STER
TAB AIS
Bit nummer bestaat nit 22 bladzijden, waaronder het
geïllustreerd Zondagsblad in acht bladzijden.
Wij stellen loketten hesGMkliaar.in onze tand
en intaakmje Kluisinrioliting vanaf f 5.- p. jaar.
wm
Voornaamste Nieuws.
WAAR
VOOR UW GEID
Leekepreeken.
P PPfS ÉiiliË IP I Üp*
EEN NIEUW TUINDORP.
BUITEN KOUD - BINNEN WARM
MUZIEK.
Zaterdag 13 Nov. 1926#
50ste Jaargang No. 16404
Aangiile moei, op straffe van verlies van alle rechten, geschieden uiterlijk, driemaal vier en twintig uren na hei ongeval
Donderdag j.l. is de Winkelbeurs in het café Flora te Hillegom geopend.
Een der mooie stands op de tentoonstelling.
Amsterd. Anthraciet Mij. Lctad°£shet
EJmImH
Arthur Honegger,
de componist.
B. Mak van Waay-
Dooremann, sopraan
lohan de Meester Jr. de recitant.
Ce abonnementsprijs bedraagt voor
Haarlem en Agentschappen:
Per week 0.25
Per kwartaal 3.25
Ftanco per post per kwartaal bij
Vooruitbetaling3.58
Bureaux: NASSAULAAN 49.
Telefoon No. 13866 (3 lijnen).
Postrekening No 597G.
Bij contract belangrijke korting
ndvertentiën 35 cents per regel.
Advertentiën tusscben den tekst,
als ingezonden mededeeling 60 <lf
per regel. Vraag- en aanbod,
advertentiën, 14 regels 60 ct.
per plaatsing; elke regel meer
15 ct., bij vooruitbetaling.
Alle ibonné's op dit blad zijn, ingevolge de verzekeringsvoorwaarden f m Levenslange geheele ongeschiktheid
tegen ongevallen verzekerd voor een der volgende uitkeeringen wUUU." verlies van beide armen, beide beene
tot werken door
r 7i;n bij een ongeval met f Oü(1 bij verlies van een hand, |9jj m bij verhes van een f Cfk bij 'n breuk van fl bij verlies v.eefl
tegen ongevallen verzekerd voor een der volgende uitkeeringen: 4 «IUUU.' verlies van beide armen, beide beenen of beide oogen: wU, doodelij ken afloop f «<IU. een voet of een oog; 1 iL*Jt duim of wijsvingerf «JU." been of arm; trU. andere v ingerl
bij 'n breuk van f40.-
162.
ONNATUUR EN MOEDERSCHAP,
Om het peil van beschaving in een bepaald
tijdperk te beoordeelen ik bedoel dan
werkelijke en niet uiterlijke beschaving
bestaan vele graadmeters. De zuiverste en
de meest voor de handliggende zijn die,
waarmee men toetsen kan hoe de samen
leving zich in een bepaalde periode gedroeg
tegenover het Opperwezen, in godsdienstige
uitingen en ceremoniën öf wel na te gaan,
welke opvattingen zij over het bovennatuur
lijke bezat; ook wel, welke opvattingen er
heerschten over het huwelijk, over ouder- en
kinderplichten, over het moederschap. Een
zeker teeken van verval, van overbe
schaving b.v. is altijd een afkeer van het
groote gezin, een verachting van het
moederschap door de vrouw. Een feit, dat
gemakkelijk te verklaren is. Decadentie,
verval, overbeschaving, wat hetzelfde is,
komt altijd voor na een tijdperk van bloei;
van stoffelijke welvaart. De samenleving
beeft haar krachten tot het uiterste gespan
nen; in harden arbeid, met krachtsinspan
ning en ontplooiing van geweldige energie
zijn groote successen behaald. Het geld heeft
zich opgehoopt; schrille tegenstellingen van
bittere armoede en fabelachtigen rijkdom
ontstaan. Maar de reactie komt; bet jonge
geslacht begint te teren op de resultaten
van de ouderen^ Het geld is er; waarom dus
nog te werken? Weelderig leven zonder
nieuwe kapitaalvorming eischt echter voor
zichtigheid; dus: geen groote gezinnen, liefst
heelemaal geen nieuwe gezinnen, want dat
maakt de spoeling dun. Bovendien, het
moederschap brengt eischen, lasten en ver
plichtingen mee, welke in den weg staan
aan een leven van pleizier en genieting, van
spoft, dans, vermaak, lichamelijke cultivee
ring. Dus geen kinderen!
