m
i
1
- JWP- iSSBi
i
46ste Jaargang No. 14589
Postrekening No. 59,0. Vrijdag 16 November 1S23
ÖIT MEIER BESTAAT HST 62 BLAPZIJDEIL EERSTE BUD
De politieke wig.
Bij de ingebruikneming van
het eigen gebouw van het
St. Franciscus-Uefdewerk.
Waaram Juist FR&fóKEN's MELKBRGOD Omdat dan
I ZIKEÜ is brood te hebben bereid uit de BESTE grondstoffen!
STMSMIEUWS.
ME NDA
17 M0VESI1IR
HET ST. FRANCIS CUS-LIEFDEWERK
Het Georganiseerd Overleg.
Lezing over de Boekdrukkunst.
rff hftf
fr i fpp
Nog eens onze straten.
Mr. D. A. P. N. KOOLEN.
De Kabinetscrisis.
Kir. Kooien kabinetsformateur.
Telegraphisch Weerbericht.
Ve abonnementsprijs bedraagt voor
Haarlem en Agentschappen:
Per week 0.25
Per Kwartaal 3 25
Franco per post per kwartaal bij
vooruitbetaling 3.58
Bureaux: Nassaulaan 49
Haarlem.
Telefoonnummers: 1426, 2741 en
HAARLEMSCHE COURANT
Advertentiën 35 cents per reget
Bij contract belangrijke korting
Advertentiën tusschen den tekst
als ingezonden mededeeling op ie
le Pagina 75 ct., op andere redac
tiepagina's 60 ct per regel Vraog-
en aanbod-advertentiën 1 4 regel:
60 cent per plaatsing: elke rege
meer 15 cent, bij vooruitbetaling
De vrijzinnig-democraten beginnen zich ge
ducht te weren, nu zij in de groeiende mee-
ningsverschillen der christelijke coalitiege-
aooten hoe langer hoe meer gelegenheid zien
om 'n andere politieke constellatie in Neder
land te scheppen, waarbij zij slechts zijde
kunnen spinnen. In Amsterdam en Haarlem
zijn vrijzinnig-democratische jeugdorganisa
ties opgericht, omdat zooals de leider der
partij het uitdrukte „bij de jongeren het
heilig vuur is, het élan, dat het vuur in de
gemoederen der ouderen zelf weet te onder
houden." Gisterenavond is ook in den Haag
zulk een Vrijz.-dem politieke club var. jon
geren gesticht en daar heeft mr. Marchant
een rede gehouden.
Merkwaardig, dat deze leider, op een
oogenblik, dat men van hem een politieke
geloofsbelijdenis zou verwachten met 'n uit
eenzetting der partijbeginselcn voo: de aan-
kc mende kiezers, zich bepaalt tot critiek op
de Nederlandsche politieke verhoudingen,
zoodat wij bijna geneigd zouden zijn te gaan
gelooven, dat de vrijz.-democratische partij
hoofdzakelijk leeft van negatieve leuzen;
dat het doel der partij niet anders is dan een
wig te vormen in de bestaande politieke con
stellatie, Dit klopt ook geheel met het op
treden van de partij en van den leider in de
Kamer, waarvan wij de laatste jaren nooit
anders dan afbrekende critiek hebben ge
hoord.
't Zou daarom mogen bevreemden, dat een
dergelijke politicus in deze dagen het felst
optrad tegen een aftredende regeering en
haar wankelmoedigheid, regeeringsloosheid,
zwakte en dergelijke -meer verwijt, gelijk mr.
Marchant gisterenavond nog eens deed voor
de jonge vrijz.-dem. Hagenaars, wanneer in
de politiek nu eenmaal niet alles mogelijk
was.
