In en om Haarlem
D. JAHSE.
VoornaaiBsie NIeews
Wm
Stadsnieuws.
groot Ha!/
8»
Maandag 27 Dec. 1926
50ste Jaargang No. 16440
Aangtiie moet, op straffe van verJIes van alle rechten, geschieden ulterlifli driemaal vier en twintig uren na hef ongeval
Dit nummer bestaat uit 8 bladzijden - Eerste Blad
TabahsReruepQ
De Rookemde
Amsterdam
in dit nummer.
Agenda
28 December
HULDE AAN
ST. FRANCISCUS.
J. J. WEBER ZOON
Koningstraat 10
Maariera.
WEERBERICHT.
De diefachtige dienstbode
te Bloemendaal.
FEUILLETON.
De abonnementsprijs bedraagt voor
Haarlem en Agentschappen:
Per week 0-25
Per kwartaal3.2o
Franco per post per kwartaal bij
vooruitbetalingf 3.58
Bureaux: NASSAULAAN 49.
Telefoon No. 13866 (3 lijnen)
Postrekening No. 5970.
Advertentiën 35 cents per regel.
Vraag- en aanbod-advertentiën 1-4
regels 60 ct. per plaatsing: elke
regel meer 15 ct., bij vooruitbetaling
Advertentiën tusschen den tekst,
als ingezonden mededeelir.g 60 ct.
per regel.
Bij contract belangrijke kortin"
Alle 'bonné's op dit blad zijn, ingevolge de verzekeringsvoorwaarden f Levenslange geheele ongeschiktheid tot werken door f 7^(1 bij een ongeval met f 9^0 bij verlies van een hand, bij verlies van een C|| I 40
tegen ongevallen verzekerd voor een der volgende uitkeeringcn verlies van beide armen, beide beenen of beide oogen; 3*1. doodeüjken afloopeen voet of een oog; duim of wijsvingerbeen o,
verlies v.eea
andere vinger»
Dit is het portret van den heer D. Janse,
hoofd der St. Canisiusschool.
Met ingang van 1 Februari a.s. gaat deze
bekende Haarlemmer het onderwijs met
pensioen verlaten, omdat hij den 9en var
de volgende maand den 65-jarigen leeftijd
hoopt te bereiken.
Indien ierpand zou vragen: noem mij het
toonheeldl van den eenvoudigen, ijverigen,
plichtsgetrouwen onderwijsman en braven
katholieken huisvader, dan zal ieder, die
hem kerrt, prompt en zender aarzelen, den
naam uitspreken van den heer D: Janse.
Als kweckeling, onderwijzer en hoofd
eerst van de Armenschool aan de Gorte-
stceg, later van de St. Canisiusschool aan
de L'nschctenstraat is hii ongeveer 50
jaar verbonden geweest aan het R.-K. On
derwijs in Haarlem,
Matig geschat stellen wij het aantal leer
lingen, dat in dien tijd den invloed van zijn
persoon en van zijn onderwijs onderging op
ruim drieduizend. Denkt men zich daarbij in
dat enkele honderdtallen uitgezonderd
al deze drieduizend leerlingen later een ge-
?in gesticht hebban cf zullen stichten, dan
blijkt in glrnzcnden rijkdom en 'volheid de
vruchtbaarheid van dezen ontzagwekkenden
onderwijsarbeid, zonneklaar voor iedereen.
Drieduizend huisvaders, die het geluk had
den in hun voor indrukken meest ontvanke-
lüken leeftijd van zes tol twaalf jaar, niet
alleen katholiek onderwijs te hebben ge
noten, maar toen ook den invlced onder
gingen van een nobel onderwijzer als de
heer Janse. Dat wil dus zeggen, dat waar-
schijnlrk drie duizend gezinnen bestuurd
worden door huisvaders, doortrokken van
den echt-katholieken geest. Wat n mooi
levenswerk! En nu hii van dien werkring
gaat scheiden, katholieke Haarlemmers,
of hij uw leeraar was of niet één oogen-
blik: hoeden af voor meester Janse!
Natuurlijk Zijn wij hem gaan opzoeken,
toen wij hoorden, dat hij het onderwijs gaai
verlaten. Natuurlijk, want' hij is een der
pioniers geweest van het katholiek onder
wijs; hij is-een van die -R.-K. Onderwijs-
wijsmar.neD, die de hitte van den school
strijd hebben gedragen, die de vermoeienis
sen en ontberingen voor n groot ideaal mei
eerbied-afdwingenden moed hebben getorst;
hii is een van die onderwijsmannen, waar
naar het nageslacht met ontzag zal opzien
als het denkt aan en vertelt van dien ti
tanenstrijd, door de vaderen gevoerd om
de ziel van het kind. Daarom wilden wij
niet den heer Janse even praten over het
g iis verleden. Zijn tegenstand om geïnter
viewd te worden want die was er na
tuurlijk. werd alleen overwonnen door
deze redeneering, dat er tóch wat ov®r eln
geschreven zou worden, maar da» he
leen Ve'el beroerder zou -gaan, als hij zijn
medewerking weigerde.
