m -■
al
A'
K
fcsS
-T 3
mwm
h
Iff
'I
y
/x -
f-S'Mï v 4 >-v-V I
m
M
v'
T
IJÉÉÉÉ
-HERTOG - llvL
KO.MNGIN
■F rG J>KK::.!Sv
ILLENHIi
uUM mWymmëk
«W?#
ess*
V/2
op de Militaire Academie te Breda en op de
Cadettenschool te Alkmaar verschijnen, van
welke laatste gelegenheid tevens gebruik
werd gemaakt om dit schoone gedeelte van
Noord-Holland met een bezoek te vereeren.
Ih 1895 breidde de Koningin haar kennis
van het buitenland tot Engeland toe uitmet
haar moeder bezocht zij incognito, als
gravinnen van BurenLonden. Het bezoek
had een educational doeleinde, maar strekte
tevens om Koningin Victoria te Windsor
een bezoek te brengen, bij welke gelegenheid
het incognito werd opgeheven, gelijk ook
bij het vertrek, toen de Londensche bevolking
uitliep om het Nederlandsche koninginnetje
van nabij tè zien. Datzelfde jaar werden
Noord-Brabant en Limburg bezocht, en
kwam de Koningin voor het eerst in Maas
tricht en in den St. Pietersberg, die altijd
zoozeer hare belangstelling heeft gehad.
Ook kwamen nu Overijsel en Drente aan de
beurtZwolle, Kampen, Enschedé met
zijn groote industrieele ondernemingen, Mep-
pel en Assen werden bezocht, en in de Baller-
kuil werd met belangstelling de imitatie der
vroegere Germaansche rechtspraak bijge
woond. In 1896 kwam de Koningin voor het
eerst met een lustrumfeest der studenten
het ridderhofspel te Utrecht, aan Maximiliaan
van Oostenrijk herinnerend in aanraking
in 1897 bezocht zij o.a. Gouda, Zutphén,
Dordrecht en Arnhem evenals in 1895 ter
wereldtentoonstelling te Amsterdam in oud-
Holland, liet zij ook in oucj-Dordrecht het
vendel voor zich paradeeren. Dit zijn slechts
enkele grepen uit het rijkbeladen program
ma, dat Koningin Emma in al deze acht jaren
voor haar koninklijke dochter opstelde. Zij
slaagde erin, zonder haar studiën noemens
waard te onderbreken haar in aanraking
te brengen met alle deelen van het land,
waarover zij zou hebben te regeeren zij
slaagde erin overal liefde en toegenegenheid
voor het blonde, kleine hartelijke konin
ginnetje te ontketenen, en zij legde ver
standige vrouw, die het sentiment begreep
en gevoelde den grondslag voor latere,
ook in moeilijke omstandigheden onver
breekbare toegenegenheid. Ja waarlijk, de
woorden, die meer dan eens bij officieele
plechtigheden in die jaren, hetzij door een
Minister, hetzij door een Commissaris der
Koningin, hetzij door een burgemeester tot
Koningin Emma zijn gesproken, zij getuig
den niet ten onrechte van oprechte harte
lijkheid, van dankbaarheid van het Neder-'
landsche volk voor een Regentes, prinses
toch van vreemden bodem, die aldus be
greep wat het land op dat oogenblik be
hoefde, en die aldus consciëntieus en toch
volkomen moederlijk haar taak opvatte.
Juist door zich zelf op het tweede plan te
dringen, heeft Koningin Emma in die jaren
voor goed en voor altijd een sympathie ver
worven, die door haar, niet een geborene
Oranje, moest worden verkregen
Op 31 Augustus 1898 bereikte Koningin
Wilhelmina den achttienjarigen leeftijd
op dat oogenblik nam haar koninklijke waar
digheid een aanvang. De Staatscourant van
den dag tevoren bevatte het afscheid van de
Koningin-Regentes, waarin zij de" gedenk
waardige woorden uitte „Het Nederland
sche volk zij groot in alles, waarin een klein
volk groot kan zijn.*'. Den volgenden dag
verscheen het eerste woord van Koningin
Wilhelmina aan haar volk, waarin zij vooral
blijk gaf aan haar „innig geliefde moeder"
onuitsprekelijk veel verschuldigd te zijn.