^at wij den heer Marchant echter wèl
verwijten is, dat hij, bij het stellen van zijn j
eisch, dat bij verkiezingen voortaan als i
eenige echte en zuivere scheidslijn zal wor- I
den genomen de vraag: „zijt gij democra
tisch" verzuimde aan de baardelooze vrijz.-
democraten ook eens uiteen te zetten, wat
toch eigenlijk wel onder „democratisch"
moet worden verstaan. Er is een tijd geweest,
dat men meende, dat het verschil tusschen
democratisch en conservatief vóór de hand
lag; maar die tijd is voorbij. Wie nauwkeurig
de politieke verschijnselen, vooral in het
buitenland volgt, zal het geen overbodige
weelde vinden, wanneer een partijleider, op
tredend voor de jeugd, daarover eens een
klaar inzicht geeft.
Wanneer de vrijz.-democraten worden op
geroepen om de rechtsche coalitie te bre
ken, de Katholieke partij uit elkaar te stoo-
ten en een „zuivere scheiding" t.e maken tus
schen de-mocraten en conservatieven, dan
mogen die toekomstige stormloopers te vo
ren toch wel eens weten, welke de inhoud
van hun wapenleus is.
Mr, Marchant geeft dezer dagen veel ad
viezen; hij is er gul mee en openhartig. Gis
teravond vertelde hij zoo maar in het pu
bliek, wat hij in 1922 aan de Koningin heeft
geadviseerd en wat ook nu weer zijn mee
ning over de oplossing der crisis is. Volgens
hem moet er nu komen een kwakkelkabinet,
dat tot 1925 doorsukkelt; dat kwakkelkabi
net moet rechtsch zijn! Heel vriendelijk van
den heer Marchant; de wraak en de afkeer
der kiezers in 1925 kan zich dan des te
ieller tegen een rechtsche meerderheid kee-
ren!
Daarna moet er dan komen een regeering
van sociaal-democraten en Katholieken, dat
ligt in de politieke lijn. Aldus voorspelt de
leider der vrijzinnig-democraten.
En om dat ideaal te bereiken zal de vrij
zinnig-democratische partij als politieke wig
dienst doen.
Wij weten het nu en zijn dankbaar voor de
hernieuwde waarschuwing.
Moge het voor onze Katholieke Staatspar
tij ook gelden, <lat een gewaarschuwd man
voor twee geldt!
Het Verleden.
Het voor een onzer jongste maar door.
krachtige organisatie en hartelijke toewij
ding bloeiendste sociaal-charitatieve onder
nemingen zoo belangrijk gebeuren van het
verkrijgen en betrekken van een eigen ge
bouw, waaraan sinds de oprichting, nu bij
na drie jaren geleden, zoo dringende be
hoefte steeds gevoeld werd, is voor ons
aanleiding, dit nieuwe stadium van grooter
bloei, met passende propaganda in te luiden
en weer opnieuw eens de aandacht te ves
tigen op den stillen, maar rijkelijk vrucht-
dragenden arbeid op maatschappelijk en
religieus gebied van deze „Stedelijke
Missie-actie", die het St. Franciscus-Liefde-
werk wil zijn
En vóór wij de feestelijke opening mede
vieren en ons met de leden verlustigen in
het kostelijk resultaat van jarenlange zorg,
in dit rijk bezit van de zoo lang gemiste
„maler;ellen Voraussetzungen unserer Ar
beit' {om met den schrijver van het jaar
verslag te spreken), of vóór wij eens een
kijkje nemen gaan in het innerlijke prac-
tische leven dezer vereeniging, zal het
dienstig zijn, ons'eerst nog weer eens t»
oriênteeren omtrent het wezen van dit
werk en zijn geschiedenis tot in dezen
tijd. t
Uiteraard hebben wij na de buitengewoon
verzorgde verslagen, die nu twee malen
het licht zagen, en die een weelde bergen
van naar alle zijden exuberante uitingen
der leden omtrent hun geliefden arbeid,
luer weinig nieuws te vertellen, maar van
hen, die deze verslagen .evenals wij gelezen
hebben (en dat zijn zij, die in eenig op
zicht nader tot deze sympathieke actie
staan en hun waardeering door steun in
welken vorm ook, reeds toonden) kunnen
wij hopen, dat bis repetita placent
het wekken dezer herinneringen hen met
nieuwe, daadwerkelijke sympathie het
feestvierende Liefdewerk zal doen ge
denken, terwijl wij bedoelen, in heel het
verdere Roomsche Haarlem „nadere kennis
van het Liefdewerk te verspreiden, die
brengen moet tot achting, tot waardeering,
tot liefde.... En dan, ja, dan komt de rest
vanzelf".