En toen kwam de beer Janse los.
De heer Janse is geen Haarlemmer, a
1862 werd hij in Zierikzee geboren en be
zocht daar de Nutsschcol. Wijl hij nogal
aanleg had, zou hij onderwijzer worden en
het Hoofd der School gaf hem de
lessen daartoe. Maar op een goeden dag
en nu verzoeken wij onze lezers hier toch
eens op te letten op een goeden dag
vond zijn moedér in een of ander geschie
denisboekje, waaruit hij studeeren moest,
iets dat haar katholieke moederhart heelc-
m&al niet aanstond en zij sprak er over me',
den pastoor, die het met haar eens was.
dat voor den zoon 'n betere, n kathc'iöke
opleiding diende le worden gezocht. Is het
te verwonderen, dat met zoo'n moeder de
heer Janse zijn heelc, lange leven lang een
braaf katholiek is gebleven?
De pastoor van Zierikzee vernam, dat hier
in Haarlem een R.-K. jongensschool bestond,
waarbij voor kweeeklingen gelegenheid
Was, opgeleid tc werden voor onderwijzer.
Na eenige onderhandelingen werd overeen
gekomen, dat de jonge Janse in Haarlem
eens konnis zou gaan maken en die eerste
ontmoeting beviof zoo goed, dal de nieuwe
pupil al direct blijven mocht. „Dat viel me
wel wat tegen, zei de heer Japse ons, want
ik had zoo graag van mijn moedler afscheid
genomen, en in hol begin heb jk dan ook
menigmaal den trein staan astaren, die in
de richting Zierikzee vertrok. Ik had heim
wee. maar 't ging over, want voor treuirer
bleef weinig ti'd over.''
Die R.-K. Jongensschool, waaraan de beer
Janse verbonden werd, was de oudere
Haarlemmers bedrenen 't natuurlijk al larg
de in 1870 gestichte school aan cV Ge
dempte Gracht en Gortesteeg. De school had
drie afdeelinjftn: de Burgerschool', de trs-
sihenschool en de z.g. Armenschool. 7"
stond co de plaats, waar nu nog do R.-K,
M.U.L.O. staat, maar was janvankeli'k eer,
verbouwde zeepfabriek, waarin da firma
Tiavaglino zaken gedreven bad. Die ver
bouwing bad plaats gehad met karige geld
middelen en allés droeg er natuurlijk het
kenmerk, dat het büzonder onderwijs een
grooten strijd te strijden had zonder eenige
geldelijke tegemoetkoming van Rijk ct ge
meente. De gangen waren zoo nauw en de
trappen naar de (nota bene!) derde verd'e-
ding ook, dat twee leerlingen nauwelijks
passeeren konden. Van schooltoezicht bad
men toen bii het Bijzonder Onderwijs weinig
last en niemand heeft het recht het toen
malig schoolbestuur ook maar eenig ver
wijt te doen. want dé financieele lasten,
waarop dit bestuur zat, waren éénvoudig
nndragelvk. Maar ééns werd het" toch te bar
en maakte de brandweer aanmerking. Want
als er eens ooit brand zou uitbreken in die
school, dan zouden de jongens, vooral op
de derde verdiening, als in een muizenval
gevangen zitten. Er werden toen brar.dbrug-
"en aangelegd over de binnenplaats, zoodat
men van iedere verdieping nr ar den enderen
vleugel van het gebouw kon komen. Van tijd
tot tüd werd er ook eens geoefend, om
over die brardbru££en tc ontsnappen, maar
gelukkig is er nooit brand ortstaan. Allécn
één keer is er werkelijk gebruik van ge
maakt. Dat was toen in het turfhok bene
den aan de trap een brandje woedde. Er
was toen echter meer rook dan vuur. Later
wij zullen die geschiedenis niet al te veel
uitwerken is de school verbouwd' en
sinds 1911 i$ het de mooie R.-K. M.U.L.O.
geworden, die er nu staat.
Maar keeren wii teruf» tot 1875, het jaar
dat de heer Janse aangenomen werd \ls
kweekeling. Hoofd der geheele school was
toen de beer Odenwald en deze had dus de
verzorging zoowel van Burgerschool en Tus-
schenschcol als van de Armenschool. De
laatste telde 300 leerlingen en daarvoor
stond 1 onderwijzer (weldra kwamen er 2
bij) met 'n stuk of zes kweekelingen. Hier
werd de heer Janse geplaatst. Hii stond
met nog twee kweekelingen in de hoogste
klas met 80 leerlingen. De oudste kweeke
ling was 18 jaar, de jongste 14 jaar. Toen
de heer Janse 15 jaar cud was, had hij een
zelfstandige*klas van 56 leerlingen!De
tusschenschool had 2 onderwijzers; de Bur
gerschool 3 onderwijzers.
