intwEpi-
lAnoj
Dinsdag 14 Juli 1925
49ste Jaargang No. 16093
Dit nummer bestaat uit 8 bladzijden. - Eerste Blad
Onderwijskosten
Gemengde Zangvereeniging „Inter
Nos".
De nieuwe school van de Parochie van de H. Liduina aan de Timorstraat
De Kabinetscrisis.
Nederland en België.
Agenda
14 Juli
HET HOOFDGEBOUW DER
BLOEMENTENTOONSTELLING.
DAMES GEVRAAGD.
De werkloosheid in Haarlem
en Schoten.
Verduistering.
Afg. Vergadering der Ver. van
Hoofden van R.-K. Scholen in het
Bisdom Haarlem.
De zetel der Provincie.
Koningstraat 10 Haarlem.
T eiegraphisch Weerbericht
I
®e abonnementsprijs bedraagt txnrt
Haarlem en Agentschappen:
'Per week0.25
Per kwartaal 3.25
Franco per post per kwartaal bij
vooruitbetaling 3.58
Bureaux: NASSAULAAN 49.
Teleioon No. 13866 (3 lijnen).
Postrekening No. 5970.
Advertentiën 35 cents per regeé
Bij contract belangrijke korting.
Advertentiën tusscben den teks|
als ingezonden mededeeling. 60 ct>
per regel op de le Pagin- s 75 ct
per regel Vraag- en aanbod-advera
tentiën 14 regels 60 ct per plaaU
sing: elke regel meer 15 ct., by
vooruitbetaling.
Alle anotine's on dit blad ziin ineevolee de verzekerinesvoorwaarden, f Oftulfi -Levenslange geheele ongeschikuieid tot werken door f >7Cn dij een ongeval mei f OCfl oij verlies van een hanu, f IOC - bij verlies van ecu f k(I dij een breus van f' Afl öij verlies van een
^fren^e^aUen verzekerd' vooreen der volgende uitkeeringen: I verlies van beide armen, beide beenen of beide oosen I doodelijken afloop; I CdU.~ een voet of een oog I 1^3- duim of wiisvinger I <JU.~ been of arm 1 ^U." andere vmger.
Wij ontvingen gisteren het vijfde Jaarboek
Van het R. K. Centraal bureau voor onder
wijs en opvoeding te 's-Gravenhage. 't Is
altijd een genot deze rijke zending in ont
vangst te nemen. Telken male toch worden
wij daardoor herinnerd aan het zegenrijke
instituut, hetwelk door de wijze voorzienig
heid van het Nederlandsche Episcopaat ge
sticht werd op het oogenblik, dat door de
komende financieele gelijkstelling het
R. K. bijzonder onderwijs voor een groote
uitzetting met alle daaraan verbonden moei
lijkheden stond. Het jaarboek van het Cen
traal Bureau met zijn bijna duizend blad
zijden, toont ons geregeld, meer dan wat ook,
de bestaansnoodzakelijkheid van dit Haag-
sche Instituut, dat met zijn schat van gege
vens en deskundige voorlichters een onmis
bare vraagbaak is geworden voor allen, die
bij het R. K. bijzonder onderwijs betrokken
luim 151 millioen gulen, waarvan ruim twee
derden ten laste van het Rijk alleen. In 1922
en 1923 zal deze verhouding ten gunste van
het Rijk wel eenigszins gewijzigd zijn, maar
hiermee zijn toch de veel gehoorde klach
ten nog niet gerechtvaardigd, dat het Rijk al
maar meer de onderwijskosten op de ge
meenten afwentelt.
Het bedoelde artikel trekt geen conclu
sies en dat is ook niet gemakkelijk. Goede
raad, om aan deze exorbitante uitgaven
eenigszins te ontkomen, is zeker niet ge
makkelijk. In salarisvermindering, we zagen
het reeds, zal men de oplossing niet behoe
ven te zoeken. Er blijven toch nog wel an
dere wegen. We denken n.m. aan opheffing
van het departement van onderwijs en on
derbrenging wederom van dezen diensttak
b.v. onder B'innenlandsche Zaken, waarop
wij in een onzer artikelen vóór de verkie
zingen zinspeelden; we denken aan grooter
concentratie van de onderwijsbemoeiing lot
zijn. En dat getal is niet gering! Het aantal Rijkszaak, zóó, dat de dure en onnoodige
lagere katholieke scholen immers klom van
1136 in 1920 tot 1803 in 1925; alleen het laat
ste jaar bedroeg de stijging nog 204 scholen;
het aantal leerlingen kwam van 244544 in
1920 tot 310617 in 1924 en 325086 in 1925.