In Haarlem opgericht in Januari 1921,
naar het voorbeeld van Amsterdam (waar
hetzelfde Liefdewerk reeds ruim 25 jaren
zegenrijken arbeid achter den rug heeft en
door stage uitbreiding op heel wat grooter
leest geschoeid is dan de jonge zuster
t'onzer stede), kon in Juni daaraanvolgend
de vereeniging hier met het werk -eep aan
vang maken.
Nu schept zich in twee, drie jaren,
jeugdjaren, een vereeniging, die zoo
binnenskamers werkt als deze, geen ge
schiedenis in dien zin, dat er te wijzen
zou vallen op veel buitengewone feiten en
voorvallen, op ingrijpende gebeurtenissen
haar geschiedenis is: dat zij kwam, en dat
het bescheiden begin uitgroeide, dat zij
gezond is en, zooals wij zeiden, door uit
stekende krachten en hartelijke toewijding
sterk, dat de bloei gekomen is, en dat er
vruchten te rijpen staan, totdat met het nu
ingeluide stadium, de zorgelijke tijd ge
komen is van het binnenhalen van den
voldragen oogst, van het behoud der be
reikte successen, van consolidatie der be
haalde winsten.
Al dadelijk bij de oprichting vond de
Eerw, Directeur, Pater Th. van Eekeren,
een 20-tal jongelui, grootendeels studenten,
onder hoogst gewaardeerd praesidium
Een luchtschip-onderzeeër, de nieuwste uitvinding der Amerikaanscbe marine.
Gewone zittingen 8
Sociëteit St. Bavo
uur.
Stadsschouwburg Wilsonsplein N.V.
Ver. Rotterdammer Tooneel Boefje
8 uur.
Groote Kerk Kerkconcert half 2.
Turnzaal Brinkman Duitscher Verein.
Beethovenavond 8 uur.
Museum v. Kunstnijverheid Tentoonstel
ling van de ontwikkeling der boekdruk
kunst.
Bisschoppelijk Museum Dagelijks, uitge
nomen Zaterdag, Zon- en Feestdagen, toe
gankelijk.
Peddemors Tentoonstelling Batiks, 10
tot 6 uur, Toonzaal Kruisweg 51
R. K. Leeszaal en uitleenbibliotheek
Jansstraat 49 Eiken dag geopend van
1012, van 25 en van 710 uur, b--
halve des Maandagsochtendr en op Zon
en Feestdagen. Uitleenen van boeken
van half 39 uur.
R. K. Arbeidsbeurs voor mannen Jaco-
bijnestraat 15 Alle werkdagen, voorm.
'van 912 uur, n.m van 25 uur. Zater
dags alleen van 912 uur.
R.K. Arbeidsbeurs voor vrouwen Kleine
Houtweg 13 Alle werkdagen, voorm.
van half 11 tot half 12, des nam. van 3
Groepje „Franciscaanijes" uit den optocht op den districisjongensdag op 2en Pinkster
dag (21 Mei) van dit jaar. In de Smedestraat.
van den heer H. van Keulen, ge
negen, zich op verlangen van Z. D, H.
den Bisschop, die, gezien de resultaten,
elders bereikt, en de behoefte aan een
dergelijke actie in Haarlem, ook hier zulk
een Liefdewerk gesticht wenschte, te wijden
aan de godsdienstige én maatschappelijke
verheffing van de godsdienstig, zedelijk,
geestelijk meest achterlijke of verwaar
loosde Katholieke jongens, die' juist uit
hoofde van hun inferioriteit of om welke
reden ook, op de parochiale patronaten
niet worden toegelaten of zich daarbij niet
willen aansluiten.
