Wat is er geworden van de Staaiwaterbron In de
Haarlemmermeer?
Sociaal Leven.
BB
m
Amsterdamsch Nieuws.
Eenvoudige dingen.
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT.
Derde Blad Woensdag 17 Maart 1926
Vroeger duizenden flesschen; thans 50 per jaar.
De Rooyaards-Schouwhurg.
Het lichtend oog tusschen
de straatsteenen.
Op den Dam in Amsterdam zullen, zooals bekend is, nieuwe monumentale
lantaarns geplaatst worden. Men heeft er nu een houten gevaarte opge
richt, waarin Iichtleidijigen zullen worden aangebracht, opdat men zal
kunnen nagaan, hoe het effect der lantaarns is en welke lichtsterkte de
lampen zullen moeten hebben.
Schadelijke middelen op de
openbare markten.
Een roode lucht, doch
geen brand.
Markthal-plannen opnieuw aan
de orde gesteld.
De 8e en 9e Arbeidsconferentie.
Ned. R.-K. Bond van transport
arbeiders St. Bonifacius.
R.-K. Werkmeestersbond.
Diplomats in de schoenindustrie
De overwerkvergunningen in de
metaal-industrie.
De nieuwe Entos-baan.
Te Amsterdam werd Zondag de Entosbaan geopend.
voor den eersten rit op de nieuwe
Een foto van de start
baan.
KERK EN SCHOOL.
Pater H. Schmitz S. J.
Prof. Dr. P. Kan.
Gouden Priesterfeest.
De Theresia-bedevaart
naar Lisieux.
Het Brongebouw, zetel van Bollencul-
tuur. Het proces inzake het Brongebouw
Jat de gemeente Haarlem voert.
Dit alles brengt ons weer eenige tien
tallen jaren terug, naar den tijd van de
ontdekking van het staalhoudend water in
den Haarlemmermeer.
Wat is er geworden van de Staaiwater
bron in de Haarlemmermeer?
Welk effect heeft die ontdekking van
geneeskrachtig water in den Haarlemmer
meerpolder, die eenmaal zooveel opzien
baarde, toch feitelijk gehad?
Laat men nu eens vragen aan wien men
maar wil, of hij van de Staaiwaterbron
in de onmiddellijke nabijheid van Haarlem
iets afweet en er zullen 99 op de 100 kan
sen zijn, dat men u het» antwoord schuldig
zal blijven.
Dat is het effect van de staalwateront-
dekking, meer niet! Wel pover toch
Er was een tijd, omstreeks 1892, dat de
Haarlemmermeerpolder uit zijn gewone al-
ledaagsche doen werd gewekt door de ont
dekking van geneeskrachtig water in zijn
kleibodem.
Er was een tijd, weinigfe dagen later,
dat het sensatienieuws van het bestaan van
een Staaiwaterbron in den Haarlemmer
meer van mond tot mond ging.
Er was een tijd, wederom weinige dagen
later, dat menig vernuftige geest zich een
roemruchte en lucratieve toekomst bouw
de over de exploitatie van het nieuw ont
dekte staalwater.
Er was een tijd, en dat was gedurende
de eerstvolgende jaren, dat men met 't ken
nelijk vooropgezette doel rondliep om de
rustige stad Haarlem te vervormen tot een
tweede mondain Wiesbaden of Spa.
Er was een tijd, dat men in Ifaarlem's
Brongebouw een drinkha! inrichtte en dat
de exploitatie redenen tot tevredenheid gaf
en schoone beloften voor de toekomst in
hield.
Maar er kwam ook een tijd, dat een
andere staaiwaterbron, die van Oberlahn-
stein, kwam opduiken, en dat werd een
gevaarlijke tijd,
Oberlahnstein gaf staalwater, de Haar
lemmermeer gaf staalwater, doch Ober
lahnstein won het in appreciatie bij 't pu
bliek. Dat werd funest voor de Holland-
sche bron.
En nu?.Nu is het een tijd dat nog
maar zeer sporadisch iemand gevonden
wordt, die nog iets van het bestaan van de
Wilhelmina- of Holl.indiabron in den Ha ir-
iemmermeer afweet.
Toch bestaat ze.
Nu allerwege de oogen zijn gevestigd op
hit Brongebouw, het gebouw dat zoo
nauw met de Staaiwaterbron samenhing,
hebben Wij de plaats, waar het staalwater
werd aangeboord bezocht, hetgeen onge
twijfeld interessant was.
Kalm en rustig ligt de DTsarinck-hoeve
aan den IJweg in den Haarlêmmermeer-
polder, 40 minuten gaans van Halfweg.
Ze onderscheidt zich niet in 't minste
opzicht van de naast gelegen hoeven, ja
toch in iets.
Op het erf, naast het huis, als eenig tee-
ken, dat nog de aanwezigheid van de bron
en van de waterwinplaats verraadt, liggen
op rekken eenige honderden flesschen, aan
weer en wind blootgesteld.