Wie herinnert zich niet de inhuldigings
feesten te Amsterdam, die enkele dagen
na dezen 31sten Augustus begonnen en
culmineerden in de plechtige inhuldiging
op 6 September in de Nieuwe Kerk te Am
sterdam. Niet alleen waren zij schitterend,
wat opzet en versiering betreft, maar vooral
werd daarbij een opgewektheid, een har
telijkheid getoond, die in onzen tijd, dat
vorsten een geheel andere plaats innemen
dan vroeger, niet algemeen is Wie herin
nert zich niet, dat zelfs de meest hiidnjch-
tigen, wanneer zij 's avonds Iaat over het
Damplein gingen, gezang en gejoel staakten,
omdat immers verzocht was de Koningin
in haar slaap niet te storen 1 De feesten te
Amsterdam werden gevolgd door een even
hartelijke ontvangst te 's-Gravenhage door
een vlootrevue aan het Hollandsch Diep en
door de legerrevue op de heide te Renkum,
waar de Koningin evenals een jaar tevoren,
te paard naast den commandant der parade
reed en aldus het aanwezige leger voor zich
deed defileeren. Paardrijden en schaatsen
rijden zijn de meest geliefkoosde takken
van Koningin Wilhelmina's sportbeoefening.
Op kunstgebied is de schilderkunst voor
haar het aantrekkelijkstniet alleen bezoekt
zij bij voorkeur schilderijententoonstellingen,
maar zij zelve is eene bij uitstek verdienste
lijke dilettante, die reeds als kind, bij haar
bezoek te Amsterdam, werd opgemerkt
aan het bekende raam, bezig het een of ander
volkstooneeltje of den huzaar op wacht uit
te tèekenen. Maar ook in dansen en in mu
ziek ontving het koninginnetje onderricht
hare opvoeding, die niet alleen op wetenschap
gericht was, is in de jongere jaren door Ko
ningin Emma zelve geregeld en geleid, en
is wel uitstekend verzorgd. De Koningin
en middels haar het volk, hebben er in latere
jaren van geprofiteerd
Zoo was dan Koningin Wilhelmina re-
geerend vorstin.
Aanvankelijk bleven de Koninginnen sa
men het paleis in het Noordeinde bewonen.
Voor het eerst buiten de grenzen van ons
land werd de Koningin bekend, toen zij
in 1899 de eerste Vredesconferentie had te
ontvangenzoowel te 's-Gravenhage als
aan het officieel gegeven feestmaal in de
schitterende Burgerzaal van het koninklijk
paleis te Amsterdam. Bertha von Suttner,
de bekende pacifiste, wijdde m haar dagboek
van die dagen woorden vol waardeering aan
het kleine koninginnetje, dat zoo onver
moeid hare plichten waarnam. Of intusschen
de koningin, die gelijk de Oranje's zeker
krijgsmansbloed in de aderen moet hebben,
wel volbloed pacifiste is, wordt een enkelen
keer betwijfeld. Alfred H. Fried, in 1913
ter gelegenheid van de opening van het Vre
despaleis tot doctor honorisv causa van de
Leidsche Universiteit verheven, sprak van
den „ijzigen glimlach", waarmede zij die
plechtigheid bijwoonde.
Dat heeft haar intusschen niet belet om
tegenwoordig te zijn en den nobelen schen
ker, den heer Carnegie, die met zijne echt-
genoote aanwezig was, te complimenteeren,
en ettelijke jaren later, op 15 Februari 1922
eveneens tegenwoordig te zijn, toen het
nieuwe Hof van den Volkenbond, onder
leiding van den Nederlandschen rechter
Mr. B. J. C. Loder, geïnstalleerd werd.
Gelijk de Koningin zich trouwens nooit aan
wat zij haar plicht voelde, heeft onttrokken.
Gelijk zij, constitutioneel vorstin als Zij zich
bij uitstek getoond heeft, niet aarzelde om
in 1913, toen de politieke omstandigheden
in die richting leidden, den president van
de sociaal-democratische Kamerfractie, die
haar nimmer vriendelijk had bejegend, op
het Loo te noodigen, teneinde met hem over
de formatie van het kabinet van gedachten
te wisselen. Iets, wat wij thans heel natuur
lijk en gewoon vinden, maar waarbij wij ver
geten, dat wij toen, een achtste eeuw geleden,
in wel geheel andere tijden leefden dan thans.