Nu spreekt het vanzelf ,dat het Liefde
werk onder zijn beschermelingen ook een
vrij groot contingent telt, dat geenszins in
z.oo slechte condities verkeert, als zoo-even
genoemd, want juist zijn deze jongens van
beter gehalte noodig voor den beschavenden
invloed op het ander gedeelte, We willen
daarmee maar betuigen, dat het niet opgaat
te zeggen: „Die of die is op het Franciscus-
Liefdewerk, dus.... dat zal wel niet veel
zaaks zijn." Integendeel zelfs: wie, zocals
velen, niet reeds van huis uit ordelijke
elejnenLen waren, zijn het zoo langzamer-
nand wel geworden op dit patronaat. En
dan nog is ct onder de werkelijk inferieure
elementen een gradueel verschil: achter
lijkheid verwaarloozing degeneratie.
Bij den aanvang in Juni '21 waren er
20 jongens opgespoord, waarmede begon
nen worden zou; daarvan kwamen er ge
regeld 10 a 12. Maar al heel gauw, want
de jongens zelf bleken de beste propa
gandisten, steeg hun aantal tot 20 en kort
daarna tot 30, terwijl het totale aantal
pupillen op het oogenblik ongeveer 70
bedraagt. Daaronder zijn er natuurlijk een
zeker percent „vlottende", maar 50 a 60
komen er toch geregeld in de Zondagsche
H. Mis bij de Zusters op den Zijlsingel, die
voortaan in het eigen gebouw zal gelezen
worden, waar een keurige, ruime kapel is
•ingericht. Maar daarover later.
(Wordt voortgezet.)
tot 4 en van half 8half 9 uur. Tele
foon 2981.
Marthavcreeniging Bloemhofstraat 1
Betrekkingbureau voor vrou.wcn Alle
werkdagen van 1012, van 2-4 en van
8—9 uur. Tel 1671
Sint Elisabeth's Vereeniging Jansstraat
49 Van 12 uur aanvragen om verster
kende middelen voor arme zieken der
S. E. V.
Blocmendaal R. K. Leesbibliotheek
Bloemendaalsche weg 48, Dinsdag en
Vrijdag van 24 uur.
In aansluiting op wat wij reeds vroeger
meldden laten we hieronder nog het offj-
ciëele communiqué volgen dat we van B.
en W. ontvingen:
Op Maandag 12 dezer kwamen onder lei
ding van den Voorzitter van het Georgani
seerd Overleg, den heer M. A. Reinalda in
gecombineerde vergadering bijeen de Com
missies van Overleg voor de Ambtenaren,
de werklieden en het politiepersoneel, ter
behandeling van de voorstellen tot afschaf
fing van den vacantie-toeslag, tot invoe
ring van den 48-urige werkweek voor de
werklieden en ter bespreking van de vraag,
in boeverre verlenging van den arbeidstijd
voor ambtenaren overweging verdient.
Van de zijde van het gemeentebestuur
werden deze maatregelen nader gemoti
veerd zoowel uit het oogpunt van den toe
stand der gemeente-financiën en bet tekort,
1924, niettegenstaande verschillende maat
regelen tot streng doorgevoerde bezuiniging
sluit, als in verband met den algemeenen
economischen toestand.
Van de zijde der organisaties werd daar
tegen aangevoerd, voor wat de vacantie-
toeslag betreft, dat deze feitelijk is gewor
den een deel van het loon, dat juist onder
de tegenwoordige omstandigheden geen
vermindering lijden kan, zonder het te
doen dalen beneden het cijfer, dat blijkens
de indexcijfers voor het onderhoud van
een ambtenaars- en werkliedengezin noo
dig is. Voorts werd de intrekking bestre
den op grond van de ethische overwegin
gen, waarop indertijd tot dezen, toeslag werd
besloten.
