PLATTEGROND VAN HAARLEM
NOORD WIJKERH0UT
4 Gebroeders AMAR
Gebr.Th- eoW. van BRUGGEN
HEERENWEG - N00RDWIJKERH0UT
JEAN CHALANDO
GENOTVOLLE ZOMER
Klooster balsem
Bij het 75-jarig bestaan van de droog
gelegde Haarlemmermeer.
- !t,.„ 4
Builen.
MENAGERIE DER m
Ken slag tusschen een Kaper en een Koopvaardijschuit op het
Haarlemmermeer.
Het Stoomgemaal de Cruquius.
LAWN-TENNIS.
V L;
Een practische Amerikaan maakte de motor van zijn auto geschikt om
ook een boot voort te drijven. Hoewel zooiets zeer gemakkelijk kan zijn,
lijkt ons de methode toch minder practisch.
Een wrak, bij dc droogmaking gevonden.
CRICKET.
Zooeven verschenen:
en naaste omgeving.
MET VOLLEDIG STRATENBOEKJE
SAMENGESTELD VOLGENS OFFICIEELE GEGEVENS
MET OP.TEEKENING VAN DE NIEUWE GRENSWIJZIGINGEN
AUTOBUS EN TRAMLIJNEN.
EERSTE DRUK. MEI 1927
PRUS i 0.90.
TE KOOP
TE KOOP
KAARLEMMERS
Te Huur: Villa's, halve Villa's en
Heerenhuizen vanaf f700 p. jaar
Gebr. Corns. L en
Hendrik KWAK Hzn.
Zal in onze stad zijne voorstellingen
geven den 15, 16, 17, 18 en 19 JUNI.
Leveranciers van
Regisseur van het Circus AMAR,
Poste Restante Haarlem.
Nog vóór Pinksteren een nieuw
gekocht bij ons, garadeert U een
Heeren- en Damesrijwielen in alle
p: ijzen en modellen, direct uit voor
raad leverbaar. Ziet onze etalages
Alleenvertegenwoordigers dér Ned.
Kroon- en Jüncker J,C.R, Rijwielen
TELEFOON 0027
»itiInneringen uit Je Historie.
II.
De stom van 29 November 1836 is een
historisch evenement geworden in de ge
schiedenis v^n de droogmaking der Haar
lemmermeer; we schreven t reeds in ons
eerste artikel. Het was een keerpunt, het
cogenblik, -waarop schijnbaar gewacht was
en waarop men begreep, dat 't niet langer
zoo ging. Beschrijvingen, de een na den
ender, vertellen van de woedende kracht,
die voor de zooveelste maal weer enorme
schade aan de oevers van de Haarlemmer
meer aanrichtte.
„Personen en landschappen", een werkje
van S. Abrahams! en J. Eigenhuis, vlecht
i-en beschrijving in een van hare verhalen.
Het tooneel soeelt zich af aan den rand
van het meer, waar de visscher Spaargaren
woont.
Als de loeiende storm en het opstuwend
water hem gewekt hebben, waagt hij zich
met zijn jongen zoon Kees buiten.
„Daar stonden ze met wapperende baren
en vliegende dasslippen, midden in één
golvende zee. waarboven wild heen en
waar zwiepende elzen en wilgenta-kken uit
kwamen, of riethalmen, die regelmatig
neerstreken en weer stram zich trachtten
op te richten.
Donker blikkerde het water overal in dé
rondte, met hier en daar witte schuimstre-
pen. De heele werf rimpelde het over, rond
om de schuur, om bet huis héén.
En alleen wat verder een zwarte streep,
waarover het schuim geregeld heenspatte.
Dat was de smalle dijk, dien Rijnland de
vorige eeuw om het Haarlemmermeer had
Wel merkwaardig is het officieele mo
tief, dat tot deze benoeming leidde.
