STADSNIEUWS.
Het H. Kerstmisgilde te Haarlem j
De Middenstandscentrale
voor Haarlem en Omliggende
Gemeenten.
iViij n hardt 's Laxeertabletten
GEMENGD NIEUWS.
Het vergaan van de logger
„Theodoor".
De redding van schipper
v. d. Toorn.
Dobberend op een primitief
vlot, opgepikt.
Stoomtreiler by Scheveningen
gestrand.
Weer vlot gebracht.
Het ongeluk op de Maas.
Onzekerheid omtrent de
„Neptunus".
Schip in de Waal gezonken.
SOCIAAL LEVEN.
Het dreigend conflict in het
Mijnbedrijf.
KUNST EN KENNIS.
Het Pieter Breughel-feest.
Een nieuwe geneeswijze van
tuberculose.
MARKTNIEUWS.
er tegenstrijdige belangen bestaan ook ten j
aanzien onzer buitengemeenten. j 6 I S "PP'
Omtrent het optreden in het belang eener j of moeilijke en onregelmatige stoelgang
spcedige voortschrijding der asphaltecrings- regelt men vlug zonder kramp of pijn met
Vele lezers zullen, toen zij in ons blad 't
bericht lazen, dat de H. Familiekapel in de
Kathedraal door het Kerstmisgilde verfraaid
en met een altaar, naar het ontwerp van
M. Andriessen, verrijkt zal worden, tot de
ontdekking zijn gekomen, dat zij nimmer
van dit Gilde gehoord hebben.
foch is het een specifiek Haarlemsche
en nog actief werkende instelling, waarvan
o.a. mr, N. J, ,E, Heerkens Thijssen pen
ningmeester, beter gezegd: rentmeester-
thesaurier is en verschillende Haarlemmers
o.m. de heeren Dr. J. F. M.Sterck en Dr.
C. C, Prcot, lid zijn.
Het H. Kerstmisgilde is een van de
Middeleeuwsche gilden, dat de stormen van
Hervorming en revolutie heeft doorstaan.
Uit geen enkel der tot het Gilde behco-
rende stukken, schrijft - Jhr. Mr, A. F. 0.
van Sasse van IJsselt (Beschrijving van het
H. Kerstmisgilde te Haarlem door Jhr. Mr.
A. F. O. van Sasse v. IJsselt, N. Nijhoff
1905), die tot ons zijn gekomen, blijkt wan
neer dat gilde, hetwelk nog altijd te Haar
lem, waar het werd opgericht, bestaat,
is opgericht geworden en door wien zulks
geschiedde.
Het tijdstip zijner instelling valt daarom
niet met zekerheid te bepalen.
Denkelijk werd het gesticht omstreeks
het jaar 1300. In een onderschrift van een
plaat, die Jacobus Matham voor het Gilde
sneed, leest men:
Die salighe gheboorte Christi ter eren,
Om vreucht t' hanteren: al over drie
honderd jaren,
Begonnen ons»' ouders 't Cors ghilt te
fonderen, enz.
Matham sneed deze plaat in 1606, het
geen blijkt uit het jaartal onder de gra
vure en uit de rekeningen van het Gilde;
hieruit zou dus volgen, dat het Gilde in
1306 is opgericht. (Het Gilde betaalde
Matham voor honderd afdrukken der plaat
•en gulden en tien stuivers).
Hoewel de naam op een vakverceniging
duidt, is het Gilde steeds een godsdien
stige vereeniging geweekt, die in den te-
genwoordigen tijd den naam van broeder
schap gekregen zou hebben, evenals de
Illustre Lieve Broederschap te 's-Hertó-
genbosoh, een vereeniging met godsdien
stig karakter, die ook reeds in het begin
van de 14de' eeuw bestond. Hef doel van
het Gilde was dan ook zuiver godsdien
stig, n.1. het plechtig vieren van het H.
Kerstfeest.
Vroeger immers beijverden zich ook de
leeken om Christus' geboortefeest luister
bij te zetten. Vondel laat o.a. Badeloch in
„Gijsbrecht van Aemstel" zeggen:
Ik trok aan mijn pronk en Kerstnacht-
kleeren,
Om In de kerk met heel de stad te
triomfeeren,
JVopr God, die zich vemeêren kwam in
Bethlehem's armen stal.
Geleid dus door de gedachte, ook hun
nerzijds zooveel mogelijk te doen voor
de plechtige viering van het Kerstfeest,
hebben zioh vóór zeven eeuwen enkele
Haarlemsche burgers in een broederschap
vereenigd.
In de St Bavo hadden zij een eigen
kapel, de Korstkapel, zooals de 111. Lieve
Vrouwe Broederschap een kapel had in de
St Jan te 's-Hertogenbosch. Door Willem
van Schooten, die in 1382 lid van het
Gilde werd, is de kapel 1410 verrijkt
met een' altaar, het Kerstalaar. Het was
een vleugelaltaar, waarvan de bak o! het
middelvlak een afbeelding bevatte van de
kribbe, waarin Christus gebofen werd,
waarmede men handelde volgens een ge
bruik, dat door den H. Franciscus van
Assisië was ingevoerd en door den Paus
bevorderd, om n.1, in kerken en huizen
tijdens den Kersttijd een kribbe op te rich
ten.
