DE ELGAWA.
dQiiiïEi-mi
11
STAND No. 6
9
Een beschrijving. - De opening der
tentoonstelling en de feestmaaltijd.
TIENDUIZENDEN
ZAKEMMENSCHEN
ELCK WAT WILS
TREKJES^
Be! gas en *!Jn gevolgen.
De Electriciteitsvoorziening van
de gemeente Haarlem en enkele
omliggende gemeenten.
Bezoekt vooral
Gebrs. Bosse - Oranjestraat 1
Bijzondere collectie Moderne Lampen
naar ontwerpen van J. C. Busè,
Trautwein, Gerard Holt, Jos. v. d.
Wall Perné enz.
[Speciale tentocnstellingsprijzen.
PLATTEGROND
Tentoonstelling EL.GAoWA. te Haarlem, 29 Mei tot 6 Juni 1926.
DANKEN HUN
SUCCES AAN
GOED TOEGEPASTE
WAAROM ZOUDT
OOK GIJ DIT
MIDDEL NIET GEBRUIKEN?
No. 447.
G. N,
Wij had-den het genoegen met den direc
teur der gemeentelijke gasbedrijven een on
derhoud te hebben en zooals vanzelf spreekt
kwam onwillekeurig het gesprek op het gas.
Nu is het gas uit den aard der zaak een
te bekend „artikel dan dat wij eerst een
uitlegging dienen te geven waarvoor het
eigenlijk gebruikt wordt. Bovendien kunnen
zij, die het niet weten, hun licht (afd. gas]
op gaan steken op de tentoonstelling „hl-
gawa". die ongeveer speciaal daarvoor wordt
gehouden.
Want juist het gaswezen neemt een be
langrijke plaats in. wat Haarlem en om
streken betreft, daar deze1 stad naar ver
houding geen slecht figuur maakt met an
dere, grootere steden.
Dit bleek o. m. uit de mededeeling. dat
toen het gaswezen van Imperial Comp. werd
overgenomen, de overname bestond in 4000
gewone en 500 muntmeters; dit aantal is
thans gestegen tot 9000 gewone en 12000
muntmeters.
Misschien zal men vragen, waarom hij de
cvemame het aantal gewone meters dat der
muntmeters verre overtrof, terwijl thans juist
het omgekeerde het geval is. De oorzaak
hiervan is te zoeken in het feit, dat voor
de muntmeters meer propaganda- wordt ge
maakt en de aanleg daarvan kosteloos ge
schiedt, tenminste in zooverre dat een kleine
verhooging op de gaskwitantie een weinig
in die kosten tegemoet komen. Voor gewoon
meterg&s wordt de aanleg zelf betaald.
Een ander iets, wat wij op ons geweten
hadden, was. dat de electrische lichtfabriek
aanmoedigt electrisch licht te gebruiken en
de gasfabriek de menschen voor het gas
tracht te bekeeren, terwijl beiden zichzelf
als het meest voordeelige aanbieden. Dat
leek ons nu juist niet heelemaal logisch.
Heel vertrouwelijk deelde men ons toen
mede. dat het gas werkelijk voordeeliger is,
doch electriciteit ontegenzeggelijk gemakke
lijker. Wie nu het voordeel stelt boven
het gemak, neemt gas en die het tegenover
gestelde kiest, neemt electriciteit. De gul
den middenweg is bij dit vraagstuk dus de
beste oplossing.
Ook is het wel interessant te weten, dat
er momenteel nog 2400 straatlantaarns met
gas „gestookt" worden en de rest met elec
triciteit.
Dat hier redenen voor bestaan is duidelijk
en In hoofdzaak komt het dan ook hierop
neer, dat het branden van gaslantaarns van
veel belang is voor het gasbedrijf, terwijl
het tevens bij eventueele storingen aan de
electriciteitsfabriek voor de straatverlichting
blijft zorgen. Ook moet gasverlichting veel
intensiever zijn dan electrische verlichting,
iets wat vooral te constateeren moet zijn
bij dikken mist en andere natuurliefhebbe-
rijen. Het belang van de gasfabriek is hierin
gelegen, dat tegen den nacht de toevoer van
het te fabripeeren gas, vanwege het distri
butieproces van 24; uur, juist het grootst is,
waardoor, indien er geen afzet in den nacht
plaats vond en mede met de vergrooting
van de gashouders meerdere technische
moeilijkheden te overwinnen waren, wat
aanmerkelijke kosten met zich mede zou
brengen.
Wat de centrale gasverwarming betreft,
deelde de directeur ons mede. dat de vraag
ernaar wel toeneemt, al staan de menschen
nog niet in queu om zoo'n toestel machtig
te worden. Dit is echter niet te wijten aan
het duurdere van zoo n verwarming, dan wel
dat de aansch&ffingskosten meer bedragen
dan van een gewoon potkacheltje.
Niettemin wordt in de industrie het gas
hoe langer hoe meer gewaardeerd en bak
kers. banketbakkers etc. en in de metaal
industrie neemt het gebruik van gas steeds
toe, omdat het veel economischer, practi-
scher en zindelijker is dan de voorheen ge
bruikte vaste brandstof. In Londen en an
dere wereldsteden, waar een vierkante meter
grond goud waard is, en het dus er op aan
komt met zoo weinig mogelijk ruimte zoo
veel mogelijk te produceeren. vraagt men
reeds meer en meer naar gasovens en an.
derszins, die een bescheiden plaats inne
mend. uitstekend werk ^verrichten.