Zou men aanvankelijk denken, dat het
vooruitzicht op zoovele duizenden Hectaren
vruchtbaar land, een integreerende factor
bij de beoordeeling van de noodzakelijkheid
der droogmaking zou vormen, de motivee
ring der Koninklijke daad luidde anders.
Motief was: „de ondervinding van den
lzatsten winter, die de noodzakelijkheid had
doen gevoelen cm de droogmaking opnieuw
in opzettelijke overweging te nemen" En
om alleen op deze overweging nog eens'den
nadruk te leggen, constateerde Gevers van
Endegeest, die later voorzitter van de com
missie van beheer en toezigt over de droog
making van het Haarlemmermeer" was, in
de zitting der Tweede Kamer: „De droog
making van het meer heeft niet ten hoofd
doel om juist lar.d aan te winnen, maar om
gevaar af te weren. Het was nimmer het
doel, om, door de droogmaking van het
Haarlemmermeer, speciaal den landboow
te bevorderen, land aan te \vinnen, maar
hoofdzakelijk was het dool om gevaar af
te weren."
Dat de droomakingsplannen niet overal
met evenveel enthousiasme ontvangen wer
den, kan zoozeer geen verbazing wekken,
want ieder plan hoe goed dit in zich dan
ook moge zijn heeft zijn vóór- en tegen
standers.
Typeerend toch is de meening, welke
vertelt, menschen, van hun jeugd af ge- making een economisch zeer verstandige
woon, in het slijk te leven en in moerassen
te zwoegen, gespierde forsche mannen,
want de zwakken en tragen vallen af. Wie
niet gelijk met hen opwerkt, wordt uit hun
1 midden geweerd. Geen daggelder uit den
omtrek van het Haarlemmermeer, die het
beoroefde, of hij moest al spoedig voor den
onafgebroken zwaren arbeid zwichten.
De huisvesting der eerste bewoners was
niet bijster voortreffelijk. De meeste inwo
ners woonden in keten en, zooals Boekei
bet beschrijft: zoo hier en daar, zonder
eenige de minste smaak of orde in plaat
sing of bouwtrant, vertoont zich een ar
moedige hut, door nog armoediger men
schen bewoond; half en half in modder en
slijk verloren, hadden deze hutten menig
maal slechts één enkele opening, waardoor
rook, damp en stiklucht tegelijk aan alle
frissche levenslucht deri weg betwistten; hei
schenen slechts dierenhokken te zijn.
Maar er zijn pioniers geweest, stoere
molens het werk laten doen, waarvan hij
de kosten raamde op 6.630.000.
Het duurste plan was dat van baron
van Lijnden, da.t een raming had van 7
millioen. Het voornaamste verschil was in
dil plan tegenover de andere, dat baron
van Lijnden gebruikk wilde maaken van
„stoomtuigen" in plaats van watermolens.
Achttie „Stoomtuigen" zouden voldoende
laten opwerpen, om den totalen ondergang! hlm ongeduld hem willende voorkomen
van de omringende dorpen te voorkomen
En achter het huisje van den vischkooper
Spaargaren was een groote opening in die-
dijk het Balkecgat waar Westainder-
plassen en Haarlemmermeer ineenliepen
Door dat gat kwamen de golven zwart
glanzend aanrollen, wel een meter hoog, en
spatten met schuimvlokken over het riet
land uit
Kees vond het niets onveilig zoo in zijn
■watergat. Hij liet kordaat vaders hand los
en gleed over den glibberiger., overstroom
den bodem van het erf, regelrecht naar het
kleine tjalkje, dat dobberde aan den stei
ger. Hij klauterde er op en bed er schik in,
zoo te wiegelen en de beenen geschoord,
brutaalweg bet Balkengzt in te turen, naar
ai hel woelende water, dat de Westen
wind naar den kant van Aalsmeer op
stuurde.