Om het Kerstfeest op de meest passende
■wijze in de Kerstkapel te vieren, was het
noodig dat daar het H. Misoffer werd op
gedragen. Het Gilde miste evenwel de
fondsen om een priester te kunnen aan
stellen, tot weder Willem v. Schooten
daarin voorzag. Bij akte van 26 Maart 1413
liet hij op het Kerstaltaar drie wekelijk-
sohe H. Missen fundeeren. Het i» wel
merkwaardig dat dus het Gilde reed» 100
jaar bestond, voor men zijnentwege een
H. Mis liet lezen ter viering van de Ge-
boort# van Christus. De «erste kapelaan,
van het Gilde was Heer Jan van Schooten,
zoon van Willemj in 1565 was eerst Heer
Gerift Heije „cappellan van de ghilde", en
later Heer Lourys, die kapelaan bleef,
zoolang als het Gilde in de nu Protestant-
ache Bavo den Katholieken eeredienst
mocht uitoefenen. Hij wai de laatste
priester van het Gild-el
Het bestuur van het Gilde bestond uit
iden deken en de vinders; zij werden bijge
staan door de dienstlieden of diensten,
die echter niet tot het bestuur hoorden,
maar voor de maaltijden moesten zorgen;
meestal waren zij zelf geen Hd, dooh telden
naaste bloedverwanten onder de leden.
Het woord „vinder" in de beteekeni» van
bestuurder of ambtenaar, treft men o.m.
aan in „leenvinder", de naam van den
ambtenaar, die voor den leenheer meest
opsporen, welke leenman verzuimd had
het heerengewaad (geschenk aan den leen
heer) te betalen, en de beambte die voor
het Dijkcollege^ naging, welke personen
hun dijkplicht niet hadden vervuld, heette
dijkvinder. Later kreeg het woord de be
perkte beteekeni» van bestuurder van een
gilde. In het Kerstmisgilde heeft het woord
steeds deze beteekenis gehad.
Oorspronkelijk waren er vier vinders,
doch spoedig bracht men dit; getal tot drie
terug. De diensten zijn steeds vier in gteal
gebleven; zij bestonden voor de helft uit
.vrouwen en de helft art mannen.
Zooals uit de statuten blijkt, traden
'deken en vinders ieder jaar af. Daags na
dat het Gilde zijn maaltijd had gehouden,
deden de aftredende bestuurderen rekening
en verantwoording aan hun opvolgers. Een
gespecificeerde rekening werd ingeschre
ven in de rekeningboeken, waarvan het
oudste exemplaar het z.g, ruige boek is,
In 1460 was het volgeschreven en ver
sleten, althans in de rekening van dat jaar
wordt de aankoop van een nieuw boek
aldus verantwoord:
„Item also 't heylich Kerstboeck verout
ende seer quaet wa$, so ist dat ic 't heb
doen verbinden in een nuw cappeltoris
ende dan in laten binden een boeck pam-
piers".
Zoo'n rekening was als volgt ingericht;
Int jaar van vijftienen (1415) alle
uutgheven.
Dif is dat wouter buze, deken, willaem
aernt soen, pieter roeper ende ijsebrant
van scoten, vinders, van des heiligen
Kersts gilde, hebben uutgeleit van gildes
Vegen voirs, ende dat in den jaer van vijf;
tienen an lichten payment t
(volgde eenige posten)
Summa summarum van allen uutgeven in
dezen jaer van vijftienen voirscr. 43 pond
9 sc. 8 d.
In denzelven jaer alle ontfanc.
Hier hebben deken en de vinders voirs
fn denzelven jaer van vijftienen vants gil
den weghen voirs ijeghen ontfaen, nadat
hierna bescreven staet, den berchschen
groten gcrekent voir 8 d.
(volgen de posten der ontvangsten)
Summa summarum van allen ontfanc in
den jaer van vijftienen facit tesamen an
berchschen payment voirscr. 58 pond 3
sc. 8 d.
Jtem so leverden die oude vinders den
nuv.en an rieden gelde ende gaven hem
ever 14 pond 14 sc. payments voirs, dat
den gilde doe boven aaien oncost was ge
bleven, die sy in den jaer voirs van vijf
tienen gehal hebben.
Op welke wijze de eerste leden van het
H, Kerstmisgilde zich tot de corporatie
van dien naam vereenigd hebben, is niet
uit de archieven te achterhalen. Wel blijkt
daaruit hoe men vroeger lid van het Gilde
kon worden: door erfenis, schenking of
koop van een stoel. Zij, die n.1. lid waren
werden gezegd daarin een stoel te bezit
ten, ofschoon het Gilde nooit een stoel
heeft bezeten, evenmin als een eigen ge
bouw. Men hield de vergaderingen in een
logement, het stadhuis of den Cloveniers-
doelen. Het recht op een stoel beteekende
dus dat men gerechtigd was de vergaderin
gen van het Gilde bij te wonen en aan de
maaltijden aan te zitten. Er waren nooit
meer dan 54 leden; daar men echter een
stoel door erfenis kon verkrijgen, ge
beurde het wel dat een lid meer dan één
stoel had en het Gilde minder dan 54 le
den telde.
Vóór de Reformatie was voor het lid
maatschap niet vereischt dat men Katho
liek was.
De reden lag natuurlijk in het feit, dat
behalve enkele Israëlieten, iedereen tot de
R. K. Kerk behoorde. Pas in de statuten
van 1881 werd de uitdrukkelijke eisch ge
steld dat de leden van den R.-K. gods
dienst moesten zijn. Het verlies van het
lidmaatschap is nooit omschreven geworden
in de reglementen.
De rechten aan het lidmaatschap ver
bonden, waren, dat men de maaltijden van
het Gilde mocht bijwonen en men begra
ven kon worden in den grafkelder van het
Gilde. Daarentegen was men verplicht de
uitvaarten en jaargetijden der overledene
leden bij te wonen, bij toerbeurten bij de
maaltijden tafel te dienen en de benoodigde
borden, kroezen en lakens te leveren en
de begrafenis van gestorven leden bij te
wonen.
Ofschoon de meeste leden uit den aard
der zaak Haarlemmers waren, was ook dit
geen vereischte. Zoo vermeldt de leden
lijst van 1371 o.a, Ghisbrecht van Tiel, Joost
van Amstel van Mijnden en Wouter van
Zaenden. Bekende Haarlemsche leden wa
ren meergenoemde Willem van Scoten,
Louw of Lourens Jansz. Coster, de uit-
\inder der boekdrukkunst, Jan van Haer-
lera, Dr. Laurentius Proot, arts te Haarlem
e.a.