Treedt men de hoeve binnen, dan ziet
men het geheele bedrijf in rust. Geen en
kele der machines werkt meer.
Ze wachten geduldig
Waarop?
Door den bewoner van den hoeve wer
den we rondgeleid en hij vertelde ons veel
interessants van het staalwater en van zijn
goede geneeskrachtige kwaliteiten.
Het water, aanvankelijk door apotheker
Loomeijer uit Haarlem ontdekt en als uit
stekend geneesmiddel bevonden, kreeg in
den beginne aller sympathie en het was niet
te verwonderen dat de bron 't druk kreeg
en duizenden en nog eens duizenden fles
schen telkens weer verzonden moesten
worden.
Buisleidingen werden door den polder
naar het Brongebouw gelegd en in de eer
ste jaren voorzag de bron het Brongbouw
en ook het badhuis in de Badhuisstraat van
geneeskrachtig water.
Nu zij* de buizen vrijwel geheel geocci-
dterd, verroest.
Ze worden al lang niet meer gebruikt en
bov.endien is het gedeelte, dat in den klei
bodem van den polder ligt op talrijke pD-*
sen lek. Wat op Haarlem's grondgebied
ligt, ligt in den zandbodem. Toch zouden
bij een eventueel* exploitatie de buislei
dingen wederom moeten worden vernieuwd
Zooals de bewoner van de D'Yserinck-
hoeve ons toonde, levert de bron water
met een zeer groot staalgehalte. Dit wordt
voor verschillende doeleinden gebruikt.
Vooreerst het Wiihelmina-staalwater.
Hierin blijven de staaldeelen, die de bron
levert, geheel behouden.
Om bederf te voorkomen wordt het wa
ter met «koolzuur vermengd. Kvt gezuiverd
staalwater wordt het Hollandia-tafelwater.
Hiertoe wordt het water in twee kuipen
van 4000 Liter inhoud elk, gebracht en
vloeit langs filters naar de aftap-installatie,
waar het eveneens met koolzuur wordt ver
mengd. Het Hollandia-bitterwater, het der
de product hetwelk geleverd wordt, is het
staalwater met enkele medicinale producten
vermengd.
Het staalwater kan dus productief ge
maakt worden voor verschillende doelein
den.
Zooals alles op de d'Yserinck-hoeve in
rust is, zijn dit ook de groote pompinstal-
laties, die het water naar Haarlem persten.
In tegenstelling van vroegere wellicht
grootëre bedrijvigheid, is het op de hoeve
als op Zondag. Geen flesch behoeft er meer
te worden afgetapt. Zoo nu en dan. meestal
eenmaal per jaar worden 50 flesschen naar
het" hoofdkantoor der exploitatie-maatschap
pij van Staalwalerbronnen verzonden.
Het geheele bedrijf in den Haarlemmer
meer ligt er renteloos.
Rust roest! Zoo gaat 't ook met machi
nes die niet werken. En in de jaren van
rust heeft de ijzeraanslag uit het water zijn
werk gedaan. Wel wordt alles schoon en
rein gehouden en ziet er goedverzorgd
uit, maar de inwerking der staaldeelen op
alle machinerieën is duidelijk merkbaar.
Waarom zulk een bedrijf nu renteloos
ligt, zal men zich afvragen.
Veie factoren zouden misschien door den
een of ander zijn aan te wijzen, doch wij
gelooven wel, dat, indien een krachtige
hand het werk weder opvat, de Staaiwater
bron weer in haar oude en nog grootere
glorie zal herrijzen.
Natuurlijk is hef systeem, waarop het
staalwater tot nu toe werd geëxploiteerd
verouderd.
Zoo wordt bv. voor het sluiten der fles
schen niet de thans gebruikelijke schroef-
sluiting gebezigd, doch onder 4 atmosphe-
ren druk wordt een kurk in de flesch ge
dreven, die slechts met veel kracht daaruit
verwijderd kan worden.
Doch dit zijn technische tekortkomingen,
die bij nieuwe exploitatie zonder groote
kosten konden herzien worden. Zoowel
voor de bron als voor het geneeskrachtig
water is het jammer dat het staalwater in
de Haarlemmermeer thans geheel onge
bruikt ligt.
Het is thans nog onzeker, of er nog iets
met de bronexploitatie zal geschieden. Wat
®r ook gebeure, de wederopbloei van de
bron zou voor velen groot voordeel ople
veren.
Dinsdagavond is een voordracht van B. en
V, verschenen omtrent den bouw van den
Schouwburg in het Kleine-Gartman Plant
soen, die door de N.V, Willem Royaards za)
worden gebouwd.