Van het oogenblik af, dat de Koningin den
troon besteeg, heeft zich de vraag bij ons volk
opgedrongen, wanneer en waar zij zich een
Gemaal zou kiezen. Huwelijken van ko
ningskinderen worden met zorg overwogen
hoeveel niet temeer is beperkt in haar keuze
een Koningin, wier Gemaal weet, dat hij
zin maar hartelijkheid daarnevens. Hertog
Hendrik bezocht het gymnasium te. Dres
den, werd na volbrachte militaire opleiding
te Berlijn bij de Garde geplaatst, en bracht
het laatste jaar van zijne verloving op non
activiteit door aan het ministerie te Schwe-
rin, waar hij het Z.n. Grünes Haus ge
legen in de onmiddellijke nabijheid van het
schitterend groothertogelijk paleis thans
museum bewoonde. Rabensteinfeld, het
buiten, dat de Koningin en de Prins ook
nu nog menigmaal bezoeken, maar vooral
Dobbin, waar de Prins en zijne beide broers
en zuster hun eigen gebouwd Noorsch huisje
hadden, kunnen van menig vroolijk tooneel
vertellen. Hertog Hendrik maakte in zijn
jongen tijd een groote reis naar Voor-Indië
en Ceylon, en wie de herinneringen aan die
reis, beschreven door den he§m toegevoegden
adjudant, tevens reiskameraad, leest, be
twijfelt niet, dat de heer Troelstra juist was,
toen hij bij de behandeling der wetsontwer
pen, op het koninklijk huwelijk betrekking
hebbende, van een „Nimrod" gewaagde.
De liefde voor de jacht, in Holland wel eens
misverstaan, maar evenzeer zijn vroegere
eenvoud zijn den Prins gedurende zftn ver
blijf in Holland bijgebleven.
den met de Friesche Nassau's versterkte,
en dat een andere, Louise Henriette, huwde
met den Grooten Keurvorst, een der waar
digste verschijningen in het Huis Hohen-*
zollern. Beide Willems, Willem II zoowel
Willem III, waren met een Mary van Enge
land gehuwd de Mary van Stadhouder
Willem III wilde slechts Koningin worden'
als men haar Gemaal tot Koning verkoos.
Kinderloos overleden, stierf bij zijn dood
deze tak uitde zoon van Johan Willem Friso
zou, na een tweede stadhouderloos tijdperk,
stadhouder worden. Hij ook was gehuwd
met een Engelsche prinseszijn zuster
huwde met den vorst van Nassau-Weilburg,
wiens vele afstammelingen, onder wie ook
koningin Emma, krachtens de Grondwet,
die van 1887 tot 1917 gold, tot den troon
zouden worden geroepen, waren andere troon
pretendenten niet aanwezig. Prins Willem
V huwde de bekende fiere Wilhelmina van
Pruisep. Ook Koning Willem I was met eene
Pruisische koningsdochter gehuwd, terwijl
zijn zoon koning Willem II met Anna Pau-
lowna, de Romanof's in het Oranjehuis
binnenvoerde. Prins Frederik, zijn broeder,
had twee dochters, de eene gehuwd met den
lateren koning van Zweden en moeder van
j- -'- - --
1
■G.
ff
■W. A,
van vorstelijke aanspraken op eenigen an
deren troon ten volle afstand moet doen.
In October 1900 vertoefden de beide Ko
ninginnen te König, ten paleize bij den erf-
graaf von Erbach, gehuwd met de jongste
zuster van Koningin Emma. Eerst toen men
vernam, dat bij de terugkomst op het Loo
de toenmalige nfinister-president Mi' N. G.
Pierson speciaal was uitgenoodigd tegen
woordig te zijn, en dat den volgenden avond
een bijzonder nummer van de Staatscourant
zou verschijnen, begon men iets te „vermoe
den" Niet ten onrechte, want den volgen
den dag werd de verloving der Koningin
met den toenmaligen Hertog Hendrik van
Mecklenburg, half-broeder van den regee
renden Groothertog, bekend gemaakt. Her
tog Hendrik is, evenzeer als de Koningin,
gesproten uit .een oud en nobel geslacht
de Obotrieten gaan tot eeuwën in de geschie
denis van deze Noordelijke Duitsche landen
terug. De Groothertogin-weduwe Marie van
Mecklenburg was de derde vrouw van her
tog Hendrik's vader enkele jaren geleden
bezocht zij 's-Gravenhage, waar zij, tenge
volge van een opgedane koude, plotseling
overleed. De opvoeding van Hertog Hen
drik en van zijne beide broers, onder wie
de op koloniaal gebied bekende Adolf Frie-
drich, is hoogst eenvoudig geweest. Strenge
tucht heerschte in het groothertogelijk ge-
Het huwelijk werd 7 Februari 1901 in de
Willemskerk te 's-Gravenhage, waar de
Koningin ten doop was gehouden, voltrok
ken. Het werd met grooten luister gevierd
een groot aantal vorsten en vorstinnen waren
uit den vreemde overgekomen, en wellicht
waren Keizer Wilhelm en zijne gemalin
opnieuw tegenwoordig geweest, hadden de
omstandigheden hun dit niet verhinderd.