Onder ons gesprek door had echter een
groote hoop van het afgewerkte „zwarte
goud" ons voortdurend aangegrijnst. en al
was het maar gewone cokes, toch wisten we,
dat ook dat goedje veel werd gebruikt om
te stoken. En nu bracht die ongegeneerd
hooge berg ons eigenlijk op de gedachte
te vragen, waar men nu een afzetgebied
dacht te vinden voor die brandstof, als alle
menschen eenmaal „vergast" waren en men
dus inplaats van met cokes, met het gewon
nen gas ging stoken?
Toen.... ja, toen werd ons duidelijk'ge
maakt# dat een gasbedrijf niet alleen voor
de fabriceering en aflevering van het gas
zorgt, maar dat het ook een handelszaak is
en men met handelszaken altijd wat reserve
dient te gebruiken, wat gewoonlijk aange
duid wordt als het „zakengeheim", al wordt
er geen geheim van gemaakt dat men daar
over nog steeds heel ernstig peinst en nog
eens peinst.... en dat vinden we sympa
thiek
De geschiedenis der electriciteitsvoorzie-
ning van de gemeente Haarlem dateert
reeds vanaf het jaar 1900.
De Firma Siemens Halske, filiaal 's-Gra-
venhage, verkreeg in het jaar 1901 van het
Gemeentebestuur opdracht tot den bouw
van de electrische centrale en het bijbe-
hoorende kabelnet.
Op dpn eersten Augustus 19Q2 werd met
de stroómlevering in de gemeente Haarlem
aangevangen door de inbedrijfsttlling van
eenelectrische centrale, gelegen aan het
hoorder Buit en spa a me. op 'een fgffeïn, Sin-'
gekocht ten behoeve van de lichtfabrieken
voor deze gemeente. De afstand van de
Centrale tot het centrum van de stad
IGroote Markt) bedraagt c.a. 1600 M. Deze
kleine centrale, waarin opgesteld waren
twee verticale compoundstoommachines, elk
gekoppeld aan een gelijkstroomdynamo van
200 K.W. vermogen, diende voor stroom-
levering aan de gasfabriek, pp hetzelfde ter
rein gelegen, en tevens voor stroomlcvering
aan een 40-tal installaties in de Gemeente,
met êen aansluilwaardc van 164 K.W. Pa
rallel aan de dynamo s werkte een accumu-
latorenbatterij van 2 X 145 cellen, met een
capaciteit van 900 ampère-uren. In het ke.
telhuis waren aanvankelijk opgesteld drie
Lancashire-ketels, elk van 90 M2. verwar
mend oppervlak en met eene stroomspan.
n;ng van 10 atm. Geleverd werd gelijkstroom
met eene stoomspanning van 220 volt voor
licht- en 440 volt voor krachtdoeleinden;
het net werd als drieleidernet uitgevoerd
met een hoofdvoedingspunt, gelegen in het
centrum der stad, hetwelk door zware
hoofdvoedingsleidingen met de centrale was
verbonden.
Deze gelijkstroomcentrale werd uitge,
breid met een verticale Stork-Stumpf-
stoommachine, gekoppeld met twee gelijk
stroom-dynamo's van resp. 600 en 300 K.W.,
terwijl aan het Lancashire-ketelhuis nog
eene kleine uitbreiding werd gegeven.
In het jaar 1911 nam het Gemeentebestuur
van Haarlem het besluit, de gemeente-licht-
iabricken te splitsen in een gemeente-gas
bedrijf en een gemeente-electriciteitsbe-
drijf, zoodat met het jaar 1912 een nieuw
tijdperk intrad.
Door de steeds toenemende vraag naar
stroom werd het nu noodig om zoowel aan
de centrale als aan het net een afdoende
uitbreiding te geven. De directie gaf daar
om het Gemeentebestuur van Haarlem in
overweging een nieuwe draaistroomcentrale
te stichten, ingericht voor opwekking van
stroom met een spanning van 6000 volt.
Met den bouw van deze nieuwe draai
stroomcentrale werd in het jaar 1911 be
gonnen.
Ook aan den netbouw werd thans volle
aandacht geschonken en alhoewel een
oogenblik gedacht werd aan den bouw van
een omzetterstation in het centrum van de
Gemeente, werd na rijp beraed besloten de
gelijkstroomnetten niet verder dan hoog
noodzakelijk uit te breiden. Voor de ver
dere stroomvoorziening werd een draai-
slroomringnet voor een spanning van 6000
volt rondom de gemeente Haarlem aange
legd, waaruit de stroom, noodig voo- de
buitenwijken van de gempente Haarlem,
voor de gemeente Schoten en de gemeente
Heemstede en een deel van de gemeente
Haarlemmerliede en Spaamwoude, kon wor
den betrokken, terwijl een diagonaalkabel
werd gelegd voor levering van draaistroom
naar het centrum van de Gemeente, De
hoogt spanning van 6000 volt werd vooi
verdere distributie getransformeerd op een
spanning van 220 volt voor lichtdoeleinden
en 380 volt voor krachtdoeleinden.