Om dezen schouwburg te kunnen bouwen
zullen perceelen aan de Ziezeniskade wor
sen aangekocht tot een bedrag van
250.000 en zullen andere voorbereidende
werkzaamheden verricht moeten worden,
tie geschat worden op 150.000. In erfpacht
:ullen aan deze N.V. worden gegeven voor
100 jaren een terrein aan de Wetering
schans, groot 777 M2, tegen een pachtsom
van 13.958 per jaar en een terrein aan het
fleine Gartman Plantsoen, groot 1830 M2,
tegen 4.40 per M2. Bovendien zullen de
kosten van 150.000, die door de gemeente
'.jéniaakt worden, worden terugbetaald in 20
iaarlijksche termijnen van 7500.
Het aantal hulpmiddelen waarvan de po.
iitie zich bedient om te voorkomen dat de
menschen op straat zich te veel in de wie
len rijden is weer met éénvermeerderd
W oensdag is men begonnen op twee plaat
sen in de stad als proef een van die voor
werpen te plaatsen, die wij op de verkeers-
tentoonstelling hebben kunnen bewonderen
en die wij met den niét zeer weiluidenden
naam van kwallen hebben aangekondigd,
schrijft het Hbl. Schildpadden zou men ze,
hun vorm in aanmerking genomen, beter
kunnen noemen; de schildpad toch is een
minder onsympathiek dier dan de kwal.
De ijzeren schildpad, die stukken dik
glas in haar huid draagt, waardoor dag en
nacht haar innerlijk licht naar buiten kan
schijnen, is geplaatst op den hoek van de
Hobbemastraat en de Jan Luykenstraat; 'n
collega zal geplaatst worden op de Stad
houderskade tegenover de Berchemstraat.
Als een lichtend oog zullen zij daar uit het
straatoppervlak kijken, bestuurders en wa-
gens en fietsen en auto's dwingende rechts
te houden, geen bochten ai te sniidetj en
elkaar zoo weinig mogelijk overhoop te rij
den.
Zoo zal ook deze verkeers-schildpad, die
op het oogenblik slechts als een proefneming
bedoeld is, het hare er toe bijdragen om het
welzijn en de veiligheid van de Amsterdam
mers op straat te bevorderen.
I
In de Maandagavond ten stadhuize ge
houden vergadering der Gezondheidscom
missie werd een brief voorgelezen van den
politie-scheikundige, den heer van Ledden
Hulsebosch, die er op wees, dat nog altijd
op de openbare markten door kooplieden
schadelijke middelen worden verkocht. Hier
onder waren artikelen die de attractieve na
men als duivelsvuur en duivelsdrek hadden
en die verkocht werden om een pijp tabak
aan te steken. Ook wordt een artikel aan den
man gebracht, dat ten doel heeft koper, zilver
en nikkel weer glimmend te maken. De heer
Van Ledden Hulsebosch zou gaarne zien,
dat de verkoop van dergelijke producten,
waarvan hij in den brief de schadelijkheid
had aangetoond, verboden werd, en verzocht
dienaangaande de gezondheidscommissie
haar aandacht aan de kwestie te willen wijden.
De voorzitter, de heer Van Italië, zeide,
dat het schrijven was doorgezonden naar den
directeur van den Keuringsdienst van Wa
ren. Deze zag het geval niet zoo donker in.
Het verkoopen van kwiknitraat b.v. werd
menigmaal door overtreding van de markt
kooplieden belet, zonder dat op verzet ge
stuit werd. De directeur meende verder
dat op grond van art. 3 de verkoop desnoods
verbóden zou kunnen worden.
Mr. Kruseman geloofde, dat het goed zou
zijn, indien de directeur van den Keurings
dienst een rechtelijke beslissing uitlokte.
Besloten werd bij den directeur in dien geest
een verzoek in te dienen.
Naar aanleiding van een schrijven van de
Vereeniging tegen kwakzalverij, kwam dr.
De Wilde op tegen de kwakzalvers-adver
tenties in de tramwagens. Hij achtte het ver
keerd, dat dergelijke advertenties alle uit een
zelfde oogpunt beoordeeld werden.
Dr. Heynsius van den Bergh wilde alle
geneesmiddelen-advertenties, dus niet alleen
die betreffende kwakzalversmiddelen, ge
weerd zien.
De voorzitter meende, dat gewone genees
middelen nooit geadverteerd worden. Spr.
heeft op zijn laboratorium de z.g. gisttamine
tabletten onderzocht, die onder het motto
Gist is leven, op lichtreclames geadverteerd
worden. Hij bevond, dat naast gistbestand-
deelen, ook felicitine, antifebrine en pyra-
midon werden aangetroffen. Spr. noemde
dergelijke advertenties schandelijk.
De gezondheidscommissie besloot het
prae-advies van B. en W. naar aanleiding
van het onlangs in den Gemeenteraad be
handelde, af te wachten. Mocht dit ongun
stig uitvallen, dan zal B. en W. worden mede
gedeeld, dat de commissie gaarne bereid is
in deze zaak voorlichting te geven.