Deze schare van vorstelijke persoonlijkhe
den stelde nog eens duidelijk in het licht,
hoezeer het Huis Oranje, maar ook het Huis
Mecklenburg, met vele, zelfs de oudste vor
stelijke Huizen is vermaagschapt. Trouwens,
wie denkt er niet aan de reeks huwelijken,
die zich in het Huis Oranje, hebben voltrok
ken Wie denkt niet aan Juliana van Stol
berg, wier'eene dochter ook de schoonmoe
der was van den Winterkoning, de bekende,
even schoone als onbezorgde Elisabeth
Stuart, die geruimen tijd te 's-Gravenhage
de gastvrijheid van haar Oranje-neven ge
noot. En die in haar gevolg medebracht Ama-
lia van Solms, de latere gemalin van Frederik
Hendrik Wie herinnert zich met, dat Willem
de Zwijger met Charlotte de Bourbon, de
„lelie van ons vorstenhuis", met Louise
de Coligny, eene afstammelinge van den be
kenden admiraal, binnenvoerde. Wie voorts
herinnert zich niet, dat een der dochters van
Frederik Hendrik, Albertina Agnes, de ban-
koningin Louise van Denemarken, die wel
eens gezegd werd met alle vorstenhuizen
van Europa verwant te zijn de andere ge
huwd niet den erfprins van Wied, broeder
van de bekende Carmen Sylva. Koning
Willem III tenslotte zag zijne zuster trouwen
met den groothertog van Saksen-Weimar-
Eisenach, wier jongste zoon eventueel tot
den troon ware voorbestemd. Maar geluk
kig is dit niet noodig geweest, en is het Huis
Oranje in rechte lijn blijven bestaan.
Het bestek van dit artikel laat uiteraard
niet toe om, voorzoover dit bekend is, van
het particuliere leven van de Koningin veel
te vertellen, Prof. Mr. M. W. F. Treub die,
in'het bijzonder als voorzitter van het Kon,
Nat. Steuncomité gedurende den oorlog
vele malen met. de Koningin in aanraking
kwam, heeft haar, een paar jaar geleden, bij
de herdenking van haar zilveren regeerings-
jubileum m de „Nieuwe Rotterdamsche
Courant" beschreven in een bekend artikel,
dat bij velen, die meenden, dat men van een
Koningin niet dan voortreffelijks mag zeg
gen, eenig misnoegen heeft gewekt. Eigen
aardig, terwijl hij haar uitnemende kennis,
haar scherp verstand, haar groote werkkracht
en boven alles te prijzen nauwgezetheid ver
meldde, merkte hij ook op, dat een zekere
verlegenheid haar niet vreemd is en haar
dikwerf onbewogen, ja misschien stroef doet
schijnen, terwijl zij juist anders zou willen
zijn. Enkele jaren geleden verscheen een
boekwej-kje, dat gegevens verschafte over
het huiselijk leven van de Koningin. Wij
hebben van de jaren van het prinsesje, die
als trouwe gezellin Miss Saxton Winter had,
wel een en ander vernomen, maar hier ver
nemen wij iets van de Koningin. Het boekje
zegt
„Betreden we op een warmen zomer-
schen morgen het paleis.
Reeds vrij vroeg, te 8 uur, vinden we
de Koningin met den Prins en enkele leden
der hofhouding aan het déjeuner, dat
steeds zeer eenvoudig is en waarbij ik
zie er volstrekt niets onbescheidens in het
even te vermelden het gezonde Gel-
dersche roggebrood niet ontbreekt.
Na afloop hiervan geeft de Koningin
zich naar haar particulier vertrek, dat men
werkkabinet zou kunnen noemen daar
bevinden zich -de kolossale portefeuilles,
gevuld met staatsstukken, die van haar,
wier belangstelling of onderteekening wordt
gevraagd, vaak groote inspanning vergen.
En hierbij blijft het gewoonlijk niet.
De stapels ambtelijke stukken vereischen
meermalen toelichting dikwijls is het ook
de persoonlijke wensch der Koningin, dat
op duistere punten meer licht wordt ont
stoken en zoo volgen dan als vanzelf de
ontelbare ministerieele bezoeken, corres
pondenties, enz. om niet te spreken van
Hr. Ms. werkzaamheid in verband met
de particuliere aangelegenheden van haar
Huis, 't verkenen van particuliere audiën
ties, 't beëedigen van hooge ambtenaren,
't ontvangen van vorstelijke en andere be
zoeken alle onafwijsbare plichten van
de vorstin, ook daar, waar zij gekomen is
om stille rust en landelijke genoegens te
zoeken.
