Nieuwe Haarlemsche Courant | 1925 | 5 november 1925 | pagina 6

mi Gd

Voor geest en hart.

MARK™IEUWS' Radio-omroep.

IDTS JSfe

MIJNHARDTS

Hoest
siropen

Ongeluk met tragischen afloop.

De raillooze omnibus.

De gevolgen van detective
romans.

Belgische inbrekers
gearresteerd.

Goederenwagen bij Dordrecht
ontspoord.

De Spaansche schatgraver weer
aan 't werk.

Met den auto over den kop.

Kubisme op bet kerkhof.

verzachtende

Mijnhardts Borsthoning-5iroop flsc.60ct
ïlijnhardts Thijmsiroop per flacon 75ci:
Anqa-5iroop(cok bij Kinkhoest)flac.1,75
Dij Apoth.en Drogisten

Afpersing.

Oplichting te Sas van Gent.

Diphtheritisbestrijding te
Deventer.

VISSCHERU,

Was van de Maas.

RADIO- 7R of
LUIDSPREKERS bl'

per week.
omplete 3 lampstoestellen vanai
f 1.85 per week.

RADIO-BUREAU
F. H. MEIJER
Jansstraat 67

Haarlem. - Telefoon 13620.

De opkomst van het Profes»
tantisme in Nederland.

Over kunst en maatschappij

Te Ulft is het zoontje van den heer B.
in botsing met een wielrijder, doordat hij
achteruit liep, komen te vallen. Hij was
een oogenblik onwel, maar nadat hij korten
tijd te bed had gelegen, gevoelde hij zich
weer geheel in orde. Na nog zijn avondeten

gebruikt te hebben, ging hij naar bed,
waarna hij moest braken. De toestand ver
ergerde, zoodat 's nachts de dokter werd
ontboden, die het ergste vreesde. Zonder
weer tot bewustzijn te zijn gekomen, is
bet 11-jarig knaapje overleden.

Het Elektrotechnische Zeitschrift van 29
Oct. maakt melding van goede resultaten,
te New-York verkregen met den railloozen
omnibus met draadgeleiding. Een dergelijk®
lijn was den lsten November van het vo
rige jaar door de zakenwijken van New-
York geopend ter lengte van 3.5 K.M.,
omdat de vernieuwing van de rails der
oude tramlijn te veel gekost zou hebben
De proef werd ondernomen met 4 omni
bussen met elk 31 zitplaatsen. Op den der
den dag werden 804 passagiers, op den
15den dag reeds 1735 passagiers vervoerd,
tegen 940 op 'denzelfden dag in het voor
afgaande jaar. Dit resultaat moedigt de
onderneming tot uitbreiding aan, vooral
omdat de vernieuwing en verbetering van
het plaveisel minder kostbaar is dan ver
vanging van de rails. De rijtijd over het tra
ject van 3.5 K.M. is 18 minuten. Er zijn hel
lingen van 5 tot 8 pet. Midden in de Co-
'umbiastraat zijn op een smal verhoogd
voetpad masten opgesteld met uitleggers
naar beide kanten. De toevoeging van den
electrischen stroom is bijna gelijk aan die
van de tram en kon voor een deel ook van
deze worden overgenomen. Met 2 stangen
wordt de stroom van de masten naar de wa
gens toegevoerd. Deze laatste worden elec-
trisch verwarmd en verlicht. Zij hebben 2
motoren van de General Electric Co. van
elk 25 P.K.

Be raillooze omnibus, schrijft het tijd.
schrift heeft hier zijn superioriteit tegen
over de tram op rails bewezen. Men wil
op dezen weg voortgaan, zooals de onder
neming mededeelt. Eindelijk begint men in
te zien, welke beteekenis een dergelijk-be
drijf heeft, nu er in New-York practische
proefnemingen hebben plaats gehad. In.
Duitschland kan men het zoover nog maar
niet brengen, daar blijft men zich op de
eerste mislukkingen blind staren.

Twee jongens te Apeldoorn bij 't inbreken
gearresteerd.

Dinsdagavond heeft de gemecnte-politie
ran Apeldoorn op heeterdaad betrapt op
diefstal met braak in een kiosk aan de Loo-
laan een tweetal jongelui, v. W. en K., die
beiden voorzien waren van verschillende in
brekerswerktuigen en zich reeds in het be
zit hadden gesteld van eenige tientallen ree-,
pen chocolade. In de kiosk hadden zij zich
reeds te goed gedaan aan allerlei biscuits.

Zij bekenden bij hun verhoor zich een
naar weken geleden eveneens door braak
toegang te hebben verschaft in een kiosk
aan den Arnhemschen weg.

De beide jeugdige daders, resp. 17 en 16
.aar en kinderen van achtenswaardige
ouders bleken te veel detective romans te
hebben gelezen en onder den invloed daar
van te hebben gehandeld.

OP EEN KERKHOF VERONGELUKT.

Op Allerzielendag heeft op het kerkhof te
tlessina (Italië) een eigenaardig ongeluk
plaats gehad. De president der handetska-
■icr Savoia had zich naar de grafkapel van
zijn familie begeven om haar met bloemen
te sieren.

Plotseling brak de marmerplaat, waarop

hij stond, middendoor, tengevolge waarvan
de heer Savoia in den 6 meter diepen graf
kelder stortte.

Toen men den ongelukkige boven bracht
bleek hij reeds overleden.

NA DE STORMRAMP.

Naar wij vernemen, zullen de taxatiekos
ten, verricht ten aanzien van Borculo, die
geschat werden op circa 12.000, beneden de
10.000 blijven. De taxaties zijn thans vol
ledig verricht. Een door de taxatiecommis
sie opgesteld rapport zal dezer dagen verschij
nen. Het zal de eindcijfers vermelden van de
schade aan roerende goederen en onroerende
goederen, meubilair, bedrijfszaken en hout
gewas. De taxatiecommissie behandelde in
het geheel ongeveer 850 gevallen van schade
vergoeding.