Deze eenvoudige waarheid, welke er eene
is van alle tijden en die door heel de ge
schiedenis met .al haar. up en downs is aan
te wijzen, werd in het begin dezer week op
onverwachte wijze en op een plaats, waar
men' haar heelemaal niet Zoeken zou, met
groote stelligheid verkondigd. De opvolger
van prof. Kouwer op den belangrijken leer
stoel voor gynaecologie aan de Utrechtsche
hoogeschool, prof. de Snoo, heeft in zijn
inaugurale rede dezer dagen zoo en passant
cenige dingen gezegd, welke ons heden-
daagsch geslacht wel ter harte mag nemen.
Natuurlijk houden deze geleerden, die zich
op zuiver medisch gebied bewegen, zich niet
met ethische, moreele of godsdienstige over
wegingen op.
Zij bekijken de dingen enkel uit hun
wetenschappelijken hoek van ervaring, j
onderzoek en experiment. Maar juist, wan- I
neer de bestudeering der stoffelijke zaken
tot dezelfde uitkomst voert als de beschou- J
wing van de ziel der dingen, dan moet de
mensch toch wel halstarrig zijn, wil hij vol
harden in wat allerwege als verderfelij
wordt bewezen.
De stem van het geweten, zoowel als de
leer der Kerk hebben te allen tijde ver
maand, dat iedere daad tegen de natuur
zich wreekt^ Natuur en roeping van den
mensch liggen zoo klaar besloten in deze
weinige woorden van de Schrift: God heeft j
den mensch geschapen; man èn vrouw heeft
Hij hen geschapen. En verder in het gebod:
gaat en vermenigvuldigt u! Hierop is de leer
van het huwelijk gebouwd en wie daartegen
in gaat zondigt tegen de hoogste wetten,
waarvan de gevolgen niet kunnen uitblijven.
Maar de stem van moralisten verveelt zoo
gauw. In een tijd van jachtend genot, van
sport en dans, van uitleven, van zinneprik-
keling, van sexueele uitspattingen, waarnaar
zich heel de samenleving in omgangsvormen,
in conversatie, in kleeding, in vermaak en
in kunst richt, stopt men liever de ooren
voor die pessimisten, die zwartgalligen, die
predikers, die zure menschen, welke
niemand wat levensgenot gunnen. En alle
waarschuwingen en vermaningen van dien
kant worden In den wind geslagen.
Totdat de man der exacte wetenschap
komt. „Onnatuur beheerscht het leven der
tegenwoordige vrouw, zegt prof. de Snoo.
Er is een voorname oorzaak voor de vele
gynaecologische stoornissen, die haar ge
zondheid ondermijnen. Onnatuur zien wij,
waar de vrouw het arbeidsveld van den man
betreedt en den strijd om het bestaan tegen
hem aanbindt; onnatuur in hare pogingen
den man te evenaren in uiterlijke ver
schijning en levenswijze; onnatuur vooral in
het versmaden en verguizen van het moe
derschap. Vooral de groote stad bedreigt
de van nature zoo teere en gevoelige con
stitutie der vrouwen....
