DE OUDE ST. JANSPOORT
EEN PAAR KIEKJES IN MOOI OUD-HAARLEM
Tweede Blad
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Dinsdag 23 Februari 192<
Een bekoorlijk gezicht vanaf het Zuider Buiten Spaarne op de Eendjespoort en de Lange Brug, geteekend door
H. Spilman in 1761. De Eendjespoort werd 26 April 1866 voor afbraak verkocht. Het X geeft de plaats aan,
waar nu de R.-K. Kerk aan het Spaarne staat.
Ons mooi Binnen-Spaarne, zooals H. Spilman het in 1780 teekende. Het geeft een kijkje op de Turfmarkt.
teekenaar plaatste zich op de Lange Brug.
Di
De oude St. Janspoort der stad Haarlem in 1620, afgebroken bij den
uitleg der stad Haarlem. Van den met X gemerkten toren zijn nu de
fundamenten blootgelegd bij den bouw van het nieuwe gebouw der
Nutsspaarbank.
Brand In de Janstraat op den hoek van Bagijnhof in 1820, door P. Barbiers.
De Cathrijretorens, geteekend door O. v. d. Sprang in 1800. De op onze
reproductie afgebeelde molen ,,De Adrïaen is gebouwd op de giond-
vesten van een der torens. De teekenaar van dit plaatje, dat een mooi
gezicht op Haarlem geeft, plaatste zich op' de Hooimarkt.
De Jansweg rond 1800, gezien in'de richting van de Jansbrug. Het groote
gebouw is het nog bestaande Hofje van Staat.
VOOR DEN POLITIE
RECHTER.
UIT DE PERS.
Het Manifest.
Ter vergelijking een kiekje van het tegenwoordige Spaarne.
Wij hebben verleden week gemeld dat
men, bij den aanleg der fundamenten van
het nieuwe gebouw voor de Nutsspaarbank
op den hoek van de Jansstraat en Korte
Jansstraat gestooten was op de fundamen
ten van een der torens van de vroegere St.
Janspoort.
Wij geven er een afbeelding van.
De St. Janspoort ontleende haar naam
aan de Commanderij van St. Jan, sedert
1310 in hare nabijheid gevestigd en stond
even voorbij de tegenwoordige Korte Jans
straat en de Ridderstraat. Men moet zich
dus indenken dat de eene toren van de af
gebeelde poort aan de zijde van de Ridder
straat stond en de andere aan de zijde van
de Korte Jansstraat.
De tegenwoordige Jansstraat liep dan on
geveer door de Poort heen. De toenmalige
stadsgracht lag dus ongeveer bij de Ridder
straat en Korte Jansstraat. De tegenwoor
dige Nieuwe Gracht is pas later egraven.
Waarschijnlijk zal de stichting van de St.
Janspoort wel samenvallen met die van an
dere poorten, welke men in 1420 vermeld
vindt. In het Spaansche beleg had de St
Janspoort veel te verduren, schrijft de heer
Gt J. Gcnnet, in zijn werkje ,,de Poorten van
Haarlem," want op 19 December 1572 los
ten de belegeraars 675 schoten op deze
sterkte met dit gevolg dat een toren, aan
den west- of duinkant werd weggeschoten.
De belegerden achtte» zich toen genood
zaakt de geheele Poort omver te halen,
maar dat ging niet gemakkelijk en eerst na
veel tobberij gelukte het in begin Februari
1573 haar naar binnen te doen vallen. Op
de puinhoopen is toen met horden, rijs en
ander houtwerk een bolwerk gemaakt, dat
een goede borstwering bleek te zijn.
De afbeelding hiernevens stelt de poort
voor, herbouwd toen de ellende en jamme
ren van het beleg achter den rug waren. In
de eerste poort hadden Burgemeesteren
eene gevangenis doen inrichten met „exa
mineerkamer".
Deze examineerkamer was de plaats waar
men naar ouden trant de schuldigen door
pijniging tot bekentenis trachtte te brengen.
Toen de poort den 19en December 1572
door de Spanjaarden zou duchtig werd be
schoten, begon men te begrijpen dat de ge-
kerkerden daar niet meer veilig waren en
bracht men hen 's avonds naar de kelders
onder het Raadhuis. De hierneven afgebeel
de Poort werd waarschijnlijk reeds in 1683
gesloopt. Zij bestond nog toen de gracht er
voor al gedempt was. Doordat voorbij de
Janspoort, .op den tegenwoordigen Jans-
weg, steeds meer gebouwd werd (o.m.
kwam daar het Hofje van Staats en het
Hofje van Beresteyn) was aan die zijde een
nieuwe uitleg der stad noodig. Toen werd
de grens der stad verlegd naar de tegen
woordige Bolwerken.