Van verschillende kanten werd Maandag
avond gevraagd, of er in het centrum van
Je stard een hevige brand woedde. Dezelfde
belangstellende vraag werd in den loop van
Jen avon'd aan de beambten van de Cen
trale seinzaal van de brandweer gesteld, een
vraag, welke ontkennend beantwoord moest
worden.
Vooral viel de roode lucht boven de
stad a'an de bewoners van de buitenwijken
op. Het was alsof zware rookwolken, door
vlammen rossig getint, langzaam boven
Amsterdam wegtrokken, waardoor zeer
sterk de indruk gewekt werd van een he-
vigen uitslaanden brand.
Hier bleken eigenaardig gevormde en
uiterst laag hangende wolkenmassa's te zijn,
die rood gekleurd werden door de licht
reclames van de binnenstad. Voor zoover
bekend is werd een dergelijk verschijnsel
nooit in zoo'n sterke mate boven de stad
waargenomen.
Onhoudbare toestand op de Groentensnarkt.
Naar de Tel. verneemt, zullen B. en W
binnenkort opnieuw de voordracht tot stich
ting van een nieuwe markt met markthal
bij de Kostverlorenkade aan de orde stel
len.
De bedoeling is thans, in tegenstelling met
December 1922, dat voor elk onderdeel
niet telkens opnieuw machtiging van den
Raad gevraagd zou worden, doch, den Raad
uit te noodigen een definitief besluit te
nemen.
In verband hiermede zal de oude voor
dracht cenigszins gewijzigd worden, al blijft
de hoofdzaak hetzelfde. Thans wordt door
verschillende gemeentediensten de techni
sche en financieele zijde van dit groote plan
nog eens nagegaan, daar verschillende ge
gevens, zooals deze in de voordracht van
1922 voorkomen, sinsdien uiteraard gewij
zigd zijn.
Met het oog op den onhoudbaren tóe
stand, welke aan de groentenmarkt heerscht,
achten B. en W. het noodzakelijk, thans het
vraagstuk van het marktwezen, meer in het
bijzonder met betrekking tot de centralisa
tie van aardappelen-, fruit- en groenten-
markt definitief op te lossen, opdat de toe
stand grondig verbeterd wordt.
Een der grootste bezwaren van de tegen
woordige markt aan de Marnixstraat is de
onvoldoende ruimte. Ook de ligging is on
gunstig.. Groote schepen kunnen er niet
komen, een spoorlijn ontbreekt. En voorts is
de markt geen afgesloten terrein, maar een
verkeersweg voor ieder bereikbaar, wat een
ongewenschte toestand is.
Wij herinneren er aan, dat bij besluit van
B. en W. van 14 Januari 1913 een commissie
werd benoemd tot onderzoek van den toe
stand van het marktwezen. Deje commissie
bestond uit wethouder dr. N. M. Josephus
Jitta, de raadsleden J. ter Haar en F. M.
Gerzon en de leden van de Kamer van
Koophandel Ed. Gerzon en H. de Vries
Robbé. Zij bracht een uitvoerig rapport uit.
Op 5 Mei 1915 besloot de Raad in beginsel
tot stichting van markthallen. Eind Decem
ber 1922 Verscheen daarop de bekende
groote voordracht van wethouder De Mi
randa, waarin het benoodigde kapitaal op
tien millioen werd becijferd.
Zooals met groote voordrachten meer
gebeurd, werd zij in de afdeelingen van den
Raad behandeld, waarna April 1923 de me
morie van antwoord van B. en W. verscheen
Bij deze schriftelijke* behandeling der voor
dracht is het gebleven
Van de zijde der Nederlandsche georga
niseerde werkgevers zijn ais gedelegeerden
voor de 8e en 9e arbeidsconferentie, welke
resp. 26 Mei en 7 Juni te Genève zullen wor
den geopend ter benoeming voorgedragen
I. 8e conferentie, 26 Mei Als gedelegeerde
de heer M. H. de Beaufort, directeur van den
Kon. Hoil. Lloyd, met ais technische raads
lieden de heeren P. van der Graaff, hoofdamb
tenaar Holland-Amerika-lijn en mr. P. W.
J. H. Cort van der Linden, secretaris der
afdeeling Nederland der'I. O. I. W.
In deze conferentie wordt de inspectie
der emigranten behandeld.
II. 9e conferentie, 8 JuniAis gedele
geerde de heer A. G. M. Goudriaan, voor
zitter van den Bond van Werkgevers in de
Koopvaardij, met als technische raadslieden
de heeren mr. P. W. J. H. Cort van der Lin
den en J. Stakenburg, secretaris van den Bond
van Werkgevers in de Koopvaardij.
In deze conferentie worden behandeld de
internationale zeemanscode en de arbeidsin
spectie op schepen.