Wij spreken nu van do allereerste moei
lijkheden. die ons Bi'zonder onderwijs door
maakte. Reeds spoedig veranderden de toe
standen, dank zij de allerijverigste bemoei
ingen van de Diocesane Vereeniging tot Be
vordering van het Katholiek One erv.'i s, de
mooie vereeniging, die nu neg bestaat en.
zooveel heeft gedaan voor or.s onderwijs.
Deze vereeniging zorgde niet alleen voor
gcldelijken steun (het is gauw neergeschre
ven, maar wat 'n zorgen moeten t geweest
zijn geld te verzamelen voor het onderwijs
in heel het Bisdom!) maar ook voor onder
wijzers. De opleiding van R.-K. onderwijzers
ging baar zeer ter harte en langzamerhand
vermeerderde het aantal. Later werd de
Bisschoppelijke Kweekschool gesticht, eerst
te Hoorn, later te Beverwijk, maar vóór dien
had de opleiding der kweekelingen voor eer»
groot deel plaats door het hoofd der school,
geholpen door de onderwijzers. Na schooltijd
kregen de kweekelingen les. Dat was n
opolfering, niet alleen voor de kweekelin
gen, maar ook vcor de onderwijzers, die a!
een zware dagtaak achter den rug hadden.
Nogmaals dient hier een woord van be
wondering geuit te worden voor de mannen
die desondanks met zooveel liefde en ijver
werkten en, ondanks de moeilijkheden, mo
gen bogen op zulke goede resultaten vat'
ons Bijzonder onderwijs. Hier mag ter illus-
treering van het schoolleven in dien tijd ook
rog even vermeld worden, dat de kweeke
lingen ook tot taak hadden, des winters de
kachels aan te maken, waartoe een tweetal
hunner des morgens om half acht present
meest zijn. Concierges kende men toon nog
niet. Dat was te duur en de 'vrouw van het
hoofd der school moest maar zien met een
dienstbode of werkster de school schoon
te houden.
Later verbeterde dat. Eerst met de toe
kenning van een lage subsidie; en ten slotte
met de bekroning door de gelijkstelling var:
openbaar en bijzonder onderwijs.
D heer Janse kreeg 2 October 1880 ziin
aanstelling els onderwijzer aan de school,
wa&raan hij als kweckeling verbonden was,
op een salaris van 400 per jaar. Dat zou
opklimmen met 50 tot 601), maar zoo
goed voldeed de heer Janse, dat hij dit
salaris reeds na anderhalf jaar kreeg. Maar
daarop is hij dan ook 12 jaar blijven slaan.
Het is hier de plaats er nog even op te
wijzen, hoe de R.-K. onderwijzers zich in
dien tijd en ook la ter rog financieele offer
hebben getroost. Altijd was hun jaarwedde
ongeveer slechts de helft van dat der open
bare collega's in Haarlem en dat gold ook
voor de hoofden der scholen.
De heer Ode aid werd als hoofd der
school' opgevolgd door den heer v. Zweisëlaar
en deze door den bekenden organisatieman,
den heer v. Gemert, maar intusschen was er
voor de Armenschool' een afzonderlijk hoofd
gekomen, tie heer Tushuizen. Toen die in
1905 overleed., was het niet te verwonderen
dat de heer D. Janse als zijn opvolger werd
aangewezen,
M an .moet den heer Janse hooren ver
tollen over zijn eersten onderwijzerslijd. Het
is gebeurd, dat hii voor een klas stond van
125 leerlingen. Als regel werd de Zondag
Ccbruikt om het schriftelijk werk der leer
lingen te corrigeeren, want in de uren, dai
een gedeelte van de klas schriftelijk werk
maakte, werd er heel wat geproduceerd on
men begrijpt de verzuchting van den heer
Janse over weinig vrijen tijd voor zelfont
wikkeling. Zóóveel liefde voor hun ambt
zoo volhaneig ook hadden vele R.-K. onder
wijzers 'het, dat 't wel 12 jaar duren kor,
#!eer zij de hoofdakte haalden, on^ maar niet
van bijakten te spreken. In onzen tüd van
vermaterialiscering mag op zoo n brok ide
alisme wel herhaaldelijk gewezen worden!
In 1909 opende de pastoor der Spaarne-
kerk, Dr. Vlaming, de eerste Parochiale
school in Haarlem. Het was de Can:sius-
school. De heer Janse werd er hoofd van
en als zoodanig is hii nu een kleine twin
tig jaar in Haarlem bekend. De heer Spel
ler was zijn opvolger aan de Gortesteeg,
De heer Janse heeft in het onderwijs,
naar hij ons toevertrouwde, zeer veel vol
doening gevonden. Hij vindt het een mooi
ambt en dat verklaart zeker voor een groot
deel zijn groot succes. Want succes heef!
deze paedagoog ook mogen zien in 't feit,
dat vele zijner oud-leerlingen het tot eer
volle posities in de maatschappij hebben
gebracht. Toen wii hem daaromtrent onder
vroegen, schitterden zijn oogen en wii moes
ten neg- even de talrijke groepfote's zien,
die in den loop der jaren van zijn klassen
zijn gemaakt. Tal van nu bekende Haar
lemmers zagen wij daarop in bollend blousjc
en pofbroek op 8 tot 11-jarigen leeftijd.