Zoo spreekt een man der wetenschap, die
jaren lang de vrouw als moeder in de groote
komen_ Geen wonder, want beiden staan
ten slotte op den bodem van de door God
geschapen n&tuur. Men kan op zielkundige
overwegingen waarschuwen, om niet en in
niets van de natuur af te wijken; men kan
anderszins de ellende, de kwalen, de verder
felijke gevolgen van onnatuurlijke daden be-
studeeren en daarna tot dezelfde waarschu
wing komen. Geloof en verstand, geweten en
ervaring beiden leeren, dat wij met onze
vrouwelijke verwording op een hellend vlik
zijn. Het lijkt een pure modegril, een vrij
onschuldig bedrijf, wanneer de vrouw
uiterlijk en maatschappelijk aan den man
gelijk wil worden. De vrouw in smoking, met
het haar van een jongen man en de cigaret
tusschen de lippen, het moge wat ongewoon
aandoen; maar, waarom niet ieder zijn vrij-
GOUDEN ECHTPAAR TE WIJKEROOG.
Op 23 November a.s., hoopt het echtpaar
P .J. Knapen en J. Korsman, den dag te
herdenken, waarop het vóór 50 jaar ia den
echt werd verbonden.
staatsinrichting, de vroedvrouwenschool te
Rotterdam, heeft kunnen bestudeeren. £n
wij vernemen uit zijn mond, dat de ervaring
heeft geleerd, hoe grooten invloed licht en
lucht, beweging en rust uitoefenen op de
vruchtbaarheid. De oorlog, met zijn snelle en
radicale verplaatsingen lieeft bewezen, dat
zeer veel vrouwen door verandering van-
klimaat, woonplaats en ingespannen arbeid
van allerlei ziekten en psychische emoties
het slachtoffer werden, zeer ten nadeele
van haar vruchtbaarheid. Die zoogenaamde
modgrne cultuur bederft het geslachtsleven
der vrouw en werkt daardoor verwoestend
op aard en aantal van de nakomelingschap.
Maar dat alles zegt de ervaten geleerde,
wordt nog verre overtroffen door den funes-
ten invloed, zoowel voor individu, als ras en
maatschappij, van de al verder om zich
heengrijpende zucht, het geslachtsleven te
scheiden van zijn natuurlijke functie, de
voortplanting.
En hij leidt ons binnen in de spreekkamer
van den gynaecoloog en doet ons daar dc
klachten en zuchten hooren van de ,duizen-
den moderne vrouwen, over neuveüse en
functioneele stoornissen, die alle op rekening j
moeten gezet worden van natuurlijke
of opzettelijke onvruchtbaarheid. En hij ver.
haalt van de afschuwelijke gevolgen van
abnormale sexueele prikkels, welke hijte
Rotterdam bij een groot aantal vrouwen
heeft waargenomen. En dan is het zoo
bijzonder teekenend, dat deze eerlijke man
hcid gelaten? De vrouw wordt immers in de
maatschappij de gelijke van den man: in den
oorlog moest zij in munitiefabrieken den
zwaarsten arbeid verrichten; zij was tram
conducteur en wagenbestuurder; zij is kan
toorklerk, advocaat, medicus en zelfs
dominé; burgemeester en rechter. Waarom
haar dan haar kleeding en uiterlijk voor te
schrijven? Zij is de bekwaamste op het
tennisveld; siaat den man op het voetbal
veld, in de renbaan zelfs in den boksring!
Wat wilt gij haar dan voorschriften geven
omtrent houding, kleeding en manier van
vermaak! Gij kunt antwoorden, dat God den
mensch geschapen heeft man en vrouw; dat
alle pogingen, tot gelijkmaking van de seksen
tegen de natuur ingaan en op schade en
schande voor het menschelijk geslacht
moetenuitloopen. Men lacht om uw zede-
preeken. Welnu, daar komt de man van de
wetenschap, ervaren in vrouwenziekten en
zegt: dc ziel van de vrouw lijdt schrik
barend onder al die moderniteiten; en die
schade aan haar ziel openbaart zich in haar
lichaam. In de vrouw vecht de vrouwelijke
natuur om haar natuurlijke functies te kunnen
vervullen. Hoe meer zij deze tracht te
onderdrukken uit zucht naar mannelijkheid,
uit zucht naar genot, uit afkeer van het
moederschap, hoe meer zij haar eigen orga
nisme verstoort en het toekomstig geslacht
ten onder brengt.
