lAriD j I 1 ■n SP Maandag 12 October 1924 47ste Jaargang No. 15864 Dit nummer bestaat uit 8 bladzijden - Eerste blad Ontevredenheid onder de ambtenaren. De vliegtochtNederl.Indië. Het elftal van „Stormvogels'', dat er gisteren in slaagde Ajax de eerste nederlaag toe te brengen. De Pensioenwet. De Rijwielbelasting. Vergoeding voor legalisaties. LUCHTVERKEER. Het vertrek van de Z. R. III. Agenda 14 October Een 70-jarige. „Gijsbert Japicx". De inwijding van het Paleisorgel. Samenwerking der organisatie. Waarom juist Franken's Melkbrood Omdat U dan ZEKER is brood te hebbon bereid uit de BESTE grondstoften!! Na een spannenden strijd deelden Bloemendaal en Alcmaria de puntjes. Een tot hoekschop verwerkt schot op het Bloemendaal-doel. Programma VOOR DEN POLITIERECHTER TOQNEEL De Politierechter. Het feestconcert ter inwij ding van het orgel in de Gem. Concertzaal. A. Het instrument. J. J. WEBER ZOON Opticiens Fabrikanten Koningstraat 10 Haarlem, Telegraphisch Weerbericht Een moment uit den wedstrijd StormvogelsAjax. De Boer in actie, abonnementsprijs bedraagt voo, Hahrlem en Agentschappen: Per week 0.25 Per kwartaal 3.25 Franco per post per kwartaal bij vooruitbetaling 3.58 Bureaux: Nassaulaan 40. Telefoonnummers: 1426, 2741 en 1748. Postrekening No. 5970. HAARLEMSCHE COURANT Aóvertentiën 35 cents per regel, Bij contract belangrijke kortin£. Advert en tiën tusscben den tekst, als ingezonden mededeeling, 60 et per regel op de le Pagina's 75 cf per regel. Vraag- en aanbod-ad ver» tentiën 14 regels 60 ct per plaat sing; elke regel meer 15 ct, bij vooruitbetaling. De verklaarbare ontstemming, welke sinds eenige maanden onder het overheidsperso neel beerschte tengevolge van de aangekon digde loonsverlagingen, begint zich de laat ste weken in daden te uiten. Vergaderingen, zélfs rumoerige bijeenkomsten, waar drei gende moties worden aangenomen, erger, proteststakingen, zijn aan de orde van den dag. En niet enkel de roode en neutrale bonden geven op deze wijze aan de be staande ontevredenKeid uiting; ook onder bet Katholieke en protestant-christelijke Overheidspersoneel gist het. Wie als eerlijk toeschouwer zich ten deze een objectief oordeel wil vormen omtrent het al of niet rechtmatige der gevoerde actie dient o.i. daarbij de volgende overwegingen te laten gelden. Op de eerste plaats deze, dat ambtenaren en verder personeel in overheidsdienst zich nooit mogen laten verleiden tot dienstwei gering op grond van verslechtering van ar beidsvoorwaarden Dit is een vaststaand be ginsel, waarover niet meer'behoeft gerede neerd te worden. Wie in overheidsdienst treedt weet tevoren, dat hij afstand doet van het stakingsrecht. En dit geldt zoowel direct als indirect. Een motie derhalve, die, zooals „St. Gabriël" er eene aannam, ;,elk vertrouwen in deze Regeering es in1 de Ka tholieke Kamerfractie opzegt en elke ver antwoordelijkheid van door de ambtenaren te plegen onwettige en immoreele daden be slist van de hand wijst") of wel van een Christelijke organisatie (welke zich nota bene „door Plicht tot Recht" heet), waarin aan de Regeering verzocht wordt de leden te bewaren „voor de verzoeking om hun ambtseed door iinancieele zorgen te moeten breken," zulke moties behoorden niet in christelijke bonden gesteld noch minder aangenomen te worden. Anderzijds rijst-de vraag, of yan Regee- ringszijde wel voldoende is gedaan om de ontstemming binnen redelijke grenzen te houden. Wat er indertijd over de onderhan delingen in het Georganiseerd Overleg is