
apotheek vindt ge in 't Frans Halsmuseum.
De buitendeur (gesloten) komt nog op 't
Gr. Heiligland uit. Mocht de oude apotheker
met zijn kalotje herleven en vergeten zijn,
hoe hij te werk moet gaan.... twee leerboe
ken in 't Latijn stellen hem op de hoogte van
een doel van zijn wetenschap in die dagen.
Laat ons ellns een driekwarteeuw teruggaan.
De wijze, waarop men in de apotheek kwam,
was heel eenvoudig. Men verliet de lagere
school vaak reeds op jeugdigen 'eeftijd.

Tot aan de wet van 1865 ondergingen de
toestanden, zoowel wat,inschrijving en naam,
als bevordering en exanieneischen betreft,
niet veel wijzigingen.

Na minstens drie jaar als leerling werk
zaam te zijn geweest, had men het recht als
bediende, of zooals 'l toen heette, als knecht
werkzaam te zijn.

Na nog eenige jaren dienst kon men voor
de Provinciale Commissie examen als apo
theker doen Mij is een voorbeeld bekend,
dat zoo'n examen 132 en 7 stuivers kostte
en de inschrijving tot het uitoefenen der
„apotheekkunst" 800.

De leden der commissie ontvingen twee
derde van het examengeld als presentiegeld.

In 1840 nog kostte 't examen 210 voor
een apotheker en 185 voor een cand. apo
theker met drogistdiploma. Was het examen
in een andere provincie reeds afgelegd, dan
was he teenamcngeld minder. Bij '1 examen
moesten eenige praeparalen worden gemaakt
en na hel bereiden daarvan en hel gereed
maken van eenige recepten, volgde het mon
deling examen. Wat had nu zoo'n apothe
kersjongen te doen? Net van school werd
hij ais apoth. leerling ingeschreven en nam
met een groote zwarte sloof voor, achter de
toonbank plaats. De opleiding werd gegeven
door den apolheeker zelf. Naarmate diens
kennis en toewijding grooter waren, was ook
de kans op behoorlijke opleiding grooter.
Voor practische ontwikkeling' was gewoon
lijk in de apotheek voldoende gelegenheid.
De apotheker maakte veel praeparalen zelf
klaar. Kruidenzoekers brachten de in 't veld
voorkomende kruiden verscli aan. Werden
ze niet dadelijk versch bewerkt, dan gingen
ze naar den zolder. Narcotische en andere
-niet in 't wild voorkomende kruiden en bloe
men kwamen van de kweekersen le Noord-
wijk en werden in de apotheek verwerkt.

Leerling en bediende hadden behalve voor
het verwerken der grondstoffen en de recep
tuur nog le zorgen voor het snijden en drogen
van wortels en basten, die tot poeder moes
ten gemaakt worden. Zij zochten de aman
dels uit, vóór er olie uit te persen; zij schil
den zoethout. Zij moesten ook de signaturen
vouwen (dé befjes hebben nog lang dienst
gedaan) dé apolheekflessclien eenmaal per
'week afstoffen, flessehen spoelen, poederpa
piertjes op maat snijden. Dan was er nog in
een Ireiklaaite apotheek een looper, die de re
cepten bezorgde, in die dagen heette dal een
Stamper, omdat hij de geneesmiddelen in een
vijzel tot poeder moest brengen. Was de loo
per op 't pad, dan moesten de leerjongen en
knecht zijn dienst als stamper vervullen. Het
vullen van zakjes met vlier, kamillen, slerangs
van flescbjes met bruispoeder, Eau de Car-
mes, Hoffmann, fenzelwater het im cylindertjes
brengen van pleistermassa, het maken van
pleisters tegen hoofdpijn van Spaansche vlieg
pleister tegen kiespijn, die voor den handver
koop gereed gemaakt en in voorraad werden
gehouden, vroegen hun ook genoeg tijd.

De patroon zag zijn volk graag tot 8 uur in
de apotheek en de bijbehoorende vertrekken.
Er moest beweging zijn en daarom werd soms
een uur, zoo noodig langer, loos op de vaat
doek gestampt. In den winter was 't drukker,
dat spreekt, maar in den zomer vroeg bij min
der receptuur het verzorgen der versche krui
den veel bezigheid. In 't voorjaar brachten de
botboeren versch lepelblad, dat in verdund
spiritus bewaard werd. De versche knoppen
van Rosa pallida, op 't punt van ontluiken
werden in pekel gelegd voor bereiding van
rozenwater. De apothekers maakten voor veel
klanten ook bessensap, dan vervaardigde men
gegist frambozensap.