Er zijn maar twee wegen tot levensgeluk
in den waren zin des woords: óf wel de stem
door Bono! hel
dö* er nog rooXe**5 rQn/
die v/an de
HAK cp den TAK springen?
Zij hebben hef umre noo me» ontdekt
Koop» dus goede' »abok
en uolgf hel voorbeeld van de duizenden
die reeds lanq ontdekr hebben daf Ou
matigen prijs
onovertroffen in kwaliteit
H. M. de Koningin-Moeder op het con
gres der Ned. Ver. van Armenzorg.
De Zuiderzee-werken. Wat in 1927 wordt
uitgevoerd.
Opening van den radio-onderwijsdienst groot aantal interpellaties uitgesteld,
van het onderwijsfonds voor de Binnen
scheepvaart.
Het spoorwegongeluk bij de Vink. Derde
dag van het openbaar onderzoek.
De uitspraak van het Amsterdamsche Hot
in zake de Egyptische gouvernements-
sigarettenzegels.
De onderhandelingen in het Britsche mijn-
conflict. Nog geen overeenstemming bereikt.
Ricciotti Garibaldi uit Frankrijk ver
bannen.
Het Engelsche Lagerhuis neemt het wets
ontwerp nopens de electriciteitsvoorziening
in derde lezing aan.
De Fransche Kamer geopend. Poincaré
wenscht snelle afdoening van zaken. Een
11UP1 -- -
de wetenschap verklaart: al die gevol- |der natuur eerbiedig te doen zwijgen i
gen van de zoogenaamde „beschavings-
ziekten'' kunnen niet op de eerste plaats
door den medicus worden verholpen, Dc
eenige uitkomst is een regeling van levens
wijs: een vermaning tot soberheid co
arbeidzaamheid!
Zal deze kreet worden verstaan, nu.niet
een priester, een moralist, een geestelijk
schrijver, maar een man van de mediscne
wetenschap, een hoogleeraar aan een staats
universiteit, aanmaant tot eerbied voor het
moederschap, eerbied voor de natuur, tot
natuurlijken plicht, die de vrou
wen ook om haar zelfs wil oplegt moeders
te worden van een talrijk, krachtig en ge
zond nageslacht?
Het levensgeluk, het tijdelijk geluk, wel
varen en gezondheid van ontelbaren, van dit
geslacht en van volgende geslachten staan
hier even zeer op het spel als het zieleheil-
Wanneer de kerk en de priesters en alle
geestelijke voorgangers vermanen tot levens-
eenvoud, tot eerbiediging van de rechten
der natuur, doen zij dit op dezelfde gronden,
als waartoe de onderzoekers van onze licha
melijke functies, gebreken en afwijkingen
streven naar het bovennatuurlijke; öfwel
de stem der natuur volgen in de door den
Schepper ingestelde orde van huwelijk en
moederschap^ Alle streven naar geluk *en
voldoening daarbuiten leidt tot onnatuur, tot
onmenschwaardige practijken, tot gevaar
lijke zinneprilckeling met ten slotte onvol
daanheid, walging van het leven. In zulk een
wereld wordt de echtscheiding, mode en een
mom voor echtbreuk; zulk een wereld gaat
ten gronde aan zenuwoverprikkeling, aan
krankzinnigheid en zelfmoord. Dit is de les
niet enkel van ons geloof, maar ook van de
echte wetenschap, die elkaar, zooals altijd,
ook op dit terrein weer moesten vinden.
HOMO SAPIENS.
door onze prima ANTHRACIRT.
Gruis- en steenvrij. Verz. zakken
Groote Houtstraat 187 - Tel. 12504
Ook A'dam, Hilversum, Bussum, Leiden
Wie vanaf Heemstede de Zandvoorlsche-
laan opwandelt of oprijdt, wordt, wanneer
hij den spoorweg is gepasseerd, getroffen
door een groot villapark, dat aan de Zuid
zijde van de Zandvoortschelaan als uit den
grond is verrezen. Dit nieuwe complex
wordt begrensd door Vogelenzangschen weg,
Zandvoortschelaan, Spoorweg Haarlem
Rotterdam en het buitengoed Boekenrode.