gepubliceerd, heeft niet den indruk gegeven van grooten tact, welke bij zulke delicate besprekingen als-loonsverlagingen noodig is. Bij het Rijksoverheidspersoneel had de op vatting post gevat dat het diende als sluit post der begrooting Nooit is voldoende aangetoond, dat dit niet het geval was. Het verlagen der loonen over de geheele linie met een bepaald percentage der salarissen moest dien indruk integendeel versterken. Het ambtenaren-vraagstuk is in alle lan den na den oorlog een geweldig probleem geworden. Overal en niet het minst in ons land zijn de overheidsdiensten en bedrij ven tot onhoudbare afmetingen uitgegroeid. De moed voor een snelle liquidatie van overbodige diensten en sterke inkrimping van de veel te grootscheepsche huishouding ontbrak ten eenenmale. Het meest betreu renswaardige is, dat het juiste moment voor die hervorming is verzuimd. Er zijn nu al zes jaren na den wapenstilstand van No vember 1918 verstreken. Overheidspersoneel dat sindsdien is gehandhaafd, voelt zich be grijpelijkerwijze te behooren tot het vaste 'corps en is mede vastgegroeid in de oude opvatting, dat aan de positie van de amb tenaren alleen veranderingen ten goede mo gen worden aangebracht. Nu deze regeering in haar prijzenswaar dige ijver "om eindelijk en ten leste het Staatsbudget in evenwicht te brengen zich genoodzaakt zag ook op de loonen van het personeel te bekrimpen, krijgt zij heel ver klaarbaar den wind legen. Of zij zich in middels niet veel critiek had kunnen be sparen, gelooven wij wel. Op de eerste plaats had van haar bij het nemen van haar voor de betrokkenen zoo pijnlijke maatre gelen van loonsvermindering wel wat meer voorlichting kunnen worden verwacht. Niet voldoende is blijkbaar nog tot het personeel doorgedrongen, hoe critiek Nederland's fi- nancieele positie er vóór het optreden van Minister Colijn voor stond Wij waren aan den rand der inflatie, ja, er zijn momenten geweest, dat de Nederlandsche gulden te- genover den dollar bedenkelijk begon te deprecieeren. Een stevige propaganda onder het over heidspersoneel, dat de staatsdienaren aller eerst de slachtoffers van deze inflatie zou den worden, had niet aan de pers en de vakvereenigingen laten. Behalve tot het Nederlandsche pu bliek in het algemeen, had de regeering in het bijzonder moeten trachten haar ambte naren, beambten en werklieden Van deze waarheid te doordringen. Op de tweede plaats staat voor ons neg niet vast of het sluitend maken der begroo ting niet te veel in loonsverlaging van het bestaande personeel en te weinig in inkrim ping van den staatsdienst gezocht is. Bij de bespreking van het laatste rapport der Bezuinigingscommissie hebben wij daarop nog pas gewezen. Beter een klein, goed be zoldigt en bekwaam dan een groot, half betaaid en eeuwig mopperend ambtenaars- corps. En op de derde plaats hebben wij spe ciaal bij het indienen van de laatste staats- begrooting en het invoeren, het- toepassen der korting op de ambtenaarssalarissen op 1 Octobei j.l. een noodzakelijke toelichting der Regeering gemist. Ook aan de Overheid kan het niet ont gaan, dat de levensstandaard rijst in plat's van daalt cu dat de algemeene verwachting van prijsvermindering der eerste levensbe hoeften bij da'ende loonen is uitgebleven. In de toelichting der begrooting ontbiak elk perspectief, dat, bij gunstiger financieele omslandigheden, de aangekondigde salaris verlagingen in evenredigheid zouden worder verzacht Wel het tegendeel stond in die i '.eliontmg. En toch zouden