tó^tEMóD
^filEUWS
LUCHTVERKEER.
Een rede van Stresemann.
Het Britsche parlement weer
bijeen.
Een Vliegdemonstratie te
Rijssen.
MARKTNIEUWS-
BINNENLANDSCH NIEUWS.
Vereeniging van Archivarissen
in Nederland.
G. J. C. A. Pop. f
De Raden van Arbeid.
Voet af gekneld.
Door den bliksem gedood.
Uit een krankzinnigengesticht
ontvlucht.
Is het niet jammerlijk?
Door een speer getroffen.
Aanvaring,
Een pseudo-belasting commies.
1000 scherpe patronen
ontvreemd.
Valsche rijwielplaatjes.
„Jaren zonder zomer" op komst.
te brengen, trekt een rede, Zaterdag door
Lord Beauchamp gehouden, de aandacht.
Daarin zeid- hij, dat het hem in de be
staande omstandigheden noodiger leek dan
ooit, dat er een liberale partij zou staan
tusschen revolutionnaire p'annen van dc.
Labourpartij en de reactionnaire tendezen
vaan de conservatieven.
De Labour-Partij houdt zich nog
steeds vast aan de meening, dat kapi
taalsheffing en nationalisatie op zichzelf
zeer goede principes zijn, terwijl vele con
servatieven nog altijd bereid zijn, zoodra de
gelegenheid gunstig is, protectie te eischen
De liberalen kunnen het met geen van deze
houdingen eens zijn en de verklaring van
Churchill, dat de parlementaire openings
rede van den koping, opgesteld door de
conservatieve partij, een geschikte basis zou
vormen voor een overeenkomst tusschen
liberalen en conservatieven, herinnerde
Lord Beauchamp aan de oude invitatie van
de spin aan de vlieg.
BERLIJN, 28 Sept. Zaterdagavond sprak
Stresemann over de kwestie van de buiten
en binnenlandsche Duitsche politiek in een
bijeenkomst van de Deutsche Volkspartij te
Berlijn. Stresemann heeft een lange en uit
voerige uiteenzetting van zijn meening ge
geven, doch geen enkel nieuw gezichtspunt
geopend. Zooals te verwachten was, protes
teerde hij tegen het interview van den
Franschen premier Herriot in de „Vor-
warts", eerst zonder Herriot te noemen toen
hij zeide, dat men geen verband moet leg
gen tusschen Duitschlands toetreding tot
den Volkenbond en het pact van Londen en
daarna openlijk door den Franschen pre
mier te verzoeken, zich niet te bemoeien
met de Duitsche binnenlandsche politiek.
Hij constateerde in zijn rede dat er se
dert de conferentie van Londen een ont
spanning in de internationale verhoudingen
is getreden en hij verwachtte daarvan prac-
tische voordeelen, zooals credieten voor de
Duitsche industrie. Over de onderhandelin
gen tot het sluiten van nieuwe handelsver
dragen, zeide de Minister, dat Duitschland
streeft naar meestbegunstiging in alle lan
den en gematigde invoerrechten in het ei
gen land.
Met een enkel woord vermeldde hij de
tocht van de Zeppelin en sprak de hoop
uit, dat de beperkende bepalingen, waaraan
de Duitsche luchtvaart is gebonden, in de
toekomst zullen worden opgeheven.
Van den Volkenbond zeide Stresemann,
dat deze kwestie rustig en koel van Duitsch
standpunt bekeken moet worden. Duitsch
land verlangt volkomen gelijke rechten als
de andere groote mogendheden.
In de kwestie der reconstructie van het
kabinet brak de Minister een lans voor de
toetreding der Duitsch-nationale partij. Hij
wees erop, dat de Duitsch-nationalen niet
langer hun politiek aan de overige groepen
willen opdringen, maar dat ook zij loyaal' de
b .palingen van Londen willen nakomen.De
bewering van den Minister is intusschen
openujk in strijd met de bekende feiten.
Aan het slot van zijn. rede keerde de Mi
nister zich tegen den Franschen premier en
verweet hem, dat hij het Duitsche volk
wil verdeelen in twee helften, n.l. in hen
die het verleden eeren en in hen, die den
tegenwoordigen regeeringsvorm goedkeuren
De Minister achtte het zijn plicht, deze
beide groepen nader tot elkander te bren
gen, om tot samenwerking van alle nationale
krachten te komen.
LONDEN, 28 Sept. De parlementaire
correspondent van de „Times" schrijft: Het
Bntsche parlement komt Dinsdag weer bij
ten voor de eerste periode van de herfst-
zitting, doch deze voorloopige zitting zal
ongetwijfeld meer beschouwd worden als het
proloog van het drama dan als het drama
zelf. De te behandelen kwestie, de benoe
ming van een lid voor Ulster voor de re-»
geling der Iersohe grenskwestie, is uiterst
belangrijk, doch niet zoozeer critiek en de
partijstrijd zal zich waarschijnlijk niet doen
gelden in de mate, waarop hij bij de behan
deling van andere kwesties zeer zeker tot
uiting zal komen. Toen de regeering bij het
slunen van de zitting voor het zomerrecès
besloot, het Lagerhuis op 30 September bij
een te roepen, indien voor dien tijd geen
oplossing van het grensconflict verkregen
was, werd tevens vastgesteld, dat onmid
dellijk na de behandeling der Iersche aan
gelegenheid het parlement weer verdaagd
zou worden tot 28 October, omdat in dez*
zittingsperiode geen andere onderwerpen
zouden worden behandeld, tenzij met goed
keuring van de oppositie. Het moet dus zeer
goed mogelijk zijn, om aan het einde van de
volgende week de zitting weer te verdagen.
Verwacht wordt, dat na de indiening van de
Iersche wet in tweede lezing door den pre
mier geen debat zal volgen voor Woensdag.