De tegenwoordige leden zijn over het
heele land verspreid; men vindt er de namen
onder van vele vooraanstaande Katholieke
families in Nederland, bijv. Charlotte, ba
rones van Brienen van de Groote Lindt te
Wassenaar, Jean baron Gilles de Pelichy
te Antwerpen, Joh. van Bemmel te Haar
lem. Jhr. Joseph W. van Nispeft tot Se-
venaer te 's-Gravenhage, J. de Sonnaville
te 's-Hage, A. M. Cremers, echtgenoote van
baron van Voorst tot Voorst te 's-Graven
hage, Jhr, mr. A. F. O. van Sasse van
IJsselt, E. 'J. Thijssen te Amsterdam, mr.
A. I. M. J. baron van Wijnbergen, mr. Jean
Philippe de Nerée van Babberich te
's-Gravenhage e.a.
Het Kerstmisgilde had, zooals wij boven
schreven, behalve de viering van het Kerst
feest, ook ten doel het beoefenen der lief
dadigheid jegens de armen en het bevorde
ren van het gezellig verkeer der leden.
Vooral op de Gildemaaltijden kwamen
deze doeleinden tot hun recht. Na den
maaltijd van vinders en diensten werd
vroeger ook een maal bereid voor 13 arme
lieden, waarvan er 4 door den aftredenden
Deken werden meegebracht en 3 door elk der
vinders, In 1646 werden deze gasten van
het Gilde voorgezet: een harst, een ge-
sooden dyharst, een schaepeschoer, twee
gebraden hoenderen, drie gebraden eonij-
11 en.
Aan de tafel der diensten werden opge
diend:
Twee hoenderen, een gebraden, een ge-
stooft; een schapenschoer, een koppel co-
nijnen,
terwijl de gildenbroeders en zusters het
volgende menu hadden:
Een vinnestoen, twee harsten, 4 uyfge-
sneden schoeren, 4 gebraden hoenderen, 2
gestoofde hoenderen, 2 achterbouten uyten
water, 6 gebraden conijnen, 4 schootels
met frickedelien, 4 schootels jr."t potha-
sien (groente).
Wat het Gilde nu nog doet?
Tegenwoordig biedt het Gilde ieder jaar
des zomers 13 R.-K. oude vrouwen een
rijtoer aan. Meestal weten de bewoonsters
onzer hofjes op een prikje wie de geluk
kigen zijn, daar men dat reeds lang tevo
ren precies heèft uitgerekend. Precies half
10 vertrekt de Jan Plezier van Brinkmann
op de Groote Markt voor een rijtoer door
de omstreken van Haarlem.-Om half 12,
geen minuut vroeger of later, wordt afge
stapt aap. hotel Veiserend. waar een diner
de oudfes wacht. Bij het einde yan den
maaltijd komt de „thesaurier" zich nog
altijd overtuigen of de spijzen goed ge
smaakt hebben. Dit schrijft het reglement
voor en hij geeft allen gasten, bij wijze van
presentiegeld, een rijksdaalder, waarna de
vrouwtjes voldaan buiswaar t» rijden en al
len weer aan het rekenen gaan, wie er
het vólgende jaar aan de beurt is.
DE HEBA EEN BELANGRIJKE VER-
GAÖERING VOOR DEN MIDDEN
STAND.
Een vergadering van de Middenstand»
centrale werd gehouden op Maandag 11 Oc
tober 1926, des middags te vier uur bij
Brinkmann.
Voorzitter was de heer P. J. M. van
Tetering.
De VOORZITTER opende de vergade
ring met een woord van welkom en zette
in het kort het doel der vergadering uiteen,
n.1. het advies uit te brengeh aan het College
van B. en W. Het Bestuur wilde daarover
de ledenvergadering raadplegen.
De SECRETARIS gaf een datumsgewijze
resumé van de handelingen en verrichtingen
der Centrale sedert de laatste ledenvergade
ring. Het wederom lange lijstje toonde de
activiteit van het bestuur.
Naar aanleiding dezer mededeelingen
werden door de aanwezigen eenige op- en
aanmerkingen gemaakt.
Waar o.a. werd medegedeeld, dat het be
stuur zich angstvallig buiten de annexatie
kwestie .had gehouden, vooral nadat deze
een politieke kwestie was geworden, nadat
de- politieke partijen daarover een gecombi
neerde vergadering hadden gehouden, werd
opgemerkt, dat de annexatie kwestie geens
zins een politieke kwestie was, doch een
economische, al hebben ook de politieke
partijen zich er tjiede bezig gehouden.
De houding van het bestuur werd evenwel
goedgekeurd, omdat omtrent deze kwestie
geen eenstemmige meening heerscht en
werken werd opgemerkt, dat het voor buiten
staanders dikwerf zoo moeilijk is te beoor-
dselen, wat er zooal aan die werken vastzit.
Anderzijds werd het besytur hulde ge
bracht, dat het ook in deze aangelegenheid
diligent is geweest.
Bij schrijven van 30 September 1.1. werd
door het College aan de Middenstandscen-
trale advies gevraagd het bij den gemeente
raad ingekomen verzoek om tot wijziging
der verordening op de winkelsluiting over
te gaan.
Na een aangename gedachtenwisseling
werd het concept van het bestuur aan
gevuld met. eenige wijzigingen en toevoe
gingen, vastgesteld en dit zal naar het college
van B. en W. worden verzonden.
Bij de rondvraag vroeg de heer WORST
naar den uitslag der enquête, gehouden naar
„de vrachttarieven bij beurtvaarten, boden,
enz.