verschillende blijkbaar zeer voorzichtige ramingen der in komsten bij de verbeterende conjunctuur daai toe wel aanleiding hebben gegeven. Bovendien versterkte de jongste middelen- staat de meening, dat de financieele crisis haar laagste punt te boven is.Andere gun stige verschijnselen bevestigen die opvat ting. Is de onlangs ingevoerde rijwielbelas ting nu al reeds niet twee millioen boven de raming? Wij zouden het dan ook een verstandige daad hebben geacht, wanne ;r de regeering bij de toepassing der salaris- korting op 1 October in een officieel com muniqué een geruststellend woord had ge sproken, vooral nu tegen den winter ten sterke prijsstijging der eerste levensmidde len de gezinnen met kleme inkomens met schrik en angst vervult. Al blijven wij dus alle agitatie van overheidspersoneel, als boven gesignaleerd, afkeuren, van de regee ring en alle overheidslichamen, die voor de noodzakelijkheid staan van verslechtering der arbeidsvoorwaarden van hun personeel, vragen wij tact en beleid, meevoelen en mee leven met ambtenaren en beambten. De stemming, welke wij thans onder het overheidspersoneel waarnemen, is allerminst bevorderlijk voor den dienst en dus voor het maatschappelijk leven. En is de Overheid zelf daaraan niet de direct schuldige het loont de moeite een volgende maal oorzaak en schuldvraag nog eens nader te bekijken toch dient alles gedaan om een wan- hoopsstemming te vermijden; en daaraan is men in de lagere ambtenaren- en beamb- tenkringen al zeer dicht aan toe. De rapporten Van der Hoop. Men meldt ons ui! Amsterdam: De brieven door van der Hoop aan het Comité „Vliegtocht NederlandIndië" ge zonden, waarin de eerste trajecten beschre ven werden en ook dt noodlanding te Philip popel, komen nu achtereenvolgens binnen. De eerste brief, door van der Hoop geschre ven is gedateerd 1 October en afkomstig uit Praag. Hieronder volgt de inhoud van dit eerste schrijven: Alle begin is moeilijk. Ook het begin van een vlucht AmsterdamBatavia, wanneer men met een zwaar belast toestel na een periode van tamelijk veel regen moet star ten van een modderig vliegveld van de hoofdstad des Rijks. Lang duurde het, voor de vaderlandsche bodern er .toe kon besluiten, zijn kinderen los te laten, maar eindelijk kwamen toch de wielen van den grond, en was de Indië- vlucht begonnen. Als het nu ook maar heusch een Indië-vlucht wordt. Een Praag- vlucht is het in ieder geval reeds en dat is al een heel ding. Men denkt wel eens, dat vliegen onveilig is, maar de bemanning van de H-NaCC voelde zich werkelijk veilig, toen een luchtkolotr. van een paar honderd moeten worden overge-Meter heil scheidde van persfotografen, film- operateurs en handendrukkende belangstel lenden, Eindelijk was de periode van praten en schrijven en hopen en vreezen voorbij. Of het doel zal lukken, kan alleen de toekomst leeren, maar in ieder geval vliegen wij. De reis van Amsterdam naar Praag ver liep vandaag vlot en zonder veel emoties. Wij startten 7 uur 25 Greenwich Lain Time van Schiphol en landden 2 uur 55 te Praag, dus nu 7 uur 30 minuten. Een buitengewoon vriendelijke ontvangst door den Commandant ^an het vliegveld cp last van de Tsjecho-Slowakijsche Regeering, een blik op de Moldau vanaf het prachtige oude Praag en nu onder de wol. Morgen komt er weer dag van 920 K.M. Na een vlotte reis van Praag naar' Bel grado, vertrokken de reizigers des morgens vroeg op 3 October uit de hoofdstad van Servië. De vliegers hopen den tocht in het voor jaar te herhalen. Naar de