Door den aanleg van de hoogspannings-
draaistroomnetten is de gelijkstroom in de
gemeente Haarlem feitelijk ten doode opge
schreven en worden de gelijkstroomnctten
successievelijk vervangen door draaistroom-
netten.
In de nieuwe centrale, waarvan de bouw
gereed kwam in het jaar 1912, werd als eer
ste machine geplaatst een turbine met een
vermogen van 1000 K.W., waaraan gekop
peld een draaistroomgenerator van 1000 K.
W. en een gelijkstroomdynamo van 350
K.W.; tevens werden voor stroomlevering
aan de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maat
schappij ten behoeve van hare tramlijnen,
twee motorgeneratoren, elk met een ver
mogen van 250 K.W., aangeschaft en in be
drijf gesteld. Deze-omzetters leveren gelijk
stroom met eene spanning van c.a. 1100
volt aan de tramnetten van de H. IJ. S. M.
Ten einde over voldoende stoom te kunnen
beschikken, werd in het jaar 19.13 een nieuw
ketelhuis gebouwd, waarin geplaatst wer
den vier Stirling-ketels met een gezamen
lijk verwarmend oppervlak van c.a. 1200 M2.
Mede voor de stroomlevering aan de
Electrische Spoorwegmaatschappij, de
Eerste Nederlandsche Electrische Tramweg
maatschappij en aan de gemeente Heem
stede, werd het al spoedig opnieuw nood
zakelijk, de turbinecapaciteit van de centrale
uit te breiden; beslcten werd tot aanschaf
fing van een turbine-aggregaat met een
maximale capaciteit van 2600 K.W. bij
6500 volt. Dit aggregaat werd in den winter
van het jaar 1913 in bedrijf gesteld
1^1 A ïy A ver^Tn3?ng en VBf ïolsdbA^tttt, Betreft en3e 8e openbar* *erpftc1Ttlng ïa
b! 1 lï 'ne* mo2e'Ök de fabriek met nfet groote d* gemeente Haarlem kan nog worden op
Alhoewel de gelijkstrcomnetten niet ver
der weraen uitgebreid, hield de vraag naar
gelijkstroom voor de oude netten aan, zoo
dat een cascade-omzetter met een capaci
teit van 800 K.W. moest worden bijgeplaatst.
Ten slotte werd in het jaar 1915 nog een
éénankeromzeüer met een normaal ver
mogen van 600 K. W. aan de gelijkstroom-
centrale toegevoegd; hiermede bereikte
het beschikbare gelijkstroomomzetterver-
mogen zijn huidige groot.
Het derde turbine-aggregaat, met een
capaciteit van 3000 a 4000 K.W., werd in
October 1915 in gebruik genomen, waardoor
de capaciteit van de Haarlemsche centrale
werd verhoogd tot maximaal 8500 K.W.
In het jaar 1917 werd voor de levering
van stroom aan de provinciale netten een
transformatorstation gebouwd, waarin met
behulp van een transformator van 1000
K.V.A. de Haarlemsche centrale spanning
van 6000 velt tct de provinciale netspanning
van 10.000 volt werd verhoogd. Reeds spoe
dig daarna werd besloten tot aanschaffing
van een transformator van 2000 K.V.A. voor
ditzelfde doel, waaraan eenige jaren later
nog een derde transformator van gelijk
vermogen werd toegevoegd.
Daar de centrale capaciteit in het jaar
1920 weder uitbreiding behoefde, werd in
Februari 1920 door den Gemeenteraad van
Haarlem besloten tot aankoop van een
turbogenerator met bijibehoorende twee wa
terpijpketels.
De vierde turbine-aggregaat met eene ca
paciteit van 6000 K.W. en een bedrijfsspan-
ning van 10.000 volt, werd, nadat de uit
breidingen van het turbinegebouw en liet
ketelhuis hadden plaats gevonden, gemon
teerd en in bedrijf genomen, waardoor het
vermogen, opgesteld in de Haarlemsche
centrale op 14.500 K.W. werd gebracht.
Hiemede werd de huidige toestand der ma
chinezaal bereikt.
De opstelling van de twee waterpijpke
tels, systeem Babcock en Wilcox, elk met
een verwarmend oppervlak van 420 M2„
vond eveneens plaats in het jaar 1921. De
stoomspanning bedraagt 12 atm.
Het suppletieJceteivoedingwater wordt
verkregen uit eenige Nortonwellen, die een
goede kwaliteit water leveren, zoodat geen
last van ketelsteen wordt ondervonden. Het
koelwater voor de condensatie wordt aan
het Noorder-Buitenspaarne onttrokken, het
is zoet water en van een zoodanige kwali
teit dat de onderdeel en van pompen en
condensorpijpen hiervan geen schadelijke
gevolgen ondervinden.
Het kólentransport is geheel' automa
tisch ingericht. De ketelhuizen zijn voor
zien van een doelmatig evliegaschtransport-
inrichting.
Ter illustratie van de resultaten op ther
misch gebied verkregen, dienen de hieron
der volgende cijfers, welke duidelijk aan
geven hoe de bedrijfseconomie gedurende
dit tijdperk werd verbeterd en rij den toets
met andere bedrijven kan doorstaan.
In het jaar 1912 1.39 K.G. kolen per op
gewekt K.W.U.