De schadebepaling loopt alleen over de
werkelijk geleden schade, niet over de kos
ten van wederopbouw.

Het in de pers gepubliceerde bericht aan
gaande het feit, dat de Staat aan de gemeente
Borculo een nota heeft ingediend over de
kosten van militaire hulp, aan Borculo ver
leend, moet blijkbaar dus worden opgevat,
dat de Staat de gedane militaire uitgaven te
rugvordert opdat die uitgaven niet onevenre
dig zouden drukken op de Oorlogsbegroo-
ting. Anderzijds schijnt vast te staan, dat uit
de voor het herstel ingekomen gelden de her
bouw van het verwoeste gebied kan worden
betaald voor het grootste deel en dat de Sfaat
het ontbrekende zal bijpassen. Daaraan zou
het zijn toe te schrijven, dat de interpellaties-
Kieerekooper in de Tweede Kamer en De
Muralt in de Eerste Kamer achterwege zijn
gebleven.

Het gemeentebestuur van Borculo zal aan
den burgemeester, jhr. De Muralt, een groote
brpnzen medaille aan bieden, waarvan klei
nere exemplaren in brons, zilver en verguld
zilver aan anderen zullen worden geschonken
en een exemplaar in goud aan den heer mr.
Maas Geesteranus, algemeen voorziter van
het plaatselijk hulpcomité.

"Zooals bekend kwam mr. Maas Gees
teranus, uit Amsterdam, vóór de ramp in
Borculo, om daar studies te maken van het
plaatselijk archief. Hij nam zijn intrek in het
hotel Weggelaar. Toen de ramp plaats greep,
heeft hij voor lijfsbehoud zich verscholen on
der een tafel in de eetzaal. Daarop heeft hij i
een zilveren plaat laten brengen, waarop de
volgende woorden staan gegraveerd

„Op 10 Augustus 1925 des namiddags om
streeks kwart voor 7 uur, toen een alverwoes-
tende.cycloon huizen en kerken van het in
duisternis gehulde Borculo deed instorten,
bood deze eikenhouten tafel, staande in de
eetzaal van hotel Weggelaar, een veilige
schuilplaats aan Mr. Hendrik Gerard Johan
Maas Geesteranus, Gerharda Hermina Hid-
dink, geb. Kreeftenberg en Gerritje Sikkink,
en beschutte hen tegen neervallend puin.
Cuiete sub tecto ventos urbisque ruinam ef-
fugi incolumis accipe mensa donum. M. G."

(Door de rust onder mijn dak ben ik on
gedeerd ontkomen aan de winden en de in
storting van de stad. Ontvang, gij tafel, een
geschenk.)

ïn het cycloonmuseum zal o.m. een plaats
worden ingeruimd voor het haantje van den
toren van de Ned. Herv. Kerk, welk voor
werp over 6; meter afstand werd weggeslin
gerd en terecht kwam in het bed van den ge
meentesecretaris Patffie, die in hotel Wegge
laar woonde.

De raadsleden van Borculo werden door
den burgemeester uitgenoodigd tot Eet lég
gen van den eersten steen voor verschillende
nieuw te bouwen huizen, in welke deze steen
legging zal worden vermeld.

(Hbl.

In den nacht van Dinsdag op Woensdag
hebben twee beruchte Belgische inbrekers
te St. Jansteen (Zeeland) ingebroken bij den
bierbrouwer Vincke.

Terwijl zij bezig waren eenige manden
met drank naar buiten te brengen, beeft één

der bewoners, die bemerkt had, dat er on
raad was, een schot gelost. Eén van' beiden
werd in het been getroffen.

De politie heeft beiden gearresteerd. Zij
zijn ter beschikking van de justitie gesteld.

Vertraging in het treinverkeer.

Woensdagmorgen te drie uur is op het sta-
tionémplacement te Dordrecht een goede
renwagon ontspoord met het gevolg, dat de
rails zoodanig verbogen werden, dat het
treinverkeer geruimen tijd gestremd was.
Zoo konden de treinen van Rotterdam eerst
te zes uur en die in de tegenovergestelde
richting eerst te half negen passeeren. Per
soonlijke ongelukken .kwamen niet voor.

Hadden wij in langen tijd niets van den
Spaanschen schatgraver gehoord, thans heeft
deze weer eens getracht een slachtoffer in
den omtrek van Eindhoven te maken.. De
vorige maand n.l. ontving een welgesteld in
gezetene van Eercel een brief uit Barcelona,
waarin werd medegedeeld, dat de schrijver,
genaamd Don Ricardo Molina Molas, ge
wezen kolonel van het Spaansche leger,
vroeger van zijn nu overleden vrouw had
vernomen, dat geadresseerde een familielid
van hem was. Hij deelde verder mede, dat
hij thans in de gevangenis verbleef, zich
ernstig ziek gevoelde en zich daarom tot
zijn bloedverwant wendde om hem te ver
zoeken de bescherming op zich te willen
nemen van zijne minderjarige dochter, die in
een pensionaat was. Voorts vertelde hij nog,
een vermogend man te zijn met een kapitaal
van ongeveer f 190.000, welk bedrag op een
Nederlandsche bank stond en waarvan de
depositobewijzen in een geheim vak waren
opgeborgen in een koffer, welke bij zijn ar
restatie in beslag was genomen.

Deze koffer zou tegen betaling van een be
drag van f 800 door de autoriteiten worden
vrijgegeven. Deze som was het bedrag van de
protestkosten, welke hij moest betalen. Het
kapitaal moest aan zijn dochter ter hand ge
steld worden, terwijl de belanghebbende voor
zijn bemiddeling een vierde daarvan zou ont
vangen.