Behalve het algemeen vormend lager onder
wijs is er dan nog het voorbereidend; het
nijverheids-, het land- en tuinbouw-, het
handelsonderwijs, het middelbaar en hooger
onderwijs enz. waarop het Instituut zijn
studies richt. Maar het is ons thans niet zoo
zeer te doen om den lof te zingen van deze
nuttige instelling, als wel om de aandacht te
vestigen op een artikel, waarmee dit nieuwe het Rijk of aan de gemeente; zaak is, dat
jaarboek wordt geopend en waarin ons hij minder gaat betalen. En waar vast staat,
enkele sprekende cijfers troffen. De direc- dat de stijging van het ontwikkelingspeil van
teur van het bureau, dr Verhoeven, vertelt j het volk hoegenaamd geen verband houdt
daarin het een en ander over de stijgende met de geweldige opvoering der kosten van 1
kosten van het onderwijs. Deze bedroegen het volksonderwijs, is het wel de moeite
concurrentie tusschen de gemeentebesturen
meer en meer wordt uitgesloten. Mogelijk
ware het 'instituut der assistenten uit te
breiden, zóó, dat er goede en goed bezol
digde, leidende onderwijskrachten ko
men en daarnaast mindere krachten voor
lagere klassen of bepaalde vakken. In ieder
geval zal de nieuwe regeering goed doen de
zaak der geweldige stijgfng der onderwijs
kosten aan een ernstig onderzoek te onder
werpen en daarbij niet enkel op de kosten
van het Rijk te letten. Het doet er voor den
burger niets toe, of hij belasting betaalt aan
gezellig samenzijn voor Hollandsche meis
jes, die hier geen tehuis hebben Tel.
11671.
R. K. Bevolkingsbureau Gebouw Sint
Bavo Smedestraat 23 van 810 iur
op Maandag-, Woensdags- en Vrijdag
avond.
St. Elisabeths Vereeniging Jansstraat
Aanvragen ,om versterkende middelen
voor arme zieken der S. E. V. Maan
dags van 23 uur. Donderdag van 12.
Bisschoppelijk Museum. Dagelijks, uitge
nomen Zaterdag, Zon- en Feestdagen
toegankelijk.
Reddingsbrigade voor drenkelingen
Centrale post. Tel. 11111 (Holzhaus) en
lukkig niet verontrustend genoemd te wor
den. Zij is veel minder dan in 1922 en 1923.
Ter vergelijking geven we ten slotte de cij
fers van 1 Juli 1922 en 1 Juli 1923. Het aan
tal mannelijke werkloozen te Haarlem be
droeg toen resp. 768 en 1038 en dat der
vrouwelijke resp. 109 en 112. Voor de man
neliike werkloozen te Schoten bedroeg hst
aantal toen resp. 108 en 110 en voor de
vrouwelijke 23 en 25,
Bovengenoemde vereeniging. mocht met
succes deelnemen aan het concours van
volgens het officieel regeeringsverslag aan
uitgaven van Rijk en gemeenten voor het
lager onderwijs in 1921 de kapitale som van
151,199,900,88 Viwaarin niet begrepen de
vergoedingen voor in standhoudingskosten
en vergoedingen voor bestaande en in aan
bouw zijnde gebouwen, welke op minstens
15 millioen geschat kunnen worden. Dat
is dus rond 165 millioen alleen voor het
lager onderwijs in één jaar of 23,50 per
hoofd der bevolking. In vergelijking met
voorafgaande jaren zijn de cijfers.nog veel
sprekender. Ziehier een klein staatje.
Dezelfde uitgaven bedroegen gemiddeld f
per jaar:
1881 tot en met 1885 ruim 1234 millioen.
1881 tot en met 1895 bijna 14 millioen
1901 tot en met 1905 ruim 21 millioen.
1911 tot en met 1915 bijna 38 millioen.
1921 165 millioen.
De aanwas der bevolking, welke langzaam
en geleidelijk geschiedt, heeft hierop natuur
lijk slechts voor een klein deel invloed.
Eerst zien wij telkens in tien jaar tijds
ileine sprongen met 2, 7 en 19 millioen;
I an opeens in zes jaar tijds een stijging met
27 millioen. De groote kosten zijn dan ook
liet zoo zeer door uitbreiding der school
bevolking als wel door in-voering van den
leerplicht, opkomst en bloei van het M. U.
L. O., vrijwillige instelling van het zevende
leerjaar in verschillende plaatsen; de sub-
sidieering van de bijzondere .school, de ver
mindering van het aantal leerlingen per
leerkracht, de salarisverhoogingen der on
derwijzers en de financieele gelijkstelling
ontstaan. Vooral de beide laatste factoren
spelen in de kostenstijging een groote rol,
het meest de stijging der salarissen van het
onderwijzend personeel Men is geneigd te
vragen, of dat zoo maar blijven kan; of er
ooit ernstig sprake van belastingverlaging
kan zijn, wanneer alleen het lager onderwijs
jaarlijks al zulke sommen blijft verslinden.
We zullen ons er mee moeten getroosten,
dat voor het overgroote deel aan dezen
onderwijspost niet te tornen valt. Na 1921
zijn er op de ambtenaarssalarissen aanmer
kelijke bezuinigingen ingevoerd, waardoor
ook het onderwijzend personeel getroffen is.