Verlenging van den werktijd der gemeen
te-werklieden zou het uurloon brengen be
neden het betrekkelijk lage peil, waarop
het in Haarlem, in vergelijking met andere
gemeenten thans reeds staat. Bovendien
behoorde, naar men meende een voorstel
van dergelijke stekking gepaard te gaan met
zulke maatregelen als strekkenkunnen,
om het aantal overcomplete krachten niet
grooter te doen zijn dan in het gemeentebe
lang strikt noodzakelijk is en met een ver
betering van de wachtgeldregeling.
Resultaat van de breedvoerige gedach-
tenwisseling was, dat, op voorstel van den
voorzitter in verband met de gevoerde dis
cussie ten aanzien van de beide voorstel
len nader zal worden overwogen:
I, voor wat den vacantietoeslag betreft,
dat deze in beginsel gehandhaafd blijve,
doch dat in verband met de overwegingen,
die B, en W. tot het voorstel tot intrekking
van de betrekkelijke verordening leidden,
deze voor 1924 in dier voege worden toege
past, dat een nader vast te stellen gering
bedrag beschikbaar worde gesteld, opdat
ook voor dat jaar, voor zooveel zulks mo
gelijk blijkt aan deze ethische verplichtin
gen van de overheid tegenover haar perso
neel kan worden voldaan;
II, ten aanzien van de verlenging van
den werktijd in het bijzonder der gemeen
te-werklieden, dat daartoe niet worde over
gegaan vóórdat een betere wachtgeldrege
ling zal zijn tot stand gekomen, zoowel ten
behoeve van het afvloeiend vaste als (in
verband met hun diensttijd) losse personeel,
zal blijken, werken in eigen beheer worden
uigevoerd, welke nu nog worden aanbe
steed.
Voor het geval het gemeentepersoneel
deze maatregelen aldus aanvaardt, werd
van B. en W. gevraagd, zich te verzetten
tegen alle voorstellen, die eventueel nog
mochten worden gedaan, welke meerdere
verslechtering van de arbeidsvoorwaarden
van het personeel zouden beteekenen.
In een volgende vergadering, welke op
Maandag 26 November a.s. bepaald werd,
zal naar aanleiding van de behandeling de
zer nader geformuleerde punten, nader
overleg worden gepleegd.
In verband met de tentoonstelling van de
boekdrukkunst werd Donderdagavond in het
Paviljoen een lezing gehouden, waar optra
den als sprekers Dr. C. P. Burger Jr., voor
zitter van het uitvoerend comité der ten
toonstelling en de heer P. Bausch, lid van
dezelfde commissie.
De niet talrijke bezochte bijeenkomst werd
geopend door den heer Burgersdijk, voorzit
ter van het Departement Haarlem, der Ne
derlandsche Maatschappij voor Nijverheid en
handel, van wie het initiatief tot'deze le
zing uitging.
Spr. drukte er zijn spijt over uit, dat 't audito
rium zoo klein was, waar de lezingen toch
Nieuwste duikbootvindingen; een „onderzee-limousine". Met deze duikerklok kan men
uren achtereen onder water blijven. De witte rollen, waarop de mannen zitten, zijn
magneten, waarmee de duikerklok zich zelf aan het schip vasthoudt.
zoo interessant zouden worden. Dan gaf spr.
liet woord aan dr. Burger.
Spr. behandelde eerst de vraag, waarom
eigenlijk in 1923 het 5e eeuwfeest gevierd
wordt van de uitvinding der boekdrukkunst,
terwijl toch uit onderzoekingen gebleken is,
dat niet, zooals gemeend werd 1423, maar
1440 als het jaar van uitvinding beschouwd
moet worden. Spr. antwoordde hierop, dat,
waar de traditie algemeen het jaar der uil
vinding in 1423 stelt, men geacht heeft die
traditie te moeten volgen.