De VOORZITTER antwoorrdde, dat de
enquête, gehouden bij de boden, niets posi
tiefs heeft opgeleverd. Hier heerscht bij de
prijsberekeningen een anarchie, waar geen
touwen aan vast te knoopen zijn.
Met de Beurtvaartvereeniging heeft het
bestuur een welgeslaagde conferentie gehad.
Hoewel het niet wenschelijk is en ook zeer
bezwaarlijk het uitgeven door de Beurtvaart-
vereenigingen van gedrukte vrachttarieven,
hebben de Beurtvaarten zich bereid verklaard,
aan iederen handelaar, die dat zal verzoeken,
hem een nauwkeurige tarievenlijst te ver
strekken van de goederen, welke hij gere
geld verzendt of laat aanvoeren. Het is aan
de hand van deze tarievenlijst, dat de hande
laar de hem berekende vrachten contrö-
leeren kan. Op verzoek is afschrift van het
rapport dezer enquête verstrekt aan de
Kamer van Koophandel.
De Heba.
De VOORZITTER informeerde bij den
heer Worst <jver de vorderingen met de
Heba-tentoonstelüng der banketbakkers in
het volgend jaar.
De heer Worst was over den voortgang
zeer tevreden. Er wordt geleidelijk aan door
gewerkt. t
De burgemeester heeft welwillend het
Eere-Voorzitterschap op zich genomen. De
standsruimten in de groote zaal van het Bron
gebouw zijn reeds alle zoo goed als verhuurd.
Er is evenwel nog een zeer lange tijd voor
een goede voorbereiding.
De zakelijke belasting op
het bedrijf.
Gevraagd werd of de Middenstands
centrale ook weder dit jaar, in navolging
der Kamer van Koophandel, in een rekwest
aan den gemeenteraad zal aandringen op
uiteindelijke afschaffing van de zakelijke
belasting op het bedrijf.
Na uitvoerige besprekingen werd besloten,
dat de Middenstandscentrale in een schrijven
aan den gemeenteraad zal mededeelen, dat
zij nog steeds ten voile haar standpunt hand
haaft, dat de zakelijke bedrijfsbelasting is
een onbillijke belasting, welke verdwijnen
moet, doch dat de Centrale dit jaar daarop
niet zal aandringen, met het oog op het bij
de begrooting overgelegde schrijven van
B. en W., waarin wordt aangedrongen aan
de cijfers der inkomsten en uitgaven zoo min
mogelijk te veranderen, opdat het ver
kregen evenwicht niet verstoord worde.
Het volgend jaar zal de Centrale evenwel
met verdubbelde kracht op afschaffing aan
dringen met de hoop, dat B. en W. met den
raad dan eindelijk 'deze gerechtvaardigde
klacht van handel en industrie welwillend
zullen willen tegemoettreden, vooral ook
omdat dan wellicht de annexatie een feit
Zal zijn geworden en de begrooting dan van
zelf een ander aanzien zal verkrijgen.
Een belangrijke vergadering.
Ten slotte deed dc, VOORZITTER uit
voerige mededeelingen omtrent de groote
vergadering met debat, welke thans bepaald
is op Maandag, 8 November a.s. in de groote
zaal van het Gem. Concertgebouw.
Deze vergadering wordt belegd doof
de Middenstandscentrale voor Haarlem en
omliggende gemeenten, waarbij zijn aange
sloten de Chr. Vereeniging van den Han-
deldrijveuden en Iudustrieelen Midden-
ta td de Haarlemsche Handelsvereeniging
ae R.K. Middenstandsvereeniging de Bloe-
mendaalsche Middenstandsvereeniging. Ver
der is zij belegd door den Bond van Lood
gieters- en Fitterspatroons in Nederland,
afdeeling Haarlem enOmstreken den
R.K. Bond van Loodgieters- en Electri-
cienspatroons, Kring Haarlem en Omstre
ken den Bond van Smedenpatroons in
Nederland, Afdeeling Haarlem en Omstre
ken de R.K. Smeuenpatroonsvereeniging,
Kring Haarlem, Afdeeling van den R.K.
Smeden patroonsbondde Nederlandsche
Vereeniging van IJzerhandelaren.
Tot bijwoning dezer vergadering met debat
worden uitgenoodigd
de leden der Colleges van Burgemeester en
Wethouders der gemeenten Haarlem, Bloe-
mendaal, Haarlemmerliede en Spaarnwoude,
Heemstede en Schotende leden van de
raden dier gemeenten de heeren directeuren
der gemeentebedrijven en de hoofden van
takken van dienst in de genoemde gemeenten
de voorzitter en leden der Kamer van Koop
handel en Fabrieken de Bestuursleden der
diverse sociale vereenigingen van Haariem
en omliggende gemeenten de leden der
vereenigingen, welke gecombineerd deze
vergadering beleggen, tenminste voorzoover
er plaats is de pers.
Deze vergadering heeft ten doel, door
wederziidsche gedachtenwisseling, een goed
en juist inzicht te verkeijgen in de kwestie,
welke verdeelt en groote ontevredenheid
baart, ten nadeele van het algemeen blang.
Als sprekers zullen optreden de heer
Jhr. J. C. Mollerus, secretaris der Kamer
van Koophandel en Fabrieken, lid van den
Raad der gemeente Bloemendaal, met het
onderwerp „De Gemeente met hare be
drijven op het terrein van den particulieren
handel." de heer Chr. M. Jansen, directeur
van het Centraal Hanzebureau te Amster
dam. over bet onderwerp: „De commer-
cieele overheidstaak, getoetst aan het al ge-
ineen belang." de heer Herm. H. J. van
de Pol, journalist te 's Gravenhage, de be
kende prae-adviseur cp het Asser Midden-
standscongr^s, met het onderwérp „De
zedelijke gevaren van het liuurkoopsysteem
in verband met de overheidstaak.".