Eenige dagen na den eersten brief volgde
een tweede, waarin de kolonel" mededeelde
stervende te zijn. Nog eenige dagen later
kwam er gén derde schrijven, ditmaal oij-
derteekend door zekeren Mayo Solar Lara,
die mededeelde kapelaan te zijn en het over
lijden-van den „kolonel" meldde. De „gees
telijke" drong aan op toezending van f 800,
waarna hij den koffer zou afdalen en het
meisje naar Nederland brengen.

Gelukkig was de geadresseerde, die dit on
verwachte fortuintje wel aanlokte, zoo slim
om eens op informatie uit te gaan bij de auto*
riteiten, waar hij tot zijn spijt moest verne
men, dat het hier een oude oplichterstruc
gold. Ter illustreering van de geslepenheid,
waarmede de oplichter te werk gaat, kan nog
worden medegedeeld, dat bij den laatsten
brief een overlijdensacte en een couranten
bericht, betrekking hebbende op het over
lijden van den „kolonel," werden overgelegd.

Dinsdagavond kwam het 16-jarig zoontje
van den bakker G. te Ameide met den auto
uit Meerkerk Broek. Bij de Oskamp moest
hij. een bocht nemen en is de knaap de
macht over het stuur kwijt geraakt. Drie
jonge boomen werden afgereden en de auto
kwam in de zich landgs den weg bevindende
sloot terecht, waar hij geheel over den kop
sloeg. De jongen wist zich door het jrtuk
slaan van de ruiten van het zijportier te
redden.

De Hoogecrw. Deken van Roosendaal
iiceft bepaald, dat voortaan op de R. K.
begraafplaats te Roozendaal geen andere
grafmonumenten mogen worden geplaatst
dan die waarvan vooraf de tcekening is

goedgekeurd. Dit besluit is genomen naar
aanleiding van het feit, dat er enkele monu
menten zijn geplaatst die niet m overeen
stemming werden geacht met de sfeer van
het kerkhof. Het zijn moderne grafzuilen
van kubistisch-fufuristische constructie.

Terwijl Zondagavond de vrouw van den
arbeider v. d. B. m Vemde alleen thuis
was, kwam cr iemand binnen in gele jas,
met de pet over de ooren, die geld eischte.
Toen de vrouw zeidc het niet te hebben,
dreigde hij het jonge kind te zullen mede-
nemen, waarop vrouw v. d. B. hem 110
ter hand stelde. De marechaussee's hebben
dc zaak in onderzoek.

Door de politie te Sas van Gent is aange
houden en in voorloopige hechtenis gesteld
zeker v.d. M., dansleeraar te Sas van Gent,
die zich moet hebben schuldig gemaakt aan
oplichterij op groote schaal.

Te Sas van Gent verschijnt sedert eenige
maanden een z.g. „Zondagsblad voor Zeeuws
.Vlaanderen" oftewel een advertentieblad
aangevuld met Zondagslectuur en welk blad
gratis over Zeeuwsch-Vlaanderen wordt ver
spreid.

Voor dit blad werd genoemde v.d.M., die
daartoe kantoor hield te Gent, aangesteld als
advertentiecolporteur.

In den loop der vorige week meldde hij
zich bij den exploitant van het blad met een
groot aantal belangrijke advertentiecontrac
ten in totaal loopende over een bedrag van
25.000 frank.

Het vermoeden rees echter dat v.d.M. wel
eenige contracten had afgesloten, doch dat die
aanmerkelijk waren opgevoerd wat betreft
het aantal'regels, b.v. dat een contract van
1000 regels aangevuld was tot tienduizend
regels. Bovendien werd vermoed dat eenige
formulieren zonder meer eigenhandig door
v.d.M. waren ingevuld en van een valsche
Handteekening voorzien.

In afwachting van een definitief onderzoek
en van een afdoening der zaak door de politie,
is v.d.M. bij zijn terugkomst uit Gent en bij
het verlaten van het station door de politie
aangehouden en in voorloopige bewaring ge
houden.

(Msb.)

Sinds te Deventer als bestrijding tegen
de diphtherie de enting wordt toegepast," is
het aantal ziektegevallen daar belangrijk
verminderd. Het aantal gevallen bedroeg,
naar de Msb. verneemt, in de maanden Janu
ari tot en met October j.l. 78 tegen 164 in
dezelfde maanden van het vorige jaar.

Dr. Fischer blijft onverzwakt de' enting
als de eenige goede bestrijding der ziekte

ALKMAAR, 4 Nov. Vee. Op de heden en
gisteren gehouden groote najaarsveemarkt
bedroeg de aanvoer 2950 runderen en 513
kalveren. De prijzen waren als volgt: vaar
zen f 160280, kalfkoeien f 200450, gelde-
koeien f 200350, kalveren f 60150. De
handel was willig.

GELDERMALSEN, 4 Nov. Ter vei-
lingsvereeniging „Geldermalsen en Omstre
ken" besteedde men heden voor: Goud-
reinetten le srt. 10-116 ct., Sterappelen
22 ct., dito 2e srt. 1214 I., Bellefleur
13%18 ct., schijvers 7 ct., Huismannen
811 ct., Goudreinetten extra 2035 ct.,
zoete Bellefleur 10 ct., Sterappelen extra
2529 ct., Koningsrood 14 ct., Court-
pendu 910 ct., zoete Reinetten 10% ct.,
Holgaten 78 ct., Melkappelen 9% ct.,
Avezaatsche Cappellen 27 ct., zoete Reinet
ten extra 15 ct., nispels 1213% ct., Veen
tjes 11% ct., Diefdijkers 18% ct., Roodjes

78 ct., Present van Engelantd 19%22 ct.,
Zoet 10 ct., blanke Huismannen 13% ct.,
zoete Princesse nobels extra 18% ct., Jas-
appelen 11% ct., Bellefleur extra 21 ct.,
Jasappelen extra 12 ct., Gerrit Roelofs Ap
pelen 1010% ct., zoete Princesse Nobels

815 ct., Jan Willems 12 ct., Goudappelen
II14 ct., Citroen Bellefleur 11 ct., dito
2e srt. 7 ct., Engelsche Bellefleur 19%20
ct., dito 2e srt. 10%—12% ct., Bergamotten
45 ct., dito 2è srt. 24 ct., Kleiperen 46 ct.,
herfst Princesse Nobels 10% ct., Konings
rood extra 18 ct., alles per kilogram.