Ze moesten die foto's eens kunnen zien!
Want zelf bezitten zit ze waarschijnlijk niet
meer. En dan vertelt hii van oud-leerlin
gen, die nu lid van den gemeenteraad zijn,
van Br, Ambrosius Leusen, nu generaal-
overste der Breeders van de „Heibloem'
van de v. d. Berg's, Jonckbloedt's, v, Bu-
chem's, Rengs' Jansen* s en anderen, die bij
de reguliere en seculiere geestelijkheid hier
en in de missie een gerenommeerden naam
hebben van de Smulders', Klein's v. Segg-
len's, en anderen, cie in de sociale bewe
ging op den voorgrond treden, van leerlin
gen, die onderwijzer en leeraar werden,
waaronder de redacteur van „Het Katho
lieke Schoolblad", de heer H. G, de Bo?r
van zoovele andere Haarlemmers, Wier na
men met eere genoemd worden.
Hel bestek van dit artikel laat niet toe
nog .meer over het onderwijshoofdstuk uit
te wijden.
Ook op verfeenigingsgebied heeft de heer
Janse nuttig werk gedaan. Hij behoorde tot
de oprichters van de sectie B. der Dioce
sane Vereeniging van R.-K. Onderwijzers,
de onderwijzersorltanisatic, die er zooveel
toe bijdroeg om 't contact tct stand te bren
gen tusschen de R.-K. onderwijzers in dit
bisdom en veel verbeteringen in hun positie
verkreeg. Eenigen tijd was hij administra
teur van het orgaan dier sectie: „De Katho
lieke Onderwijzer". Met de heeren Maas en
Robbers behoorde hii tot de eerste onder
wijzers van de winterteekenschool der Am
bachtsleerlingen „hunt Jozef De eerste
maal dat schrijver dezes kennis maakte rod
den heer Janse, leidde deze een vergadering
van „De Stille Omgang" en daarvan is hem
bijgebleven de zakelijke, kalme, bijna de
vote wijze, waarop hij de werkzaamheden
daar richtte. Van 1908 tot verleden jaar
toe was hij er de eerste president van. Bijna
zender onderbreking maakte hij 30 jaar lang
dien tocht naar Amsterdam en zag het
gvoepie pelgrims groeien van, torn 60 on
geveer tot 1200 a 1300 verleden jaar. Vele
jaren is hii lid van de Sint^ Vincentiusvcr-
ceniging. Thans is hij penningmeester var
de conferentie van O. L. Vrouw en presi
dent van het Liefdewerk der Bibliotheken,
dat in hem feen bekwaam leider heeft. Als
zoodanig maakt hij ook deel uit van den
Bijzondéren Raad. Gedurende 13 jaar was
hij een penningmeester van de R.-K. Kies-
vereeniging, wiens accuratesse bijna spreek
woordelijk was. Tevoren was hij bestuurslii
van de Prcpagandaclrb geweest. Na de hee
ren Fr. Vos en Ellinckkuysen werd hij presi
dent v-an den Vriendenkring van- het H.
Sacrament, waarvan hij vanaf de oprichting
ongeveer lid was. Hij was lid van een de
putatie, die in 1899 deelnam aan het Eucha
ristisch Congres te Brussel. Met kapelaan
Bevsens was hij een van de oprichters van
het O. L. Vrouw-patronaat en lange jaren
was hij er bestuurslid van.
Het is mogelijk, dat wii nog een enkele
functie vergeten te vermelden, maar het is
genoeg.
En boven en buiten dit alles was de heer
Janse de brave cn gelukkige huisvader van
een 'gezin met 7 kinderen, waarin hij mede
de kracht en de lust putte om zijn moeilijk
werk te doen. Drie zijner kinderen kozen
ook het onderwijs tot levensrichting.
En nu hij zpetjesaan zelfs kleinkinderen var
oud-leerlir.gcn cp zijn schoei de eerste le
venslessen krijgt in te prenten, nu zal nie
mand hem ziin rustperiode misgunnen. Lust
en ijver cm zijn taak voort tc zetten is er
nog genoeg, n:aar 's winters moet hij in de
laatste jaren op medisch advies wel eens
tehuis blijven en voor een mart met zulk
een sterk ontwikkeld verantwoordelijkheids
gevoel is dat een marteling, zoodat dit hem
hel scheiden van een geliefde bezigheid
lichter maakt. Wii drukken er de ietwal
c.'oistische hoop bij uit, dat katholiek Haar
lem wel zal varen bij den vriien tijd, die
den heer Janse nu gaat toevallen.
En wanefer wij ons dan nog even herin
neren op welke hartelükc wijze het zilveren
onderwijsjubileum van den heer Janse is
gevierd en vooral in 1925 ook de dag,
waarop de 40-jarige onderwijzers-loopbaan
door hem was voleind», dan zal ook de dag,
waarop hii afscheid van het R.-K. onderwijs
nemen zal, niet „onopgemerkt" blijven.