Nadat de sprekers gedurende een half uur
het woord zullen gevoerd hebben, zal ge
legenheid tot gedachtenwisseling worden
gegeven.
In de volgorde, als boven is aangegeven
zullen voor de genoodigden in de zaal plaat
sen gereserveerd worden.
Besturen van politieke vereenigingen heb
ben geen toegang.
Na deze mededeeüng werd de vergadering
cesloten.
Bij Apoth. en Drogisten. Doos 60 cent.
De correspondent van het Persbureau Vaz
Diaz te Londen seint: De naam van den
schipper van den Nederlandschen liaring-
loggar, die na eenige uren opizee te hebben
rondgedreven, door het Duitsehe stoom
schip „Grimm" te Norths-shields is ainge
bracht, is Jacob van der Toorn, van den
logger „Theodoor" uit Vlaardingen.
Ernstig gewond aan het dijbeen en t uit
geput door de verschrikkelijke ervaringen
van Zondag, hee.'t schipper v. d. Toorn, die
in het ziekenhuis te North Shields liefde
rijk verpleegd wordt, slechts enkele bijzon'
derheden kunnen mededeelen omtrent den
ondergang van den haringlogger „Theodora"
aan de Engelsche Oostkust, waarbij overi
gens de geheele bemanning, twaalf koppen,
het leven heeft gelaten. Maar die enkele
bijzonderheden geven van het aloude drama
van een schipbreuk, de altijd nieuwe ver
schrikkingen aangrijpend weer.
Na een wanhopigen strijd tegen dc woeste
stormen, die den geheelen Zaterdagnacht in
de Noordzee gewoed hadden, werd de „The
odora'' Zondagmorgen, toen zij zich onge
veer op de hoogte van Doggersbank be-
bond, lekgeslagen.
De bemanning had geen anderen uitweg
dan met de reddingsgordels om het middel,
in zee te springen, waarbij zij den schipper,
die in den nacht door een vallenden balk
aan het dijbeen gewond was, hulpeloos in
zijn kooi achterlieten.
Schipper v. d. Toorn slaagde er echter in,
naar het nog hoven water uitstekende ach
terschip te kruipen, waar hij met behulp
van stukken van den schoot een soort vlot
wist samen te stellen uit planken en een
harington. Met dit wrakke vlot, als zijn
eenige kans op behoud, wierp hij zich in
zee, en terwijl hij zich in de woeste golven
slechts met groote inspanning drijvende kon
houden, kwam hij in de nabijheid van den
zeventienjarigen scheepsmaat Keus. De
jongen was volkomen uitgeput. De schipper
nam hem op zijn rug en de twee schipbreu
kelingen slaagden er in drijvende tq blijven,
totdat zij weiden opgepikt door den Duit-
schen trawler „Grimm", die van Cuxhaven
op weg naar IJsland was.
De jongen had echter te vefel van uitput
ting en koude te lijden gehad en hij bezweek
ongeveer een uur nadat hij was gered, aan
boord van de „Grimm." De trawler zette
koers naar North Shields, waar het lijk van
den jongen naar hef lijkenhuis werd ver
voerd, terwijl de schipper in het ziekenhuis
werd opgenomen.
De bemanning van de „Grimm" ver
klaarde, op een soort viol, even voor zij den
schipper en den scheepsmaat oppikte, nog
andere leden der bemanning te hebben ge
zien, doch, voordat de „Grimm" in de nabij
heid kwam, was bel vlot met de schipbreu
kelingen in de diepte verdwenen.
Schipper Van den Toorn is de gevolgen
van de schipbreuk weer te boven. Zijn been
is echter vermoedelijk gebroken.
Het stoffelijk overschot van den scheeps
jongen is naar het lijkenhuis van het zieken
huis van North-Shields overgebracht.
De bemanning van de „Grimm" deelde
mede, dat de Nederlandsche logger door den
storm werd overvallen en de bemanning tot
Zondagmorgen in het want bleef, toen het
schip zonk.
De „Grimm'' was op weg naar IJsland,
toen het nabij de Doggersbank de beide
mannen in het water bemerkte. Eert vlot,
waarop zich verscheidene mannen bevon
den, werd op eenigen afstand waargenomen,
doch het gloeg om vóórdat de „Grimm" de
mannen kon bereiken.
Aan boord van de „Theodoor" VL. 213,
van-de reederij N. V. Algemeene Reederij-
en Handel Maatschappij, dir. H. de Korver,
voorheen „De Eendracht," bevonden zich
twaalf opvarenden. Behalve de schipper J
Tan der Toorn uit Scheveningen, die gered
is, zijn de overige opvarenden: M. P. Pronk,
30 jaar, stuurman, uit Scheveningen;
matroos-kok A» We^terduin, 64 jaar, uit
Scheveningen; matrozen C. Plugge, 54 jaar,
J. Roos, 42 jaar, J. Harteveld, 29 jaar en
L. van Zaanen, 22 jaar, eveneens allen uit
Scheveningen: oudste F. van Dorp, 28 jaar,
uit Vlaardingen: oudste J. Keus (niet Kous,
zooals uit Londen geseind werd), 18 jaar, uit
Scheveningen; jongste G. van der Beek, 35
jaar, uit Scntedam; reepschieter G, Cullens,
16 jaar, uit Rotterdam en afhouder W.
Engelbracht, 14 jaar, eveneens uit Rotter
dam.
De ramp heeft in Vlaardingen veel ont
roering gewekt.
Geen persoonlijke ongelukken.
De stoomtreiler R. O. 2 uit Rotterdam
trachtte m den nacht van Zaterdag op Zon
dag van den storm de Scheveningscne haven
binnen 'C loopen.