MAASTRICHT, 4 Nov. Botermijn. Aan
voer 113.900 kg. Hoogste prijs f 2.50, mid-
delprijs f 2.42, laagste f 2.34.

MEDEMBLIK, 3 Nov. R, K. Marktver.
„St. Jozef', Kool. Bloemkool 3—9.50
per 100 stuks. Uien: Groote Gele 2-2.25
per halve H.L. Bieten ƒ1.202.20 per H.L.

GOUDA, 5 November 1925. Kaas, Aan
gevoerd 182 partijen. Handel flauw. Eerste
kwaliteit 6164, twéede kwaliteit 57
60, zwaardere Rijksmerk 70, met Rijks-
merk eerste soort 6366, id. 2e srt. 58
62.

IJMUIDEN, 4 Nov. Heden waren aan de
markt de vangsten van 18 stoomtreilers. De
prijzen waren als volgt Tarbot f 1.701.35,
tongen f 3.102.40 per kg. griet f 6830,
gr. schiol f 6250, md. schol f 6056, zet
schol f 62—56, kl. schol f 39—19, f 14—7,
scharren f 2117 per 50 kg. roggen f 44-
16 per hoop vleet f 42.30 per stuk mak
reel f 3735, pieterman en poon f 12.508,
gr. schelvisch f 6654, md. schelvisch f 55
46, k.m.d. schelvisch f 2417.50, kl. schel
visch f 1712, f 145.50 per 50 kg.kabel
jauw f 8467 per 125 kg.gr. gullen f 27
21, kl. gullen f 135, wijting f 9,504.80
per 50 kg.

IJMUIDEN, 4 Nov. Van de treilvisscherij
kwamen heden hier aan den afslag de stoqm-
treilers IJ.M. 62 (Concordia) met f 2519
IJ.M. 125 (Derika XII) met f 2625 IJ.M.
149 (Victor) met f 3482 IJ.M. 197 (Zaan-
stroom IV) met f 3604 IJ.M. 179 (Holland
III) met f 3906 IJ.M. 45 (Perseus) met f2055
IJ.M. 26 (Witte Zee) met f 17226 IJ.M. 107
(Jeane) met f 2317 IJ.M. 12 (Jphanna)

beschouwen. Ën wat de geneigdheid der met f 2522 IJ.M. 154 (Protinus) met f 1721

gezetenen tot het doen enten hunner kin
deren betreft, kan worden gewezen op het
feit, dat b.v. de vorige week niet minder dan
ruim 10O kinderen van den leeftijd van één
tot en met vijf jaar zijn behandeld.

Op de scholen gaat het enten geregeld
voort, ook met kinderen wier ouders voor
heen daartoe de toestemming weigerden.

Wanneer echter niet allen voor hun kin
deren tot enting besluiten, zullen niet alleen
die kinderen zelf het diphtheriegevaar erger
dan andere kinderen te duchte hebben, maar
bovendien voor hun omgéving en kameraad
jes gevaar opleveren.

Uit Roermond wordt geseind dat het wa-
ter van de Maas sterk wassende is.

IJ.M. 22 (Ita) met f 2306 IJ.M. 126 (Pieter
Cornells) met f 3306 IJ.M. 23 (Alcmaria)
met f 2824 IJ.M. 70 (Zeehond) met f 3093
IJ.M. 32 (Zeemeeuw) met f 2912 IJ.M. 191
(Albatros) met f 5024 IJ.M. 161 (Elie Che-
neviere) met f 3083 IJ.M. 103 (Dolfijn) met
f 2418 en H.H. 65 (Henrich Jenevelt) met
f 8580 aan besomming.

IJMUIDEN, 4 Nov. Heden kwamen van
de haringvisscherij hier binnen de zeilloggers:
IJ.M, 286 (Vesta) met 21 lastIJ.M. 287 (Pal-
las) met 17 last K.W. 21 (Twee Gebroeders)
met 20 last K.W. 40 (Anna Sophia) met 16
last NiW. 3 (Hugo) met 8 last pekelharing.
De stoomdrifter Y.H. 69 arriveerde met 450
manden versche- en 79 kantjes steurharing.
Geveild werden de ladingen van de stoom-

BIJZONDERHEDEN.

Brussel 8.35 uur Opera „Les dragonds
de. Villars."

Daventry 8.20 uur Damesuurtje met
zang daarna Savoy Orpheans vervol
gens „Tannhauser," 3e acte ten slotte
Savoy Hotel Dans muziek.

H. D. O, 6 uur Diner Concert
8.10 uur Christ. Radio Omroep.

Vaz Diaz 2000 M. dagelijks Nieuws-
en Beursberichten met tusschenpoozen
van 8.154.30 Tijdseinen 10.15 en 4.30
Avondberichten over de H. D. O. te
8 en 10 uur Zondags behoudens event,
voe'tbalnieuws te 44.30 uur nog Pers
berichten te 8 uur.

Engelsche stations 365495 M. dage
lijks concerten, lezingen, enz. van 7.20—
ca. 11 uur. Zondags ook van 3.50 uur.

Daventry 1600 M. dagelijks, Tijdsein
10.50 en 720 uur Big-Ben en 1.20 en 4,20
uur van Greenwich van 7 tot ca. 11.30
uur concert, zang, lezing, enz. Zondags van
af 3.50 en 8.50 uur.