Toen bekend werd, dat men zich in den tijd
had vergist, begon men ook aan het bestaan
van Lourens Janzn. Koster te twijfelen,
waarvoor spr. echter als^egenbewijs de vas
te overtuiging van Coornhert en vele andere
geloofwaardige bronnen gaf, onder welke
bronnen ook Hadrianus Junius, een betrouw
baar geschiedschrijver, die zelfs vele bijzon
derheden omtrent de wijze van uitvindihg en
de eerste toepassing er van vermeldt.
Spr. wil echter, zonder langer stil te staan
bij het juiste tijdstip van uitvinding, de ont
wikkeling van de boekdrukkunst van de 15e
tot de 17e eeuw behandelen.
Spr. heeft, voornamelijk uit de Koninklijke
Bibliotheeke, een reeks fragmenten van de
oude boekdrukkunst mogen fotografeeren,
waarvan hij de lichtbeelden wil laten zien.
Het is een collectie zeer oudé drukken,
waaronder ook de oude blokboeken, die men
niet altijd te zien krijgt, aldus spr.
Deze blokboeken, zijn slechts uit hout ge
sneden vormen, die werden afgedrukt, dus
niet samengesteld uit afzonderlijke letters.
Hoe het bij het drukken 500 jaar geleden
precies in zijn werk ding, aldus spr. kunnen
wij niet precies meer vaststellen, daarvoor
ontbreken ons vaste gegevens omtrent deze
techniek.
Spr. laat dan zien het oude blok-boek en
de zoogenaamde Costeriana. Het verschil is
hierin gelegen, dat in het blokboek over het
algemeen de letters aan elkander vastzitten,
terwijl ze bij de Costeriana van elkander ge
scheiden staan. Volgens vaste gegevens moet
de drukkerij, door Koster in 1423 opgericht,
wel geruimen tijd zeer veel opgang gemaakt
hebben, Spr. laat nog z:en de zeer primitieve
druk op perkament, waar plaatsen zijn open
gelaten voor het schilderen van hoofdletters.
Meest al deze oude Costeriana zijn boeken,
welke bij het onderwijs werden gebruikt,
zooals de inhoud duidelijk aantoont.
Men vermoedt, dat Coster's drukkerij in
ongeveer 1470 opgehouden heeft te bestaan,
daar omstreeks 1473 een geheel andere soort
druk verschijnt, n.L de incunabel, letterlijk
vertaald wiegedruk.
Spr. laat dan verschillende titelbladen
zien van bekende drukkers uit dien tijd. bijv.
Hendrik, den lettersnijder, een bijbelvcor-
stelling enz. alle houtsneden.
Dan komt spr. aan de gewone ronde let
tertype.
Deze soort is vanuit Italië ingevoerd, waar
deze lettervorm het eerst in gebruik was.
De Italianen hadden eerst van de Duitsche
drukkers de hoekige letters oyergenomen,
die echter geen opgang maakten, waarom zij
vrij spoedig tot het ronde lettertype over
gingen.
Jn lo23 wordt de ronde letter algemeen
gebruikt, ofschoon toch tot veel lateren tijd
nog de Holandsche Bijbels uitsluitend in Go-
thische letters werden afgedrukt
Nog eenige primitieve drukwijzen op per
kament in 1540, o.a. van Pieter Janszoon,
drukker te Leiden en verschillende leerboe
ken, komen in dien tijd nog voor, waaruit
blijkt, dat dit soort boeken, vooral voor het
onderwijs, nog langen tijd in gebruik bleven.
In de tweede helft der 16e eeuw treft
men de schrijfletters aan, zeer moeilijk voor
den drukker, maar zeer gewild, vooral in
schoolboekjes en op titelplaten.