In het jaar 1917 0.95 K.G, kolen per op
gewekt K.W.U.
In het jaar 1924 0.88 (6450 calorieën) k.g.
kolen per opgewekt K. W. U,
Met het bedrijfsjaar 1922 werd weder een
nieuw tijdperk geopend; dit jaar toch kan
worden genoemd het eerste P.EG.E.M-be-
drijfsjaar, d.w.z. dat de gemeente Haarlem
gedurende dit jaar voor het eerst met de
provincie Noord-Holland en de gemeente
Amsterdam tezamen hare electrische huis
houding voerde (n.l. voor zoover betreft de
opwekking van den stroom)
Daar de centrale te Haarlem gelegen is
groot vaarwater, het Noorder Buiten
kosten uit te breiden tot eene capaciteit gemerkt, dat de hoofdstraten zijn verlicht
ivan 25.000 K.W,
Wat de tarifieering betreft, diene, dat de
stroom aan particulieren wordt geleverd
volgens de volgende tarieven:
.,1e. enkeltarief;
2e. dubbeltarief;
3e. huishoudtarief en winkeltarief;
terwijl de stroomlevering aan grootverbrui
kers overeenkomstig speciale voorwaarden
geschiedt.
Het huishoudtarief, zoowel als het win
keltarief, zijn tarieven welke het moge
lijk maken den electrischen stroom voor
verschillende doeleinden te gebruiken. In
de huishouding is de toepassing "Van diverse
electrische toestellen reeds onontbeerlijk
geworden, terwijl het winkeltarief den win
kelier in staat stelt, een ruim gebruik te
maken van den electrischen stroom, zoo
wel voor reclame als voor allerlei andere
doeleinden.
Een typisch voorbeeld van industrieel
gebruik is het electrisch lasschen, dat zoo
wel door de groot- als door de klein-indu-
strie wordt toegepast en een van de vele
werkzaamheden vormt, die zeer practisch
electrisch kunnen worden verricht.
Het Gemeente-Electriciteitsbedrijf van
Haarlem bevordert het algemeen gebruik
van electriciteit door den aanleg van munt
meters- en huurinstallaties.
door electrische lampen van groote licht
sterkte, terwijl in de nieuwe woonwijken
hoofdzakelijk electrische straatverlichting
wordt toegepast.
De gemeente Haarlem levert, behalve bin
nen hare eigen grenzen, ook stroom aan
de bewoners van de gemeente Schoten en
aan de bewoners van een deel van de ge
meente Haarlemmerliede en Spaarnwoude,
terwijl de stroom aan de gemeente Heem
stede engros wordt verkocht, welke laatst
genoemde gemeente zelf voor de distributie
zorg draagt.
De trambedrijven in Haarlem en omstre
ken betrekken eveneens de benoodigde
energie van de gemeente Haarlem.
In 't jaar 1906 was 't totaal aantal in het
net afgeleverde K. W. U. x 1000: 500,5 in
1925: 17070.4; de maximale belasting van
het geheele bedrijf in K. W. beliep over
dezelfde jaren respect. 298 en 7339.
Hieruit blijkt, dat het eleetriciteitsver-
bruik zeer is toegenomen, terwijl uit de
steeds meer toenemende toepassing van
electrische apparaten en machines, zoowel
in de huishouding als in de industrie, mag
worden afgeleid, dat nog een sterkere toe
name van het electriciteitsverbruik gedu
rende de eerstvolgende jaren mag worden
verwacht.
DE FEESTMAALTIJD.
Reeds gisterenavond werden de feestelijk
heden ingezet. De hoofdcommissie van uit
voering bood een feestmaaltijd aan, in de
bovenzalen van „De Kroon", aan de Groote
Markt, aan degenen, die door hun moree-
len en daadwerkelijken steun het welslagen
der tentoonstelling bevorderden.
De tafels en zalen waren aangenaam aan
gekleed op een wijze, die den roem van
„Brinkmann" uitmaakt. Hier werd een oude
traditie en glorie glansrijk gehandhaafd. Na
tuurlijk liet ook de stemming aan tafel niets
te wenschen over.
Aan den disch zat, naast den praeses,.den
heer W. B. Lasschuit de burgemeester van
Haarlem, de heer C. Maarschalk,, voorzitter
van het Eere-comité. Verder waren aanwe
zig tal van leden van het Eere-comité, de
hoofdcommissie van uitvoering, de leden der
Commissie van Advies, de Pers-commissie,
de voorzitter en secretaris der Finantieele
Commissie, de voorzitter en secretaris der
Commissie van controle en orde, voor zoo
ver deze heeren niet verhinderd waren.
De heer B. W. Lasschuit, voorzitter van
de hoofdcommissie van Uitvoering hield een
welkomstrede, waaraan wij het volgende
ontleen en:
Het is mij als voorzitter der Hoofdcom
missie van Uitvoering der Electriciteits-,
Gas- en Watertentoonstelling, niet alleen een
aangename, maar tevens ook een vereeren-
de taak, u allen een hartelijk welkom toe
te roepen. In het bijzonder u, mijnheer de
Burgemeester, heet ik welkom. Uwe groote
belangstelling, uw medeleven in alle zaken,
die den groei en bloei van onze stad kun
nen bevorderen, is- ons allen bekend en da
gelijks wordt dat door u getoond. Ook zij
kunnen dit met groote blijdschap getuigen,
want van af de eerste bespreking, die ik
met u mocht voeren, betreffende deze Ten
toonstelling, tot op het huidige moment, heb
ik niet anders mogen ondervinden dan uw
v.arme sympathie voor onze onderneming.