Nu wij toch een plaatje geven van de St.
lanspoort, lijkt het ons wel aardig ook een
dée te geven van den toestand om de St
lanspoort in vroegre tijden. Het ééne
kiekje brengt een brand in de Jansstraat in
beeld ter hoogte van de tegenwoordige Ka
tholieke kerk. De straat, die men naast het
brandende huis ziet, is de toegang tot het
Bagijnhof en het brandende huis stond dus
vermoedelijk op de plaats waar de heer
Star nu een slagerwinkel heeft. De huizen,
die verder te zien zijn stonden dus op de
plaats, waar nu de R. K. kerk en pastorie
staan. Voorname huizen, zooals men ziet,
want door alle tijden heen ,is de Jansstraat
een voorname straat geweest. Er woonden
vele Patriciërs. Allan noemt er eenigen van
op: Jhr. Floris van Schagen, Jhr. Cornelis
v. Hoemale, Jhr. Filips van Batenburg, Jhr.
het stadsgezicht, dat men op den singel
staande, in het oog kon krijgen. St. Bavo-
kerk in de geheele breedte tot achtergrond,
het belommerde Spaarne en de woelige Turf
markt vooraan, was zoo aardig als men er
gens in de stad iets kon waarnemen. Ik ken
tenminste lieden, die toen de boog zou af
gebroken worden, ter uitvaart nog eens op
dat kijkje te gast gingen"
Welnu wij meenden onze lezers een ge
noegen te doen met dit door den heer Gon-
net zoo geroemde kijkje eens af te beelden.
Het is inderdaad mooi. Men moet zich dan
voorstellen op 't Zuider Buiten Spaarne te
staan. Men ziet dan de Eendjespoort met
de vroegere (houten) Langebrug. Het kruisje
op ons plaatje geeft de plaats aan waar
nu de R.K. Kerk aan het Spaartle staat.
En ook de „woelige Turfmarkt" brengen
wij in beeld, met een mooi gezicht op het
oude Spaarne. Zie die oude geveltjes eens.
Daar is toch nog wel wat van bewaard! Op
ons plaatje is ook nog de Smalle Oude
Gracht te zien, die zich hier in het Spaarne
stort, ter plaatse waar de Gedempte Oude
Gracht aan de Turfmarkt grenst.
Floris van Alkemade, Joffrou Guedula van
Haarlem van Beeckenroede, Jhr. Johan, Ja
cob en Cornelis v. Teylingen, Jacob van
Schagen, Jacob van Duyvenvoorde, Corne
lis van Zaenen, Jhr. v. Adrichem. In 1572
woonde ter hoogte van dc Provinciale Grif
fie Jhr. Lancelot van Brederode, die door de
Spanjaarden werd gevangen genomen en in
Augustus 1573 op het plein van Huis ter
Cleef werd onthoofd.
Den Jansweg geeft ons plaatje te zien in
de richting van de Jansstraat. Op den ach
tergrond ziet men de Groote Kerk.
Het lijkt ons wel aardig met de afbeel
ding van de St. Janspoort ook een afbeel
ding te geven van nog eenige andere torens
en poorten van Haarlem. Wij doen dit, om
dat ze tegelijkertijd een paar fraaie gezich
ten op Oud-Haarlem geven.
Allereerst een afbeelding van de Cathrij-
netorens op de beide oevers van 't Spaar
ne ter hoogte van de Infanterie-kazerne aan
den Koudenhorn. Om zich te oriënteeren
hebben wij een plaatje gekozen uit den tijd
dat reeds de molen „De Adriaan" op de
fundamenten van een der torens was ge
bouwd. Op den anderen oever van het
Spaarne, aan de zijde der infanterie-kazerne,
stond de andere toren. Op deze foto goed
zichtbaar. De teekenaar plaatste zich blijk
baar ter hoogte van de tegenwoordige Hooi
markt en kreeg zoodoende een mooi gezicht
op de stad.