H. D. O. 1050 M. dagelijks Poliliebe-
berichten 12 en 7.30 uur Zondags niet
Persberichten zie bij Vaz Dias. Diner-
concert (ongeregeld) 6 uur. Kinderuurtje
's Maandags 5 uur. Avondconcerten dage
lijks 8.10 uur, zie verder event, bijzonder
heden hieronder.

Radio Paris 1750 M. Dagelijks concert,
zang of lezing 12 50 en 9 uur.

Brussel 265 M. dagelijks concert 8.35
uur (Zondags 8.50 uur).

Eilfeltoren 2650 M. dagelijks (onder
voorbehoud) 5.50 uur en Zondag, Woens*
dag, Vrijdag en laatste Zaterdag der
maand op 2200 M. concert te 7.50 uur.

Duitscbe stations 395—443 M. dage
lijks concert, zang en lezing vanaf 3.50
uur Zondags ook in de ochtenduren
kerkdienst, enz.

De Bilt 1100 M. Weerberichten 10.45
12.55, 8.35 uur.

NOTITIE.

Roomsche Omroep,

9 Nov, B. Th. de Wolf over de nieuw®
Bioscoopwet.

16 Nov. Architect Coldewey, onderwerp
nader op te geven.

24 Nov. Begin R K. Radio omroep eti
vervolgens iederen Dinsdagavond.

Om de drie Zondage# morgenwijding en
kerkuitzending, waarbij 15 Nov. Nij-
meegsch Koor der Broerskerk onder lei
ding van pater v. d. Geest (5-stemmige
mis van Heijdt, uit de H. Dominieuskcrk
tê Amsterdam).

Zie verder boven.

BIJZONDERHEDEN.

Daventry 8,35 uur „Moorstrones",
potpourri van muziek en manenschijn
9.20 uur Sandler Orkest daarna Jazz
band.

H. D. O. 6.45 uur voor de Huisvrouw
8.15 uur „Caecilia Concert" uit
Amsterdam.

Radio Paris 9 uur Petit Parisien
Concert.

Zie verder bovenstaande opgave.

drifters L.T. 1287 (Dixon) met f 1444
L.T. 334 (Fisher Boy) met f 1945 L.T-
1143 (Lord Wenlock) met f 1082 F.R. 563
(Ocean Gift) met g 864 P.D. 399 (Cimber-
ley) met f 3171 en van den zeillogger IJ.M.
11 (P. J. van Leeuwen) met f 7485 aan be
somming.

Wie den laatsten Katholiekendag, die in
iugustus in de residentiestad gehouden
werd, heeft bijgewoond, hoorde daar door
erschillende sprekers behandelen den gun-
.tigen, ja allesbeheerschenden invloed, dien
net Katholicisme op den oorsprong en de
->nCwikkeling van het beschavingsleven in
Nederland uitoefende. Het Katholicisme is
nderdaad 'n levensbeschouwing die volgens
Je vergelijking van den Zaligmaker zelf
werkt als een zuurdeesem: de heele massa
an het menscheliik leven doordringend,
'.otdat het geheel ervan doortrokken is. Er
is geen terrein van menschelijke werkzaam
heid, dat zich aan de doorwerkende kracht
van het Katholicisme kan onttrekken.

Het was 'n genot, om op den Katholieken-
lag te hooren uiteenzetten, hoe het Kat-
rlicisme de hoofdfactor is in de bescha
ving van Europa, en dat wel in zoo'n ma-
.istrale rede als Pater Molkenboer over dit
onderwerp wist te houden. Maar daarna
wamen verschillende sprekers aan't woord
die deze algemcene stelling in bijzonderhe
den aantoonden voor ons vaderland. We
hoorden er spreken over de kloosters, oen-
'ra van godsdienstig leven en beschaving
tegelijk, over onze steden, die in hun bouw
orde getuigenis afleggen van ons katholiek
verleden, en tevens aantoonen, welke
kracht er voor de bouwkunst en aanver
wante vakken van het Katholicisme is uit
gegaan, we hoorden betoogen, hoe de kat
holieke idee doorwerkte op het gebied van
de maatschappij-ordening, van onderwijs en
geleerdheid, hoe de plastische kunst en de
muziek van Katholicisme doordrongen wa
ren, hoe hun godsdienst de houding der kat
holieken beheerschte in de politiek, en
hen aanzette, om hun geloof ook buiten
eigen landsgrenzen te verbreiden, hoe de
volksvroomheid den stempel van het Kat
holicisme draagt, en de katholieke geest
zich uit in tallooze instellingen van liefda
digheid.

Na al hetgeen daar op den katholieken
dag gezegd is, moet de vraag wel opkomen:
wanneer het Katholicisme dan zóó diep in
het volksleven was doorgedrongen, hoe
was het dan mogetijk, dat in de zestiende
eeuw een groot gedeelte van ons volk aan
de Moederkerk is ontrouw geworden,- cn
dat het katholieke volksdeel zich eeuwen-
'ang door de anderen heeft laten onder
drukken in die mate, dat onze natie een
protestantschen karaktertrek gekregen
heelt .waarop zich nog beroepen diegenen,
die maar steèds bewegen, dat Nederland,
ons goede vaderland, een protestanfsche
natie is?