Ook uwe tegenwoordigheid, heeren Wethou
ders en secretaris onzer gemeente Haarlem,
is voor ons een hernieuwd bewijs van uw
medeleven met onze tentoonstelling. Het tot
stand komen van deze El.Ga.Wa. is toch
voor een niet geringe mate te danken aan
uwe tegemoetkomende houding, door het
welwillend beschikbaar stellen van het Ge
meentelijk Concertgebouw en de produc
ten van het electriciteits-, gas- en waterlei
dingbedrijf. Ik twijfel niet of dcia tentoon
stelling zal er toe bijdragen, dat de produc
tie van electriciteit, gas en water een grooter
afzetgebied zal vinden, terwijl ik u bij deze
nogmaals de verzekering wil^even, dat mijn
collega's.en ik steeds alles in het werk zul-
spaarne en voorzien is van een spoorweg- len stellen om krachtdadig en zooveel In ons
vermogen is, daaraan mede te werken, niets
onbeproefd zullen laten, mede propaganda
te maken voor de producten van de drie ge
noemde bedrijven, door steeds de nieuwste
en meest economische verbruiksapparaten
onder de aandacht van het publiek te bren
gen.
De heeren directeuren van het Electri
citeit-, Gas- en Waterleidingbedrijf zijn wij
zeer erkentelijk, dat ook zij aan onze uit-
noodiging gevolg hebben willen geven en ik
kan dan ook niet nalaten u onzen hartgron-
digen dank te betuigen, dat gij, als leden der
Commissie van Advies, aan het tot stand ko
men dezer Tentoonstelling hebt willen me
de arbeiden. Uwe kennis van zaken en uwe
juiste adviezen hebben er in groote mate
toe bijgedragen, dat deze tentoonstelling niet
alleen belangrijk, maar bovenal voor het pu
bliek zeer nuttig en leerzaam zal zijn. Een
tentoonsteling als de El.Ga.Wa. is een uni
cum in ons land, want een demonstratie
van de drie gemeentebedrijven in samenwer
king met een patroonsorganisatie heeft zich
in ons land nog niet voorgedaan. Ik spreek
den wensch uit, dat de verstandhouding
tusschen u, heeren Directeuren en onzen
Bond steeds van zeer aangenamen aard
moge zijn en dat deze tantoonstelling er
toe zal bijgedragen hebben, elkaar beter te
leeren kennen en te begrijpen en de over
tuiging ook bij u post gevat mag hebben,
dat fabrikant en installateur ieder op eigen
terrein, doch in gemeenschappelijk samen
gaan, ja, ik zou haast durven zeggen, alles
tot stand kunnen brengen, althans zeer veel
kunnen bereiken, z-onder elkanders belan
gen te schaden,
Uwe aanwezigheid, heeren Burgemeesters
uit de omliggende gemeenten, is ons een
groote vreugde, U toch, wilt daarmede be
wijzen, dat de tentoonstelling, die wij mor
gen hopen te openen, uwe sympathie heeft.
Ik hoop en vertrouw, dat deze tentoonstelling
er ook toe mede zal werken, dat het ver
bruik van electriciteit, gas en water in uw
gemeenten zal toenemen.
Mevrouw Brattns, Mej. Veeger en Mej> van
der Waal werden vervolgens welkom ge-
heeten, alsmede de voorzitters van het
Groot- en Kleinbedrijf en de secretaris der
Kamer van Koophandel en Fabrieken voor
Haarlem en omstreken. Hoewel wij weten,
aldus spr„ dat handel en industrie steeds uwe
volle aandacht hebben en gij zoo noodig
steeds bereid zijt mede te werken misstan
den te verbeteren, nemen wij toch ook van
deze plaats de vrijheid voor de toekomst
reeds bij voorbaat uwen onmisbaren steun en
medewerking in te roepen.
Dat ook de Middenstands-Centrale voor
Haarlem en omliggende gemeenten hier ver
tegenwoordigd is door haar algemeen voor-
mwnr
V.
yy-
zitter, den heer Van Tetering, alsook door
de beide mede-dagelijksche bestuursleden
van dit college, zal geen uwer verwonderen,
Want is het toch steeds niet dat lichaam,
dat op de bres staat, als het geldt, de be
langen te behartigen van den geheejen han-
deldrijvenden en industrieelen Middenstand,
maar ook wanneer het geldt een kleine
groep van hen. Een. oprecht woord van dank
voor uwen steun en medeleven in onze El.
Ga.Wa, mag ik dan ook niet achterwege
laten en ik vertrouw, dat ook onze belangen
steeds in uw college uw volle aandacht
zullen blijven houden.