In 1855 verschijnen de zeevaartboeken,
waaronder kaarten van Adriaan Gcrritsz.
van Haarlem, die schetsen vervaardigde van
gevaarlijke plaatsen op zee, boekjes liet
drukken met koersen havens enz. Deze uit
gaven zijn echter eerst na zijn dood versche
nen.
Dan verschijnen de eerst landkaarten; b.v.
van Noord-Holland, een .Poolzee-kaart, in
1598 door Wiliera Barents, vervaardigd op
zijn tqch naar Nova Zembla.
In 1616 verschijnen de boekjes van Willem
Bartjens, voorzien van zijn portret, die zeer
langen tijd dienst hebben gedaan bij het on
derwijs. Zoo laat spr. de ontwikkelingsgang
zien van den boekdruk tot de 17e eeuw.
Onder de pauze maakten de aanwezigen
onder deskundige leiding een rondgang door
de tentoonstelling waar bij den keur
van fragmenten, hel besprokene nog eens
nader werd verklaard.
Vervolgens werd het woord verleend aan
den heer P. Bausch.
Wie de uitvinder van de boekdrukkunst is,
aldus spr. is niet degene, die het begrip
„drukken heeft gevonden, want reeds lan
gen tijd, voor men de uitvinding dateert,
werd deze kunst beoefend. Zij, die
dus naar den uitvinder hebben gezocht, heb
ben terecht gemeend, dat hij, die het sy
steem der losse letters vond, de eigenlijke
uitvinder was. Zoo ook heeft men gezocht.
Deze toch logische redeneering heeft
evenwel fiasco geleden, daar men nog thans
met zoover is, dat men een uitvinder kan
aanwijzen, zonder aanleiding tot tegenspraak
te geven.
Als deze vooropgezette theorie juist bleek,
dan zou men tot de conclusie komen, dat
Lourens Jansz. Koster de uitvinder niet was.
ten nieuw standpunt voor onderzoek is
ingenomen De tegenwoordige boekdruk kan
nooit afgeleid zijn uit den druk met gesne
den houten blokken, daar het materiaal,
vroeger hout, nu gegoten metaal, te different
is.
Maar deze meening is onjuist verklaard,
daar het gebruik van metaal voor losse let
ters reeds lang in gebruik was, zooals Gustav
Mori, uit FranSfort, heeft aangetoond.
De drukwijze der oude blokboeken ge
schiedde aldus; een houten vorm werd in het
zand afgedrukt, waarin dus het beeld van
den vorm was gedrukt; de holten en gleu
ven werden dan met gesmolten metaal ge
vuld, waardoor het metalen gietsel ontstond
Men zal vragen, aldus spr. waarom zulk
een eigenaardige wijze van afdrukken werd
gebezigd.
Dit had twee redenen. Vooreerst waren de
houtprocedes te zwak en ten tweede kon
men van een houten vorm zooveel afgietsels
maken, als men wilde, waardoor ook na
trek kwam ruilhandcl in afgietsels in
^pr' liet eenige afbeeldingen van gietsels
zien en wees dan op de punten der spijk rs
voorkomend op den druk, welke spijkers ge-
rcven waren door den gegoten vorm in "on
stuk hout, om den vorm, die meestal onge-
veer 3 m.M, dik was, steun te geven.
Mori was van meening, dat Gutenberg, oe
medededinger van Koster door het gietpro-
ceJé op de gedachte was gekomen om losse
metalen letters te gieten.
Deze werden verkregen door de uitgesne
den houten letters op dezelfde wijze te be
handelen als de bladzijden der blokboeken.
Het snijden van losse letters ging met
veel moeite gepaard, maar was toch zeer
loonend, daar slechts een beperkt aantal
Ja, wij hebben net al dikwijls over onze
Haarlemsche bestrating gehad en niet zoo
zeer was daarove: onze reuactie aan eet
woord in dit hoekje, dan wel onze lezers.