De vraag is inderdaad dringend, en bet
antwoord erop is moeilijk. Het werd fei
telijk al gegeven in de profetische rede,
waarmee de heer Laudy, dc hoofdredac
teur van De Tijd, den katholiekendag be
sloot. Wie die redevoering heeft bijge
woond, zal niet licht vergeten 't oogenblik

waarop de spreker de oorzaken van het
doorwerken van het Protestantisme samen
vatte in zijn subliem: „mea culpa". Want
zoo is het: door de fouten, die er waren in
de dragers van het Katholicisme hier te
lande in de zestiende eeuw is de refor
matie mogelijk geworden. Ook toen bad
de Kerk in de oratie op het feest van Sint
Willibrord: „dat in verdienste en in aan
tal het Gode gewijde volk moge toenemen."
Maar omdat er door maar al te velen
vergeten werd, dat de verdiensfe hier
voorop staat, en door maar al te velen,
zelfs onder hen, die ambtshalve verplicht
waren, om beter te doen, de zorg voor een
christelijk leven verzuimd werd, daarom
zijn zij in plaats van het zout der aarde een
steen des aanstoots geworden. En daarom
heeft God toegelaten, dat om de zonden
van de Zijnen het aantal van het geloovige
volk verminderde. En we mogen God dank
baar zijn, ik zeg het op gevaar af, dat men
dit stukje een preek gaat vinden, dat Hij
in Zijn barmhartigheid het Nederlandsche
volk niet, zooals de Scandinavische volke
ren, in zijn geheel heeft laten losmaken van
Zijn Kerk, maar de ramp van den afval
slechts heeft doen dienen, om de Neder
landsche Kerk nieuwen ijver in te storten,
cn nieuwe vruchten van geestelijk leven te
doen voortbrengen. Zooals de notenboom
vruchtbaarder is naarmate hij meer vernield
wordt.

Want dit moeten we in de Kerkgeschie
denis goed in hét oog houden, dat de be
lofte van heiligheid wel aan de hecle Kerk
gedaan is, dat de heele Kerk nooit kan op
houden met vruchten van heiligheid voort
te brengen, maar.dat deze belofte volstrekt
geen betrekking heeft op de afzonderlijke
leden van de Kerk, zelfs niet op de af
zonderlijke kerken, en dat ook in den wijn
gaard van het Evangelie er een vijgenboom
geplant stond, die omdat hij geen vruchten
voortbracht, ten slotte zou omgehakt wor
den.

De geschiedenis van de opkomst van het
Protestantisme in Nederland is op lange na
niet de mooiste bladzijde uit onze vader-
landsche Kerkgeschiedenis, integendeel, zij
zal moeten uitklfhken in het mea culpa van
Laudy. Des te duidelijker blijkt dan echter,
hoe diep het werk van Sint Willibrord wor
tel geschoten had in den Nederlandschen
stam, dat werk, dat door misbruik in de
Kerk noch door storm van vervolging kon
uitgeroeid worden, maar als de palm zijn
levenskracht onder den druk voelde wassen

W. NOLET.

Naar men weet, zal Prof. W. Nolet van
het Groot Seminarie te Warmond door de
zorgen van „Geloof en Wetenschap", voor
onze R.-K. Volksuniversiteit over de op
komst van het Protestantisme in Nederland
een cursus van 3 lessen houden en daarbij
op 12 November a.s. spreken over „Hoe
de Hervorming mogelijk was," op 19 No
vember behandelen: „Hoe men poogde de
Hervorming te keeren" en op 26 Novem
ber: ,,Hee de hervorming overwon."

De voordrachten worden gehouden in ge

bouw „St. Bavo", Smedesfraat
's-avonds te 8 uur.

Dat vorige t cursussen van dezen scherp-
zinnigen en met deze materie zoo diep ver
trouwden docent zoo schitterend slaagden,
zal velen een aansporing zijn om deze
prachtige lessen bij fe wonen.

Kaarten zijn verkrijgbaar aan de R.-K.
Leeszaal en Bibliotheek, Jansstraat 47.

Geen tak van het Cultureele leven mag
zich in algemeener belangstelling verheugen
dan de kunst. De velerlei bemoeiingen van
ondeskundigen op dit gebied zijn echter
minder verblijdend. Wie meent niet, in
derdaad over kunst mee te mogen spreken,
ja zelfs een oordeel over streven en pogen
van kunstenaars te mogen vellen? Hoe
weinigen beseffen toch, dat kunst en schep
pingsvermogen vakkennis veronderstellen
cn vooral op de techniek van bewust den
ken en voelen berusten! In geen andere
sfeer van Cultureel leven, heerscht meer
vaagheid en verwarring der gedachten. Het
ideale beeld zweeft in veler bewustzijn
onmeveld van dikke mistlagen, een ieders
verlangen reikt uit naar een schoonheids
model, waarvan de omlijning door velen
nooit bereikt wordt.

Wel kan er dus gesproken worden van
een algemeenen schoonheidszin, maar het
schoonheidsbewustzijn is het doel van en
kele voorbestemde wezens.

Bij de groote massa is dit schoonheids
gevoel niet veel edeler dan» eer. zinnelijk
welbehagen. Tot een bewust ideëel verlan
gen brengt de massa het maar heel zelden.
Er is vaak over de massa een geestelijke
traagheid die den fijnvoelenden en bewus-
ten kunstenaar prikkelt en aanspoort tot
heftig verzet. Dit verzet wordt heftiger
naarmate de geestelijke luiheid logger of
staalharder blijkt. Het eene uiterste roept
het andere in het levert.

Zoo stelden, in de laatste jaren, de jon
geren tegenover de verstarring der massa
het wilde gebaar hunner nieuwe verbeel
dingen, Het werkte als een vogelverschrik
ker en werd in den angst der opschrikking
door velen gebrandmerkt als onbezonnen
er, ijdel. Nochtans stond vaak boven den
wild zwaaienden arm een groote gedachte
en een bewuste wil naar bezielde her
schepping onzer levensvisie. De kern der
nieuwe beweging kan worden samengevat
in dit axioma: Alle vorm moet zijn de uit
drukking der idee. De tospassing der the
orie bracht echter eene fundamenteele af
wijking van dit principe. Men zocht alleen
den vorm in de idee. De lijn werd eene
grafische voorstelling van den werkenden
wil van den kunstenaar, hoekig, kantig,
'onverbiddelijk stram, schematisch, scherp
als een valbijl. Van lieverlede verdween het
andeel der gedachte, de fantaisie vervoer
de de vormgraphiek tot een wilde speling
van lijnen, waaraan slechts decoratieve
waarde was toe te kennen.