De conservatieve leiders zijn thans eenstem
mig van oordeel, dat geen officieele motte
voor verwerping van de Iersche wet zal
worden ingediend, al zijn eenige conserve,
tieven een tijd lang van meening geweest,
dat een hardnekkige strijd tegen de wet zal
moeten worden gevoerd. Doch tenslotte
heeft de meening veld gewonnen, dat er
niets gedaan moet worden, wat het Hooger.
huis aanleiding zou kunnen geven om° de
wet te verwerpen.
Verhinderd kan natuurlijk niet worden,
dat^ de Ulsterleden zulk een motie indienen,
indien zij dat hun plicht achten, doch hier
omtrent zal eerst een beslissing genomen
worden na de besprekingen, die zij Maandag
met sir John Craig zullen houden. Of het
Hoogerhuis de wet zal amendeeren, moet
nog worden afgewacht, doch men neemt
niet aan, dat de Lords zullen vasthouden
aan amendementen, wanneer het Lagerhuis
het met deze niet eens is. Het is daarom
zoo goed als zeker, dat einde volgende
week de grenscommissie in functie zal tre
den. Door ULster zou nog een poging ge
daan kunnen worden om gerechtelijk de
bevoegdheden der commissie te doen vast
leggen. Met spanning wordt de rede tege
moet gezien, die sir John Craig zal houden
in het Ulster-parlement op 7 October a.s.,
daar aangekondigd is, dat hij daarin zeer
belangrijke mededeelingen doen zal.
Waar geen andere wetgevende arbeid
verricht kan worden in de eerste zittings
periode, zullen door de parlementsleden
vele vragen gesteld worden, waarvan een
groot aantal betrekking heeft op de intrek
king van de gerechtelijke vervolging tegen
den redacteur van de Workers' Weekly, het
communistische weekblad. Wanneer te dien
aanzien geen afdoende opheldering gege
ven kan worden, zal ten opzichte van deze
kwestie in de tweede helft van de zittings
periode door de conservatieven een motie
worden ingediend.
imt
Door den heer G. Scholten te Almelo is,
als agent der Kon. Luchtvaart Mij., aan den
gemeenteraad verzocht de gemeenteweide
„De Mors" voor een te Rijssen te houden
vliegdemonsrtratie beschikbaar te willen
stellen. Het betreft hier niet een luchtvaarf-
vertooning maar een demonstratie tot be
vordering van handel en industrie.
We vernemen, dat de meerderheid van
B. en W. er voor is het verzoek in te wil
ligen.
AMSTERDAM, 27 Sept. Aardappelen.
(Ber. v. d. makel. Jac. Knoop). Zeeuwsche
bonte f 66.50, id. eigenheimers f 4.20
4.30, id. blauwe eigenheimers f 35, Frie-
sche borgers f 44.25, Zeeuwsche eigenhei
mer poters f 3, Hillegommer zandaardappelen
f 4.50—6, Drentsche eigenheimers f 3.50—
3.75 p. hl.
AMSTERDAM, 27 Sept. (Bericht van het
Gem. Veiiinggeb., expl. De Jong Koene.)
Soldat Laboureur f 12—18, Calabas de Tirle-
mont f 1222, Signeur d'Esperen f 1422,
Souvenir de Congres f 14—20, Triumph de
Vienne f 2032, Bonne Louise d'Avranches
f 2648, Claps Favorite extra f 2634, id. I
- 1® 22, Br. Hardy f 2030, Br. d'Amalis
1 1 *1 24, Br. Lebrun f 1018, Br. Clairgeau
f 1422, Br. de Merode f 814, William
Duchesse f 16—26, Dr. Jules Guyot f 10—18,
Durandeau f 7—12, Hertogin Elza f 7—12,
Maagdeperen f 10—14, Meloenperen f 8—12,
Sijsjesperen f 5—8, Bergamot f 8—14,
alles per 100 Kg. Transparant de Gronsel
f 22—34. Cox Pomona f 20—30, Codlin
Keswick f 10—14, The Queen extra f 26—36,
id. I f 1420, Gravensteiners f 1216,
Swedenappelen f 12—18, Princesse Nobel
1424, Schagerroodjes f 1014, Bauman
Reinetten f 11—16, Jasappelen f 8—10,
Gamerensch zuur f 711, Zure Pippeling
f 812, Paradijs zuur f 914, Bismarck
f 1016, Keizer Alexander f 1218, Bloemé
zoet f 10—14, Jaap Dirk zoet f 8—11, Honing
zoet f 59, alles per 100 Kg. Frankentha-
lers f 0.26—0.34, Alicanten f 0.32—0.38 per
1 - Kg. r Walnoten f 0.280.32, Hazelnoten
f 0.2630 per Kg. Meloenen if 0.120.20,
Perziken f 0.05—0.16 per stuk Snijboonen
f 3242, dikke Spercieboonen f 2434,
dunne Spercieboonen f 2840, Tomaten
f 611, Augurken fijn f 7090, id. basterd
f 4560, idem grof f 1828 per 100 Kg.
Bloemkool f 2227, Komkommers f 410
per 100 stuks Hillegommer zandaardappelen
f 7—10.40 per 100 Kg.
Bloemen. Am. Anjers f 8—12, Chabot
Anjers f 2.504, Chrysanthenums f 2041,
Hadley f 6—10, Sunburst f 4—6 Ophelia
f 46, Golden Ophelia f 57, Keizerin
f 4—6, Gladiolen f 1.50—2.50, Dahlia's f 2—
4.20 per 100 stuks Snijgroen f 4—9, Eike
takken f 2—3.50 per 100 tak.
DELFT, 27 Sept. Kaas. Komijnekaas
aanvoer 33 stapels, f 1.20—1.32') per Kg.
zoete kaas 2 stapels, f 1.44—1.48 per Kg.
ELST (Bet.), 26 Sept. i^ruit. Prijzen
maagdeperen 12 y,16, William Duchesses
2732, Bonne Louis d'Avranches 2648,
Doyenne du Commice 3536, beurré Hardy
1926, Durandeau 1025, Leghipons 14
15, souvenir du Congres 1617, beurré
Qairgeaux 8 Kj—10, beurré Napoleon 13—14
beurré de Merode 1214, div. stoofperen
7 7 H, Lentsche roodjes 1623, grauwe
reinetten 8—9, sterappelen 13—20, Present
van Engeland 1920, Oranje reinetten 12 14
13, lemoenappelen 1729, goudparmain
9 !412, Hollemans 89, div. zoete appels
912, zure bellefleur 1012 ct., alles per
Kg.