(R. K. Werkgever.)
Deze bond hield Zondag te Utrecht zijn
tweejaarlijksche vergadering van® den bonds
raad.
De diverse verslagen werden goedge
keurd. De heer Th. Kalkhoven, J .Zwaga
en H. B. v. d. Zwet werden bij enkele can-
didaatstelling als bestuurslid herbenoemd.
Het woord werd gevoerd door den heer
F. Brussele, secretaris van het Internatio
naal verband en den heer Th. Nijkamp, als
vertegenwoordiger van het R.K Werklie
denverbond.
Op voorstel van het hoofdbestuur werd
besloten dat de bond van 1 Januari 1926
af weer zal aangesloten zijn bij de weer
stands en reservekas van bet R.K. Werk
liedenverbond.
Nadat de Geestelijk Adviseur, Rector J.
G. Jansen, de vergadering had toegespro
ken, werd een motie-Breda aangenomen,
waarin de afkeuring er over wordt uitge
sproken dat er nog katholieke patroons in
het Zuiden van ons land in de transportbe
drijven gevonden worden, die het hunnen
werknemers verbieden, althans onmogelijk
maken, zich te organiseeren in hun katho
lieken vakbond.
De begrooting werd goedgekeurd met 'n
bedrag aan ontvangsten en uitgaven van
106.554.
Zaterdag j.l. vergaderde te Utrecht bet
hoofdbestuur en de bestuursraad onder lei
ding van den bondsvoorzitter, den heer
Kloppenburg. Vertegenwoordigd waren de
navolgende vakgroepen: bouwvakken, klee-
dingindustrie, houtbewerkers, metaalbewer
kers, typografie, textiel-industrie, tabaks
bewerkers en voedings- en genotmiddelen,
Besproken werden de voorstellen voor
de a.s. bondsvergadering. Vervolgens de ge
voerde onderhandelingen met de besturen
van de Werkgeversorganisaties in de
schoen-industrie, typografie en de bouw
vakken, inzake de regeling der rechtsposi
tie voor het leidinggevend personeel in ge
noemde branches.
Besloten werd de Bondsvergadering te
houden te Rotterdam op 15 en 16 Mei a.s.
en op een der beide dagen een inleiding te
laten houden over de nieuwe ziektewet.
De Nationale Federatie voor de Vakoplei
ding in de schoenmakerij en den schoenhan-
del heeft, naar de Schoenindustrie meedeelt,
met goedkeuring van den minister drie ver
schillende examens ingesteld en wel voor: 1
scfcoenhersteller, 2. maatschoenmaker, 3.
orthopaedisch schoenmaker.
Hiermee correspondeeren drie diploma's:
A. als schoenbersteller (rood diploma); B.
als maatschoenmaker (rood-wit diploma); C.
als orthopaedisch schoenmaker (rood-wit-
blauw diploma).
Niet voldoende is. aldus het bericht, dat
gelegenheid wordt gegeven tot het behalen
van een bekwaambeidsdiploma. noodig is
ook, dat de gediolomeerde als zoodanig te
genover het publiek kunne optreden.
Behalve een diploma zal daarom worden
uitgereikt een daarmee correspondeerend
emaille bord, dat de betrokkene aan zijn
gevel kan bevestigen, ten bewiize. dat men
bii hem op een vakkundige bediening mag
rekenen. Op deze wijze verwacht de Fede
ratie te verkrijgen bevordering der Vakbe
kwaamheid en een zekere bescherming van
den als vakbekwaam erkenden vakman. Het
zal dan op den weg der organisatie liggen,
om het publiek den weg te wijzen naar de
werkelijke vakkundigen en zoodoende bij de
betrokkenen de zucht tot verwerving der
noodige vakbekwaamheid aan te wakkeren.
Bespreking met den Directenr-Generaal van
den Arbeid over verkorting van den werktijd.
In verband met het ailoopen der over-
werkvergunning op 31 Maart voor de groot
industrie te Rotterdam, hebben de vertegen
woordigers van den Ned. R.-K Metaalbe-
werkersbond een bespreking gehad met den
Directeur-Generaal van den Arbeid, teneinde
tot verkorting va-n den werktijd te komen.
In deze bespreking werd toegezegd door
den beer Zaalberg, dit het in zijn voornemen
lag om den werktijd per 1 April a.9 met
1 uur te verkorten, dus te brengen op 52
uur en dan na 3 maanden, op 1 Juli, den
werktijd op 51 uur vast te stellen. Nadien
zal opnieuw den toestand onqer het oog
worden gezien of eventueel verdere verkor
ting van den arbeid kan plaats hebben; ten
einde zoo geleidelijk op 48 uur te komen.
Het resultaat van een en ander zal door
genoemde organisaties met de leden worden
besproken, terwijl aan den Metaalbond een
onderhoud zal worden aangevraagd teneinde
loon-compensatie Voor de minder te werken
uren te verkrijgen.