N. Crt. verneemt, is binnen enkele dagen de indiening bij de Tweede Kamer te verwachten van het Wetsontwerp tot wijzi ging van de Pensioenwet 1922 voor burger lijke ambtenaren. Naar vernomen wordt, heeft de rijwielbe lasting tot 1 October opgebracht 5.233,003. De raming voor het geheele jaar was f 3 millioen. In totaal zijn er dus verkociii 1,744,336 belastingplaatjes. Naar verluidt, zal, ingevolge besluit van den Raad van Ministers, voor het verrichten van legalisaties door de Departementen van Algemeen Bestuur, dat tot 'dusver kosteloos geschiedde, in het vervolg een vergoeding in rekening worden gebracht, waarvan het be drag op 50 cents per legalisatie is gesteld. Van dat legalisatierecht zijn vrijgesteld attestatiën de vita, indien het betreffende Nadat het vertrek van de ZR. III eenige malen uitgesteld was, in dit groote luchtschip Zondagmorgen toch vertrokken. Uit de be richten in de dagbladen was niet vast te stel len of de Zeppelin over Nederland zou ko nten. Eerst bij het vertrek zou de comman dant zijn route bepalen. Wel werden Zater dag den geheelen dag Hollandsche weerberich ten gevraagd, waaruit de conclusies werden getrokken, dat de commandant over Neder land zou varen. Zondagmorgen 9 uur seinde Nauen radiotelegrafisch, dat de Z.R. III het Duitsche gebied verlaten had. Men was in Nederland nog onbekend met de richting. Doch om kwart over tien seinde het Radiosta tion Hannover, dat de Zeppelin Duitsch- land had verlaten en in de richting van Frankrijk voer. Om 6.35 's morgens was de ZR III gestart en om 8.40 uur ten Zuiden van Belfort gesignaleerd. Even over lluur passeer de de Zeppelin de Loire en zette koers naar Bordeaux. Verschillende Duitsche radiosta tions waaronder die te Friedrichshafen en Nordeich staan in geregelde radiotelegrafi- sche verbinding met den commandantzij zenden hem voornamelijk weerberichten en barometerstanden. De commandant seinde terug dat alles aan boord naar wensch ging. Langs de Maas te Rotterdam hadden zich honderden een plaatsje gezocht om de Zeppe lin te zien overkomen. Tevergeefs was hun wachten. Op het vliegveld Waalhaven ston den eenige K. L. M. toestellen gereed om zoodra de ZR III in zicht kwam het diverse filmoperateurs de lucht in te gaanEen Amerikaansche film maatschappij had een operateur naar Rotterdam gezonden en een toestel van de K. L. M. afgehuurd, terwijl ook Polygoon uit Haarlem zich een machine had verzekerd. Een Duitsche vlieger was met zijn machine D 447 naar Waalhaven gekomen om de laatste groeten aan de ZR III te brengen. Onverrichter zake mocht ook hij naar zijn land terugkeeren. Sociëteit „St. Bavo" Jaarfeest R- K. Volksbond half 8 Pluimveevereeni- ging 8 uur Tooneelclub Vrouwen bond 8 uur Rechtskundig bureau - half 9 R. K. Middenstandsgebouw Jaco- bijnestraat Bestuur R.K. Bouwvakpa troons 3 uur Reddingsbrigade kwart over 8 uur Duitsch Vrouwen koor half 9 uur Zangvereeniging „Excelcior" 6 uur R.K. Schilders patroons 8 uur. Gem. Concertzaal Feestconcert ter ge legenheid van de inwijding van het nieu wen Orgel 8'A uur. Groote of St. Bavokerk Orgelbespeling van 23 uur. Museum van Kunstnijverheid Tentoon stelling. Parochiale Bibliotheek (Kleverparkweg) Ingang tusschen Kerk en Pastorie lederen Dinsdagavond. Arbeidsbemiddelingsbureau van Sint Fran- ciscus' Liefdewerk, Zoetestraat 11 Ei ken Donderdag van 89'A uur. R K. Arbeidsbeurs voot mannen Jaco- bijnestraat 15 Alle werkdagen voorm van 912 uur. n.m. van 25 uur Zater dags alleen van 912 uur R. K. Arbeidsbeurs