TUSSCHEN RIJN, WAAL EN MAAS.
(Weekbericht.) Aardappelen. Op de klei
gronden zijn thans de landbouwers ook druk
bezig met het rooien der late soorten aard
appelen. De werkzaamheden vallen niet mee,
daar de zware klei zich door de langdurige
regenbuien niet gemakkelijk laat verwerken.
Zoowel in de Betuwe als in de Bommeler-
waard is de opbrengst gunstiger dan ver
wacht werd. Slechts een klein percentage
is verrot en de qualiteit is goed. Bravo's gel
den tot f 4 per Hl. van 70 Kg. eigenheimers
f 33.50. In het land van Cuyk valt het
beschot eveneens mee en de handel is in die
streek zeer levendig. Tal van wagons worden
ingeladen, meestal met bestemming voor
Dukitschland. De prijs bedraagt voor de
zandsoorten f 3.25 per 100 Kg. In N.-Brabant
is onder de witte kralen veel rot, vooral op
de lager gelegen akkers, onder de roode min
der op de hooger gelegen gronden. Hier en
daar zijn de eigenheimers reeds gerooid
met de roode star moet men nog een begin
maken.
Granen en andere veldgewassen. Zoowel
in de Betuwe als in de Tielerwaard neemt de
aanvoer langzamerhand toe. Nieuwe tarwe
kan al naar de qualiteit opbrengen van f 12.50
116,50, rogge f 8.85—9.25, haver f 5.60—
6.25, gerst f 8.308.50. Walcherensche
erwten f 15.2516, gele voedererwten f 13.50
15 per Hl., witte boonen f 2630, kroon-
erwten f 17.50—21 per 100 Kg. In de Bom-
melerwaard hebben de erwten veel geleden
door den regen slechts de halve opbrengst
bestaat uit goede erwten tot groote schade
van de landbouwers, die gecontracteerd heb
ben op levering voor f 25 per 100 Kg. De
coöperatieve vlasfabrieken te Dinteloord en
Steenbergen zijn reeds in volle werking,
daar de roterij i s afgeloopen. Groote hoeveel
heden lokken liggen al gereed ter verzending
naar Engeland. Ook de suikerfabrieken zul
len de werkzaamheden beginnen. Her cen
traal bietenbureau te Zevenbergen heeft met
de landbouwers in den kring van Breda een
contract afgesloten tot levering van bieten
tegen den prijs van f 23 per 1000 Kg. netto
tot 5 October. In Westelijk N.-Brabant is de
prijs van maanzaad f 23—27, karwij f 23—24
per 50 Kg., lijn- f 22—24%, kool- f 22—23
per 100 Kg.
Zuivel en eieren. Ter markt te Nijmegen
bestond de aanvoer uit 52 groote kluiten
boerenboter, die f 1.181.30, te Zaltbommel
uit 760 Kg., die f 1.401.45, te Tiel uit 3
Kg., die f 1.201.30 per pond opbrachten
naar eieren voor de koelhuizen neemt de
vraag toe; kippeneieren, deden 9%11,
eenden- 910, kalkoem- 1011, ganzen
18—19 ct. per stuk te Nijmegen werden
mede op de veilingen verhandeld 68.000,
te Zaltbommel 24.000, te Tiel 50.000 en op
de eiermijn te Roermond één millioen voor
f 911.50 per 100 stuks in de laatste 8
maanden werden op deze mijn ruim 58 milli
oen eieren geleverd.
Vee. Op de weekmarkt te Oss gold le qual.
vet vee 62, 2e 50 ct. per pond, kalfkoeien
f 275425 kalfvaarzen f 250400, hokke-
lingen f 100180, 124 manden biggen f 816
76 schottelingen f 2535, 20 zeugen f 70
120 in het rijk van Nijmegen vette kalveren
4654 ct. per pond, nuchtere dito f 1525,
graskalveren f 80115, vette varkens 35—38
ct. per pond .levend gewogen Engelsche
hamels deden f 3446, id. lammeren f 26
34, idem ooien f 3043, Geldersche hamels
f 1824, idem lammeren f 1418, idem
ooien f 1623.
Wild en Gevogelte. Wilde konijnen golden
ter markt 5090 ct., tamme dito f 0.45
2.50, tamme eenden f 0.901.25, wilde dito
f 0.801, oude patrijzen 5565, jonge dito
f 1.201.40, vette ganzen f 3.505.50, jonge
kippen f 1.752.80, oude ditp f 1.10ql.50,
hanen f 11.35, piepkuikens f 0. 501.20.
Veevoeder. In hooi en stroo is levendige
handel aan 't station te Budel, Maasheeze
enz. worden dagelijks duizenden kg. stroo
geladen en verzonden hooi is reeds geste
gen tot f 25 per 500 kg. In de Langstraat is de
oogst van magras bijna geheel mislukt.
Tabak. In Maas en Waal is de tabaksoogst
afgeloopen, die geschat wordt op een derde
meer dan 't vorige jaar. De handel is reeds
begonnen te Puiflick werd een gedeelte van
het gewas pgekocht, ook te Druten het
geelgoed deed 35 en de lompen 15 ct. per-
pond. Het geheele pewas is hagel vrij binnen
gehaald.
BREUKELEN, 26 Sept. Kaas. Aanvoer
190 wagens, met tezamen 7523 stuks, wegen
de 52.661 Kg. Prijzen le s. f 7275, 2e s.
f 6671, gestempelde f 6780 per 50 Kg.
UTRECHT, 27 Sept. Vee. Aangevoerd
waren 700 stuks. Handel matig. Prijzenwaren:
stieren f 150320, vaarzen f 260350, pin
ken f 140210, melkkoeien f 280470,
kalfkoeien f 300—490, vaarskoeien f 220—
330, magere kalveren f 70130, nuchtere
kalveren f 1822, magere varkens f 1652,
biggen f 716, magere schapen f 4047,
zuiglammeren f 3036,
Eieren f 1011.