Tenslotte bracht spr. dank aan de pers
voor hare medewerking en heette nog wel
kom den voorzitter van den .Bond van Lood
gieters- en Fitterspatroons in Nederland en
zijne collega's aan wie hij een woord van
hulde bracht voor hun steun, welke hij bij
het organiseeren dezer tentoonstelling heeft
mogen ondervinden en hij wilde daaraan
toevoegen: Werkt steeds, zooveel in uw ver
mogen is, er toe mede, om ons vak hoog te
houden, het publiek voortdurend te wijzen op
het nuttige gebruik van dc door ons te leve
ren verbruiksapparaten, waardoor wij tevens
mede zullen werken, dat de productie van
onze betreffende gemeentebedrijven zal wor
den opgevoerd en daardoor het afzetdebiet
vergroot.
Nog werd aan de leden der Hoofdcommis
sie van Uitvoering hartelijke dank gebracht,
DE OPENING DER TENTOON.
STELLING.
Hedenmorgen 11 uur had de officieele ope
ning van de ELGAWA plaats.
Vlaggedoek in de straten zette luister bij
en in den omtrek van de Gemeentelijke
Concertzaal heersehte geruimen tijd een
drukke bedoening van hooggehoede en def
tig gekleede heeren, modieus uitgedoste
dames, die.zich vereenigden in de Bestuurs
kamer.
De genoodigden werden door den heer B.
W. Lasschuit ontvangen. Hier werd een
programmaboek in luxe uitvoering overhan-
digd,
Het dochtertje van den adjunct-secretaris
den heer De Bruin, bood aan mevrouw
Maarschalk, een fraai bloemstuk aan.
Door de jongejuffrouw Brakel werd aan
mevrouw Lasschuit eveneens een bloemen
hulde gebracht.
Daarna begaf het gezelschap zich geza
menlijk naar het podium, dat bijzonder fraai
versierd was.
Een strijkje, onder leiding van den heer
Willy Versteeg musiceerde,
WELKOM!
De voorzitter van de Hoofdcommissie van
Uitvoering, de heer B. W. Lasschuit, sprak
het volgende welkomstwoord;
Als Voorzitter der Hoofdcommissie var
Uitvoering is het mij een aangename taak u,
Edelachtbare heeren Burgemeêster en Wet
houders van de gemeente Haarlem en u,
dames en heeren, een hartelijk welkom toe
te roepen en u allen dank te zeggen, dat
u deze officieele opening van onze Electri
citeit-, Gas- en .Watertentoonstelling hebt
willen bijwonen, hetgeen voor ons een be
wijs is van medeleven, dat op zeer hoogen
prijs wordt gesteld. 1
Na vele maanden van arbeid zijn wij, van
dit oogenblik af, in staat u te kunnen doen
aanschouwen, wat door eendrachtig samen
werken tot stand is gekomen. Terstond
hierop voel ik mij gedrongen, mijn oprech
ten dank te betuigen aan de heeren Direc
teuren van het Electriciteit-, Gas- en Wa
terleidingbedrijf voor hunnen steun en voor
lichting, die vrij in zoo'n ruime mate heb
ben mogen ondervinden.
Ik kan jiet verhelen, dat wij zeer vele
bezwaren en moeilijkheden hebben moe1-
ten overwinnen, maar ook is het mij een
behoefte te verklaren, dat door de groote
medewerking, die wij alom mochten onder
vinden, onze taak in niet geringe mate ver
licht is geworden. Het door deze tentoonstel
ling beoogde doel hopen wij in de eerstvol
gende dagen aan het publiek te kunnen too-
nen door aanschouwelijke voorstellingen te
doen geven der toepassing van doelmatige
verbruiksapparaten, waardoor wij tevens
zullen medewerken om zoowel aan verbrui
kers als aan niet-verbruikers, te demonstree-
ren wat met de producten van onze gemeen
tebedrijven, als electriciteit, gas en water,
bereikt kan worden.
Een en ander zal ongetwijfeld tot gevolg
hebben, dat genoemde bedrijven Ih umvanil
Concurrenten
„Begin Mei wordt alhier gevestigd de mo
dern ingerichte salon voor scheren en haar
snijden. Tevens atelier voor alle soorten
haarwerken. Aanbevelend W. van Scharen."
Jan Germers was juist van z'n fiets gespron
gen om in huis te gaan, toen z'n oog viel op
de keurig in lakschrift geteekende kaart van
bijna 'n meter in 't vierkant, die was opge
hangen aan het raam van het hoekhuisje, pal
aan de overzij, het winkelperceel van de reeks
nieuwbouw-middenstandswoninkjes, die 'n
paar weken geleden waren gereed gekomen.
'n Volle minuut bleef Jan vastgezogen aan
de groote, glimmende letters, die daar opeens
als 'n droom aan hem verschenen waren.
Toen trompetterde hij 'n schelle, smadelij
ke lach uit, smeet de deur van z'n barbiers
zaakje open, duwde de fiets voor zich uit
naar binnen en riep, nog maar half in de
winkel, z'n vrotiw.
.,Mien 1 Mien Mie-ie-ien 11 Waar zit
je Ti-
Met dampende handen, 't gezicht in wasch-
tobbe-gloed, kwam z'n vrouw van achter ge
hold, de oogen opengesperd van schrik, want
ze dacht, dat er op z'n minst brand was uitge
broken.
„Wat heb je Wat is 'r gebeurd Jan
„Heb je 't gezien?An a'overkant?"