voor vrouwen Kleine Houtweg 13 Alle werkdagen des voorra. van half 11half 12 en des nam. van 3 tot 4 en van half 8 tot half 9 uur. Telefoon 2981. R. K. Leeszaal en uitleenbibliotbeek Jansstraat 49 Eiken dag geopend van 1012. vein 25 en van 710 uur, be halve des Maandagsochtends' en op Zon en Feestdagen Uitleenen van boeken. Marthavereenïging Bloemhofstraat 1 BetrckkingsbuVeau voor vrouwen Alle werkdagen van 1012, van 24 en van 89 uur Tel 1671 Tevens gezellig sa menzijn voor Hollandsche meisjes, die hier geen tehuis hebben Zondag en Woensdag van 810 uur n.m R. K.Bevolkingsbureau Gebouw Sint Bavo Smedestraa! 23 van 810 uur op Maandag- Woensdag- en Vrijdag avond. St Elisabeth's Vereeniging Jansstraat Aanvragen om versterkende middelen voor arme zieken der S. V E. Maan dags van 23 uur Donderdags van 1 2 uur. Bisschoppelijk Museum. - Dagelijks, uitge- \omen Zaterdag, Zon- en Feestdagen, toe gankelijk. De heer D. Dekker, bureaulist van het bioscooptheater „De Kroon", heeft onder vele blijken van belangstelling dezer dagen zijn 70sten verjaardag gevierd. Verschillen de fraaie cadeaux mocht hij ontvangen. De directie van „De Kroon" bood een luxe-ar tikel aan, het kantoorpersoneel een fraaie tabakspijp in etui; het vrouwelijk personeel, de musici, de suppoosten schonken allen af zonderlijk bloemen. De Haarlemsche biljartclub „D. E. S." offreerde den jarige een ebbenhouten wan delstok met zilveren greep. Verder ontving hij vele schriftelijke felicitaties, terwijl de in den loop van den dag gehouden receptie druk bezocht werd. Men verzoekt ons mede te deelen, dat in het gepubliceerde programma van de „Gijs bert Japicx-vereeniging" abusievelijk staat vermeld, dat dr. G. A. Wumkes niet zal op treden op 16 November a.s. des morgens 10 uur, maar op 16 November, des avonds om zes uur. Ons wordt verzocht mede te deelen, dat B. en W. het aanvangsuur van het concert ter inwijding van het Pala^orgel op Dinsdag 14 October a.s. nacTO- hebben vast gesteld op half negen 's avonds. Naar wij vernemen, heeft „St. Raphael" en P. C. B. zich bereid verklaard tot samen werking der organisaties van Spoor- en Tramwegpersoneel, in de te voeren actie te gen de steeds duurder wordende levensbe hoeften. Tot dit doel wordt a.s. Donderdag 18 October een gecombineerde hoofd-be- stuursvergadering gehouden te Utrecht met H. B.-leden, afgevaardigden der B. A. N. S N. V., „St. Raohaël", P. C. B. en N. B. der Orgelbespeling op Dinsdag a.s. van 2 3 uur in de Groote kerk, door den heer Ge orge Robert. 1. Gagliarda Bernhard Schmid (16e eeuw.) 2. Fantasia et Fuga c.kl.t. J. S. Bach. 3. 6e Sonate, F. Mendelssohn Bartholdy. Choralvariaties. Fuga. Finale. 4. Lamentation A. Guilmant. 5. In Paradisum Th. Dubois. 6. Grand Choeur Th. Salomé. Dierenmishandeling. De 26-jarige voermansknecht C. J. M. te Schoten en zijn kameraad J. W. D., waren op 27 Augustus te Velsen, waar zij een wa gen met wat steenen reden. Het paard wilde of kon op een zeker gedeelte van den weg den wagen niet verder trekken, en dat werd voor de jongelui aanleiding om he,t niet al leen duchtig te slaan, maar wat erger was, met de klompen tegen de achterpooten te schoppen. Van dit ergerlijk feit maakten een paar veldwachters, die het geval juist aanzagen, proces verbaal op en conform den eisch van den Officier moesten zij zich door den Po litierechter elk (D. bij verstek) tot 15. boete of 15 dagen hechtenis hooren veroor- deelen. 