w
a
9
i
I
w
I4S*^I<^*SH>I<K3*E=i> [4^2^1452.^ r<k2teE^> 1 l<fc3*E=J>I4=feJ>I<fc3
1
>r
4=2*5=.
s
B
SIP
MMMKMSI
>z*
Jjj
Tt
AIXE BANKZAKEN
v-
27
VIJFDE BLAD.
Jubileumnummer Nieuwe Haarl. Courant.
VRIJDAG 18 FEBR. 1227.
F71
►2<3
►S<
"V
C<
Van boom tot krant.
m
'~#m i
Hollanderzaal van de firma Van Gelder Zonen, Apeldoorn, voor het malen der papierstof.
De woudrijkdom in het hooge Noorden.
De Nieuwe Haarl. Courant
en de jeugdorganisatie.
I Mi
*4. SlSi
töSSBS
a;
Papiermachine van de firma Van Gelder Zonen te Wormer.
■^7
LaJ
I
I
1
fe
I
I
i
i
'j* h
In 't hooge Noorden, waar de bevolking
schaarsch en de houtrijkdom bijzonder groot
is, heffen zich in zwijgzame eenzaamheid de
wouden, die slechts zelden door n enschen
worden bezocht. Wild en gevogelte leven er
in een paradijsachtigen toestand. Er is in den
korten zomer een weelderige flora.
Nu en dan slechts ve toonen er zich menschen,
met om te planten, maar om te sloopen. De
aanplant van dezen houtrijkdom regelt de natuur
zelf door uitzaai. Op de open plekken, waar de
hooge boomen zijn weggekapt, verspreiden zich
de gevleugelde zaden, die opnieuw wortel
schieten. De men-' h sloopt hier alleen. Wouden,
die voor 't kappen „rijp" zijn, vallen onder de
bijlslagen. Geweldig hoog zijn deze fijnsparren,
kaarsrecht als scheepsmasten, zonder knoopen.
't Zijn deze sparren, waarvan de vezel zich
bijzonder leent voor d: fabricage van papier.
Eenmaal gektpt worden ze van de takken ont
daan en van de helling af naar de rivier gerold,
waar de stroom ze stuwt naar een of andere
haven of opslagplaats, om in 't eigen land naar
houtzagerij of papierfabriek te worden vervoerd
of te worden verscheeot naar die landen, waar
de fijnspar niet of weinig voorkomt. Het sparren
hout, dat b.v. in de naburige papierfabriek der
firma van Gelder Zonen te Velsen wordt ver
werkt, wordt in scheepsladingen uit de Noorde
lijke landen aangevoerd. Zoo zijn daar in 1925
58 stoomschepen met hout aangekomen met
een totaal gewicht der aangevoerde ladingen
van ruim 140 millioen Kg
Papier uitboomstammen. Nog niet
zoo heel lang wordt er papier uit houtvezels
gemaakt. De tweede helft der 19e eeuw bracht
een totalen omkeer in de papierfabricage. Met
den nood schijnt ook 's menschen vindingrijk
heid toe te nemen. De papiermassa's welke
reeds in dien tijd noodig waren, hoewel ver
achterstaand bij de verbijsterende kwantums.
Van hier wordt de papierpap naar den „hol-
lander" gepompt. Ook in de papierfabrieken
in de Noordelijke landen spreekt men van
„Hollander" en men mag wel aannemen, dat
zijn naam te danken is aan het feit, dat hij cp
Nederlandschen bodem het eerst in gebruik is
gesteld.
De hollander is een bak, waarin messen zijn
geplaatst. In den bak draait een wals rond,
eveneens van messen voorzien en tusschen die
messen wordt de pap fijngemalen. De wals
heeft een tweeledige functie. Zij draait niet
alleen, maar neemt tevens de pap mee. Op die
wijze werdt bereikt, dat de brei herhaaldelijk
dezelfde bewerking ondergaat.