De ruime bebouwing en de vriendelijke
stijl, waarin alle villatjes zijn opgetrokken,
maken een aangenamen indruk op den
bezoeker en wie dezen nieuwbouw nog niet
in oogenschouw genomen heeft, is het aan
te raden, er eens een kijkje te gaan nemen, l het park.
Mooie, gladde wegen doorsnijden het
complex en langs den hoofdweg is tevens
een goede en vlugge verbinding tot stand
gekomen tusschen Zandvoortschelaan en
Vogelenzangschen straatweg.
In den korten tijd, dat het park tot stand
is gekomen, is natuurlijk nog alle voor villa-
bouw beschikbare ruimte volgebouwd kun
nen worden, maar toch toonen bijgaande
foto's reeds een aardig beeld van het park
en zijn omgeving, nl. een kiekje van enkele
reeds bewoonde villa's en een gezicht op
de onlangs belangrijk verbreede Zandvoort
schelaan in de onmiddellijke nabijheid vaa
dc moeite
looneu
i v<-
'i
EEN MODERN ORATORIUM.
Hoe mooi we het zullen vinden, het werk
van Arthur Honegger, ,,Le Roi David, dat
de Christelijke Oratorium-vereenigtng wel
dra gaat uitvoeren, we moeten het af
wachten. Wil men echter van zulk een com
positie genieten, wat er van te genieten
valt, dan is eenige voorbereiding noodzake-
Hiertoe willen wij den belangstellende
eenige gegevens verstrekken. Niet omtrent
den persoon van den componist, wat doet
't er eigenlijk toe, dat hij in 1892 geboren is
te Havre-, uit Zwitsersche ouders? Of zelfs
bij wien bij gestudeerd heeft? maar over
de compositie.
Want die wijkt nogal af van hetgeen to
concertbezoeker gewend is te hooren cn
mooi te vinden!
Wat allereerst opvalt, bij doorbladenng
der partituur, is 't gebruik van. een spre
kende stem, in plaats van een zingende,
voor de recitatieven: de stukken dramatisch
verhaal, die de lyrische uitingen van koor
en orkest aaneenschakelen. Dit behoed na
tuurlijk aan de expressie, niet te schaden, en
wij kunnen ons voorstellen, dat er fnsscher
tinten, ja zelfs een feller spanning door om
staat, dan wij bij 't gebonden recitatief
kennen.
Wij vinden verder, gelijk in t gewone
oratorium dit werk heet eigenlijk een
„symphonische psalm" soli, gemengd
koor en orkest. In het orkest krijgen de
blazers een zeker overwicht, in overeen
Stemming wel met het Oostersche en krijgs
haftige van den inhoud: tafreelen uit 't leven
van Koning David; waarin de tekst voor een
groot deel bestaat uit psalmen van den ko
ninklijken dichter, en het orkest met
symphonische tusschenspelen tafreelen en
stemmingen weergeeft; zoo de „Zegetocht",
het „Kamp van Saul", „Marsch der Philis-
'ijnen", „Klaaglied der vrouwen", enz.
En de stiil der muziek?
Is de stijl van Arthur Honegger!
De lezer bedenke, dat de nieuwe muziek
->ver de traditie is heengegroeid. Neen, niet
'n een minachtende verwaandheid, die uit
onmacht beweert de niet te evenaren klas-
deken te minachten, en aanstellerig aller-
ei kunstenmakerij wil opdringen, als de
schoonheid van onzen tijd! 't Is vertoond -
n de muziek zoowel als b.v, in de schilder
kunst.
Maar we mogen 't ernstige streven niet
vereenzelvigen met 't grillige zwerven! De
ware persoonlijke uitdrukking niet niet
iratsig vertoon!
Van de oude meesters weten wij, dat zij
de werken vin voorgangers en tijdgenooten
bestudeerden; dat zij ervan leerden (ja over
namen) wat hun scheen te passen bij hun
eigen persoonlijkheid; maar dat zij geen ma
nier volgden dan hun eigene, hoezeer die
ook stoelde in leer en traditie.