Ten gevolge van den hevigen golfslag werd
het vajriuig echter boven de Nflir le.pitr
op het strand geworpen ongeveer 15 meter
van den strandbouicvard. Het red lingsmafe-
riaal van de N.Z H. Redding Mij. rukte wel
uit, do:h behoefde geen assistentie te ver
leent i!, daar geen gevaar voor de bo mannin;;
dreigde. Het scNp loopt evenmin gevaar en
zal bi' hoog geti wel los komen
Het s.s. Sounefelde, dat Zate dijmvond
aan den Hoek bh de Noorderpier in het Zand
liep, ï.a de zandzuiger „Lyproise" 'ol zin
ken te hebben gebrachl, is Zondagavond
te 11 uur vlot gesleept en naar Rotterdam
gebracht ter reparatie.
De heer Spelling heeft een onderzoek in
gesteld bij de gezonken „Lyproise'. Hij ver
klaarde nog kans te zien het vaartuig bij
gunstig weer té lichten, Door den Rijkswa
terstaat zijn bij de gezonken „Lyproise
waarschuwingslichtcn aangebracht. 1
Den opvarenden van dc „Larenberg"
treit geen schuld.
Omtrent het ongeval op de Maas te Rot
terdam, waarbij de sleepboot „Denemarken''
door het s.s, „Larenberg" overvaren werd,
kan nog het volgende worden gemeld.
De 'rivierpolitie heeft Maandagmorgen,
drijvende ter hoogte van Vondelingenpiaat
bij Maassluis, het lijk gevonden van den
de „Denemarken" rfep hem echter toe: Laat
maar hangen, dan pikken wij hem wel met
den haak." Nu schijnt men aan boord van
de „Denemarken" den tros niet gauw genoeg
gepakt te hebben.
Voor zoover de heer Dobbinga in het don
ker kon waarnemen, schijnt de zecboot de
sleepboot aan het achterschip aan stuur
boord te hebben gepakt. Daardoor werd de
sleepboot Omvergeworpen. De loods meent
te hebben waargenomen, dat de „Denemar
ken" daarna langs het schip aan stuurboord
zijde voorover is gegaan. Daaruit zou blijken,
dat de sleepboot niet geheel werd over
varen, doch vaststaat, dat na de aanvaring
de „Denemarken" snel is gezonken.
Kapitein Nilsson van de „Denemarken"
was een goed bevaren zeeman, die zoowel
op zee als in de haven met groote be
kwaamheid het moeilijkste sleepwerk ver
richtte. De „Denemarken" is een goede
sleepboot, die geen enkel gebrek vertoonde.
De oorzaak van het ongeval zal moeilijk
zijn vast te stellen, daar de voornaamste
getuigen den dood vonden. Het pikken van
een sleeptros met een haak is een manoeu
vre, die in de haven steeds wordt toege
past, en zeer zelden aanleiding geeft tot
ongevallen.
In ieder geval is komen vast te staan, dat
den opvarenden van de „Larenberg" niet de
minsten blaam kan treffen. Er zal wellicht
eenig licht over het ongeval worden gespreid,
wanneer de „Denemarken" gelicht is en aan
een nader onderzoek kan worden onder
worpen.
Het personeel van Van der Tak's Berging
Mij. is reeds met de voorbereidende maat
regelen begonnen. Waarschijnlijk zal men
in den loop van den dag er in slagen, de
„Denemarken" naar boven te krijgen. Men
heeft ook alle hoop alsdan de lijken van
den kapitein en den dekknecht te vinden.
De Hollandsche drie master „Neptunus,"
die bij Cuxhaven voor anker lag, is los
geslagen en afgedreven.
Over het lot van het schip is niets naders
bekend.
Vermoedelijk betreft het hier de motor
schoener „Neptunus" (kapitein Oosterhuis)
van de reederij Gebr. Muller te Foxhol
(Groningen) op weg van Fowey naar
Odense.
Door den hevigen storm, die in den nacht
van Zaterdag op Zondag woedde, sloeg een
met staven ijzer geladen schip, afkomstig
uit Zwijndrecht, liggende op de rivier de
Waal onder de gemeente Vuren, van het
anker. Ondanks de pogingen der opvaren
den om het vaartuig naar den wal #te sturen,
zonk het binnen eenige minuten midden in
het vaarwater.
In een roeiboot, die bijna met water vol
was geloopen, is het den opvarenden ge
lukt, den wal te bereiken. Het gezonken
vaartuig zit geheel onder water en ligt hin
derlijk voor de scheepvaart.
Het R, K. Werkliedenverbond staat achter
den Ned. R. K. Mijnwerkersbond.
Zaterdag 9 October vonden te Utrecht
ernstige besprekingen plaat-s tusschen ver
tegenwoordiger» van den Ned. R. K. Mijn
werkersbond en het R. K. Werkliedenver-r
bond, in verband met een dreigend conflict
in het mijnbedrijf.
Als oorzaak van het dreigend conflict moet
op de eerste plaats worden aangemerkt de
op 1 November 1925 ingevoerde werktijd
regeling op Zaterdag tengevolge waarvan
duizenden mijnwerkers Zaterdags nachtar
beid moeten verrichten, waardoor het vooi
hen moeilijk, zoo niet onmogelijk wordt ter
kerke te gaan en den Zondag te vieren.
De directies weigeren tot nu toe in te
gaan op het voorstel, mede door den Katho
lieken Mijnwerkersbond gedaan, om weder
om in te voeren de vóór dien tijd bestaande
werktijdregeling, volgens welke op Zaterda
gen drie diensten van zes uren werden ver
richt en de arbeid des Zaterdagsnachts om
12 uur eindigde.
Er bleek volkomen overeenstemming te
bestaan tusschen de vertegenwoordigers van
het Verbond en van den Mijnwerkersbond
met betrekking tot den te volgen weg.
Zoo noodig dient heel de katholieke arbei
dersbeweging voor een algeineene steunbe
weging in het geweer te worden geroepen.