Van den hollander wordt de pap naar een
zgn. voorraadskuip gevoerd, waarin ze machinaal
wordt geroerd om een gelijkmatige verdeeling
der massa te behouden. Van deze naar een vol
gende kuip, waar hetzelfde plaats vindt. Uit
deze kuipen wordt de pap opgeschept en komt
in een afvoerbuis, wordt sterk verdund en vloeit
langzaam in den zandvanger. Dit langzame
tempo heelt ten doel het vuil, dat nog aanwezig
is, te doen bezinken. Van hier komt de brei in de
V'iY;
m
die heden ten dage worden gebruikt, konden
niet meer in voldoende mate verkregen worden
uit de toenmaals bekende grondstoffen lompen,
katoen of linnen, eeuwen lang voor 't vervaar
digen van papier aangewend. Dank zij een vin
ding van den Zweed Mitscherlich en den
Duitsch-Oostenrijker Ritter Kellner werd uit
komst in den nood gebracht. Zij slaagden er in
de vezel van de fijnspar door chemische be
werkingen voor de fabricage van papier ge
schikt te maken. Wij moeten er even op wijzen,
dat hier, waar van papier sprake is, kranten
papier wordt bedoeld. De fijnere en grove
papiersoorten (pakpapier) laten wij buiten be
schouwing in het bestek van dit artikel.
De voornaamste grondstoffen voor 't gewone
krantenpapier zijn houtslijp en cellulose
Houtslijp is niets anders dan mechanisch bereid
hout cellulose is chemisch bereid hout, dat een
kook-proces heeft ondergaan. Hoe fijner papier,
hoe minder houtslijp wordt gebruikt. Bij de
vervaardiging van de allerfijnste papiersoorten
valt ook cellulose weg en worden uitsluitend
lompen gebezigd.
Drie kwart van de grondstof voor kranten
papier bestaat uit houtslijp. Houtslijp is ge
woon hout, dat in langsrichting tegen slijp-
steenen wordt gedrukt, welke uit den stam de
kleine vezels scheuren, die na vermengd te zijn
met water en een zuivering te hebben ondergaan,
gereed zijn in het proces der vervaardiging te
worden opgenomen.
Behalve ce lulose en houtslijp wordt ook oud
papier aangewend en een kleisoort, de „china-
clay" of porseleinaarde, ook wel kaoline ge
noemd.
De eigenlijke fabricage neemt een aanvang bij
het proces der kollergangen ofmaals teenen.
In groote, rende gegoten ijzeren bassins wen
telen twee zware maalsteenen van bazalt on
ophoudelijk rond. Zij dienen om de grond
stoffen, welke in de bassins zijn geworpen, te
kneuzen en met behulp van toestroomend warm
water tot een brei te verwerken. Schrapers,
aangebracht in den binnensten en buitensteu
kring van het bassin, zorgen er voor, dat de
massa bij herhaling opnieuw bewerkt wordt
zoodat een gelijkmatig zachte massa wordt
verkregen. Zoodra dit het gevat is wordt een
schuif geopend en vloeit de zachte massa door
een schud-transporteur, waaruh een Jacobs-
ladder ze in de mengbak of roerkuip brengt,
waat de brei door toevoeging van water wordt
verdund.
roteerende knoopenvangers, trommels met gleuf
jes, die het laatste vuil, dat nog aanwezig mocht
zijn, verwijderen.
Daarmee is de bewerking der grondstof ten
einde en thans vangt het werk aan voor de
papiermachines. Een papiermachine heeft ge
weldige afmetingen. Er zijn er, die 60 M. lang
zijn We zien de pap ever een ronddraaiend
kopergaas vloeien en de schuilmatten pas-
seeren, die het schuim tegenhouden en de
massa gelijkmatig over het gaas uitspreiden.
Door het gaas vloeit het water weg, dat in de
brei aanwezig is. Is het water in voldoende
mate weggeloopen en later door een luchtpomp
verder weggezogen, dan zien we de vloeibare
massa den vasten vorm aannemen. Het koper
gaas maakt een voortdurend schuddende bewe
ging, om te voorkomen, dat de vezels, waaraan
het papier zijn sterkte ontleent, alle komen te
liggen in de richting, waarin de in vasten toe
stand overgaande pap loopt. Van 't kopergaas
wordt de vast wordende massa overgebracht
op draaiend vilt Het papier bevat thans nog
een hoog watergehalte Het passeert nu enkele
persen, die het water voor een verder gedeelte
verwijderen.
Thans neemt het drocgproces een aanvang
Verwarmde droogcylinders zorgen voor het
drogen van 't papier, waarna 't onder hitte en
zwaren druk tusschen een cylinder en een
gummi-wals komt, om tegen een geweldig
zwaren cylinder te worden geperst, waarna
nog een cylinder voor het nadrogen wordt
aangewend.