Boter f 1.40.
Men meldt ons uit Gouda»
De jaarvergadering van de vereeniging
van Archivarissen in Nederland werd Za
terdag j.l., des middags 1 Vt uur, in de Raads
zaal, ten Stadhuize gehouden.
De voorzitter, prof. Fruin, opende de
vergadering met een woord van welkom
aan de aanwezigen, in het bijzonder den
burgemeester, den heer U. J. Mijs en den
gemeente-secretaris, den heer G. J. J. Pot.
Door den voorzitter werd een zeer uitge
breid wetenschappelijk jaarverslag uitge
bracht.
Tot correspondeerend lid wordt benoemd
dr. Sildnik, te Tartu (Dorpal) Estland.
Een der leden van de commissie van veri
ficateurs rapporteerde dat de rekening van
den penningmeester in beste orde was be
vonden. De rekening werd goedgekeurd.
Naar aanleiding van de vraag of tot toe
lating van de archivarissen der departe
menten van algemeen bestuur tot de veree
niging kan worden overgegaan, werd het
bestuur gemachtigd een commissie te be
noemen tot voorbereiding van een definitief
voorstel.
Omtrent de mogelijkheid van progressieve
contributieheffing verwacht de voorzitter
een definitief voorstel van den voorsteller,
den heer Smit, wat dan op de eerstvolgende
vergadering in behandeling kan komen. De
voorzitter is echter van meening, dat de
vereeniging géén vak- maar een weten
schappelijke vereeniging is. De wetenschap
heeft voor elk lid evenveel waarde.
Eenige leden zijn van meening, dat een
dergelijk voorstel thuis behoort in de ver
gadering der afdeelingen.
De heer Smit zal het voorstel bij de af-
deeling indienen.
Tot leden van het bestuur werden geko
zen of herbenoemd de heeren Prof. Fruin,
dr. Wiersum, Martens, Roest en dr. Brink.
Prof. Fruin werd als voorzitter herkozen.
Bepaald wordt dat in Rotterdam de vol
gende algemeene vergadering zal worden
gehouden.
Bij de rondvraag sprak de burgemeester,
de heer U. J, Mijs, ook namens den ge
meente-secretaris een woord van dank
voor de waardeerende woorden van den
voorzitter. Zoowel de gemeente als het ge
meente-bestuur stellen het op prijs, dat de
vereeniging in Gouda heeft willen verga
deren.
Vervolgens werd door den heer R. D.
Baart de la Faille, uit Haarlem, een voor
dracht gehouden over: „Hollandsche kaart-
mekers en landmeters in de 16e eeuw",
Spr. was naar Gouda gekomen met de
meening dat niet ware aan te toonen, dat
er vóór 1500 in Holland kaarten beston
den, maar heden heeft de gemeente-secre
taris, de heer Pot, uit het Goudsche archief,
aan spr. twee kaarten getoond uit 1498. Spr.
brengt hulde aan den heer Pot, die, hoewel
archivaris, zoo goed de belangen van het
Goudsche archief behartigt. (Applaus.)
De grootmeesters der 16e eeuw landkaart-
teekenaars in de Nederlanden zijn Jacob v.
Deventer en Christiaan Sgrooter, beiden
waren in dienst van Philips II. De eerste
was voor de plattegronden, de tweede
voor de landkaarten. Moet hun werk wor
den opgevat als geheel eigen werk of steu
nen zij op voorgangers? Streng archivarisch
onderzoek, reeds in 1870 gedaan in het
Haagsche Rijksarchief wees als landkaart
makers, in de eerste helft der 16e eeuw,
aan, drie schilders: Jan de Pape, Cornells
Cornelisz de Schilder en Cornells Cloesz en
enkele anderen. Spr. was getroffen door het
feit, dat een zoo bij uitstek technisch werk
van landkaartmaken door schilders werd
verricht. Toch was dit ook het geval te
Middelburg en Utrecht en in Holland: Haar
lem, Amsterdam en Gouda. (Te Gouda:
Dirk, Pieter Crabeth en Adr. de Vrij.) Ook
andere kunstenaars als goudsmeden, steen
houwers, glasschrijvers leverden op dit ge
bied fraai werk. Toch schijnt tegen het
midden der 16e eeuw een kentering te zijn
gekomen, naar spr. meent, onder invloed
van Jacob v. Deventer, die bij zijn eerste
optreden dadelijk als mr. kaartmaker wordt
genoemd, eveneens mr. Cornelis Domirz, te
Delft. Dit zijn echter hooge uitzonderingen;
wel komt in dien tijd, in de Haagsche reke
ning, een landmeter voor. Toen de behoefte
aan nauwkeurigheid grooter werd, werd
technische hulp meer gebruikt. In Noord
maar ooi; in Zuid-Holland beschouwt spr.
Simon Meeuwsz, van Edam, als baanbre
ker. Enkele vondsten hebben spr. geleerd
dat de merkwaardigste figuur, vermoedelijk
teruggaat op voorgangers, en wel op den
Haarlemschen schilder Pieter Gerritsz, die
in 1508 een kaart maakte van het Noorder
kwartier, en van een meer Zuidelijk deel,
waar de Haarlemmermeer op voorkwam. De
schilder werkte echter- niet alleen maar
maakte zijn opnemingen met behulp van
een geonitricus. Andere posten van kaart-
makers, in rekeningen zijn spr. niet bekend,
wel van landmeters, b.v. in Zeeland 1518.
Spr. doet mededeeling van examens van
landmeters in Rijnland in 1548 en voor het
Hof van Holland in 1553. Wat is nu van
hun werk over, wat kunnen wij nog ver
wachten? Daar is veel ongedateerd en
anonym werk, wat het onderzoek belem
mert. De groote vooraadschuur is het Alg.