Bessengelei werd bereid, dat in dunne laag
jes werd uilgegoten in witte potten van onge
veer 200 gram inhoud, waarvan een deel ais
present voor goede klanten ging, net als de
bakker met Paschen nog een krentenbol en
de boterboer schaapjes uitdeelde. Later werd
hier voor den hand-verkoop vliersiroop klaar
gemaakt. Gingen de meergegoeden de slad uit.
naar builen, dan namen ze ook een uitgebrei
de huisapotheek mee; weer werk dus.

Een bezigheid van den apotheker, die ech
ter voor 60 jaar reeds tot de hooge uitzonde
ringen behoorde, was het inwikkelen van een
gestorvene, een weelde, die zich alleen de rij
ken konden veroorloven.

Een linnen laken werd in gesmolten witwas
gedompeld. In dat laken werd de doode ge
legd en het laken zoodanig ingeknipt en ge
vouwen, dat het in sierlijke plooien om hei
lijk paslc. Vóór het pi ooi en werden in het ia-
kien allerlei welriekende bloemen en kruiden
gedaan, waarbij van den ouden voorraad een
goed deel werd opgeruimd. Op het laken,
wanneer het geplooid was, werden frisch uit
ziende bloemen en kruiden gestrooid. De apo
theker onlving daarvoor honderd gulden en
de bediende die het lijk inwikkelde, een fooi
van tien gulden. Tot de bezigheden van den
apotheker en zijn personcl hoorden ook nog
hét toepassen van lavementen en het zetten
van bloedzuigers.

Het ontbrak dus niet aan gelegenheid tot
oefening in de praotijk der pha,Ttnacie. Van 8-
uren werf: dag en looneisehen werd niet ge
hoord.

Menigmaal gebeurde het, dat de dokter na
zijn avondvisites nog een paar recepten aan
dé apotheek bracht. De reeds genoemde stam
per had een werktijd van 7 uur 's morgens
met 54 uur schaften tot 's avonds negen.
Kwamen er dus recepten na negen uur, dan
moesten knecht en leerling ze niet alleen
klaarmaken maar ook bezorgen.

Was dan can der recepten, zooais dikwijls
gebeurde, een maagplelster op zeemleer ge
streken mei een kleefrand, dan werd hel tegen
elven, eer men met bereiding en bezorging ge
reed was en daar men toen, veel meer dan
tegenwoordig aan een bepaalde apotheek ge
hecht was en op geen afstand zag, had men
vaak voor de bezorging nog een flinke wan
deling te doen.

Van overheidswege was de theoretische op
leiding in het gehee! niet geregeld. Wat Latijn
leerde men van den patroon of van een can
didaat in de theologie. Door zelfstudie leerde
men wat van vreemde talen. Heel weinigen lie
pen college. Dikwijls ging in den zomer de
leerjongen met zijn chef bolaniseeren; die
leerde ook wat natuurkunde; terwijl hij ook
met areometer cn thermometer leerde
onigaaoi

De typografenstaking in Haarlem heeft me
verleden week een ervaring rijker gemaakt.

En waarom zou een typografen-staking ook
niet den sleutel geven voor de oplossing van
een moeilijk probleem? Vond Columbus zijn
ontdekking van Amerika niet even eenvoudig
als het op tafel zeiten van een ei met de punt
naar beneden? Wal hoort men tegenwoordig
at niet filosofeeren over den eeonomischen
wantoestand, waarin ons land en de geheele
wereld verkeert! De schuld daarvan wordt
voor een niet gering deel gelegd op de waar
devermindering van Mark, I- rank, Roebel en
Lire, o f liever aan het feit, dat deze
waardemeters steeds van waarde verande
ren. En de waardevermindering zou
weer het gevolg zijn van het feit dat de bank-
biljeltenpers in Duitschland, Oostenrijk,
Frankrijk, Rusland cn Italië in zoo'n razend
snel tempo draait.