Het papier heeft hiermee het volledige fabri-
cage-proces doorloopen en is gereed om ge
wonden te worden om den zgn. „tamboer,"
vanwaar het overgewikkeld wordt op de ver
langde breedte tot de bekende papierrollen, die
naar de afnemers kunnen worden gezonden
Wij gaan nu een kijkje nemen in een heel
ander bedrijf, om te kunnen nagaan welke
bestemming de onhandelbare, zware rollen
papier krijgen. Wij bedoelen het krantenbedrijf.
Wanneer de papierrol op de groote rotatie
pers wordt opgelegd is het meeste gebeurd en
is de krant bijna gereed. Het eigenlijke drukken
n.l. neemt, bij het geweldige productie-vermo
gen, waartoe men deze soort persen heeft weten
op te voeren, slechts weinig tijd in beslag.
Beginnen we bij 't begin de redactie, waar
alle copie voor de krant binnenkomt. Daar
wordt geschift, geknipt, verzameld, verwerkt,
gesnoeid. Daar gaat bijzonder in de morgenuren
onophoudelijk de telefoon. Daar worden de
radio-berichten opgevangen. Daar wordt ont
cijferd het nieuws uit den omtrek, dat er in on-
leesbaren of ongeschaafden vorm binnenkomt.
Daar worden doorgeworsteld de verlangens en
klachten uit de ingezonden stukken, 'n Redactie
heeft iets van een rumoerige vergadering of een
Pcolschen landdag en is toch weer iets geheel
anders.
De berichten voor de verschillende rubrieken
gaan van de redactie naar de zetterij. Hier heeft
de aard van het bedrijf bijzondere eigenschap
pen tot een buitengewone ontwikkeling ge
bracht. Want het zou een onmogelijkheid zijn
om met een ongeschoolden staf een krant op
tijd te laten „draaien," zooals het in vakterm
heet. De chef van de zetterij is de generalissimus,
die met groote zelfbeheersching in dit dravende
en jachtende milieu een zekeren gang van zaken
weet te handhaven, die nooit wit van opwin
ding of rood van toorn wordt, die immuun
geworden is voor de grootste teleurstellingen
of de ergste tegenvallers, maar altijd koel en
zakelijk ingrijpt, vastberaden en beheerscht.
om te redden, wat dreigt „in de soep" te loopen
Om hem, als het rustige middelpunt, groe
peert zich het bedrijf, tikkeren de machines,
de zetmachines.
Toen het drukken door de uitvinding van
snelpersen reeds tot een groote hoogte was
gebracht, werd nog altijd „met de hanu" gezet
Langzaam en tijdroovend was deze methode
en het is aan den Duitsch-Arr.erikaan Ottmar
Mergenthaler te danken, dat de handzetterij
geheel verdween. De uitvinding van Mergentha
ler vormt uit historisch oogpunt een afzonder
lijke geschiedenis in het dagbladbedrijf. De
zetmachine is een wonder van mechaniek.
De eerste machine door Mergenthaler uitge
vonden is nadien belangrijk verbeterd en thans
bestaan er verschillende typen zetmachines,
die naar gelang van het bedrijf bij de samen
stelling van een krant worden aangewend.
De afzonderlijke stukken „zetsel" werden
onder de respectieve rubrieken bijeengevoegd
en op die wijze worden de verschillende pagina's
van de krant samengesteld. Is een pagina ge
reed, dan wordt daarvan door middel van de
z.g.n. prage-pers een afdruk gemaakt in daar
toe speciaal geprepareerd carton en deze afdruk
wordt overgebracht op gebogen looden rlaten
(stereotypie). Het zijn deze platen, welke in de
rotatiepers worden ingelegd en die. met inkt
bevochtigd, het daarin geperste beeld over
brengen op het papier, dat er in een duizeling
wekkende snelheid over gevoerd wordt
Heeft Mergenthaler door de uitvinding van
de zetmachine de ontwikkeling van het kranten-
bedrijf tot een bewonderenswaardige hoogte
opgevoerd, aan de andere zijde heeft Koenig'
de uitvinder van de rotatiepers, ditzelfde be
drijf een even groote, misschien nog grootere
schrede vooruitgebracht.
Men kan zich niet voorstellen, hoe het schijn
baar broze courantenpapier met zulk een ver
bijsterende snelheid langs de rollen kan worden
geleid, die bij de nieuwste machines tot 300 M.
per minuut is opgevoerd, terwijl per uur 10 tot
12000 kranten kant en klaar worden uitgewor
pen. D.w.z voor een krant van 32 pagina's
Eén zulk 'n machine kan dus in denzelfden tijd
het dubbele aantal exemplaren van 16 pagina's
afleveren, enz.