■meet Jan z'n hoofd als wijzend achterover
„Heb je 't gezien
„Wat gezien Waar Wat bedoel je Ik
Zie niks 1"
„Mcnsch, heb je dan drek in je oogeri
Daar! déarLees dan!
En Mien prevelde langzaam, in gestaar
van opper-verbazing „Begin Mei wordt al
hier gevestigd de modern ingerichte salon
voor scheren en haarsnijden. Tevens atelier
voor alle soorten haarwerken. Aanbevelend
W. van Scharen."
„Verhip keek ze Jan met 'n gemengd
glimlachje aan. „Wie is dat?"
„Mot je mijn vragen, wie zoo'n vreemde
knul uit de stad isweet ik net zoo min als
'n ander hier in't dorp. Natuurlijk zoo'n half
afgestudeerde kappersbediende," die hier voor
z'n eigen gaat beginnen, zoo'n heertje met 'n
gelijmde kop, met faforietjes en 'n Ameri-
kaansch snorretje.... Laat maar komme,
hoorLaat maar genist kommeHij ver
dient z'n huur niet eensha-ha-ha-
die komt hier z'n spaarpot eventjes leegmaken
om op 'n schoen en 'n slof weer naar z'n moes-
sie terug te gaan. Ik geef 'm geen vier maan
den hier.... geen vier maanden.... ^een
vier maanden.... wat ik je brom, hij houdt
't m'etuit..Snotjandori die zal mijn effies de
dampen an doen.die zal met mijn de ka
chel anmaken.'t is om je dood te lachen
Hij kwakte z'n fiets in 'n hoek, smeet 'n
stoel om en ging in de kamer loopen ijsberen
en schelden.
„Maar Jan...." waagde Mien er tus
schen te komen „als 'ie ons nou tóch geen
schade kan doen, waar maak je je eigen dan
zoo dik om?"
„Om *t pesterige van zoo'n knul't
pesterige, om vlak tegenover mijn zaak te gaan
zitten. Dat doet ie expresdaar wil ie mij
'n vliegie mee afvangen. We zulle deris kijke
hoe ie 'm dat levertLaat maar komme hoor
Laat maar komme
Jan Germers bebonkte de krakende trap en
ging boven, op z'n kamertje, dat zoo'n beetje
als kantoortje was ingericht, de geïnde pos
ten van z'n dooienbus inschrijven.
Het heele verdere gedeelte van de dag bleef
ie kankeren over de concurrent en tegen iede
re klant had ie 'n smalend praatje over de ge
beurtenis aan d' overkant.
Vanaf de schoolbanken was Jan Germers
al in 't barbiersvak eerst als Zaterdagavond-
inzeepertje, later ais vaste bediende, steeds in
hetzelfde zaakje.
Toen z'n patroon ging sukkelen en zich in
'n gesticht kocht, was Jan de aangewezen op
volger.
Er zat 'n boterham in 't zaakje, maar méér
ook niet. De dorpelingen, die zich niet zelf
schoren, kwamen vanzelf sprekend bij Jan,
omdat hij de eenige barbier was. Door de
week kreeg ie bij-mekaar misschien 'n dertig
klanten, meest om te knippen.... 's Zater
dagsavonds stond ie vanaf 'n uur of vijf tot
soms een uur in de nacht te scheren en
ving dan twintig gulden.
Maar Jan wilde vooruit, kreeg trouwplan
nen.... en omdat ie heel goed wist, dat
de zaak nooit 'n flink bestaan voor 'n gezin
kon worden, zocht ie naar bijverdienste.
Hij kon door voorspraak en met behulp
van 'n paar borgen 'n heelej goeie bode-wijk
op de kop tikken en in de stille uurtjes trok
ie er nog op uit, om nieuwe kltfnten te winnen
voor z'n begrafenis-fonds.
Na 'n goed jaar kon ie er op trouwen en
deed het gezwind.
En nou had Jan al heel wat jaartjes 'n best
leven met Mien.
Eén leemte was er in z'n huwelijk.hij
kreeg geen kinderen.
Dat deed hem pijn.... en dat was dan
ook wel de oorzaak geworden van 'n minder
gunstige wijziging in z'n karakterecht
wrokkig kon ie soms zijn, en prikkelbaar om
de gewoonste dingetjes.
Mien wende er aan.... en werd er niet
boos om.ze wist toch, dat Jan in z'n hart
'n goeie vent was.
Ja hoor.... daar kwam op 'n middag in
half April 'n vrachtauto aanbrommen.
Van alles kwam er uit.... Scheerstoelen,
glazen platen, en den geslepen spiegel, mar
merplaten, fonteintjes met koperwerk, kis
ten, pakken, 'n waskop en van alles en alles.
De persoon, die de toekomstige eigenaar
bleek te zijn, was geen heertje met 'n gelijm
de kop en 'n Charly-Chapliti-snorretje, doch
'n nette jongeman met 'n gewoon gezicht en
'riflinke blonde haardos.
Jan Germers stond achter 't gele satinet-
gordijntje van z'n ouwerwetsch uitstallinkie
naar de overkant te gluren en grijnsde met
opeengeklemde lippen.