Wanneer Katholiek Haarlem een onder
scheiding „Bene Merenti" aan zijn verdien-
slelüke leden had te geven, meneer Janse.
wij durven de stelling te peneeren, dat gij
er het Commandeurskruis van zoudt ver
krijgen.
Katholiek Haarlem is u dankbaar!
Sociëteit „St, Bavo" Hoofden van R.-K.
Scholen 11 uur Franciscusavor.d R.
K. Volksuniversiteit 8 uur R.-K. Col
lectanten 8 uur Fransche cursus van
den R.-K. Vrouwenbond 8 uur
Rechtskundig Bureau half 9 uur Af
dracht R.-K. Grafische Bond 8 uur.
St. Jcsephsgezcllergebouw, dansstraat 59
Repetitie Rederijkers „St. Genesius"
8 uur Repetitie Vioolclub 8 uur.
Brongebouw Schilderijenveiling 2 uur.
Kriftgzalén, Japsstraat Jaarliiksche 1ste
A'Üg. Verg. R.-K. Kring half 9 uur.
Stadsschouwburg N.V. Het NieuWe Rot-
tcrdamsch Tooneel: „De Scheepsbouwer"
8 uur.
Frans Hals-Museum Tentoonstelling van
werken uit particulier bezit.
Kunstzaal J. H. de Bols Kruisweg 68
Expositie schilderijen van William De-
gouve de Nuncques van 9 tot half 1
en van half 2 tot 5 uur.
Kleine Theresia Stichting. Tehuis voor
onverzorgde zuigelingen. Spreekuur: Dins
dag en Vrijdag van 34 uur Tempeliers-
straat 36
R.K. Arbeidsbeurs voor mannen en jon
gens. Sociëteit ..St Bavo", Smedestr.
23 Telefoon 10049 Alle werkdagen
van 9half 12 uur. 's middags van 35
uur, 's av.inds van half 8half 9 uur
's Zaterdags alleen van 0*412 uur.
R.K. Arbeidsbeurs voor Vrouwen en Meis
jes. Blocmhofstraat 1. Tevens bemidde
lingsbureau voor verpleegsters en alle
werkende dames. Alle werkdagen van v m.
1012 uur, des middags van 24 uur en
's avonds van 89 uur, behalve Zaterdag
avond. Te! 11671.
Arbeidsbemiddelingsbureau van het Sint
Fianciscus Liefdewerk Zoetestraat 11.
Eiken Donderdag van 8914 uur.
R.K. Bevolkingsbureau Gebouw „Sint
Bavo" Smedestraat 23 Van 810 uur
op Maandag-. Woensdag- en Vrijdag
avond
R.K. Leeszaal en Uitleen bibliotheek.
Jansstraat 49 Eiken dag geopend van
10—12, van 25 en van 710 uur. be
halve des Maandagsochtends en op Zon
en Feestdagen Uitleenen van boeken
van 25 uur en van 7—9 uur. Woens
dagmiddag ruilen van kinderboeken.
St. Marthavereeniging. Bloemhcfstraat 1
Zondags en Woensdags van S—10 uur
om gezellig samenzijn voor Holiandsche
meisjes, die hier geen tehuis hebben
Tel. 11671
St. Elisabeth's Vereeniging Jansstraat 49
Aanvragen om versterkende middelen
voor arme zieken der S E V. Maan
dag van 23 uur. Donderdag van l2
uur
R.K. Kraamverzorgirg van de Derde Orde
St. Franciscus. Aanvragen ook voor
niet-leden van de .Jerde Orde tc richten
tot Mevr Coebergb. Ged Oude Gracht 74.
Dinsdags van 23 uur.
R.K. Reclasseeringsvereeniging, afd. Haar
lem. Eiken Donderdagavond half 9
vergadering in het gebouw der Sint Vin-
centiusvereeniging, N Groenmarkt 22.
EERSTE HULP BIJ ONGELUKKEN.
SNifLVERBAND, Centrale Post Telef. .*5151
en verder bij de leden, te kennen aan
het zwart schild met wit kruis aan des
huisgevel.
REDDINGSBRIGADE VOOR DRENKELIN
GEN, verstikkings- en elecfricileitsonge-
va'len. Telefoon 1023!
ROODE KRUIS TRANSPORT COLONNE
Telefoon 12685 (bij geen gehoor 10392).
De heer H. de Rijk, secretaris der R. K.
Volksuniversiteit schrijft ons:
De Roomsche Kerk is internationaal er
haar heiligen zijn dus ook voor alle landen
en alle tijden.
Hoe is het weer gebleken, nu in dit haasl
voorbije jaar „het St. Franciscusjaar"
gcheeten de heele wereld, Roomsch en
niet-Roomsch het zevende eeuwfeest van
des heiligen afsterven, van zijn geboorte
voor den hemel, als een jubeljaar vierde.
Hoe hebben geleerden zijn werk door-
vorscht. Wat boeken en tijdschriften -en
krantenartikelen zijn er aan dezen heilige
gewijd, Hoe heeft zijn figuur de kunste
naars op elk gebied aanleiding gegeven tot
verheffende inspiraties.