'n Vreemd geval. De 72-jarige M. de G. uit den Haarlem mermeer kwam vertellen, dat de 58-jarige landarbeider Dirk K. op een goeien dag in Augustus wat kwestie had met 'n paar jon gens over 'n postduif van z'n zoontje, dat hij, M. v. d. G. daarbij gekomen was, en dat Dirk K. 'm daarop geslagen en over 'n hek op den grond geduwd had. Hij legt een dok tersrekening over van 22.maar of schoon hij tegen K. geklaagd heeft, blijkt nu, dat die rekening gaat over kneuzingen, die de G. had opgeloopen, doordat K.'s vrouw 'm, terwijl hij op den grond lag, met dér klompen kwam bewerken. Door de val had ie zich niet bezeerd. En K. kon dus rustig met 'n vrijspraak naar huis gaan. Kermisklanten. Dirk v. L„ schippersknecht uit Leider dorp, was met z'n niet verschenen kamera den Adriaan v. W. en Abraham D. in den avond van 27 op 28 Augustus ter Wormer- veersche kermis geweest, waar ze natuur lijk de noodige glaasjes gedronken hadden en terwijl ze naar huis gingen, bleven ze met nog wat gezelschap bij de „dronken brug" wat staan- Daar kwamen een paar Assendelvers van de kermis voorbij en zonder dat daar de minste aanleiding toe bestond, werd een van hen, J. P. S., van de fiets getrokken en kreeg die er van het heele troepje duchtig van langs. De Officier vindt zulk gedrag ergerlijk, vooral daar er geen schijn van aanleiding aanwezig was en S. schandelijk mishandeld werd. Eisch tegen elk der drie beklaagden 14 dagen gevangenisstraf, waartoe de poli tierechter hen ook veroordeelt. Een blijspel nou ja! Een Engelsch blijspel besj. Maar in de allereerste plaats toch een dwaas blijspel. Het heeft wel een beetje overeenkomst met de be kende Engelsche smijt- en gooifratsen uit het café-chantant en zelfs komt er een too- neel in voor, waarin twee personen met het balkon van een hotelkamer naar be neden vallen en door de glazen lantaarn in de keuken terecht komen, waar je dan alles zoo heerlijk hoort rinkelen en kapot vallen, dat eigenlijk heelemaal niets anders is dan zoo'n frats. Voorts worden er de alleronmogelijkste mogelijkheden als mogelijk in aangenomen Om er maar één te noemen, een waarom het heele stuk draait voor zoover er dan nog wat te draaien valt. Mevrouw Farring- ton is een weduwe, die voor de 2de maal is getrouwd en dientengevolge nu Agatha Pos ket heet. Die tweede trouwerij is, als het stuk begint, juist een jaar geleden gebeurd. Tot zoover gaat alles goed en logisch, maar zoodra het stukbegint, is het met alle logica uit. Qie mevrouw Farrington was, toen ze mevrouw Posket werd, zesendertig jaar oud en had toen reeds een zoon van negentien jaar. Maar omdat ze bang was, dat mijn heer Posket 36 wat oud zou vinden en zij hem toch gr&ag wilde hebben, maakte ze hem wijs, dat ze pas 31 was. Dat op zich zelf is nu misschien niet zoo heel erg, maar nu zat die zoon van 19 jaar haar leelijk in den weg. Nietwaar 31 min 19.... enfin ze zou dan al buitengewoon jong getrouwd moeten zijn. Dus vertelt ze aan Posket, dat ze een zoon van 14 jaar heeft. Dat kan allemaal nog, maar nu komt het gekkedie jongen, die dus 19 is en plotseling 14 wordt, weet daar niets van; hij weet niet, dat hij ooit 19 is geweest en gelooft in vollen ernst, dat hij 14 is al voelt hij zich veel ouder. Op die onmogelijkheid steunt het heele stuk en het zou ons niets verwonderd heb ben als dit zwakke steunpunt losgelaten had en het wrakke, zonder eenig verband er op opgebouwde blijspel, evenals het balkon van de hotelkamer, ineengestort was. Maar dat heeft het niet gedaan, het is 1 blijven staan en het staat zelfs na deze We meenen de 33ste voorstelling, nog