Maar hierdoor zullen ook na volle doorwer
king der bezuiniging toch nooit meer dan
enkele tientallen millioenen te vinden zijn.
Uit een en ander blijkt wel, 1ste hoeveel
aan het onderwijzend personeel in het alge
meen, maar vooral aan de bijzondere onder
wijzers in het verleden is te kort gedaan.
Alleen de leerkrachten bij het openbaar
onderwijs in de groote steden werden vrij
goed betaald; in kleinere plaatsen en op het
platte land daarentegen niet en de besturen
der bijzondere scholen waren over het alge
meen onmachtig om behoorlijk te betalen.
Het geweldige cijfer van de onderwijsuit
gaven is dan ook niet anders dan een
schreeuwende aanklacht tegen de achterstel
ling welke het bijzondere onderwijs jaar na
jaar heeft ondervonden én waarvan vooral
de bijzondere onderwijzers de dupe zijn ge
weest. Na de nu ingevoerde verlaging van de
ambtenaarssalarissen zal er aan de ond?r-
wijzerstractementen billijkerwijze niet meer
te tornen zijn, zoodat de belastingbetaler, die
den middelbaren leeftijd heeft bereikt, zich
enkel kan troosten met de gedachte, dat hij
vóór de gelijkstelling altijd veel en veel te
weinig heeft betaald ten koste van het
bijzonder onderwijs Maar dal voordeeltje
zal hij, naar we hopen nooit meer hebben.
Een tweede belangrijk feit, waarop het
artikel van dr Verhoeven wijst, is de ver
houding van de onderwijsuitgaven van Rijk
sn gemeenten. Van de ruim 41 millioen gul
den, waarmee de jaarlijksche lageronderwijs-
uitgaven in 1919 stegen kwamen 37 millioen
ten laste van het Rijk en nog geen 4 mil
waard aan die onderwijskosten volle aan
dacht te wijden.
De Katholieke Kamerfractie nog niet bijeen
geweest.
Naar „De Residentiebode" verneemt is de
nieuwe katholieke Kamerfractie nog steads
niet bijeen geweest en is zelfs van een even-
tueele bijeenroeping nog niets beltend.
In dit verband meldt genoemd blad, dat
alle geruchten over een voorloopig oplos
sing der crisis met het grootste voorbehoud
moeten worden aanvaard.
Op dit oogenblik verkeeren de onderhan
delingen daaromtrent nog in een stadium
van overleg.
Naar aanleiding van het niet-bijeenkomen
der Kamerfractie laat voorts het katholiek
orgaan de volgende critiek hooren:
„In verband met het bovenstaande zouden
wij er toch onze bevreemding over willen
uitdrukken over den, gang van zaken in de
katholieke fractie. De andere rechtsche
fracties zijn bij elkaar geweest en worden
volledig van alles op de hoogte gehouden.
In deze fractie-bijeenkomsten is de aan te
nemen houding bij de crisis gezamenlijk vast
gesteld.
Alleen bij de katholieke fractie is zulks
niet het geval.
Men is niet alleen nog niet eens bijeen ge
weest, maar de leden van de fractie worden
overal buiten gehouden.
Het wil ons voorkomen, dat dit systeem
niet geheel zonder bedenking is.
Vooral na hetgeen bij de vlootwet is ge
beurd, hadden wij meer contact en samen
werking in onze fractie mogen verwachten."
De Belgische regeering heeft langs den ge-
bruikelijken weg aan de Nederlandsche een
voorstel doen toekomen inzake een sanitaire
overeenkomst voor de scheepvaart, ter re
geling van de formaliteiten en ertoe strek
kende, het verkeer van het eene land naar
het andere te vergemakkelijken. Men is hier
van meening dat de regeling spoedig tot
stand zal komen.
(N. R. Crt.)
-s»
Sociëteit „St. Bavo". Retraitefonds
8 uur Haarlemsche Inkoop Combinatie
8 uur Vioolonderwijs 8 uur
Arbeidsbemiddelingsbureau van Sint Fran-
ciscus Liefdewerk. Zoetestraat 11 Eiken
Donderdag van 8—9'A uur.
R. K. Arbeidsbeurs voor mannen en jongens
Sociëteit St. Bavo, Smedestraat 23,
Telefoon 10049 Alle werkdagen van 9
half 9 uur. 's Zaterdags alleen van 92 en
van 2634 en 's avonds van half 8
half 9 uur.
R. K. Arbeidsbeurs voor Vrouwen Bloem
hofstraat 1 Alle werkdagen van v.m.
10—12 uur, des middags van 24 uur, en
's avonds van 89 uür, behalve Zaterdag
avond Tel. 11671.
Arbeidsbeurs voor R. K. Ziekenverpleegsters
(uitgaande van den Ned. R. K. Bond van
Ziekenverpleegsters). Aanbiedingen en
aanvragen voor verpleegsters aan 'net Bu
reau Bl.weg 309. Overveen (dr C. Bosch).