De storm en het zoo veroorzaakte hooge
water van 29 Nov. 1836, waardoor de lan
derijen onder Aalsmeer en Sloten zooveel
gt'eden hadden, gaf Koning Willem I aan
leiding, spoed te maken met ziin plan tot
droogmaking van het Haarlemmermeer. Het
meer mocht anders nog eens tot Amsterdam
doorbreken en de lage veenstrook heele-
rr.aal wegspoelen, die het van de Legmeer-
plassen scheidde, waarna het een tweede
Zuiderzee zou worden van Leiden tot Am
sterdam, van Haarlem tot Utrecht."
Op den 7en Augustus 1837 benoemde
Koning Willem I een Staatscommissie, die
tot taak had, alle vorige gemaakte droog-
kggingsplannen te beschouwen, het beste
daaruit ie nemen, om zoo op de voordee-
hgste wijze het groote werk te kunnen
voltooien.
zijn om de plas in weinige jaren leeg te
Bilderdijlc er op nahield. die met minder pompen,
dan Gods toorn over zulk een plan viees-
de: „Men zegt," zoo schreef hij, „dat de. Het werk der Staatscommissie was in-
Nederlanders hun land geschapen hebben, j tusschen niet benijdenswaardig als men
?n dil klinkt zeer fraai; maar de waarheid tevens in aanmerking neemt, dat behalve
der zaak is, dat God het hun toebereidde' deze drie plannen er nog twaalf andere
waren, waarvan de ontwerpers natuurlijk
allen hun product voor verreweg het beste
hielden.
De definitieve plannen, welke de Staats
commissie in 1837 aan de regeering voor
legde. betroffen niet alleen de eigenlijke
droogmaking, maar ook de afwatering van
het Hoogheemraadschap Rijnland, waar
van de boezem door ds drooglegging van
het Haarlemmermeer, dat daarvan een
deel uitmaakte, zóó aanzienlijk zou1 wor
den verkleind, dat men eerst een oplos
sing moest zoeken voor de afwatering van
dat Waterschap, alvorens aan de droog
making van het Meer te kur.nen denken.
Men krijgt een goed denkbeeld van die
vermindering van het waterschap, als men
berekent, dat de boezem van Rijnland een
oppervlakte besloeg van 22700 H. A., ter
wijl het meer 18.000 H. A. groot was. In
de eerste plaats' kwamen dus de belangen
van Rijnland in aanmerking; konden die
niet worden bevredigd, dan moest de zaak
opgegeven worden.
De volkswil is soms ondoorgrondelijk en
dit ondervond de commissie eveneens.
Hoewel met opdracht der regeering de
plannen waren gereedgemaakt en ze tot
wetsontwerp waren gepromoveerd, kouden
ze bij eerste indiening in de Tweede Ka
mer de meerderheid van stemmen niet
halen.
Daardoor echte* liet de Koning, die zich
als promotor in deze zaak opwierp, niet
entmoedigen. Veranderingen werden, waar
ncodig bleek, aangebracht, een Koninglijke
boodschap wees de voornaamste Staats
mannen op de noodzakelijkheid van de
droogmaking en het slot was, dat de „Wet
op de droogmaking van het Haarlemmer
meer werd goedgekeurd en aangenomen
bii be,sluit van 22 Maart 1839. Een com
missie" van toezigt" en beheer kreeg de
opperste leiding. Over de volledige mede
werking van Rijnland was men echter niet
al te best te spreken, laat staan dat Rijn
land er enthousiast voor was.
Dies moest men aan 't onderhandelen,
want Rijnlands medewerking was noodig,
wilde men kunnen beginnen.
Door al dit over en wee* gepraat werd
de aanvang van het werk, zelfs nog 214 jaar
vertraagd en al was reeds in 1840 de eerste
der millioenen steken gronds op eenigszins
officieele wijze verwerkt, toch kon men
met dc feitelijke uit maling niet eerder be
ginnen dan op 7 Juni 1848.