Aan de nniversiteit te Freiburg promo
veerde tot doctor in de natuurwetenschap
pen de Eerw. Pater H. Schmitz S.J. te Val
kenburg. hoofdredacteur van bet Natuurhis
torisch Maandblad in Limburg.
De nieuwe doctor zal werkzaam worden
gesteld als hoogleeraar in de biologische
wetenschappen aan het college der E.E.P.P.
Jesuiëten te Valkenburg.
Pater Schmidt. Westfaler van geboorte,
was jarenlang professor aan het voormalige
Jesuiëten-college te Sittard.
Prof. dr. P. Th. L. Kan, hoogleeraar in de
neus-, keel- en oorheelkunde aan de Leid-
sche universiteit zal zich eind dezer maand
voor den tijd van een half jaar naar Ned..
Indië begeven.
De Hoog Eerw. heer mgr. M. J. D. Claes-
sens protonotarius-apostolicus. Geheim Ka
merheer van Z. H. den Paus, oud-missiona
ris in Ned.-Indié, secretaris der Indische mis-
sievereeniging, thans verblijvende in zijn ge
boortestad Sittard, hoop op 15 April a.s.
den dag te herdenken, waarop hij voor 50
jaar geleden tot priester werd gewijd.
Er heeft zich in Sittard een comité ge-*
vormd met als eere-voorzitter den Hoog
Eerw. heer Deken van Sittard L Tyssen en
burgemeester A. H. Gijzeis, dat-zich zal be
lasten met de inzameling van gelden om
mgr. op den dag van zijn gouden priester
feest een feestalbum aan te bieden en daar
naast een bedrag in geld bestemd voor de
huiskapel van den oud-missionaris of voor
de Indische missievereeniging.
Gelijk wij reeds mededeelden, zal de
Teresia-bedevaart onder leiding van Paters
Carmelieten op 17 Mei via Parijs naar Li
sieux vertrekken. Er zal een dag vertoefd
worden te Parijs voor bijzondere plechtig
heden in de basiliek van het H. Hart op de
Mont Martre, terwijl de overige dagen wor
den doorgebracht rondom het graf der
Kleine H. Teresia.
Binnen enkele dagen hopen wij een meer
volledig program te publiceeren. De bede
vaart omvat uitsluitend eerste klas trein en
eerste klas hotel, terwijl de kosten 120 gul
den bedragen. Het vertrek vindt plaats op
Maandag 17 Mei, des morgens om 11 uur te
Roosendaal; terugkomst Vrijdag d.a.v. om
half negen.
Wij raden belangstellenden aan, niet te
lang met inschrijven te wachten, teneinde
teleurstelling te voorkomen. Prospectus met
uitvoerige bijzonderheden is op aanvrage te
bekomen bij de geestelijke leiders: Pater
Adr. Peters te Aalsmeer en Pater A. J.
Koenders, te Oss.
„Wel, wel," riep ik uit, toen mijn vriend
Karei jongstleden Zondag bij mij binnen
stapte, „dat is lang geleden, dat ik je gezien
heb Ga zitten man steek een sigaar op
teem een lekker kop koffie èn je gemak en
/ertel mij dan eens, hoe je het al dien tijd ge
maakt hebt
„Dat is gauw gezegd," lachte Karei. Een
goed leventje,; prettig werk gezellige men
schen en toch ben ik wat blij, dat ik weer
huis ben Je mist je huishouden, hè Je
bent uit je gewone doen en ironduit ge
zegd als 't nog langer had moeten duren,
had ik bepaald heimwee gekregen
Karei is nil. voor zaken een paar maanden
'ang gedetacheerd geweest in een der groo-
ere steden beneden den Moerdijk en kon
.ifs niet eens geregeld eiken Zondag thuis
doorbrengen, 't Is te begrijpen, dat zulk een
huiselijk man weer blij is, bij vrouw en kinde
ren te zijn. En 't duurde niet lang, of wij zaten
.veer even gemoedelijk te babbelen als in de
dagen vóór Sinterklaas en 't kan wel niet
anders, of Karei bracht ook zijn ondervin-
«mgen van en zijn herinneringen Jan het
Roomsche Brabant en Limburg op het ta
pijt en vroeg mijn meening over alles en nog
wat.
Zooals het bij de meeste onbevooroordeelde
menschen gaat had Karei een goeden indruk
gekregen van onze zuidelijke broeders en
daarbij zoo voor en na al heel wat van de kerk
n het katholiek geloof gehoord, stond
hij niet te kijken als een kat in een vreemd
pakhuis ja, meermalen was hij des Zondags
een Roomsche kerk binnengestapt, om daar
den H. Dienst bij te wonen. Hij was er in
pensipn geweest bij protestanten goed ge-
loovige menschen die op heel vriendschap-
peiijken voet stonden met hun Roomsche
omgeving en die, volgens Karei, zelfs veel
goeds zagen in het Katholiek geloof en het
betreurden, dat het protestantisme zoo af
brokkelde en verliep in tailooze secten en
sectetjes.