Het schijnt me toe, dat de ontzaglijke
Franciscusbcwonde-'ing der verloopen eeu
wen zich had gecondenseerd en op ontzag
lijke manier tot uitbarsting kwam.
(n ons land niet het minst.
Wat waren het dagen van echt Francis-
caansche blijheid, die feestdagen in Den
Bosch, toen alles, wat Nederland kende
aan kerkelijke hoogwaardigheidsbeklecders,
daar vereenigd was om den armen Heilige
vin Assisië te huldigen en te eeren.
Hce glansden en straalden staven cn
mijters daar in den monumentalen St. Jan,
toen de gevierdste redenaars vertolkten,
wat er leefde in den boezem der duizen
den; toen een massale stoet van jeugd en
kinderen daar den Heilige kwamen belo
ven, dat ze Hem zouden volgen in zijn
groote liefde tot God.
Men heeft Franciscus bewonderd „als
den hciligsten dichter en den dichterlijksten
heilige" zooals ik Schaapman over zijn
geestelijken vader eens hoorde redevoe
ren; men heeft hem bewonderd, als den
minnaar der natuur, dien dc levenloozc
natuur, de glans der sterren, de bergen en
dalen van zijn liefelijk Umbrië tot vervoe
ring brachten; die, als Adam in het para
dijs broederlijke vriendschap onderhield
met vogelen en dieren, met ze sprak en ze
„broeder" of „zuster" noemde.
„Maar," zoo zegt St. Bonaventura, Fran
ciscus eerste levensbeschrijver, op wiens
doog Maerland vertaald Franciscuslcven ik
dezer dagen nog eens hoop terug te komen
„maar geen andere beweeggrond bracht
hem daartoe, al deze dingen zóó lief te
hebben dan de liefde tot God, waardoor
hij wist, dat ze alle denzelfden oorsprong
hadden als hij."
En, mij dunkt, juist zóó, als minnaar
Gpds, als heilige, die de deugd beoefende
in heldhaftigen graad, die zijn strengheid
leven en zijn boeteprediking slechts
aanwendde tot verbetering der menschheid,
juist zóó moeten wij, Katholieken vooral,
hem niet alleen bewonderen, maar ook
l'eeren navolgen. Wij zullen dat des te gere
delijker, als we hem lecren kennen,
We zullen hem leeren «kennen, als we
morgenavond de laatste „les" bijwonen, die
dit jaar onder auspiciën van de R. K.
Volksuniversiteit gegeven wordt.
In plaats van Pr. Borremeus zal zijn wei-
De verkoop der weldadigheidsposizeget
blijkt dit jaar een groot succes.
Hooger beroep der veroordeelden in zake
dc militaire relletjes te Ede en Assen,
Na 27 Dec. worden nieuws bankbiljetten
van twintig gulden in omloop gebracht.
Het commuristen-oproer op Java. Drie
der leiders ter dood veroordeeld.
Een verkecrscommLssie voor de veiligheid
van don weg.
Zie verder ook Laatste Nieuws.
De zg. Kerstrede van den socialist
Albarda,
Is de verloving van prinses Juliana aan
staande?
Aan dc in het proces-Rouzier veroor
deelde Duitschers wordt gratie vc; eend.
De Japansche keizer overleden.
Een scheepsramp bij de Engelschc kust;
24 opvarenden verdronken.
Te Brussel woedt een enorme brand. De
schade is aanzienlijk.
Een aanslag op den president van Ni
caragua.
Barometerstand 9 uur v.m.; 777. Stilstrmd
OPTICIENS FABRIKANTEN
Licht op. De lantaarns moeten morgen
worden opgestoken om 4.21.
Medegedeeld door het Ned. Kon. Meteorol.
Instituut te De Bildt.
Naar waarnemingen in den morgen van 27
December.
Hoogste barometerstand 777.6 m.M. te
Valencia.
Laagste barometerstand 732.7 m.M. te
Andaenes.
Verwachting van den avond van 27 tot
den avond van 28 December 1926.
Voor het N. zwakke N.O. tot N. of N.W.
wind, nevelig tot zwaar bewolkt, weinig of
geen neerslag. Temperatuur om hel vriespunt
tot lichte dooi. Verwachting voor het Z.
zwakke tot matigen N.O. wind. Gedeelte
lijk bewolkt, weinig of geen neerslag; lichte
tot matige vorst 's nachts. Overdag om het
vriespunt tot Hechte vorst.
sprekende ordebroeder, Pr. Fidenlius v. d.
Borne, met vele lichtbeelden verduidelijkt,
ons spreken van St. Franciscus' Zending
voor de Menschheid.
In talrijke steden is hij oogetreden als
de heraut van den grooten Heilige, die op
zijn beurt was en is er, blijven zal „De
Heraut van den Grooten Koning".
Omtrent den diamantendiefstal bii de fa
milie B, te Aerdenhout, gepleegd door de
dienstbode, kunnen wij nader berichten, dat
o.a. verdwenen zijn: een paarlcn collier,
een platina armband bezet met robijnen en
brillanten, een zelfde armband met paar-
len bezet en een paarlen ketting met pla
tina hanger.