Dagelijks zag ie de zaak aan de overkant
groeien tot 'n modern, kraakhelder salon
netje. In de etalage zonlicht-glimmerden de
flesschen Eau de Cologne, Vegetal, Eau de
Quinine, Birkenwasser, fijne odeurtjes, bril
lantine, en kleur-glansden de stolpen met
geep en sponsen, de gebloemde doozen en
pakjes en de doorschijnende schildpad-gar-
nituurtjes.
Op de avond der opening zwom en spartel
de dit alles in 'n zee van wit licht, waarop tal
van dorpsbewoners als vlinders afkwamen.
Keurig geplaatste bouquetten verhoogden
het feestelijke van de opening der nieuwe
zaak en de wassen dameskop, die troonde op
'n verhevenheid van geplooide zijde lokte heel
de omgeving met zijn beminnelijke lach.
en scheen te zeggen „Hier ben ikkomt
binnen en laat u bedienen door de fijnste coif
feur van heel Berkendaal."
En Jan wrokte.... wrokte.
Met lekker leedvermaak constateerde hij,
dat het met de klanten aan de overkant maar
heel dunnetjes liep.
De dokter, de notaris, de candidaat, de
dominee, 'n enkele heereboer, luidjes, voor
wie Jan's barbierszaak toch altijd te gering
was geweest, ja, die sag ie er soo nu en dan
wel es inloopen, en ook de kinderen van de-
Zelfden gingen er heen om geknipt en gepunt
te worden.... maar voor de rest.... geen
kip zag je 'r. En Jan schoor 'sZaterdagsavonds
even lustig z'n paar honderd vaste dubbel
tjesklanten, die even geduldig bleven wachten
op hun beurt en even getrouw hun gezicht
afdroogden met de algemeene handdoek.
Jan voelde zich de sterkste. Hij deed hee
lemaal of z'n concurrent niet eens bestond,
groette niet, keek niet, zorgde alleen voor 'n
triumfeerend grijnsje als ie zag, dat Willem
van Scharen aan de deur stond, of in z'n eta
lage bezig was met 't afstoffen der kleurige
flesschen en doozen, die maar heel langzaam
van de hand gingen.
Jan Germers schafte zich, alleen om te la
ten zien, dat hij dat kon doen, 'n tweede
hands-motorfiets aan en tufte daarmee z'n
meer dan vier honderd bus-klanten af.
En op de morgen, dat ie van de buiten
wacht vernam, dat de zaak aan de overkant
zou worden opgedoekt, en dat de eigenaar
straks naar stad zou gaan, om zich weer als
gewoon kappersbediende te gaan verhuren,
maakte Jan met opzet 'n .geweldig leven met
Z'n motor, 'n leven, dat de buren hun ooren
stijf dichthielden.
Dat moest dan zeker z'n overwinningslied
verbeelden.
Hoe 't gebeurd was heeft Jan later nooit
precies kunnen vertellen, maar toen ie na
'n paar uur naar huis tufte cn in 'n flink gange
tje over de dijk reed, was het opeens of hij me
motor en al werd opgenomen en in tijd van
effen lag ie in de vaart te spartelen.
Toen ie begon te zinken dacht ie er pas aan,
om hulp te roepenmaar geen sterveling
was er te zien en Jan worstelde wanhopig
tegen de greep van het gulzige water. Nog
'n paar schorre kreten kwamen er uit z'n keel
toen werd alles donker en Jan wist niet
meer Wat wereld was.
Toen ïe bijkwam lag ie thuis in bed.,..j
Mien stond van blijdschap te huilenen
Jan vernam van haar, dat Willem van Scharen,
de concurrent, de redder van zijn leven was
en zich 'n half uur lang in 't zweet had
gewerkt aan de kunstmatige ademhaling.
Jan dacht er aan, om ook te gaan huilen
van berouw, schaamte, dankbaarheid en alles
wat er op dat oogenblik naar z'n keel krop
temaar toen voelde hij 'n vreemde,
knagerige pijn in z'n linkerarm en zag, dat
deze met hand en al in 'n stijf verband zat.
't Zou wel terechtkomen, hoopte de dokter,
aldus deelde z'n vrouw hem meemaar
't kon 'n heele poos duren.
Jan wou gaan vragen, maar op dat oogenblik
kwam Willem van Scharen binnen en zei
doodleuk „Aangename kennismaking, col
lega Hoe gaat 't nou Kerel, ik had geen
tien tellen later moeten komen aanfietsen.
't was op 't nippertje 1"
Jan greep de hand van z'n concurrent en
begon heel gek te slikken.de slikjes wei
den hikjes.... en de hikjes werden snikjes
nou en' toen was 't voor-mekaar.
's Zaterdagsavonds stond Willem van
Scharen in de barbierszaak van Jan Germers
de klanten van Jan te scherenen Ja»
hoorde vanuit z'n bed, dat de klanten dat al
lemaal 'n mooie daad vonden van Willem vat
Scharen.
Jan's hand bleef stijf.
En de rest snapt men'reeds.
Jan Germers hield alleen z'n begrafenis-
fonds aan en kreeg de tijd, om er in de oin-
streken nieuwetnschrijvers bij te produceerem
Willem van Scharen bleef in z'n eigen zaak
en kreeg niet alléén de klanten van Jafl>
die hij voor 'n dubbeltje bleef scheren, doch
ook de elite van het dorp, die in de stad geeti
betere vakman sou kunnen vinden.