Rijksarchief, terwijl enkele andere archieven
aanvullingen kunnen geven. Heden heeft
spr. nu een kaart van vóór 1500 in Gouda
ontdekt, voor dien tijd waren geen Hol
landsche kaarten aan te wijzen. Ramoer
noemt wel een kaart van Peerschil van 1499,
maar dat is een verkeerde lezing van
Hingman. Wel komt de Haarlemmermeer en
andere meren in N.-Holland voor op een
Fransche kaart, in een Vaticaansche code
der 15e eeuw, welke door dr. Wieder is
gevonden. Dit is echter geen bewijs dat er
in dien tijd Hollandsche landkaarten hebben
bestaan. Het kaartje van Den Haag van
1249 is een fantasie. Spr. heeft veel Z.-Hol-
landsch werk gevonden in de Haagsche re
kening 15151551, dat in aanmerking kan
komen om geïdentificeerd te worden. De
kaarten van Gooiland en Amstelland zijn
stellig Hollandsche kaarten, wat minder
kan worden gezegd van die van Wieringen,
Vroomlanden bij Alkmaar. De kaart van
Holland, tuschen Maas en IJ van 1529, is,
volgens spr. een tegenhanger van Noord-
Holland van 1529, van Willem Hendrickz
Croock. In 1529 hebben wij dus een totaal
overzicht van Holland tusschen Maas en
Zijpe, dat is dus vóór van Deventers kaart
voor de Staten, van Holland.
Vóór V. Deventer komen in aanmerking
de plattegronden van Amsterdam, Weesp en
msschien Gouda en Delft en verder de
kaarten van Pieter Sluyter e. a., die lande
rijen om en bij verschillende Hollandsche
steden in kaart hebben gebracht, en
daarbij die steden in vogelvlucht hebben
weergegeven. Al is bij dat laatste wel eens
fantasie gebruikt.
Spr. heeft veel overeenkomst tusschen
Noord- en Zuid-Holland opgemerkt. Daarom
wil spr. de richting aanwijzen, waarin het
onderzoek moet worden voortgezet. Er
moeten centra's hebben bestaan van door-
loopende werkzaamheid van landmeters en
kanrtmakers. Beter gezegd scholen in:
Haarlem 1508, Amsterdam 1520, Edam 1537,
Arnhem 1554, Enkhuizen 1568(?), Den Haag
1515, Gouda 1516, Delft 1528, Leiden 1542!
Schieland 1543.
De onderzoekingen, zooals van dr. Wier
sum over Jan Pott, moeten worden voort
gezet, alvorens de geografen hun studiën
kunnen verrichten, daar prof. Niermeyer
slechts algemeen Hollandsche kaarten heeft
kunnen bestudeeren. Voorloopig moeten de
archivarissen het werk doen, elk in eigen
landstreek of stad.
Na een kleine gedachtenwisseling met
spr. sloot de voorzitter de vergadering met
een woord van dank aan B. en W.( voor
de verleende gastvrijheid.
Uit Meran wordt vernomen, dat aldaar
overleden is de heer G. J. C. A. Pop, oud-
hoofd van den post-, telegraaf-en telefoon
dienst in Ned.-Indië, tevoren directeur-gene
raal der posterijen en telegrafie hier te lande
en oud-hoofdofficier van het Nederlandsche
leger.
Naar wij vernemen, zijn de proeven tot
het mechaniseeren van de administratie der
Raden van Arbeid beëindigd. Terwijl de ge
mechaniseerde administratie reeds te gebrui
ken is bij een aantal van ongeveer 50.000
verzekerden, zal het meeste rendement ver
kregen worden bij een minimum aantal van
80.000 verzekerden. De geruchten .over op
heffing van ongeveer 18 Raden van Arbeid
zijn voorbarig. Daartoe is nog niet besloten,
al acht men de opheffing van 8 a 10 kleine
Raden van Arbeid niet uitgesloten.
EEN FAMILIEDRAMA.
In den afgeloopen nacht kwam de zoon
van zekeren D. te Gennep wonende te Heijen,
van de kermis te Afferden thuis. Na te zijn
binnengelaten nam hij een jachtgeweer van
den wand en schoot daarmee zijn vader de
volle lading door het lichaam. De getroffene
verkeert in hoogst zorgwekkenden toestand.
De zoon is door de politie gearresteerd hij
zal naar s'-Bosch worden overgebracht. Oor
zaak zou zijn een ongeoorloofde verhouding
van den zoon met een meisje.
EEN VLIEGTOCHT MET HINDER
NISSEN.
Vrijdagmorgen om haif tien waren van De
Mok vertrokken de watervliegtuigen W. 58
en W. 68 om een tocht langs de Frieschekust
te maken.
Tegen half 11 geraakte de motor van de
W. 68 defect en te Tacozijl moest de vlieger
een noodlanding in zee doen.
Om 12,42 kwamen beide vliegtuigen te
Lemmer de haven binnen. Nadat de motor
van de W. 68 was hersteld en beide vliegtui
gen om 1.30 uur weer de haven verlieten,
kwam de W. 68 in botsing met een uitzeilend
schip en brak den linker vleugel. Tevens
werd een gat in de romp van het vliegtuig
gestooten. De W. 58 vertrok daarop alleen
naar Texel.
De W. 68 blijft defect in de Lemmer
haven liggen.
De W. 68 was bemand met de officieren
Mulder en Schat. De W. 58 met luit. Brun-
ner en waarnemer Schat.
EEN „DETECTIVE" GEARRESTEERD
Donderdagavond vervoegde zich in het
café S. te Weert, een als heer gekleed per
soon, die zich uitgaf voor detective en als zoo
danig een tweetal personen moest opsporen,
die verdacht waren van diefstal van f 8000.
De politie arresteerde het heerschap en
toen bleek, dat zij te doen had met zekeren
O. B. die door de Eindhovensche politie
gezocht werd als verdacht van verduistering
van gelden, oplichterijen en meer bedrie-
lijke handelingen.
Schipper Deyaert van het Belgische sleep-
schip „Patriotisme 2" had gisteren te Hans-
weert het ongeluk, bij het vastmeeren van
zijn schip, met een zijner voeten in een
staaldraad beklemd te raken, waardoor dit
lichaamsdeel bijna geheel werd afgeknepen.