R. K. Leeszaal en uitleenbibliotbeek
Jansstraat 49 Eiken dag geopend van
1012, van 2—5 en van 710 uur, be
halve des Maandagsochtends en op Zon
en Feestdagen. Uitleenen van hoeken
van 2 tot 5 uur en van 79 uur. Woens-
dagmiddag ruilen van kinderboeken,
hoen ten laste der gezamenlijke gemeenten. S{ Marthavereeniging. - Bloemhofstr. Zon-
In 1921 belie» l*»t gezama^ük bedrag tot dags en Woensdags van 810 uur, aan, 4 Met dit alles behoeft de werkloosheid ge
verder bij de leden te kennen aan het
groen-wit schild aan den huisgevel.
R. K. Kraamverzorging van de Derde Orde
v. St. Franciscus. Aanvragen te richten
tot mevr. Coebergh, Ged. Oude Gracht
74, des Dinsdags van 23 uur.
Parochiale Bibliotheek (Kleverparkweg)
ingang tusschen kerk en pastorie iederen
Dinsdagavond.
Eerste Hulp bij Ongelukken (Snelverband)
Centrale post Tel. 11111 (Holzhaus) en
verder bij de leden, te kennen aan het
zwart schild met wit kruis aan den huis
gevel.
Zooals men weet, was het Hoofdgebouw
der Bloemententoonstelling te Heemstede
bij v inschrijving te koop. Die inschrijving
werd gesloten Donderdag 9 Juli 1.1. Naar
wij thans vernemen, waren de bedragen,
waarvoor ingeschreven was, niet voldoende,
zoodat het Hoofdgebouw nog niet verkocht
is.
A.s. Zondag wordt door de vereeniging
„Herwonnen Levenskracht" een speldjesdag
gehouden. Het bestuur van' het wakkere
comité Haarlem zit geen dag van het jaar
stil, bij wijze van spreken, om het mooie
doel der vereeniging, onze aan T. B. C.
lijdende menschheid, metterdaad te helpen.
De strijd gaat goed, maar er moet geld zijn.
En nu dreigt er een groot gevaar. Het sana-
torium te Apeldoorn zit in moeilijkheden,
die alleen door ruime bijdragen kunnen
overwonnen worden. Daarvoor dient de
Speldjesdag van a.s. Zondag. Maar om dien
te doen slagen, is de hulp van veel dames
verkoopsters noodig. Kom, wie onzer leze
ressen sympathiseert niet met het mooie
doel der vereeniging? Het Comité in Haar
lem doet zooveel goeds. Maar laten zij, die
sympathie dan ook eens omzetten in een
daad en zich opgeven voor den tloemenver-
koop. De heer Th. Elligens, Emostraat 1, is
gaarne bereid haar namen te noteeren. Zij
zullen het comité toch niet teleurstellen? Zie
ook de advertentie in dit nummer der
Nieuwe Haarl. Crt.
In de zomermaanden is Je werkloosheid
veel minder dan in het najaar en in den win
ter. Dit houdt vooral verband met seizoen
werkloosheid. Toch zijn er ook thans nog
veel werkloozen. Zelfs zijn de cijfers nog
iets ongunstiger dan het vorige jaar, doch
dit heeft niet verontrustends. Het verschil
is slechts gering. Waren 1 Juli 1924 in Haar
lem 650 mannelijke en 63 vrouwelijke werk
loozen, op denzelfden datum van dit jaar
bedroegen die cijfers resp. 682 en 85.
'In Schoten waren op 1 Juli 1924 100 man
nelijke en 18 vrouwelijke werkloozen, terwijl
die cijfers op 1 Juli 1925 --esp. waren 144
en 25. Dat cijfer 144 tegen 100 mannelijke
werkloozen in Schoten het vorige jaar om
dezen tijd behoeft evenwel met angstig te
stemmen. De cijfers varieeren soms sterk.
Zoo waren er bijv. in de 'aatste helft van
Juni 112 mannelijke werkloozen. Bij de zgn.
moment-opnamen (eiken Woensdag wordt 't
aantal werkloozen gecontroleerd) kunnen
die verschillen, naar men zal begrijpen ge
makkelijk voorkomen.
De werkloosheid in de bouwvakken is
veel minder dan het vorige 'aar. Ook hier
omtrent en over andere onderdeden ver
strekte de heer J. Vader directeur van den
dienst der gemeentelijke Werkloosheidsbe
strijding. die welwillend de cijfers verstrek
te, gaarne inlichtingen. Op 1 Juli 1925 waren
bij de Gemeentelijke Arbeidsbeurs als werk
loos ingeschreven (de volgende cijfers be
treffen alléén Haarlem en dus niet Schoten):
49 (46) grondwerkers, 24 (27) metselaars, 44
(34) opperlieden, 14 (8) schilders, 58 (77) tim
merlieden. De tuschen haakjes geplaatste
cijfers geven het aantal werkloozen aan, dat
er op 1 Juli 1924 was.