Welnu de typo-staking legde de bankbiljet
ten-machine deze week bij de firma Enschedé
zoo goed als stil. Wel sprong de waarde san
den gulden daarmee nog niet voelbaar om
hoog, maar, is de redeneering. hierboven uit
eengezet juist, dan zou ook dat gevolg niet
zijn uitgebleven. Wannéér dut zou gebeurd
zijn, waag ik niet te becijferen.

Ziedaar de typo's die de oplossing der eco
nomische crisis in handen hebben, de Ilaar-
Jemsche typo's, die de wereld, als ze het nog
niet wist, daarop opmerkzaam maakten.

Indien de Duilsche typografen de Duitsche
bankbiljetten pers eens stil legden, zou dan de
„sanierung" van de Mark niet heel wat voor
spoediger gaan dun met de eindeïooze reeks
van onvruchtbare conferenties, die nu met
het althans zoo voorgestelde, doel, worden ge
houden? En indien de Fransche, Russische,
liaiiaansche en andere typografen dat voor
beeld eens volgden?

Het zij, in alle bescheidenheid, aan de eerste
de beste conferentie van staatslieden of aan
een vakcongres der typografen in overweging
aanbévolen.

Of het echler helpen zal'?

Barometerstand 765. Stilstand.

OPGAVE VAN:

Medegedeeld door het Kon. Ned. Meteorolo
gisch Instituut te De Bildt.

Naar waarnemingen verricht in den morgen

van 9 Januari.

Hoogste barometerstand 773.4 m. M. M
Biarritz.

Laagste barometerstand 736.1 m.M. tt
Roest.

Verwachting van den avond van 9 tot den
avond van 10 Januari.

Meest matige tot krachtige, wellicht tijdelijk
stormachtige, zuidelijke tol westelijke wind,
zwaarbewolkt of betrokken, regenbuien, aan
vankelijk zachter.

Enkele minuten te laat komen werd gestraft
met een uur vroeger present zijn.

Achtte de leermeester de kennis voldoende,
dan 'vroeg men examen aan, dat heel prak
tisch, zooals we zagen, werd afgenomen. Be
paalde hoeveelheden werden voor preparaten
en recepten niet opgegeven. Vóór de bereiding
werd oen verslag gemaakt, waarbij zoowel be
schreven werd, hoe men had gewerkt, alsook
beschouwingen. Enkele formules dienden
rie der bewerkingen. Enkele formules dienden
bij dc scheikundige preparaten tot toelichting.

Wilde men zich vestigen in een ande
re provincie, soms in een andere stad. de
zelfde provincie, dan moest mem nog eena
examen doen.

Met uitzondering van zeer enkele apo
theken, dié er een eenvoudig laboratorium
op na konden houden, was de inriehtig ta
melijk primitief.

In keuken of kelder was een gemetseE
fornuis, waarnaast een koelvat. In het ion
nuis, waarnaast een koelvat. In het fornuis
pasten 2 ketels één voor preparalen, die
groote vaten vereischten en een tweede
voor het distilleeren van lindenbloesom en
en Laurenoereswater enz.

Dat aqua Tiliae, graswater, was, een niet
onbelangrijk artikel voor handverkoop voor
al voor zieke katten net als Cassia fistula
voor zieke kanaries werd gevraagd.

Een draagbaar fornuisje, dat op de bin
nenplaats gezet werd, naast het daar aan
wezige kleinere koelvat diende voor het
verwannen van den kleineren distilleerke
tel ter bereiding o.a. van rozenwater. Ook
de kelder werd gebruiktvoor sommig dis-
tilleerwerk waarbij de glazen retort ver
hit werd met doorglommen turfkooltjes in
een Boerhavensche stof. De ontvanger van
ruim 20 Liter inhoud werd afgekoeld mei
natte doeken De pers was niet in de apo
theek, maar kwam er voor het persen van
amandelolie.

De eerst uitgezochte en dan in een lin
nen doek afgewreven amandelen, werdeta
in den grooten vijzel tot brij gestampt en
in een stevigen witten doek usschen ver
tint ijzeern platen geperst; de in een tin
nen vat opgehangen olie werd na een paai
dagen gefiltreerd. Voor grootere hoeveel
heden vloeistof geschiedde het koken op
een zaagselfomuis of op een fornuisje met
gloeiende kolen.

De apotheek werd verlicht met een oli®.
lamp, Met het verschijnen Aan gasfabriek