Na te zijn verbonden is de ongelukkige
per auto naar het ziekenhuis te Middelburg
gebracht
Tijdens een vrij hevig onweer, dat Vrijdag
avond boven Raalte woedde, wilde de 42-
jarige E. Roelofs. die op zijn land aan den
Broeklanderdijk aan het ploegen was, zich
naar huis begeven. Zijn eigen paard deed
hij in een nastgelegen weide; het tweede
paard, dat hij ter leen had van zijn broer,
wilde hij terugbrengen Op het fietspad wer
den hij en het paard door den bliksem ge
troffen. Beiden kwamen terecht in een
slootje en waren onmiddellijk dood. Roe
lofs laat vrouw en twee kinderen achter.
Zw. Crt.
De 59-jarige B S., verpleegde in 't krank
zinnigengesticht „St. Servatius" te Venray,
is ontvlucht. Men vermoedt, dat een familie
lid hem bij de ontvluchting behulpzaam is
geweest.
Een onderwijzer aan de volksscholen te
Wezel*heeft, naar de „N. R Ct meedeelt,
waargenomen, dat in zijn klasse met 36 kin
deren, jongens en meisjes van 7 jaar, er
slechts één niet rookte en 10 geen sterken
drank gebruikten.
Een knaapje ernstig gewond.
Zondagmorgen is in den speeltuin van de
Spéeltuinvereeniging „Het Weteringkwar
tier" te Amsterdam een ernstig ongeluk ge
beurd. Een aantal deelnemers aan den cur
sus voor spelleider was in den tuin aan het
oefenen, terwijl bovendien een aantal le
den van het A G.V gymnastische oefenin
gen deed. Ondanks herhaalde waarschuwin
gen maakten toch enkele gymnasten van
discus en speer gebruik. Ongelukkigerwijze
werd echter, bij een van deze verboden
worpen, het elfjarig knaapje De Bree door
een speer in het hoofd getroffen. Een oogen-
blik bleef het knaapje roerloos staan, toen
zakte hij ineen. In bewusteloozen toestand
werd hij naar het Binnengasthuis vervoerd.
Zijn toestand was gisteravond redelijk wel.
Het ventje was met een van de gymnasten
meegekomen om naar de gymnasten te kij
ken.
Donderdag is te Maurik het met grint ge
laden motorschip Vertrouwen" van L. Nou!
te Beusichem. aangevaren door de vracht
boot „Stompwijk", kapitein H. Timmer, van
de Rijnvaartmaatschappij te Ammsterdatn.
Hte schip zonk bijna oogenblikkelijk. De
opvarenden konden zich redden. De vracht
boot kreeg zooveel schade, dat ze de reis
niet kon voortzetten.
Op den weg DeventerHaaksbergen is
een - persoon gesignaleerd, die zich uifgeett
voor belastingkommies en er zijn werk van
maakt, fietsrijders, die niet in het bezit van
een belastingplaatje zijn aan te houden en
3.boete te doen storten, terwijl hij
daartoe geen enkele bevoegdheid heeft.
In de buurtschap Hierden, nabij Harder
wijk, waar ongeveer 600 grenadiers waren
ingekwartierd, zijn Woensdagavond 1000
scherpe patronen ontvreed uit een tot rust
kamer ingericht gedeelte van een boerderij.
Tot dusver is van de dader(s) geen spoor
bekend geworden.
De vervaardiger aangehouden.
Nadat in den laatsten tijd gebleken was,
dat valsche rijwielplaatjes te Amsterdam in
omloop waren, heeft de politie daarnaar een
onderzoek ingesteld. Het resultaat hiervan
was, dat dezer dagen door de Centrale Re
cherche in de Hoofdstad een man kon wor
den aangehouden juist op het oogenblik, dat
hij in een café aldaar een partijtje van de
nagemaakte plaatjes trachtte te verkoopen.
Een dertigtal plaatjes werd in beslag geno
men. Zij bleken vervaardigd van een dun
ner soort en lichter kleur kopen dan de
echte, terwijl de letters en cijfers minder
scherp geteekend zijn. Vastgesteld kon
worden, dat de aangehoudene, een bloemen
koopman, ook de vervaardiger der plaatjes
was.
Verkoop bleek reeds plaats te hebben
gehad, zoowel aan rijwielhandelaren als aan
particulieren.
In de dagelijksche weerberichten van de
meteorologische stations is rekening ge
houden met alle factoren, waarvan de weers
gesteldheid op een bepaalden dag afhan
kelijk zal zijn. Sommige daarvan zijn met
den dag wisselend, van andere kan men
vaststellen, dat zij een algemeen kenmerk
van het weer voor langen tijd bepalen. Een
van de voornaamste van deze factoren-op
langen-termijn is de zonnestraling, die be
halve de seizoenschommelingen, ook over
grootere perioden wisselingen vertoont,
die het weer voor langen tijd beïnvloeden.
Geregelde meting van de zonnestraling wordt
door verschillende observatira verricht. Het
astro-physisch laboratorium van het Smith
sonian instituut in de Vereenigde Staten
onderhoudt twee stations, een op Mount
Harqua Hala in Arizona, het andere op Mount
Montezuma in Chili, en heeft gegevens, die
zich over lange jaren uitstrekken.
De door de zon uitgestraalde warmte
verzamelt zich in het water van de oceanen,
die 65 procent van de aard-oppervlakte
bedekken. Het verzamelen van de warmte
gaat echter langzamer dan op het vasteland,
waartegenover staat, dat de warmte eveneens
veel langer wordt vastgehouden. Zoo is een
periode van hoogere zonnestraling nog na
jaren in de oceanen te bespeuren en kan men
voorspellen, dat door middel van zeewater
de weersgesteldheid op het vasteland zich
nog na jaren naar de zonnewarmte in een
vorige periode zal richten.