In d mtaalindustrie zijn de ciifers gunsti
ger. Op 1 Juli 1925 waren werkloos 9 grot-
bankwerkers, 8 machine-bankwerkers en 2
ketelmakers, welke cijfers 1 Juli 1924 waren
18, 11 en 4. In dit bdrijf is er van werk
loosheid zoo goed alst geen sprake meer.
Bekwame vaklui moet men zelfs uit andere
plaatsen laten komen.
Met de sigarenindustrie is het jammer ge
noeg heel anders gesteld. Van de ongeveer
100 georganiseerde sigarenmakrs (veel onge
organiseerden zijn er niet) staan thans nog
37 als werkloos ingeschreven. Het vorige
jaar Juli was dit aantal slechts 8 doch na
dien tijd is de crisis in dit bedrijf eerst be
gonnen. De verschillende fabrieken zetten
toen den arbeid geheel of. gedeeltelijk stop
en zoo waren in het najaar 1924 zelfs 76
werklooze sigarenmakers hier ter stede. Dit
aantal is nu wel zeer geslonken, doordat zij
weer aan het werk konden gaan of een an
der vak gingen beoefenen, doch het totaal
aantal werkloozen is toch nog zoodanig, dat
van groote werkloosheid bij deze industrie
moet gesproken worden.
„Polyhymnia" en behaalde een 4e prijs A., in
de 3e afdeeling Gemengde koren. Gezien de
zware concurrentie, 12 vereenigingen, waarbij
waren, welke m een le afdeeling een goed
figuur hadden gemaakt, mocht dit succes
voor deze nog jonge vereeniging verheugend
zijn.
Ook het kinderkoor heeft op de demon
stratie kinderkoren, een heel goed figuur ge
maakt, wat ook bleek, uit de rapporten,
welke het bestuur van de vereeniging Zondag
j.l. in ontvangst mocht nemen.
Om aan de vereeniging meerdere bekend
heid te geven in Schoten, daar er zeer zeker
nog vele zangers en zangeressen zijn, die
geen lid zijn van een koor, is besloten, Don
derdagavond a.s. (16 Juli), 's avonds 8 uur, te
zingen op het Kastanjeplein te Schoten, en
zoo mogelijk, ook nog op een tweede, nader
te bepalen plaats, waarvoor toestemming is
verzocht aan den Burgemeester van Scho
ten.
Het bestuur wil trachten, hierdoor leden te
winnen, voor het gemengd koor en kinder
koor en ook vooral donateurs.
De repetiiiën worden gehouden in gebouw
„Olympia", Kinderhuisvest, voor het kinder
koor Maandagavonds van 6 tot haif 8 uur, en
voor het gemengde koór, Woensdagavonds
van 8 tot 10 uur.
Bij de politie werd aangifte gedaan door de
firma V. alhier, dat haar loopjongen, die op
verschillende kwitanties 84 had geïnd, niet
was teruggekomen. In verband daarmede
werd de loopjongen, de 25-jarige v. B. aan
gehouden.
Gistermorgen werd in gebouw „St. Bavo"
de 104e alg. vergadering van bovenvermelde
vereeniging gehouden.
Om 10 uur werd eerst de H. Mis in de Ka
thedraal bijgewoond.
De vergadering werd bijgewoond door den
Vicaris-Generaal Mgr. M. P. J. Möllmann.
Orrt ongeveer half twaalf werd de ver
gadering geopend door den voorzitter, den
heer Th. P Baooux, uit 's Gravenhage.
Spr. heette de talrijk opgekomenen harte
lijk welkom en deed een opwekkend woord
hooren voor toetreding als lid tot de ver
eeniging. Door de erkenning van 't Bijzonder
Onderwijs zou de vereeniging veel meer le
den kunnen tellen. Men begrijpe goed, al
dus spr., dat dit geen noodkreet is, het is
geen bestaanskwestie, doch waar de Bis
schop de vereeniging zoozeer aanraadt,
moet ieder hoofd lid worden.
Voor hen, die nog geen lid zijn, hoopte spr.,
dat deze kennismaking mocht leiden tot een
groei van de vereeniging.
Door het late uur werden de notulen ter
lezing gelegd in de pauze.
Door den voorzitter werd medegedeeld,
dat achter in de zaal verschillende Tech
nologische leermiddelen ter bezichtiging
waren neergelegd.
De penningmeester, de heer Middendorp,
memoreerde de paedagogische week. wel
ke volgende maand, n 1. 18 Augustus door
de R.-K. Leergangen in Tilburg zal worden
gehouden. Spr. noemde en plaats en tijd niet
erg gelukkig, waar reeds vele scholen op
dien tijd zullen zijn begonnen en de plaats
te ver afgelegen is voor degenen, die boven
den Moerdijk wonen. Het kon echter niet
anders Volgend jaar zal echter de week in
een meer noordelijke plaats worden ge
houden. Allerlei onderwerpen, betrekking
hebbende op het Bijzonder Onderwijs, zullen
werden behandeld.