„Maar met één ding" riep Karei uit,
„zouden zij zich nooit vereenigen.... en
ik ook niet."
„En dat is vroeg ik.
„Dat is.... de onfeilbaarheid van den
Paus," zei Karei. „Dat wil cr ij mij maar
niet in. Ieder measch kan zich wel eens ver
gissen, zelfs met de beste bedoelingen en ik
kan maar niet begrijpen, waarom de paus
daar boven zou staan. Bovendien, hoe dik
wijls zijn er kerkelijke besjissingen genomen
die later valsch bleken te zijn en dus ingetrok
ken moesten worden! Heeft de kérk Galile
niet veroordeeld, omdat deze leerde, dat de
aarde om de zon draaide Welnu, er zal toch
geen een Roomsche zijn, die nu nog het te
genovergestelde gelooft
„Hm," zèi ik, „ik merk al, dat je niet op
de hoogte bent. Wat is, neen, laat ik liever
vragen hoe vat jij de onfeilbaarheid van den
paus op Wat versta je daar onder Wan
neer en hoe noem jij den paus onfeilbaar
„Wel," zei Karei, „dat is niet zoo moeilijk,
dunkt mij Onfeilbaar wil zeggen niet kun
nen dwalen. Ik zeg dus niet, zooals zooveel
anderen, dat de paus niet kan liegen, of dat
hij geen zonde kan doen. De geschiedenis
leertfwel anders. Maar als de paus jullie zegt
„dit of dat is zue of «46 ofwel, dit of dat
moet jullie gelooven of dit mpet je doen
en dat moet je laten, dan is de zaak beslist
Is 't waar of niet
„Je hebt de klok hooren luiden," zei ik,
„zoek nu ook den klepel te vinden, dan ben
je geheel op de hoogte. Veronderstel eens,
dat Benedictus XV in 1918 de Duitsche Ka
tholieken had verboden, de republiek te
steunen, denk ie, dat dezen dan in geweten
verplicht waren, dit verbod in acht te ne
men? Of neem eens aan, dat Pius XI een
boek zou schrijven, waarin hij de meening
verkondigde, dat de aarde wel uit een
gloeiende gasbol is ontstaan, maar dat God
de planten en dieren kant en klaar heeft ge
schapen en dat er dus geen geleidelijke ont
wikkeling heeft plaats gehad. Geloof je, dat
de katholieke geleerden zich daar dan maar
bij neer móesten leggen
„Ik wou zeggen van ja, meende Karei.
„Is dat dan niet zoo? Het eerste betreft toch
een zaak van zeden en het laatste van geloof!"
„Nu, Karei," zei ik, „dan ben je er vlak
naast. De pauselijke onfeilbaarheid wordt
op een heel andere wijze begrensd. Je weet,
Pius X heeft bepaald, dat de kinderen reeds
met hun 6de of 7de jaar hun eerste H. Com
munie mogen doen. Welnu, best mogelijk,
dat een latere Paus dit weer intrekt en den
leeftijd weer bepaalt op 10 of 12 jaar. Onze
vastendagen en evenzeer de feestdagen onder
gaan meermalen veranderingen, dat weet
je. Maar dit alles heeft met de onfeilbaar
heid niets te maken. De Paus kan alleen een
onfeilbare uitspraak doen als hij optreedt
als Opperste Leeraar der H. Kerk en als
zoodanig ex cathedra oordeelt over
eenig punt betreffende geloof cf zeden. En
hij moet duidelijk latefl Uitkomen, dat hij
als zoodanig zijn uitspraak geeft en de ge
heele kerk daaraan bindt.... Weet je wel.
dat de burgermaatschappij er feitelijk ook
een onfeilbaarheid op na houdt?
„Hè", vroeg Karei verbaasd, „nooit van
gehoord 1"
„Zoo," antwoordde ik. „De zaak is anders
heel eenvoudig en komt dagelijks voorAls
de kantonrechter een uitspraak doet, kan de
een of andere partij zich beroepen op de
rechtbank van de rechtbank kan men zich
wenden tot het gerechtshof en eindelijk kan
men in laatste instantie de beslissing vragen
van den Hoogen Raad. En dan is de zaak af
gedaan. De uitspraak van dit college is be
slissend. De Hooge Raad is voor de prac-
tijk onfeilbaar Waar of niet Maar
de Hooge Raad moet uitspraak doen als zoo
danig, als college, als opperste Rechter. Als
een lid van den Hoogen Raad zijn meening
ten beste geeft, heeft zijn oordeel zeker veel
waarde, maar dit oordeel beslist de zaak niet
Welnu, evenzoo gaat het met den Paus. De
onfeilbaarheid is een dogma. Je weet nog wel,
waf een dogma is? Een waarheid, die altijd
in de Kerk is gehuldigd, maar die op het
juiste oogenblik als zoodanig aan de geheele
Kerk wordt voorgesteld en bepaald. De Paus
is dus in zake geloof en zeden altijd onfeil
baar geweest, maar in 1870 pas is het dogma
gedefinieerd. Het Vaticaansch Concilie heeft
duidelijk en voorgoed aangegeven, wit ei
genlijk de pauselijke onfeilbaarheid is. 532
Concilie-vaders stemden vóór het dogma.