In den regel wordt te 1 uur de lunch ge
bruikt en daarna keert Hare Majesteit we
der bij hare werkzaamheden terug of maakt
eene wandeling door het Koninklijke Park,
terwijl meestal te vier uur het rijtuig komt
komt voor den gebruikelijken rijtoer in
de omstreken, waarvan de Koningin, ook
zelfs onder de meest ongunstige weers
omstandigheden, niet gaarne afwijkt.
Te 7 uur wordt ten paleize gedineerd.
Het spreekt wel vanzelf, dat het boven
omschreven programma nog al eens wij
zigingen ondergaat en de uitvoering ervan
dikwerf geheel afhankelijk is van allerlei
bij-omstandigheden.
Meermalen hebben we van personen,
aan wie de eer te beurt viel door Hare
Majesteit te worden ontvangen of eenigen
tijd op het Loo te mogen vertoeven, met
ingenomenheid en verbazing hooren ge
wagen van den eenvoud en gezelligheid,
die ten paleize heerschen.
Wie kwamen onder den indruk van het
hun wachtend ceremonieel, vreezend wel
licht den goeden toon niet te zullen treffen,
nerveus, niet thuis in de groote vestibules
en zalen Hoe werden ze gerustgesteld,
'wanneer ze, eenmaal tot de Koningin toe
gelaten,. tegenover haar vriendelijke en
tegemoetkomende verschijning mochten
plaats nemen en hunne belangen bepleiten.
Dit komt omdat Koningin Wilhelmina
een groote mate van levenswijsheid en
menschenkennis bezit, verkregen door het
bestudeeren van personen en toestanden,
waardoor zij zich gemakkelijk in de weder
waardigheden en lotgevallen, ook buiten
het hofleven om, kan indenken en het
verkeer met menschen uit andere kringen
- haar zoo .gemakkelijk valt.
Zoo ook op het gebied van huishoude
lijke aangelegenheden. Weinigen Zal het
bekend zijn hoe de Koningin met een
accuratesse, welke allen Hollandschen
huismoeders ten voorbeeld kan strekken,
zich steeds persoonlijk op de hoogte houdt
van alles wat het paleis, park, de boerderij
en verdere bezittingen betreft, hoe alle
zaken, ook de schijnbaar onbeduidendste
aan hare inzichten zijn onderworpen,
en waar controle gewenscht is, ook deze
door haar uitgeoefend wordt.
Nederland neemt geen deel aan de groote
politiek. Groote politiek bracht in de laatste
kwarteeuw'mede veel vorstelijk bezoek, niet
altijd zoo Oprecht gemeend als naar buiten
wel scheen. Maar toch, ook Koningin Wil
helmina heeft terecht ingezien, dat het voor
Nederland van belang was dat zij met buiten-
landsche souvereinen betrekkingen onder
hield. Het bezoek van den Duitschen keizer
werd iri 1907 herhaald en ook gereciproceerd.
Evenzoo heeft de Koningin in de jaren vóór
den oorlog een bezoek gebracht aan den
Franschen President, zulks in 1912, nadat
de goedige oude heer, dien wij in Fallières
zagen, hier te lande was geweest en zijne
bewondering had betuigd voor het zomer-
sche Den Haag. Koningin en Prins bezochten
tezamen België. Koning Albert en .Koningin
Elisabet kwamen te Rotterdam, 's-Gra
venhage en Amsterdam en slechts enkele
maanden voor den oorlog ontving de Ko
ningin bezoek van den souverein van Dene
marken, dat door de omstandigheden van
den oorlog eerst geruimen tijd later, in 1922
.kon beantwoord worden. Toen ging de Ko
ningin ook naar de overige Scandinavische
hoven Zweden en Noorwegen, waar haar
verblijf een zegetocht werd. In 1923 kwa
men de souvereinen van die beide landen
dit bezoek beantwoorden en aan hen beiden
viel een hartelijke ontvangst ten deel.
Van deze buiten landsche reizen leeft dat
aan Parijs in 1912 wellicht het sterkst in onze
herinnering. Kan het verwonderen Voor
de Franschen was Koningin Wilhelmina
nog steeds de blonde Majesteit, waaraan
Jean Rameau in 1901, toen de kruiser „Gel
derland" ter beschikking van Kruger werd
gesteld en de Koningin den grijzen President
in haar Paleis ontving, deze dichterlijke woor
den wijdde
O, blonde Majesteit, Vorstin van duizend
weken
Gij fiere Koningin van 't kleine Neder
land,
Gij heerscht door goedheid groot, niet
slechts daar aan 't strand.
Doch waar Europa reikt, naar alle hemel
streken,
Meer dan Europa nog, de Wereld hoort
U toe,
ij*