Eén van de torens werd op 2 Juli 1573
door de Spanjaarden plat geschoten en ook
de andere werd zwaar gehavend. De toren
op den westelijken oever heette de Zander
toren die op den oostelijken oever, daar
waar nu de molen op staat, de Goede
Vrouw. Het wai"en rondeelen met zevenhoe-
kige spitstoeloopende leiendaken. Den 24-
sten April 1778 werd de molen ,De Adri
aan" gebouwd.
De Eendjes Poort, die wij nog afbeelden,
stond ter hoogte van de Lange Brug, juist
op het punt waar de gracht (Kampervest)
in het Spaarne valt.
De heer Gonnet schrijft van deze poort
het volgende: „Bouwkundige beteekenis of
waarde had zij geenszins en toch was de
steenen boog eene uitmuntende lijst voor
Diefstal.
Een chauffeur werd beschuldigd in het
huis van J. G., uit een jaszak een bankbil
jet van 40 te hebben ontvreemd, welk
geld hij daarna in Amsterdam% had verteerd.
Bekl. bekende, vroeg echter veroordeeling
tot een geldboete, daar zijn moeder het ge
stolen bedrag reeds had terugbetaald en
een gevangenisstraf hem en zijn gezin moreel
en financieel zeer nadeelig zou zijn, temeer
daar hij heden op twee betrekkingen als
chauffeur afging.
De Officier van Justitie vroeg, vooral daal
de bestolene een goede bekende van bekl
was, 2 maanden gevangenisstraf.
Uitspraak: 1 maand gevangenisstraf.
Een ruitenbreker
„Bekl. M., je wordt beschuldigd tijden
de Kerstdagen in de Gen. Cronjéstraat t
Schoten, opzettelijk een spiegelruit te heb
ben gebroken."
„Ik weet van niets, Edelachtbare."
De getuigen verklaren eenstemmig, dal
zij hebben gezien, hoe M. de spiegelruit
brak,
De politierechter: „Het komt niet te pas
dat je met opzet goederen van anderen ver
nielt, terwijl je zelf ten koste van de ge
meenschap moet leven."
Beklaagde: „Dat is mijn schuld niet. Als
ik ergens twee dagen werk, kömt de politie
waarschuwen, dat zij een woesteling
dienst hebben. Ik ben een slachtoffer dei
maatschappij."
Eisch: gevangenisstraf wegens opzcttelij.
ke vernieling; het feit 'is bewezen, ondanks I
de ontkenning van den beschuldigde.
Uitspraak overeenkomstig den eisch.
Beklaagde: „Dan gaan we in hooger be
roep."
Ziezoo, het is al weerl
Wat?
Wel, dat Manifest van dc S. D. A. P.
Dat is, zegt „Het Centrum", de Turksche
trom, die nu eenmaal geslagen behoort te
worden, als de Kamerfractie iets bijzonders
voorstelt.
't Is weer de gewone stijl, veel gebral en
weinig inhoud.
In twee woorden kan men 't heele Mani
fest samenstellen: Coiijn moet weg!
Dus Kamerontbinding.
En dan?
Daarop weet ook de S. D. A. P, geen
antwoord.
Maar we hebben dan alvast het voorstel
gehad, en het Manifest, de rest is maar
bijzaak.
Natuurlijk krijgen de Katholieken weer
de schuld, dat er nog geen Ministerie is.
't Zou dan ook wel raar in de wereld
moeten loopen, als van alle narigheid de
Katholieken tenslotte eens niet de schuld
kregen!
Maar.,., willen de heeren eens even ant-
wooden op deze vraag: hoevele sociaal
democraten zijn bereid geweest, om in een
eventueel Kabinet-Limburg te gaan zitten?
Geen zin in? Goed. Maar waarom
waren de Katholieken dan verplicht, om
in een Kabinet-Marchant te treden?
Potsierlijk is de met vette letters mee
gedeelde verzekering, dat de stemming op
11 Nov. was „een botsing tusschen demo
cratie en reactie."!!!
Aan de zijde der democratie stonden
dus de S. D. A. P., Vrijzinnig-Democra
tie, enfin, dat gaat nog maar dan ver
der: Vrijheidsbond, Christelijk-Hislorischen
en de dominés üersten en Lingbeekl!
Wie heeft 't ooit zoo dol op een politieke
viool hooren spelen?
De heeren hebben toch geen bijzonder
hoogen dunk van het bevattingsvermogen
der bewuste proletariërs!
Maar enfin, het Manifest is er, wij
kunnen gerust zijn, de inhoud ervan doet
minder ter zake.
Wie vraagt er ooit naar inhoud bij een
Turksche trom?"