Slechts 2 waren er tegen en 55 bisschoppen
hadden daags voor de eindstemming met
toestemming van Pius IX Rome verlaten,
om den Paus niet te bedroeven met hun veto.
Zij waren niet tegen het dogma, maar betwist
ten alleen de opportuniteit, en zoodra het dog
ma was vastgestled, onderwierpen zich allen
aan de uitspraak van het concilie. En zelfs nu
nog werd het dogma door velen verkeerd
begrepen. Mgr. Fessier schreef daarom een
brochure, die door Pius IX zelf onmiddellij k
werd goedgekeurd, en daarin werd duidelij k
betoogd 1. Dat het concib'e alleen juist h*ad
vastgelegd en omschreven een traditie van
de H. Kerk, die reeds opklimt tot de eerste
tijden vah het Christendom. Trouwens, dat
is bij elk dogma het geval. 2. Dat de Paus de
onfeilbaarheid alleen bezit als Opperste
Leeraar der geheele Kerk. Hij is dus niet on
feilbaar als Opperpriester, als opperste Rech-
trr of als opperste Wetgever. 3. Dat zelfs in
dogmatische decreten niet alles geloofsartikel
is. Als zoodanig kan dus niet beschouwd wor
den datgene, wat slechts dient tot nadere
overweging of tot inleiding voor andere za
ken. 4. Dat de definities, door den Paus ge
geven, wel vast staan uit zich zelf en dus niet
de toestemming der Kerk behoeven, maar
dat dit niet wil zeggen, dat de paus altijd
kan beslissen in eenige zaak, strijdig met de
traditie of,zich in oppositie kan stellen met
alle andere bisschoppen. 5. Dat, alles bijeen
genomen, de theolqgie is de geschiedenis der
Kerk maar een klein aantal uitspraken ex
cathedra (dus onfeilbaare beslissingen) bevat
en eindelijk, dat het terrein der onfeilbaarheid
wel degelijk begrensd is en maar niet afhangt
van de willekeurige beslissing van den Paus
zelf.
Is dat ook duidelijk Als de Paus dus een
uitspraak geeft, is dat geen onfeilbaar oordeel.
Hij moet duidelijk laten uitkomen, zoodat
geen twijfel bestaan kan, dat hij optreedt als
opperste Leeraar aa zich wendt tot de geheel*
Kerk. Tevens moet zijn beslissing het eind
oolHeel vormen, zoodat voor altijd alle d'S-
cussie is uitgesloten. Men heeft nu wel
gelasterd, dat de onfeilbare paus ook het
recht had (d.w.z. zichzelf het recht toekende)
evenals in de middeleeuwen, vorsten af te
zetten en hun onderdanen te ontslaan van
den eed van trouw. Pius IX heeft reeds dien
laster den kop ingedrukt. ,Alleen kwade
trouw", zei hij, „kan zulke geheel verschil
lende onderwerpen verwarren, alsof een on
feilbaar oordeel over een geopenbaarde waar
heid eenige overeenkomst kan hebben met
een recht, dat de pausen hebben uitgeoefend
volgens den wensch der volken, toen het al
gemeen belang zulks vroeg." En de paus voeg
de er bij, dat de opperste autoriteit van den
paus de bisschoppelijke rechten niet ophief
of verzwakte, maar die integendeel steunde
en versterkte.
„Je ziet dus," vervolgde ik. „dat het terrein
der pauselijke onfeilbaarheid niet onbegrensd
is! Integendeel! Maar.... als eenmaal een
dogma is vastgesteld, dan is de zaak ook uit...
Een uitspraak van den Hoogen Raad zou mis-
schen door een later geslacht nog kunnen wor
den herzien een uitspraak ex-cathedra van
den Paus niet. Hij spreekt uit naam van
Christus zelf, en de Eeuwige Waarheid kan
niets anders leeren, dan wat vast staat voor
alle eeuwigheid. Me dunkt, dat is nog al een
voudig.
„Ja," zei Karei, „dat dunkt mij nu ook 1
Ik wil er wel meer van weten 1"
„O," zei ik, „er zou nog genoeg over dit
onderwerp te praten vallen, maar voorloopig
zullen we hef er maar bij laten, hè
J. F. NUYBNS.