een beetje steviger dan na de 32ste. Want het publiek, dat weliswaar den Schouwburg niet vulde, maar toch in grooter getal was opgekomen, dan wanneer er een werkelijk goed stuk wordt gegeven, heeft gelachen op een onbedaarlijke manier soms en in de handen geklapt, dat de vertooners genood zaakt waren, na elk bedrijf meerdere ma len zich aan het volk te vertoonen. Nou, en dat is toch maar de hoofdzaak. De kunst is lang, het leven kort. Laten we dus maar, schijnen de menschen die schouw burgen bezoeken te denken, laten we dus maar in dit korte leven zooveel mogelijk lachen en de kunst de kunst laten, die vermoorden we er toch niet mee, die leeft ook nog wel, als wij allang dood zijn. Zeker, de kunst zal wel blijven leven, maar zoolang onbenulligheden als „De Po litierechter" blijven trekken en de ernstige kunst uit bedelen moet gaan, is het voor de kunstenaars toch maar niet alles. Als je menschen als Frits Tartaud in zulke on benulligheden ziet optreden, dan erger je je toch aan den smaak van het publiek, dat hen noodzaakt aan zulke rollen hun talent te verspillen. Maar de mensch leeft niet van brood alleen en ook de kunstenaar lust er wel een plakje kaas op. En daarom is het nog niet zoo dom van de N.V. Vereenigd Rot- terdamsch Hofstad-Tooneel, dat ze met dit stuk gekomen is. Want de menschen hebben er om ge lachen en gehandenklapt en zullen hun vrienden en verwanten aanraden dat bij een volgende gelegenheid ook te gaan doen. En dat geeft de kaas op de boterham. A. T. Haarlem heeft alzoo zijn eerste „Cavaillé Coll", het eerste orgel dat ons in staat stelt, de werken van de jongere Fransche orgel- school naar eisch te hooren vertolken. Wie tegenover Widor's symphonie nog vreemd mocht staan (ik herinner b.v. aan de lang uitgehouden dissonanten in de hooge regis ters). zal vernemen, dat de weergave dezer werken op een ander dan het orgel van den Franschen meester, wiens naam den laatsten tijd door muzikaal Haarlem bij her haling en met begrijpelijke blijdschap is ge noemd, "feitelijk niet meei is geweest dan een surrogaat, met alle respect intusschen gesproken van den ijver en de toewijding waarmee onze Haarlemsche organisten de Fransche werken hebben in klank gezet. Toen de grijze orgelbouwer, de onverge lijkelijke kunstenaar Cavaillé Coll als arm man stierf, wist hit en met hem de muzi kale wereld, dat de schoone orgels van Saint Sulpice en Notre Dame zouden blij ven zingen den roem die hem onsterfelijk maakte Het was al dadelijk de oude en te recht beroemde orgelkunstenaar Hesse, (de leermeester van Lemmens, uit wiens school mannen als Guilmont en Widor voortkwamen en ban wie de Fransche orgelliteratuur zoo veel dank verschuldigd is), die bij zijn komst te Parijs het orgel-ideaal vond, dat hem voorzweefde: St. Clotilde En hoewel het geheel anders was geconstrueerd dan de hem bekende orgels, voelde hij er zich da delijk thuis; zoo ook verging het Saint Saëns, die geen vijf minuten noodig had om Barometerstand 9 uur v.m.: 766. Vooruit OPGAVE VANi Medegedeeld door het Kon. Ned. Meteoro logisch Instituut te De Bildt- Naar waarnemingen in der. morgen van 13 October. Hoogste Barometerstand 778.8 m.M. te Memel. Laagste Barometerstand 758.8 m.M. te Akureyri. Verwachting van den avond van 12 tot den avond van 13 October. Zwakke Oostelijke tot Zuidelijken wind, nevelig tot licht of halfbewolkt, weinig of geen neerslag, aanvankelijk iets kouder. met het orgel van Notre Dame even ver trouwd te zijn als met zijn instrument van