De temperatuur van de zon wordt uit
gedrukt in de zoogenaamde zonne-con-
stante, een getal dat aangeeft hoeveel gram
water per minuut door de op een vierkan
ten centimeter van de aarde stralende warmte
één graad in temperatuur kan worden ver
hoogd. Deze zonne-constante was van 1917
tot einde 1920 hoog, zij liep zelfs op tot twee
gramcalorieën per minuut en het gemiddelde
was iets lager dan 1.94. Het eerste gevolg
van deze stijging der zonne-constante was
een toeneming in temperatuur, omvang en
snelheid van den golfstroom. De noordelijke
tak van dezen stroom bracht groote hoe
veelheden water van hooger temperatuur
in het oostelijk deel van de Poolzee. Dit is
geconstateerd o.a. door de Hoel-expeditie
die in den zomer van 1922 (dus twee jaar
na de periode van hooge zonne-constante)
naar Spitsbergen werd gestuurd. Zij rap
porteerde, dat de zee tot op een hoogte van
81 graden ijsvrij was dit was de meest noor
delijke meting, die ooit met moderne oceano-
grafische instrumenten werd verricht. Tot
op 79 graden Noorderbreedte constateerde
men de aanwezigheid van den golfstroom
met een oppervlakte-temperatuur van 15
graden. Gletschers waren gesmolten en de
moraine lag open en bloot, terwijl de afstan
den, die door trekkende visschen werden
afgelegd op omstandigheden wezen zooals
men ze zelden of nooit had kunnen aantref
fen.
De groote toevloed van water van den
Golfstroom veroorzaakte een ewen groote
verplaatsing van koud water, dat zuidwaarts
opdrong en zich grootendeels verspreidde
in het koud-watergebied, dat in het alge
meen tusschen de Azoren en de Spaansche
kust is gelegen. Door den zuidelijken arm
van den Golfstroom, die een doortocht naar
sub-tropische breedten zoekt, werd dit koude
gebied in 1922 honderden mijlen naar het
zuiden en westen opgedrongen.
De gevolgen van dit alles waarvan
de begin-oorzaak in 1917 lag waren in
1922 duidelijk te bespeuren.
In 1922 was de gemiddelde temperatuur
in de Vereenigde Staten drie graden bo
ven de normale. De herfst van 1922 en-de
winter van 192223 kenmerkten zich daar
door weinig regen en sneeuw. De noord
westelijke depressies, die gewoonlijk diep
in het Mississippi-dal doordringen, kruis
ten het continent ter hoogte van de groote
meren en werden eerst werkzaam bij de
nadering van de Atlantische kust, waar zij
in het begin van den winter in Nieuw-Enge-
land geweldige sneeuwstormen veroorzaak
ten vervolgens woedden zij boven den At-
lantischen Oceaan, die zes maanden lang
een zwaarder storm-periode kende, dan bij
menschenheugenis was voorgekomen. Het
koud-watergebied bij de Azoren veroorzaak
te krachtige windstroomingen, die in de
Zuidelijke Amerikaansche staten in 1923
buitengewoon zware en voor den landbouw
nadeelige regens ten gevolge hadden en ook
Spanje en Italië een ongekenden regenval
bezorgden.
In Januari 1921 daalde de zonne-con
stante met groote snelheid en bereikte in
September 1922, met 1.913, het laagste
punt dat sinds 1905 was waargenomen.
Later steeg zij tot 1.936 in Augustus, maar
van dien tijd af is zij weer voortdurend aan
het dalen. De overgang van het hooge ge
middelde van 1917'20 tot de lage periode
van 1921'24 komt ongeveer overeen met
een vermindering van 4.6 graad in de tem
peratuur van de aarde. Deze warmtevermin-
dering is wel is waar niet gelijkmatig over de
geheele aarde verdeeld, maar men kan zeg
gen, dat de algemeene kenmerken van het
-
weer in de jaren 1925—'27 reeds bepaald
zijn door de zonne-constante van 1921'24.
De overgang naar de lage cijfers in 192l
'24 ging over de geheele wereld gepaard
met geweldige schommelingen in het weer.
De droogte (en hongersnood) in Rusland
in 1921'22 en een buitengewoon zachte
winter in Scandinavië, is in laatjstgercen.d
land in 1923 opgevolgd door den streng-
sten winter sinds jaren her in dat land en
door tien maanden van bijna aanhoudenden
regen op de Hebriden, aan de Westkust van
Schotland. In de laatste week van de lente
van 1923 was er vorst in het zuiden van En
geland in Italië, Frankrijk en Oostenrijk
kwamen sneeuwstormen voor met lage tem
peraturen die het record van twee eeuwen
braken. In den Stillen Oceaan ligt het koud-
watergebied onder normale omstandigheden
tusschen Zuid-Californië en Hawai het
breidde zich nu uit tot Vancouver. Buiten
gewoon vochtige winden streken daardoor
over Washington en Vancouver terwijl de
droge wind, die over Californië ging, een
der ergste droogte-perioden veroorzaakte,
welke sedert de vestiging der blanken zijn
voorgekomen. De Zuidelijke Sierras, die
gewoonlijk 's winters onder vijftien tot twin
tig voet sneeuw liggen, waren nu den ge-
heelen winter kaal.
Het blijkt uit-de logboeken van duizen
den Oceaan-vaarders, dat het water thans
over enorme gebieden een flink stuk be
neden de normale temperatuur is. Men
leidt daaruit af, dat het jaar 1925 over de
geheele wereld streng zal zijn en dat 1926
en 1927 wellicht een herhaling brengt van
1816, het „jaar zonder zomer."
In 1926'27 komt bovendien weer de na
55 y2 jaar optredende periode van veel zon
nevlekken, die gepaard gaat met een nog
sterker vermindering van de zonnestraling.