De kosten bedragen voor een dagkaart
1.50, voor een 3-daagsche kaart 3.50.
Een commissie voor huisvesting is opgericht,
terwijl een tentoonstelling zal worden ge
houden van leermiddelen en leesboeken
voor de jeugd.
Aan het financieel verslagontleenen wij
dat het batig saldo bedraagt 44.13.
Vervolgens ging de heer Theo Bosman,
hoofdonderwijzer en gediplomeerd spraak-
onderwijzer. over tot zijn inleiding: „Het
spreken van kind en onderwijzer".
Spr. begon met er op te wijzen dat vele
menschen moeten gewezen worden op de
meest voor de hand liggende dingen, welke
totaaL over het hoofd worden gezien.
De leermiddelen worden schitterend ver
zorgd, doch zonderling is het, dat de spraak
een uiterst belangrijk iets, totaal vergeten
wordt. Het spreken bij ons onderwijs in 't
algemeen, wordt als iets vanzelfsprekends
beschouwd, dus wordt verwaarloosd. Wel
wordt de belangstelling wat grooter en spr
wilde dan ook heden trachten die belang
stelling levendiger te doen worden.
Spr. aarzelde niet om het spreken uit
practisch paedagcgisch oogpunt beschouwd
als de basis van de leervakken van de
lagere school te noemen, en nog belang-
rijkr is het sreken van psychologisch stand
punt Door middel van een teekening toon
de -spr. vervolgens aan. hoe het spreken
door werking van de hersenen mogelijk
wordt.
Zoo gaf spr. achtereenvolgens a,an hoe de
hersenen werkten bij lezen, zingen en
schrijven en kwam hij hij tot de volgende
stellingen. Bij het Lager Onderwijs wordt
het gezichtsbeeld overschat, terwijl het
klankbeeld dikwijls onderschat wordt. Ten
tweede aan de spraak als basaal leervak
wordt die dus aandacht geschonken, welke
noodzakelijk is.
Hoe staat het nu bij het Lager Onder
wijs met de spraakkunst. Zoo b.v. het le
zen, er wordt op gelet of de noodige rust-
poozen in acht worden genomen, derh op
de klank wordt geen acht geslagen. Hoog
stens wordt gelet op een dialectisch ver
schijnsel. En toch is het noodzakelijk om
hier op te letten, aldus spr. Het droevig
ste is, als er niet in de laagste klassen
op gelet wordt, dan is het in de hoogste
klassen ijna onmogelijk.
Het komt b.v. voor, dat een leerling in
de laagste klasse een mooie leestoon heb
ben, welke in de derde of vierde klas geheel
verdwenen is. Dit is te wijten aan een om
mekeer in de leerling zelf, maar voorai door
het leesvoorbeeld van den onderwijzer. Ook
het muzikale gevoel is van invloed.
Noodzakelijk is dan ook de spraakles,
waarbij moet worden uitgegaan van twee
type n.l het aanschouwingsonderwijs en het
leeren van de medeklinkers in de volgorde
der articulatie gebieden. In oogenschouw
moet men nemen, dat het gezichtsbeeld bij
de leerlingen niet domineerend is, wat spr.
door verschillende voorbeelden duidelijk
maakte
Het beste spraakonderwijs kan gegeven
worden wanneer de kinderen pas op school
komen waarvoor natuurlijk noodzakelijk is
dat de onderwijzer zelf technisch juist
spreekt Het kind leert goed spreken door
afluisteren en afzien.
Spr. adviseerde dan ook tot het volgen
van een spreekcursus, opdat spoedig velen
aan de examens zullen deelnemen, hetgeen
in het belang van de kinderen is.
Naar aanleiding van de gehouden rede
ontspon zich een zeer geanimeerde bespre
king, waaraan door verschillende heeren
werd deelgenomen.
Het is de gewoonte, aldus Mgr., dat ik
tof slot van de vergadering een ernstig
woord tot u richt. Alvorens daartoe over te
gaan, moet ik u zeggen, dat het mij zeer
veel genoegen doef zoovele zusters hier te
zien. Ik hoop, dat zij ook de andere con
gregaties zullen opwekken, opdat het vol
gend jaar nog meer kleurschakeering aan
wezig is. En vervolgens zei Mgr.
Ik heb gemeend u ditmaal eens attent te
mogen maken op de schoonheid en den
diepen en rijken zin der „collecta" in de
H. Mis op de Zondagen na Pinksteren. Ge
lijk in geheel de H. Liturgie, zoo is vooral
hier de wei king zichtbaar van den H.
Geesf, Die zijne Bruid, de H. Kerk leert
bidden.