Aan deze afwijkingen heeft de laakbare
onverschilligheid der traaggeestigen even
veel schuld als het wakkere ongeduld der
jongeren.

Tegen overdrijving kan alleen tijdige en
verstandelijke belangstelling der gemeen-

23,^ schap heil brengen. Wil men dat de jonge
ren voortschrijden langs lijnen van gelei
delijkheid, dan dienen belangstellenden
en dat is de gansche maatschappij hun de
hand te reiken, en het moet wel gezegd:
een schrede verder te gaan op den weg van
zelfherziening en ontwikkeling. Het uit
gangspunt der jongeren is iuist en kan
onmogelijk door een weldenkend mensch
verworpen worden. Elke voorstelling, elk
beeld moet representatief zijn van een
idee. Deze idee, om herkend te worden,
moet eerst bewust leven in dengene die het
beeld of de voorstelling aanschouwt. In
de mate waarin hij de idee beheerscht, kan
hij een doordacht oordeel vellen over de
uitbeelding zelve. Laten wij nu eens de
hand in eigen boezem steken: wie van ons
zou durven beweren, dat hij bewust de
uitdrukking eener gedachte in een öf an
der beeld omvatten kan. Wie van ons be
zit genoeg^ inzicht gepaard aan kennis der
geschiedenis om de. idee, die zoo vaak in
de beelden onzer heiligen verzinnebeeld is,
ik zeg niet te doorgronden, doch fe be
seffen? Wie van onsweet de beteekenis
van het Mariabeeld, steunende op Jen
maansikkel, onder haar voet den kop van
den draak verpletterend? Weet iemand dat
dit beeld een sterrebéeld is, duidend op den
stand van sterren en planeten omtrent den
eersten Kerstnacht? Ziet iemand in het
beeld van den H. Jozef het portret van
God den Vader, de afspiegeling Zijner Wijs
heid, of nog de weerspiegeling van Mozes'
beeld die evenals Jozef Israels volk terug
bracht naar het beloofde land? Zien wij
ooit St. Jozef als den Mozes van 't nieuwe
verbond die in Christus de heele kerk be
hoedde en bracht naar het land van be
lofte? Zien wij in St. Joannes en in St.
Joannes den Dooper de avond- en de mor
genster, die, of den. Christus verkondigde,
of na zijn verscheiden, als een flonkerend
hemellicht den glans zijner heerlijkheid bleef
openbaren? Kunnen wij niet hetzelfde con-
stateeren bij vele andere heiligen, b.v. in
St. Bavo. wiens, voorstelling eene der
schoonste en rijkste voorbeelden is onzer
diepzinnige symboliek?

Wil men eischen stellen aan den kun
stenaar, dan dieflt men toch eerst zelf be
wust te zijn van het allernoodigste, van de
waardevolle beteekenis der ideeën, die men
moet veraanschouwelijken.

Daartoe is studie noodig, vakkennis en
rustige verdieping, daarna sympathie,
hulpvaardigheid en wederkeerig dienstbe
toon, om het ontstaan der ideëele voorstel
ling te bevorderen, en hare weerspiegeling
te verspreiden.

Eerst dan wanneer een voorstêlling be
antwoordt aan den l'undamenteelen eisch
van verstandelijke aanschouwing, kan aan
dacht worden geschonken aan het gevoels
element waardoor de zuivere ideëele aan
schouwing veredeld wordt tot geestelijke
ontroering. Zónder ontroering blijft een idee
theorie, maar zonder idee blijft ontroering
slechts zinnelijk vermaak. Harmonieuze sa
mensmelting van beide brengt het goede,
het voortreffelijke tot stand en daarom zijn
beide onontbeerlijk.

De ontroering, onderhevig aan wetten van
gemoeds- en gevoelsleven, wordt echter ge-
conditionneerd door het ras, de opvoeding,
de traditie, de gemeenschap. Het is 'niet
onverschillig in welken vorm een idee
wordt voorgehouden, in welke kleur zij

wordt getint, omdat door de macht der
affiniteit deze hulpmiddelen baanbrekers
zijn, sleutels worden, die toegang tot hart
en geest verschaffen. Er zijn menschen die
ondanks al hunne geleerdheid en kennis
nooit iemand zullen overtuigen omdat hun
geest niet gestemd is op het gemoedsleven
van den toehoorder. Er zijn manieren van
denken die eigen zijn aan een ras, aan een
volk, aan een landstreek, manieren waar
mede men vertrouwd moet zijn om den gc-
dachtengang en de draagwijdte van een
woord of daad te kennen. Hetzelfde geldt
voer de plastische voorstelling der idee. Een
kttijnsche waarheid in latijnschen vorm zal
een germaansch gemoed, weinig ontroeren.
Elk ras heeft zijn eigen psychische wegen,
waarlangs de waarheid of het licht der in
tuïtie de ziel verlicht,,en het innerlijk leven
ontgloeit, Hoe vaalt gebeurt het niet en wie
mocht het niet ondervinden, dat een ge-
eik,te uitdrukking, 'n kernachtig spreekwoord,
waarin de ziel van een volk soms zoo sap
pig en zoo geestig leven kan, door zijn ty
pische wending overtuigend treft, daar waar
lange theoretische beschouwingen slechts
verwarring en verveling stichten. Hoe leer
rijk zijn daaromtrent niet onze Nederland
sche spreekwoorden -pf de angelsaksische
humor, waarvan Chesterton een zoo brillante
vertegenwoordiger is?

Zal b.v. Chesterton met eerJ fonkelende
paradox niet veel eerder het gemoed van
een landgenoot treffen en in een flikkering
van geest oneindige vergezichten openen,
waarvoor academische betoogen steeds als
donkere wolkgordijnen blijven hangen?