D. L„ huisknecht bij de familie R.B. te
Heemstede, die met de verdwenen dienst
bode betrekking onderhield, is' eveneens
verdwenen De politie vermoedt dat beide
voortvluchtigen den tijd hebben gehad met
de gestolen voorwerpen over de grenzen
te gaan. Hel onderzoek wordt voort
gezet.
DE OPZET VAN EEN KATHOLIEK
WERELDPERSBUREAU VOOR ZEVENTIG
JAREN.
Een episode uit de geschiedenis
der katholieke pers.
door
FRANS WAHLEN.
Een jong Duitscher. Paul Julius van Reu
ter, vestigde in de stormachtige dagen var
1848 zijn persagentuur in Parijs, Hij was pas
25 jaar oud en zijn dienst bestreek slechts
de mededeeling van financieele berichten.
Spoedig verplaatste hij den zetel van zijn
bureau naar Aken en vestigde een filiaal
in Verviers in België.
Hii had een zoodanig succes, dat hij spoe
dig naar Londen overstak, waar zijn bureau
tenslotte vasten voet verkreeg. Spoedig haci
hij filialen in alle landen der wereld. Maar
eerst na den Italiaanschen oorlog in 185',
begon Reuters bureau naast den financicelen
berichtendienst ook nog den politiekcn
Alle andere persbureaux: Havas, Wolff,-Ste-
fani enz, werden naar Reuters voorbeeld
ingelicht.
Ongeveer tegelijkertijd met het Reuter*t-
gentuur werd in Holland het heden nog-^be-
staande katholieke dagblad „Dc Tijd »n
het leven geroepen. Dc uitgeéers van dit
d.ugbW in 'het jaar 1352, Dr. Cramer en
Mgr. Smits. De vorderingen van Reuter
brachten hen op de idee ook een soortge
lijk ondernepien ten gunste van de katho
lieke pers te beginnen.
Zoo werd het plan opgevat voor een ka
tholiek internationaal persbureau. Als na
tuurlijke zetel der beweging scheen Parijs
zich het most te eigenen.
Ludwig Louis Veuillot stond daar destijds
als de groote katholieke publicist op de
hoogte van zijn roem en zijn invloed. Zijn
blad „L'univers" had over de 14000 abon
nees, wat toenmaals voor een katholiek
dagblad als ean zeer groot getal gold.
Ook was Parijs destijds onder Napo
leon III het politieke middelpunt der wereld.
De katholieke partij met grlaaf Montalem-
bert aan de spits, behaalde de eene over
winning na de andere in het openbare leven.
Zoo gingen dan Dr Cramer en nog een
ander redactielid van De Tijd, den vierden
Februari 1852 naar Parijs. Onderweg verze
kerden zij zich de deelname van meerdere
katholieke redacteuren in Antwerpen en
Brussel. In Parijs zochten ze de aanvoerders
der Fransche Katholieke beweging den een
na den ander cp.
Over Veuillot, die toen nog nauwelijks
40 jaar oud was, schreef Dr. Cramer in een
brief: „Zijn uiterlijke verschijning is in den
ollen zin van het woord hatelijk. Na eeni
ge minuten praten met hem verdwijnt echter
deze eerste indruk, want er is zooveel geest,
dichterlijk vuur, beminnelijks en vrooms in
zijn oogen, dat men van zijn overig uiterlijk
niets meer bemerkt."
Veuillöt leefde in dezen tijd in de Rue du
Bac, nauwelijks twee schreden van Monta-
'emberts woning. Men moest een goede
honderd treden stijgen om hem le bereiken.
Maar bet loonde de moeite. Een bezoek bij
den beroemden man was op zichzelf reeds
een genot. Zijn woning, hoog onder de dak
pannen was smaakvol ingericht .Zijn werk
kamer was vrij groot, maar door de steeds
grootere uitbreiding van zijn gezin, was hij
genoopt ook zijn eigen bed in zijn werkka
mer op te stellen.
De Hollanders begonnen het gesprek met
een begeesterenden lof over de katholieke
partij in Frankrijk. Veuillot was in den bes
ten luim en zeer spraakvaardig.
„Ach ja," zei hij, „de katholieke partij.
Men spreekt vandaag veel over de katho
lieke partij, maar weet u waaruit ze inder
daad bestaat? Uit de „Univers" en Monta-
lembert; en zelfs dezen zijn het nog vaak
genoeg oneens met elkaar! Montalembert is
heftig; daaruit volgt, dat hij dikwijls on
rechtvaardig wordt en anderen onbillijkhe
den toevoegt...
Dan volgde de geschiedenis van de „L'ni-
versIn het bejjin stond Dulac aan de spits,
maar hij was tegen de aanvallen niet opge
wassen, De katholieken en zelfs 'de bis
schoppen werden zonder uitzondering te
genstanders van het blad.