Als voorbeeld moge ik nemen de Oratio
van gisteren, den zesden Zondag. Gemak
kelijk vinden wij daarin ook een duidelijke
toepassing op u
„Deus virtutem", zoo bidt de kerk. God
der krachten; van alle kracht: scheppings-
en groeikracht: God, Die den wasdom geef"
en oorzaak is van allen bloei en alle
vruchtbaarheid. „Van Wien, Wiel»& eigen
dom is en volle eigendom „cujus e®lotum"
datgene wat Het beste is": Bronnen van
alle goed: oneindig rijk in alle zegeningen.
Tof dien God richten wij onze smeekbede.
En wat vroegen wij? Insere pectoribus nos-
tris amorem tui nominis": plant in onze
harten: leg vast in ons hart gelijk het zaad
in den grond, opdaf het wortel schiete en
uitgroeie: de liefde tof uwen Naam. Dat wil
zeggen: den ijver, uit heilige liefde gebo
ren, om uwen Naam te verheerlijken en
uit te breiden het heilig rijk Gods: Waar-
om?
„Et praesta in nobis religionis augmentum,"
bewerk in ons vermeerdering van godsver-
eering. Dat is het middel: als wij toenemen
in religio in den in- en uitwendigen dienst
van God zal hij ons van zelf geven
want wij richten in dit gebed ons sfeeds
tot Hem: uit ons zeiven kunnen wij niets
dien vurigen ijver, over Zijn rijk uit te brei
den.
Eerw. Zusfers Dames en Heeren, dien
ijver moet gij allen bezitten: en in het bij
zonder moet gij als Roomsche opvoeders al
uwe krachten inspannen, om hef Godsrijk
dat rijk van zuiverheid, heiligheid en
liefde te vestigen in de harten der u toe
vertrouwde kinderen: in die onbedorven
harten valt het goede zaad zoo gemakke
lijk en brengt het zoo spoedig vruchten
voorf AJiv»n daar"«nr is noodig: dat er in
u zeiven steeds zij een „augmentum" een
vermeerdering var, religio. Ik behoef dat niet
nader aan te duiden: gij kent allen de
kracht der H. Eucharistie, van de gods
vrucht tot Maria!
„Opdat" zoo vervolgt de oratie. Gij,
wat goed is moogt voeden: wat op zich
zelf reeds goed is gedije en krachtiger
worde dan het voedsel, wat Gij schenkt
„en Gij bewaren moogt door uw oplettende
toewijding datgene waf reeds door uwe
liefde gevoed is.'
Aldus werkt God: Hij draagt zorg voor
ons, laat Zijne kinderen nooit ontberen het
krachtige voedsel, waardoor zij kunnen toe
nemen in deugd en heiligheid: Zijne Voor
zienigheid blijft hen bewaken, wendf de
de gevaren af en beschermt teegen iederen
aanval.
Kunnen en moeten wij, die uit kracht
onzer roeping zorg voor anderen dragen
hierin den goeden God niet van verre na
volgen? Moefen wij niet schuw ziin, als
voor de slang, voor alle ergenis' En zijn
wij niet verplicht, hef degelijk voedsel
van roomsch onderricht en heilig voorbeeld
dagelijks te verschaffen aan de ons toever
trouwden?
Maar ook dan, wanneer de leerling zich
aan onze leiding onttrekt bij het verlaten
der school: kunnen wij hen, die wij zoo
lang gevoed hebben, dan niet blijven be
waken? Zouden er geen middelen gevon
den kunnen worden, om nog meer contact
fe houden tusschen den oud-leerl;ng en den
onderwijzer, vooral het hoofd der school?
Dat contact kan van het opgroeiend kind
zoo'n steun zijn ten goede. Wilt daaraan
uwe aandacht eens bijzonder wijden! Op
kleine plaatsen kan het natuurlijk gemak
kelijker dan in de groote stad, ofschoon
hier juist de oriester bii het bewaken der
kudde den steun van de Roomschen on
derwijzer zoo noodig heeft Zoekf gij de
middelen! Bidden kunnen wij in ieder ge
val toch, de liefde is vindingrijk en deinst
niet terug voor moeite of offer. Indien
wij aldus het kind waarachtig aannemen in
Christus' naam, hef beschouwen als ons
eigen kind; het geestelijkerwijze blijven ver
zorgen en bewaken: dan zullen wij, volgens
het schriftuurwoord Christus Zeiven aan
nemen en in Hem den Zoon Gods met alle
de rijkdommen Gods en de oneindige
vreugde, waarin Hij ons eeuwig zal laten
deelen. Per Dominum nostrum.
Wie zich herinnert wat wij reeds vroeger
schreven over den zetel onzer Provinciale
Griffie, zal begrijpen, dat met genoegen werd
kennis genomen van het voornemen van ons
gemeentebestuur, om voor den bouw eener
nieuwe Griffie een strook bouwterrein aan
den Kinderhiussingel beschikbaar te stel
len.
Allereerst is het natuurlijk een vorstelijk
gebaar, maar als een vorstelijk gebaar aan
de gemeente geld kost, moeten er voor de
betrokken gemeenschap ook voordeelen uit
voortvloeien.
Dit is hier het geval en wij willen er
eenige van opsommen.