De ernstige componisten van onzen tijd
zijn in den grond niet anders; maar zij be
seffen dat het karakter van onzen tijd, en
onze nieuwe mentaliteit, scherper van die
uit 't verleden verschillen, dan de verledene
tijdkarakters ooit tegenover elkander de
den. Daarom, meenen zij, moet onze muzi
kale uiting anders, vcelzijdiger, kleuriger,
feller zijn dan vroegere.
En daartoe is noodig een minder beperkt
gebruik van vormen en geluidsmiddelen. De
luderen waren in dit opzicht nogal beperkt.
Zij moesten wel, omdat de instrumenten nog
gedurig wérden in volmaaktheid. En omdat
de bepaalde vormen, waarin gearbeid werd
'o, zéér respectabele, rijke, schoonheidbe-
lovende vormen!) nog immer doorontwik
keld konden worden, nog steeds ondoor-
vorschte gebieden van mogelijkheid bevat
ten.
Maar nu wij den klank in nagenoeg iedere
iewenschlc tint kunnen voortbrengen en
ïadat de klassieke vormen door groote
geesten tot hun toppunt A-an volkomenheid
'ebracht, ja nagenoeg uitgeput zijn, nu
ogen andere aders worden aangeboord
an de hoofdvorm en de liedvorm, dan de
'ur- en moll-harmonieën, dan het gebrui
kelijke klank-équilibre cn de gebruikelijke
j, I maat-rhvthmen!
J&C. Vein ivempen, jrn onze spanning van jachtige onrust, ac
tenof. zenuwtoestand van het huidige menschdom,
kan zich niet uiten in een rustig weefsel
van logisóhe toonreeksen, noch zich daar
aan streelen.
Dit zijn de lijnen, die ons na Beethovens
dood van Wagner en Liszt naar Debussy en
Strausz en verder naar Ravel en Strawinsky
brachten.
Zijn er lijnen getrokken door onstuimige
-isten, na de woelige revolutie kwam nog
immer rust in een nieuwen eigenlijk
slechts verfrischten stand van zakenl
Waarin toch (het goede is eeuwig) o zoo
veel van het oude voortbestaat, maar nieuwe
schikkingen in andere kleuren zijn belicht.
Honeggers muze heeft geen „bedelaars
lijf," da,t zich tooit met een lap van dezen
en 'n strik van genen. Maar hij heeft geleerd
van Bach èn Debussy en Ravel, van Haendel
èn Schoenberg, van Wagner en Franck en
van Strauss èn van Strawinsky. Meest nog
is hij persoonlijkheid, in wien iedere mani
festatie van het huidige leven dóórrimpelt;
begaafd tot krachtige lyrisch-dramatischc
uiting; meester in de polyphonic en orkest
techniek.
Zoo vinden wij in dit werk, koorlsachtig-
spontaan gecomponeerd in enkele maanden
tijds („Du 25 février au 28 avril 1921"),
grooten ernst, scherpte van omtrekken,
kleurige afwisseling, feilen drang. Het is een
mozaïek van steenen in zeer verschillende
vormen en afmetingen, echter harmo-
niëerend van tinten. Ieder fragment toont
ziin e-gen muzikale trekken spreekt zich
uit, kort en beslist gewoonlijk, uitvoeriger
zoo zelden als 't noodig is. Een uur duurt de
onafgebroken uilvoering zeven-en-tw.intig
nummers telt de inhoudsopgave der parti
tuur; en de „dans voor de ark", het groot
ste fragment van alle, neemt twaalf minu
ten in beslag. Geest der oudheid en ruige
spraak doen zich voor naast moderne ver
fijning en wazige effecten van polytonaliteit;
en tafreel na tafreel passeert, snel, zonder
onderbreking, als een film, die toch een
vast, welgesloten geheel vormt.
Muziek, waaraan gééne muzikaliteit
vreemd is.
Moge de uitvoering door het wakkere ge
zelschap, dat George Robert zoo kunstzin
nig leidt, ons een openbaring zijn van even
ware, als nieuwe schoonheid!
E. U,