Hetgeen waar is voor den vorm der idee
is niet minder treffend voor de plastische
voorstellingen en de architectoniek. Al de
ze manifestaties van orde en schoonheid
berustend in eerste instantie op algemeen
geldende ideëele beginselen, worden in hun
gevoelselementen noodzakelijkerwijze be
heerscht en bepaald door de, vormgevende
invloeden van ras, beschaving, klimaat, si
tuatie en wal dies meer zij. De monumentali
teit dezer manifestaties, indien zij spreken
wil tot de menschen en de landen waar zij
verrijzen, mag in geen enkele wijze afbreuk
doen aan de typische vormmiddelen, die de
geschiedenis, den landaard en de raseigen
schappen van een bepaald volk vooropstel
len. Een kunstuiting moet niet alleen een
verklanking zijn van hoogste ideëele leven,
zij moet met de wereld die haar omringt
harmonieeren, zij moet thuis hooren in bet
milieu waar zij ontstaat, zij moet zijn een
kind van eigen bodem, en geen vreemde in
eigen land.

De eerbied voor de natuur die hen om
ringde, het dankbare en broederlijke ge
bruik der huinmiddelen, die de onmiddellij
ke omgeving bood, in hunne volle verschei
denheid, is het geheim geweest van het zeld
zame beeldingsvermogen ,der middeleeuwen.
De middeleeuwen hadden de modellen voor
het grijpen, omdat zij ze niet zochten bui
ten hun bereik. Hunne ornamentiek geeft
ons een rijk beeld van het leven en de
maatschappij hunner dagen.

Heeft nu deze bonte verscheidenheid van
natuurlijke en maatschappelijke invloeden
dit dankbaar en gretig gebruik der eigen
muzikaliteit van devotie 'of natuurleven
afbreuk gedaan aan de Katholiciteit der
middeleeuwen? Geenszins, want de middel
eeuwen sublimiseerden als bet ware de
vergankelijkheid der natuur, zij zagen haar

in hare verhouding tot God, daarna pas in
hare verhouding tot den mensch, zij hieven
de wereld op in het licht van den H. Geest
en zagen in hare trilling den schemer der
verloren ontsterfelijkheid. Daarin ligt het
geheim der middeleeuwsche intensiteit, in
het minste bloempje des velds sidderde de
adem Gods en alles in de natuur was hun
een zinnebeeld van hooger of intenser in
nerlijk leven. Wie daarvan meer weten wil,
leze Ruusbroeck of van Maerlant.

Indien men een verwijt maken mag aan
de jongeren, dan is het, dat zij de onont
beerlijkheid van gevoelswarmte, aan gees-
.telijke brandpunten ontstoken, uit het oog
verloren. Hun werk is vaak verstand in ra
tionalistische lendenzen. De milde zoetheid
die het hart ontroert en de ziel ontspant in.
kinderlijke, vertrouwvolle overgave is soms
bij hen ver te zoeken. Het is meer de ge
pantserde wil, wiens spanning flitst in de
bliksemende lijnen hunner teekeningen en
beeldingen. Laat ons echter niet vergeten,
dat, hunne dwaling, hoe groot zij ook moge
geweest zijn, toch deze verdienste had, de
geestelijk ingedommelden met een donde
renden vuistslag te wekken, en ons allen de
waarheid voor den geest te brengen, dat on
verschilligheid en afzijdigheid tegenover
welke maatschappelijke groep ook, de kern
in zich draagt van twist, vertroebeling ttl
verdeeling.

Eens zal de maatschappij zich bewust
worden van de belangrijke plaats, die de
kunstenaar in de katholieke gemeenschap
innemen moet, van de plaats die hij daarin
reeds bekleedt, omdat hij ideeën hanteert
en dit de machtigste wapens zijn. welke een
mensch hanteeren kan. Ook in dit verband
kunnen wij de hier onlangs aangehaald»
woerden van Prof. de Langen Wendels ei-
tceren: „Het zijn de ideeën die de werefa
regeeren." Neen, de macht der theorie, der
idealistische theorieën is niet te onderschat
ten, Wie zal ooit kunnen nagaan, welk een
machtige invloed is uitgegaan van het
werk van schilders, beeldhouwers, architec
ten? Men denke slechts aan de werken va#
Berlage, Roland Holst, Toorop, van Gogh
en anderen. Hebben zij niet het gemoedsle
ven der massa als weeke klei gekneed en
vorm''gegeven? Kan dé. teekening soms r.iet
het symbool eener levensbeschouwing zijn?

En om nu maar te wijzen op een gun
stige uitwerking van kunstsmaak: hoevelen
zijn er niet, ook andersdenkenden, die
vroeger het kruisbeeld o! het beeld va#
Christus, om aesthetische redenen, uit hun
huis verwijderd hielden en er nu trots op
zijn, een Christusportret van de hand van
Toorop of een Beuroner-kruisbeeld in hun
salon te hebben? Er zijn ook voorbeelden
van noodlottigen invloed, maar juist dit al-'
les wijst op de belangrijkheid' ervan, de kunst
en den kunstenaar de plaa'.s te geven die
hem toekomt in de maatschappij, om zijne
maatschappelijke macht en verantwoorde
lijkheid vast te leggen, om hem in te scha
kelen in het groote verband onzer katho
lieke organisatie en hem niet over te laten
aan zichzelf als een wilde kracht of een
paria, die uit medelijden krijgt een kruimel
tje van den gemeenschappelijken disc'm
niet meetelt in de geestelijke gemeenschap
van net katholieke volk.

Er heersche vrede in het rijk van Chtis-
tus, en ook in dit'rijk is erMhopen we, nog
een plaats'e open voor onze kunstenaars,
JOS. VANDERVELDEN.