St. Séverin. Vindt de Duitsche organist niet steeds bij de peripetie het juiste moment, zijn tallooze „knoppen" in werking le stel len en heeft hij daartoe de hulp noodig van 1 a 2 helpers, zoo hebben een Guilmant. Gigout. Vierne die hulp niet van noode, om de eenvoudige reden, dat de ressources der Fransche orgels eenvoudiger, alzoo beter zijn. Wel is het waar, dat het volledig beheer- schen der koppels en combinatie-treden op zich zelf een „tweede pedaal-techniek" be- teekent en is het in de macht hebben van 16 combinatie-haken een niet te onderschat ten moeilijkheid, maar hoe goed dit moge lijk is. zal hij 't best kunnen getuigen, die den Franschen organist heeft werkzaam gezien op zijn instrument. Met welk een groote vereering niet alleen, maar ook met hoe groote bewondering kan men altijd de leerlingen van den te vroeg gestorven J. B de Pauw hooren spreken over de orgelkunst van hun leermeester, die zoo lange jaren te Amsterdam het thans in gebruik te nemen orgel bespeelde en die juist om dit instrument zijn domicilie naar Holland overbracht. Herinnerd mag daarom nogmaals woe den, dat de naam De Pauw onafscheidelijk zal gebonden blijven aan het orgel, dat thans door de heeren A. Stoop en J. C. Bunge tot een rijk bezit voor onze stad is geworden. Evenwel: er moesten noodzakelijke veran deringen plaats grijpen en die reconstructie werd nu bij het opnieuw plaatsen meteen uitgevoerd. Natuurlijk moest hiertoe het Gemeentebestuur zijn goedkeuring en me dewerking verleenen en het deed dit op onbekrompen wijze, waardoor de klanken van dit feestconcert zoo mogelijk nog blij- der schallen. Den aard dier veranderingen kan men het best illustreeren, door in her innering te brengen, dat men sinds den dood van Cavaillé Coll ook in diens atelier niet heeft stil gezeten. Zijn geliefde leerling en opvolger Mutin sierde het atelier met een der wonderbaarste instrumenten; het heeft 70 sprekende stemmen, maar 't karakter van dit orgel ligt in de veelheid en de verschei denheid der mixtu en. Gp het pedaal komen alle mixturen voor, ook de septime. Maar de hoofdverdienste schuilt wel in het feit dat elk blaasinstrument voor zijn verschil lende registers een geheel andere soort wind-toevoer noodig heeft Wie een blaas instrument bespeelt, weet dat de lage to nen veel lucht, de hooge minder doch inten siever van noode hebben, en ook het mid- denregister vraagt zijn specialen windtoevoer. De reden waarom dit orgel van Cavaillé Coll beschikt over een toon, die mooi aangezet, mooi gearticuleerd is ligt in het feit, dat de registerlade (waaruit alzoo de wind toetreedt) is verdeeld in drie deelen, zoodat hier dus het blaasinstrument wordt behan deld alsof het door menschelijke longen werd ingeblazen. Wat Riemann zegt: het z.g. „overblazen" in de octaaf (aan elk be speler van een blaasinstrument bekend) is niet mogelijk op het orgel, ook dit is door Cavaillé Coll bewezen, onjuist te zijn, de „flutes octaviantes" zijn een vinding van hem. Op nog een ander feit mogen we de aandacht vestigen ni- we het toch hebben over constructie en reconstructie van ons „nieuwe" orgel. Zoo men weet heeft het orgel behaive zijn „voet"-pedaal (sit venia verbo!) drie verschillende manualen, I het Grand orgue, 11 het Positif en III het Récit. Dit derde expressief manuaal speelt een groote rol bij ons orgel, zooals we straks nog nader zullen zien. Elk manuaal heeft behalve zijn grondstemmen (jeux de

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1924 | | pagina 1