Practisch wordt deze snelheid zelden o'
nooit toegepast. Het drukken op de rotatiepers
eischt veel van het zuiver instellen der rollen.
Deze moeten zoo zuiver en gelijkmatig mogelijk
loopen, de inkt-verdeeling moet buitengewoon
zorgvuldig geschieden. Dit is des te meer een
klemmende eisch, omdat de meeste bladen te
genwoordig, wat men noemt, een foto-pagina
hebben. Deze foto's worden op gewoon couran
tenpapier afgedrukt, wat een technische per
fectie beteekent van groote verdienste. De foto
pagina van de Nieuwe Haarlemsche Courant
maakt onder hare zusteren een goed figuur.
Behalve een behoorlijke foto kan met de
rotatiepers ook een- of tweekleurendruk ver
kregen worden.
Het zal duidelijk zijn, dat het afdrukken van
de krant met de geweldige capaciteit van de
tegenwoordige rotatiepersen, verreweg het ge
ringste deel van den tijd in beslag neemt, die
voor het samenstellen van de krant noodig is
Het gaat er mee als met een maal, waaraan ver
schillende personen een ganschen middag
hebben gearbeid en dat binnen 't uur wcrdi
verorberd.
Bij de tegenwoordige ontstellende papier
massa's, die voor 't drukken van dagbladen
gebruikt wordt, is de vraag niet ongewettigd
of de voorraad hout cp aarde aanwezig, toerei
kend zal blijven op den duur, om aan de be
hoeften in papier te voorzien Mocht die tijd
ooit komen. voorloopig zijn we nog niet
zoo ver dan zal het menschelijk vernuft
nieuwe wegen of nieuwe middelen ontdekken,
om in dit gebrek te voorzien EUG DE BY
Jjcsj:
De Roomsche Jeugdorganisatie heeft alle
reden in dit feestnummer aan de jubileerende
N. H. C. haar gelukwenschen aan te bieden en
dankbaar te gedenken, wat het plaatselijk Room
sche blad voor de organisatie der Roomsche
jeugd gedaan heeft.
Kort geleden werd mij door de redactie ge
vraagd, hoe het stond met her R. K. Bureau
voor Beroepskeuze. Het antwoord was niet
opgewekt. Wel was het besluit rot oprichting
genomen, maar de medewerkers waren te gering
in aantal. De meesten. die waren aangezocht,
moesten rot hun spijt antwoorden Ik ben over
belast met werk ik zou het gaarne doen. maar
het is mij onmogelijk.
„Willen wij in de krant er de aandacht eens
op vestigen en er wat over schrijven luidde
het antwoord.
De hartelijk aangeboden hulp werd natuurlijk
gaarne aanvaard, de medewerkers boden zich
aan en zes weken later kon gemeld worden, dat
de beroepskeuze op Roomschen grondslag
in Haarlem verzekerd was.
Dit is slechts een voorbeeld uit den laatsten
tijd. Ik durf zonder vrees voor regenspraak
te beweren, dat er in Haarlem geen véreeniging
voor de jeugd bestaat, die niet eens op de N.
H. C. een beroep heeft gedaan om haar werk
bekend te maken, om medewerkers te verkrij
gen, om duimkruid machtig te worden voor het
noodzakelijke maar dure jeugdwerk.
Uit naam van de jongens- en meisjespatro
naten, uit naam van de St. Josephgezellen, uit
naam van de Liefdewerken van S. Franciscus
en S. Francisca Romana, uit naam van de Room
sche Sport, uit naam van allen, die geloof en
deugd door deze instellingen mochten bewaren
of versterken, breng ik aan de N. K. C. een
woord van dank en gelukwensch. Moge de
Roomsche jeugd opgroeien tot een machtig
leger van strijders voor de Roomsche Pers.
Wij hebben veel bereikt, maar nog lang niet
alles, wat bereikt moet worden. Jubilaris
help uw stad ook nog aan een krachtige jeugd
organisatie voor den Middenstand.
Pastoor L. J. BOOGMANS,
Voorz. Commissie voor R.K. Jeugdorganisaties
3
a
i
i
a
I
i
I
1
I
I
I
a
a
t
i