„Toen ik in 18-11 verantwoordelijk hoofd
redacteur werd en Dulac zich terugtrok,
hadden we sleqhts een 1400 afqemers. Om
de aandacht te trekken was de strijd nood
wendig geworden en moest het zwaard naar
rechts en naar links zwaaien en immer weer
slagen uitdeelen. Tot voordien had niemand
van de Univers kennis willen nemen, omdat
we slechts kleine tegenstanders hadden.
Maar door de polemiek, mijne heeren. is de
Univers op zijn hoogte gekomen cn stijgt im
mer nog van dag tot dag. Vandaag hebben
we 14000 abonne's en onze hootdartikelen
hebben invloed op de gansche katholieke
pérs in Frankrijk, Italië, Duitschland, Enge
land en Amerika,"
Toen dc Hollanders zagen in welk een
goeden luim Veuillot was, hielden ze hel
oogenblik voor gekomen om met hun plan
nen voor den dag te komen.
Er zou een katholieke persligue met een
berichtendienst in Parijs gevestigd worden.
Waar altijd de vrijheid der Katholieke
Kerk bedreigd werd, zou deze groote liga
voor de rechten der katholieken in de be
treffende landen opkomen.
Voor het overige Zou de eigenaardigheid
van elk land onaangetast blijven.
Veuillot Hei de sprekers in het geheel niet
tot een einde komen; met vuur viel hij hen
in de rede:
„Wat u verlangt, mijneheeren, zeide hij,
„is onze lang gekoesterde hartewensch.
Het was bekend -dat Veuillot een tot het
naive toe optimistisch aangelegd mensch
was.
Ik zeg u vooruit, zei hij in die dagen, de
gebeurtenissen ontwikkelen zich in Europa
dermate, dat in 10 of 15 jaar alle Staats
ministers met elkaar katholiek zullen z jn.
Ja, mijneheeren, u en ik zullen zelf de lei
ders niet zijn, wel echter zij die wij naar
onze ideeen hebben opgevoed.
Over Napoleon III liet hij zich volgender
wijze uit:
Hij woont eiken Zondag aandachtig de
II. Mis bij, daarna r.oodigt hij den priester
uit met hem te ontbijten. Er mogen gene
raals of voorname vreemden bij hem zijn.
r.e eenvoudigste pastoor zit dan aan zijn
rechterhand.
Napoleon is altijd vol achting voor de
geestlijkbeid en is hen hartelijk genegen.
Sinds jaren draagt hij de wonderbare me
daille en evenzoo doen zijn generaais en ve
len van zijn soldaten, namelijk het „Itali-
aansche leger" in Rome, dal een waar voor
beeld van vroomheid cn deugd is en zoo
tot den wederopbouw van het katholieke
Rome bijdraagt. Vóór elke gewichtige han
deling trekt Napoleon zich in gebed te
rug.'
Waarlijk een verrassend beeld van kort
zichtig enthousiasme bij een overigens zoo
buitgenwoon begaafden cn klaarzienden raan.
Over graaf Montalembert schrijft Dr. Cra
mer dat hij de magerste man is dien hij
ooit in zijn leven heeft aangetroffen. De
graaf nam het plan met begeestering op, zag
echter overigens in het geheel niet zoo op
timistisch dc toekomst tegemoet als Veuil
lot. „De Kerk heeft oogenblikkelijk niets
van de zijde der Fransche regeering te vree
zen," zeide hij, „integendeel. Maar wie kan
ons zeggen hoe lang Napoleon in deze ge
zindheid standhoudt?"
Betreffende Veuillot meende hij, dat men
een dergelijke Pers-centrale zonder hem
in het geheel niet zou kunnen tot stand
brengen. Wanneer hij er gfcen deel aan zou
nemen, dan zouden velen meenen dat hij er
legen was en zich uit de ond.e neming terug
trekken. Alles komt er op aan Veuillot voor
zich te winnen. Daarc»j> vertelde Dr. Cramer
hem zijn bezoek bij Veuiilot.
Tenslotte werd een gemeenschappelijke
bespreking gehouden in 't huis van Mcnta-
iembert. Men kwam overeen dat de Centrale
in Parijs zou worden ingericht met Monta
lembert als voorzitter en Veuillot en Cochin
als mede-adviseurs. Nog 'n secretaris en n
vertaler zouden hun hulpdiensten geven. Ven
hoopte in elk land de uitgevex van een lei
dend dagblad als regelmatig berichtgever
te winnen.
Na verloop van tijd scheen alles wonder
baar goed geregeld te zijn. De Hollanders
hoopten op een volledig succes. En toch ver
liep de onderneming in korten tijd. Veuillot
deed een tijdlang mede, maar trok zich la
ter terug, terwijl hij zijn onvermogen voor
gaf om naast zijn overigens reeds omvang
rijken arbeid ook deze nog verder te onder
nemen. Het oordeel van Montalembert, di t
zonder Veuillot de onderneming in Frankrijk
niet bestaan kon, werd bewezen volkomen
juist te zijn.
Spoedig hoorde men van de Parijsche
Centrale niets meer....