Haarlem moet het op prijs stellen als
hoofdstad der Provincie, dat het provinciaal
bestuur niet alleen comfortabel (waardoor
een doelmatige en dus zuinige huishouding
wordt gewaarborgd) maar ook waardig zij
gehuisvest.
Wij kunnen ons niet indenken, dat het
Paviljoen „Welgelegen" in dit opzicht aan
alle eischen voldoet. Zeker, het is schitte
rend gelegen en het biedt een weelderigen
aanblik, maar of het Paviljoen bestand zal
zijn langen tijd het gezoem, gewerk en ge
peuter van een moderne Provinciale Griffie
te doorstaan, we vreezen van niet. Op den
keper beschouwd gelooven wij niet, dat het
Paviljoen zoo „weldoortimmerd en stevig ge
bouwd" is, als het er aan den buitenkant
uitziet. Daarbij laten wij nog Duiten beschou
wing, dat het jammer zou zijn veel te ver
bouwen en misschien vee] te verprutsen aan
het'bestaande monument, wij spreken er ook
niet van, dat wellicht de Kleine Houtweg en
Dreef zal worden ontsierd door den bouw
van misschien minder fraaie kantoorlokalen,
indien men er tenminste ook administraties
als de Provinciale Waterstaat wil onder
brengen; wij gewagen ook niet van het ver
jagen uit het Paviljoen van het Museum voor
Kunstnijverheid, het bouwen en misschien
vernietigen van de School voor Kunstnijver
heid en van den zetel der Maatschappij voor
Handel en Nijverheid. Voor al deze instellin
gen zal een nieuw tehuis moeten worden ge
zocht en wil Haarlem ze niet verliezen, dan.
zal het de helpende hand moeten uitstrek
ken om huisvesting te vinden voor al die
instellingen.
Daarbij komt nog, dat in alle geval de
Provinciale Griffie niet afdoende geholpen
is en dat straks wellicht weer klachten naar
boven komen over onvoldoende huisves
ting. Daarmede blijft het gevaar dreigen, dat
Haarletn te eeniger tijd de Provinciale
Griffie verliest en van hoofdstad der Provin
cie verlaagd wordt tot Provincie-stad. Dat,
we zijn het aan de glorievolle geschiedenis
van Haarlem verplicht, dat moeten we
voorkomen. Amsterdam zou, zelfs ten koste
van geldelijke opofferingen, wel een plaats
aan de Provinciale huishouding willen aan
bieden, wordt algemeene geloofd.
Het beste middel om het bestuur aan
Haarlem te binden is, dat de Provinciale
Griffie een tehuis krijgt, waar het voor
eeuwen aan gebonden blijft: een in alle op
zichten voldoend tehuis dus.
Dat kan worden verkregen door den bouw
van een nieuwe Provinciale Griffie. Haarlem
biedt de helpende hand door het aanbieden
van een bouwterrein: de Provincie, die reeds
bijna vier ton uittrok voor den verbouw van
het „Paviljoen verhoogt desnoods deze
bijdrage nog wat en de nieuwe Griffie is er.
Dit wat het ideëele betreft, omtrent het
voorstel van Haarlems gemeentebestuur.
Ook materieel zal Haarlem geen berouw
behoeven te hebben van zijn aanbod. Mid
dellijk heeft Haarlem natuurlijk voordeel
van het feit dat de Provinciale Griffie met
al den aankleve van dien in Haarlem ge
vestigd is en blijve, maar ook direct zal
Haarlem voordeel er van hebben, omdat 'de
mogelijkheid wordt geopend hei overblij
vende bouwterrein aan den Kinderhuissingel
voor beteren prijs van de hand te doen als
het daar aan den Kinderhuissingel door de
vestiging van een belangrijk en imposant ge
bouw een voornaam kwartier wordt. Ook
voor de aantrekkelijkheid van Haarlem
als woonstad zal een mooi kwartier en
fraai gebouw daar van belang zijn.
„Gouverner c'cst prévoir," Regeeren is
vooruitzien" en zoo lijkt het ons toe, dat
Haarlem s Gemeentebestuur een goede daad
stelt met een royaal aanbod te doen om de
Provinciale Griffie voor Haarlem te behou
den in een mooi huis en in een mooi kwar»
tier.
Barometerstand 9 uur v.m.: 771. Stilstan4
OPC-AVE:
J. i. WEBER ZOON
OPTICIENS - FABRIKANTEN
Medegedeeld door het Kon. Ned.
Meteorol. Instituut te de Bildt
Naar waarnemingen in den morgen van
14 Juli.
Hoogste Barometerstand 770.3 mM. t«
Stensele.
Laagste Barometerstand 740. m.M. to
Reykjavik.
Verwachting van den avond van 14 tot
den avond van 15 Juli.
Zwakke tot matigen wind uit zuidelijke
richtingen, meest half tot zwaarbewolkt,
weinig of geen neerslag behoudens kans op
onweer, iets warmer.