Naar verluidt is de Ned. R. K. Mijnwer
kersbond aangesloten bij het Centraal Re
servefonds.
Er zal regelipatig overleg worden gepleegd
tusschen Cintrale en Mijnwerkersbond.
machinist Johan Hoftijzer. Het is met de
„Politie II" naar Rotterdam gebrachl. Thans
worden alleen-nog vermist de tijken van
den kapitein J. F. Nilsson en den dekknecht
A, J, v. d. Heuvel.
De opvarenden van de „Larenberg" zijn
opnieuw aan en verhoor onderworpen. Uit
een nader onderzoek is gebleken, dat de
eerste stuurman van de „Larenberg", de heer
A. Dobbinga, den tros naar de „Denemar-
1 ken" wilde toewerpen Kapitein Nilsson van
In zijn geboorteplaats Breughel, een dorp
je bij Eindhoven, is Zaterdag de schilder
Pieter Breughel, gehuldigd.
Ofschoon het weer slecht was, was de
belangstelling groot.
Burgemeester Van de Ven onthaalde het
gezelschap op een hartelijke toespraak,
waarin hij verklaarde, dat de bevolking er
een eer in stelde om Breughel's grooten
zoon te mogen vieren en dankbaar is, je
gens hen, die het huldigings-initatief na
men. Een roemer eerewijn ging rond en
de heer Vincent Cleerdin, voorzitter van
het eere-comité bood het gemeentebestuur
een oorkonde aan, vervaardigd door den
Waalwijkschen schilder Theo van Delft,
waarin de plechtige gebeurtenis der ge
denksteenonthulling wordt vastgelegd
Aan het oude kerkje werd het gezelschap
begroet, door de zangvereeniging „Een van
zin", die „Neerlands Mannenzang" van De
Vliegh liet hooren.
Nadat het Te Deum was gezongen, nam
de archaeoloog dr. F. X. Smits, pastoor ^te
Reek van den kansel of het woord, dij
wees op de groote mannen, die Brabant
heeft voortgebracht: Donders. Poivters,
Snieders, v. d. Elzen, kardinaal van Encke-
voirt, Sonnius, Jeroen Bosch en last not
least Pieter Breughel. In het kort schilder
de de redenaar daarna de beteekenis van
Boeren-Breughel door te wijzen op ver
schillende zijner meseterstukken „De toren
bouw van Babel", ,fDc moord van Befle-
hem", „De Kruisdraging des Heeren". En
ten slotte schetste hij den roemrijkenmees-
ter, als „een geniaal dienaar bij de gratie
Gods, van de verheven schilderkunst,
De plaats waar de eenvoudige gedenk
steen, ontwerp van den Amiterdamschen
architect A. J. Kropholler, verrijst, is een
kleine groene heuvel, omgeven door hoog'!
canada-boomen, die zwaar te zwiepen ston
den onder don gestadigen druk van wind
en regenvlagen.
Op den blauwgcpolijsten naald staat in
gouden letteren gebeiteld:
Aan den grooten Zoon
Pieter Breughel den Ouden
schilder bij uitnemendheid
van BraBants Land en volk.
Het herdenkend
Breugel.
(1515—1569).
De heer Vincent Cleerdin hield, staande
naast het gedenkleeken een warmgetinte
toespraak, waarin hij o.a. ook een tipje op
lichtte van de geschiedenis der totstand
koming van het monument.
Daarna droeg hij het monument over aan
Breugel's gemeentebestuur en verzocht hij
jhr. mr. A. F. van Sasse van IJsselt, voor
zitter van het Prov. Genootschap van Kun
sten en Wetenschappen te Den Bosch, de
onthulling te verrichten.
Met een korte toespraak, getuigende van
eerbied voor den meester, voldeed jhr. mr.
van Sasse van IJsselt aan de uitnoodiging.
Na een opgewekten koffiemaaltijd in de
herberg, duurde het feest in opgewekte
stemming voort.
Prof. Spronck's „transmutan". Hoopvolle
resultaten.
Geruchten, die reeds eenigen tijd liepen
over een nieuwe geneeswijze der tuber
culose, die door prof. dr. C. H. H, Spronck
te Utrecht zou zijn uitgewerkt, vinden nu
bun preciseering in een publicatie van prof.
Spronck en, mej. W. Hamburger in de
„Geneeskundige Bladen."
Uitgangspunt van de onderzoekingen was
een waarneming bij het kweeken van diverse
luberkels gedaan.
De onderzoekers kweekten namelijk een
runder-tuberkelstam en twee menschen-
tuberkelstammen op een voedingsbodem,
waarvan de samenstelling niet wordt aange
geven, en namen toen waar, dat de tuberkels
overgingen ia bacillen met geheel andere
eigenschappen.
De nieuw ontstane stammen, door dc
onderzoekers B. T. T, X. genoemd, versctfil-
len van de tuberkelbacil o.a. hierin, dat zij
geen tuberculine (het gift der tuberkelbacil
len) afscheiden; verder vormen zij sporen en
kleuren anders dan de tuberkelbacillen. De
onderzoekers slaagden er niet in, de nieuwe
stammen weer terug te brengen tot de
tuberkelstammen, waarvan men was uitge
gaan.
Het bleek verder, dat inspuiting van
levende bacillen B. T. T, X. voor de proef
dieren ongevaarlijk was. Ook tuberculeuze
proefdieren reageerden meestal niet op de
inspuiting van B. T, T. X.
Uit deze nieuwe bacillen werd nu door de
onderzoekers 'n vaccin vervaardigd, dat
transmutan genoemd werd. Proefdieren,
daarmede behandeld, bleven bij opvol
gende infectie met tuberkelbacillen langer in
leven dan niet behandelde. Ook tubercu
leuze cavia's leefden, wanneer zij een
wekelijksche inspuiting met transmutan
kregen, in een der proefnemingen drie tot
acht weken langer dan de niet aldus be
handelde. Een proef op dieren met zwaar
dere infectie leverde geen duidelijke resul
taten op.