De Oceaan-temperatuur, die reeds laag is,
zal dat wel blijven. Dan is er nog maar één
element noodig om het weer van 1816 terug
te brengen een hevige vulcanische uit
barsting zooals die van de Tomboro in 1815,
van de Krakatau in 1883, of een reeks kleine
uitbarstingen, voldoende om een geweldige
massa vulcanische stof in de hoogere lucht
lagen te brengen, om de aard-temperatuur
tot bijvoorbeeld tien graden Fahrenheit terug
te brengen. In 1816 werd ten noorden van
Ohio geen oogst binnengehaald en de op
brengst in het zuiden was ook gering. Vorst,
sneeuw en ijs kwamen in elke maand voor,
het geheele jaar door, ook in den zomer. Op
4 Juli werd in het Oosten van Amerika een
ijskorst van een halve inch dikte gevormd.
m Een herhaling van zulk jaar te voorspellen
lijkt erg pessimistisch zegt de Tel., waaraan
we het bovenstaande ontleenen, maar er is
w'inig noodig om een rampspoedig jaar
;e weeg te brengen. Vier-en-twintig uur
vin lichte vorst omstreeks tien Juni en nog
maals omstreeks 10 Juli zouden voldoende
zijn om bijna den geheelen noest ta vernie
tigen.
Altijd als
DE OORSPRONG VAN DEN WIJN.
De correspondent te Bordeaux van het
maandblad De Wijn, schrijft eenige interes
sante bijzonderheden over den oorsprong
van den wijn, die, naar wij vertrouwen,
ook velen onzer lezers belangstelling zullen
inboezemen.
Als men de auteurs naslaat, die zich ge
wijd hebben aan het naspeuren van de
herkomst van den wijnstok, ziet men dat
ze tot in het verste verleden teruggaan.
'Volgens hen zou de wijnstok afkomstig
zijn van de Aziatische hoogvlakten, waar
men eveneens de wieg der wereld een
plaats heeft gegeven, en zou hij van daar
uit zich achtereenvolgens hebben verspreid
over Indië, Perzië, Syrië, Egypte en ver
volgens over Griekenland en Italië. De
Phoeniciërs zouden hem in onze streken
hebben geïmporteerd.
In de oudste geschriften, met name in
de heilige boeken der Joden, wordt de
wijnstok herhaaldelijk genoemd.
In Griekenland, rijk aan uitstekende wij
nen, ried de geleerde Hippocrates aan de
zieken het gebruik van dezen evenzeer ge
zonden, als opwekkenden drank aan.
Bij de Romeinen hebben Vergilius, Colu-
mellius, Plinius en Horatius de schoonheid
van den wingerd bezongen, de oogstfeesten
en optochten.
Het bewaren van wijnen in vaten, die te
vens voor het transport dienden, vond toen
reeds toepassing en als ze rijp waren, goot
men ze over in amphora's (vazen van
gebakken klei).
Als de wijn te wrang was, zegt Plinius,
werd de wrangheid getemperd door er gips
in te w,erpen. De Grieken gebruikten mar-
merslijp; zout of zeewater.
De rijke Romeinen stelden er een eer in
grands vins" te verzamelen. Horatius
spreekt van een lekkerbek, die in ziin kel
ders 1000 vaten wijn van Chio en Falerno
bezat. Lucullus deed, om zijn overwinnin
gen in Azië te vieren, aan het volk 1000
vaten Griekschen wijn uitschenken. Caesar
bood op zijn feesten aan zijn gasten de
beste gewassen aan. in dien tijd bekend.
Plinius zeide nog, dat, de wijn kracht en
bloed gaf. dat hij het leven vervrooliikte.
den eetlust opwekte, zorgen en droefheid
verjoeg en den slaap nabij riep.
Van het eene tijdperk in het andere wij
zigt en verbetert de cultuur van den wiin-
stok en strekt zich verder uit.
In de Middeneeuwen wordt, dank zij den
Engelschen koningen, de smaak voor wijr
ontwikkeld en begint de wijn een der be
langrijkste takken van handel voor Bor
deaux te vormen en het ruilobject voor
vreemde waren. Ook in andere landen
neemt de verbouw van den wijnstok toe en
op sommige vreemde markten worden de
Bordeauxwiinen beconcurreerd door wijnen
uit Spanje, la Rochelle, Poitou, Touraine en
Aniou. In Parijs, toen reeds een groot ver
bruiker, ontvangt men slechts wijnen uit
Midden-Frankrijk. Bourgogne en Cham
pagne, Bretagne, Normandië, Vlaanderen en
de Britsche eilanden betrekken wijnen uit
Bordeaux.
In Hol'and waren de wijnen uit Gas-
cogne en Bordeaux zeer gezocht en zeer in
trek en ondanks den beurtelingschen toe
stand van "rede en oorlog, werden er
rfrpote hoeveelheden van geïmporteerd. De
H"llandprs belaadden er in Bordeaux niet
alleen hun schepen mee voor eigen ge
bruik, maar ook voor het vervoer naar
Engeland en Schotland. Zü bezaten zelfs
eenige wijngaarden in de „Bordelais".
De wijnuitvoer was van zoo groote be-
teekenis in dien tijd, dat koning Hendrik
IV. in 1443, een ordonnantie o»fvaardigde,
regelende het handelsverkeer met de sta
ten van den koning van Engeland, Holland,
Zeeland en Friesland.
In de 17e en 18e eeuw werd de wijn
bouw nog op dezelfde wijze beoefend, de
aanplant is zeer belangrijk en er is zoo'n
wijnovervloed, dat de wijnbouwers uit de
Bordelais de grootste moeite hebben den
wijn te verkoopen. Zij eischen dan ook re-
glementatie van den aanplant en beperking
Men zegt, dat het Lodewijk XV was,
die te Parijs Bordeaux-wijnen in zwang
bracht, welke hem waren aangeprezen door
den hertog van Richelieu, gouverneur va»
Gyenne.
Tijdens het consulaat en het keizerrijk
wordt er, ten gevolge van de talrijke oor
logen, die dit tijdperk uit de Fransche his
torie kenmerkten, weinig wijn verhandeld
en de handel vermindert nog meer gedu
rende de revolutie van 1848, die hem een
doodelijkën slag toebracht.
Maar met het herstel van het keizerrijk
nam de wijnhandel te Bordeaux weer een
nieuwe vlucht en verbreidde zich over de
heele wereld.