Vrijwel alle straten van Laarlem benbeu in
dit klachtenaoekje gestaan, een bev :;s, flat-
de toestand der bestrating inderdaad bedroe
vend is en werkt op de schrijflust var, onze
lezers. Wederom krijgen wij een kjacivt
over de bestrating ter plaatsing in dit hoek
je. Moeten we ze weigeren? V'aaroni? We
laten ze volgen, vooral nadat in de bcgroo-
ting geen voorstellen te bespeuren zijn tot
vernieuwing van straten, laat staan iot_as-
falteering van het centrum der stad. ten
onzer lezers schrijft ens:
Een chronische hobbel.... zoo zou men
bet kunnen noemen, als men per ongeluk
eens in enkele straten verzeijd raakt, die
nog niet euvel gaan aan dc moderne bescha
ving. De inzinking van Haarlem (wij hebben
het nog steeds over dc straten), heeft bi;na
een wereid-reputatié verworven. Dit bleek
heel duidelijk, toen mij een dezer dagen een
Franschman op straat aanhield, met de
vraag: „hoe bij zonder direci levensgevaar de
Amsterdamscbe poort kon bereiken daar
hij bang was dat z'n fiets zich onderweg zou
begeven. Hem een bepaalde weg te wijzen,
dorst ik niet met mijn geweien overeen te
brengen, daar ik niet een altijddurende ge
wetenswroeging op mij wilde nemen, vcor
het geval hij op den aangewezen weg be
zweek. Ik raadde hem dan ook aan een
bootje te huren, zijn fiets er in te laden en
zoo naar de Amsterdamscbe poort te roeien,
ais hem dan wat overkwam was het tenmin
ste mijn eigen schuld.
Dat je zoo'n vraag gesteld wordt op klaar
lichten dag, typeert wel in 'noogc male den
toestand van het plaveisel der Bloemenstad.
Zelfs de Hoofdstraat, de groote Hout
straat, is op sommige punten heel „diep ge
zonken" en smeekt iederen voorbijgangei
erbarming over zijn deplorabelen toestand.
Zou het nu niet mogelijk zijn, dat wij voor
den aanstaanden zomer, eene, laat het dan
geen „fiist elasie", dan toch een beetje min
der „kreupel" stadje hadden. Een voorste!
hiervoor zou zeker in de Haarlemsche bur
gerij met uitbundige vreugde begroet wor
den of niet natuurlijk.
NEMENSiS.
Men seint ons uit Den Haag:
De Koningin heeft Mr. D. A. P. N. Kooien,
voorzitter der Tweede Kamer, opdracht
gegeven tot samenstelling van een nieuw
Kabinet Mr. Kooien heeft deze opdracht in
overweging genomen.
Barometerstand 747. Neiging vooruit
10,30 u. v.m.
OPGAVE VAN:'
J. J. WE8ER ZOON
Opticiens Fabrikanten
Koningstraat 10 Haarlem
Medegedeeld door hel Koninklijk Meteoro»
logisch Instituut te De Bildt
Verwachting van den avond van 16 tot
den avond van 17 November.
Hoogste Barometerstand 763.9 m.M.
Skudesnaes.
Hoogste Barometerstand 763.9 m.M. te
16 November.
Matig, tijdelijk wellicht krachtige zuid
westelijke tot westlijken wind, half tot
zwaarbewolkt of betrokken met waarschijn
lijk enkele regenbuien, aanvankelijk kouder.
letters noodig was om een geheel bock ach
ter elkander te kunnen afdrukken.
Spr. laat een bladzijde zien van een la-
tijnsch leerboek, gedrukt door Coster, waar
op duidelijk de punten zijn waar te nemen
van de spijkers, waarmede de gegoten pla
ten cp een houten blok waren bevestigd.
Hoe verkreeg Coster de vormen? Door het
naast elkander plaatsen der losse gegoten
letters. In de aidus gedrukte bladzijden is
een onregelmatigheid in de zetwijze merk
baar, die zeer regelmatig op iedere bladzijde
terugkeert. Men verklaart deze eigenaardig-