Het transmutan is daarna, in de laatste
acht maanden, door de artsen Middelburg,
Enklaar, Brevée, Boekelman Jr., Hoog
kamer, Bendicu, Martens, van Schaick en
Ten Kale, tóegepast op een honderdtal
tuberculoselijders.
Een zeker oordeel over het succes der be
handeling achten de schrijvers nog uiterst
moeilijk; alleen staat vast, dat de behande
ling den patiënten geen enkel kwaad deed,
en dat in het bijzonder bij geen enkelen
patiënt haardreacties werden waargenomen.
Het resultaat der beimndeling wordt ver
der als volgt weergegeven:
„Bij een niet gering percentage der
patiënten is verbetering, voornamelijk van
den algemeer.cn toestand, of schijnbare ge
nezing geconstateerd; niet alleen bij iijderr
die onder gewijzigde omstandigheden in
ziekeninrichtingen werden verpleegd maar
ook bij patiënten, die onder hun gewone
levensomstandigheden thuis of ambulant
werden behandeld. Het meest frappant was
het op den weg van herstel komen van
koortsende longlijders en verbetering van
patiënten, wier toestand een ongunstigen
afloop deed verwachten. Maar frappante
verbetering, hoe schoon ook, legt hier geen
gewicht in de schaal, omdat in een bepaaid
geval de vraag post hoc of propter boe, nu
eenmaal niet met zekerheid is te beant
woorden. De proefneming moet in haar ge
heel worden beschouwd en dan blijkt de
zwaarste en de meest veioudrvde gevallen
buiten rekening gelaten, dat in den regel
subjectieve en objectieve teekenen van ver
betering zijn waargenomen en de uitzonde
ringen op dien regel bestonden In station-
nair blijven, doch niet in verergering. Bij
de meest kalme en nuchtere beschouwing
blijft de indruk bestaan, dat transmutan een
nuttige kern beeft^ die het ontbolsteren
waard is.''
Cf transmutan in de welhaast onafzienbare
rij der tuberculose-geneesiniddelen een
meer dan gewone beteekenis verdient, is uit
deze bescheiden waardeering niet op te
maken. De onschadelijkheid, die het middel
gunstig van zoovele andere onderscheidt,
opent echter de mogelijkheid van uitge
breidere toepassingen, die de waarde van
het nieuwe vaccin moeten vaststellen.
I PURMEREND, Dinsdag 12 October 1926.
16 Kleine Fabriekskaas 46 per 59 K.G., met
merk 52; 48 kleine Boerenkaas 47 per
50 K.G. met merk per 50 K.G.; Goudsche
kaas 2 48 per 50 K.G.. Dc handel op de
kaasmarkt was goed.
Boter 761 2.10—2.30 per K.G.,
Runderen 416 vette 0.750.95 der K.G.,
matig; 30 melk- en gelde 125350 per
stuk, matig; Stieren 38 0.650.85 per
K.G,, matig; Paarden 16100250 per stuk,
stug; Vette kalveren 55 1.30—1.45 per
K.G., matig; Nuchtere kalveren 234 10
34 per stuk, matig; Vete Varkens 427 0.70
0/73 per K.G„ matig; Magere Varkens 49
2444 per stuk, stug; Biggen 223, 1222
per stuk, stug; Schapen 1540; Garden 254
5.507.50 per stuk.
Kipeieren 9.5010.50 per 100 stuks.
Appelen 50 zak 2—6 per zak; Peren:
450 zak 11 per zak.
Jonge hanen 0.203.
Coop. Centrale Eierenveiling. 28431 kip
eieren 10—12 per 100; 23561 eendcieren
6.90—7.10 per 100.
PURMEREND, 11 Oct. Afslagvereeniging
Beemster, Purmerend en Omstreken. Aard
appelen f 0.820.95 per 25 K.G.; Slaboo-
nen f 24.10 per 15 K.G.; Tomaten 14
36 ct. per K.G.; Bloemkool i 5.4025.10
per 100; Roode kool f 1.704.60 per 100;
Spruitkool f 1.802.95 per 15 K.G.; Poste
lein 1015 cl. per K.G.; Andijvie f 0.60
3 per 100 krop; Rapen f 4 per 100; Bie
ten f 6.509 per 1000; Wortelen f 7.10
13.10 per 100 bus; Uien 5771 ct. per 25
K.G.; druiven 7277 ct. per K.G. Appels.
Brabantsche Bellefleur 1424 ct., Bloem
zoet 1719 ct„ Bramley Seedling 1018
ct.; Groninger Kroon 20 ct„ Kandijzoel 19
ct.. Present van Engeland 1536 ct„ Rei-
nette, goud 16—48 ct„ Reinette, oranje1
2024 ct. per K.G. Peren: Beurré Clair-
geau 1416 ct., Beurré Superfin 810 ct.
per K.G.; Boerengroen 6.5012.60 per
100 K.G.; Doyenne du Cornice 2252 ct.,
Dr. Jules Guyot 1425 ct. per K.G.; Gie-
ser Wildeman 10.7011.70 per 100 K.G.;
St. Germain Peer 5.806.90 per 100 K.G.;
Louisse Bonne 3037 ct.; Maagdenpeer 15
20 ct.; Nouveau Poiteau 715 ft.; Sol-
dat Laboureur 1223 ct. per K.Gq Suiker
peer 7.909.50; St. Nicolaaspeer 5
8.80; Wiuterjan 6.6010.40; Winterlouw-
tje f 9.20—10.20 per 100 K.G.
Najaarsvóór-runderenmarkt. Aange
voerd 753 runderen, vorig jaar 1032. Melk
koeien 250400; Kalfkoeien 350450;
Pinken 70165; Graskalveren f 3580,