Drie groote „Stoomtuigen" werden ge
bouwd; „de Leeghwaler", de „Lijnden" en
de „Cruquius", die de kapitale som kostten
van 2.405.433.
Het ontzaglijke werk werd met spoed ge
daan. Aanvankelijk leek het onoverkome
lijk, onbegrijpelijk bijna, dat drie stoom
tuigen 724 millioen M3 water ofwel 724.000
millioen liter zouden moeten verwerken.
De „Leeghwafer" was 't eerst aan 'twerk
in 1848; 19 April 1849 kwamen ook dc
„Lijnden" en „Cruquius" helpen.
Langzaam maar zeker daalde de water- J
spiegel'en al meer en meer kromp de „reus"
ineen. Vurige bewonderaars van het groote
het op een allervernufligste wijze bederven
nebbe, om cr eindelijk meê te verzinken.
Men drijft echter dat droogmaken en zal
et, vermoedelijk, eenroacl doordrijven; en
de beweegreden daarvan bestaat in uitzicht
op geldwinst, maar de uitvoering zal dan
'•vheelen ondergang der Provintie met zich
sleepen
De geschiedenis heefl Bilderdijk intusschen
wel geheel in hel ongelijk gesteld, want de
Haarlemmermeer met haar rijke cultures is
wel iets anders geworden, dan „de geheele
ondergang der Provintie".
„Men zal de droogmaking eenmaal door
drijven", vreesde Bilderdijk en de droog
making i s doorgedreven en nu dc nood
aan den man kwam, zelfs met verbijsterende
snelheid, want de Staatscommissie, welke
in 1837 werd benoemd, was na 2Vi maand
reeds met haar omvangrijk werk gereed.
De hoofdbestanddelen van bet door de
commissie ontworpen plan waren genomen
uit de reeds veel vroeger geopperde plan
nen der drie personen, die daarbij de
grootste rol hadden gespeeld, n.l. van
I.teghwaler (plan 1643), Cruquius (plan
1742) en baron van Lijnden (plan 1821).
Leeghwater had de heele meer willen
indijken behalve het Kagermeer. Vervol
gens 166 watermolens bouwen, telkens
dieper het meer in, die hel werk moesten
doen. Een werkwijze dus, die gelijk was
aan die, welke men gevolgd bad bij de
drooglegging van Beemster, Purmer en
Wcrmer. De totale kosten raamde hij op
3.600.000.
Het plan van. Cruquius Was duurder
Deze wilde niet alleen het Kagermeer
maar ook het Spicringmeer buiten de
droogmaking houden. Ook hij wilde water-
daad is gesteld, waarvan thans de voor
deden met grage band worden geplukt.
Haarlemmermeer, proficiat!
DE PARIJSCHE TENNISKAMPIOEN
SCHAPPEN.
Mej. Bouman in de finale.
Door een keurige overwinning op Mfss
Heine is Mej. Bouman er in geslaagd zich in de
finale te plaatsen, waar zij uitkomt tegen Miss
Peacock.
De uitslagen luiden
Heeren enkelspel Demi finale La Co
chet 97, 63, 62.
Dames enkelspel mej. Bouman si. Miss
Heine 57, 64, 63 Miss Peacock si.
Miss Bennet 57, 61, 97.
o Gemengd dubbel spel. kwart finale Mme.
mannen, met taaie volharding werkend aan Bourgeois en Lacostc si. Kea Bouman en
den vooruitgang van den pasgewonnen j Timmer, 75, 61 Mad. Bordes en Boro
werk volgden met aandacht de vorderingen
en N. Beets uitte zijn vreugde;
Nu wordt de slokop opgeslokt
Nu raakt zijn rijk ten einde
Nu ligt de grove Waterreus
Zieltogend op zijn breeden ,neus
En jammert van ellende.
i
Nu slinkt zijn buik met ieder dag,
Zijn onderkin en wangen;
Nu droogt bij als een stokvisch uit
En hoort wel dat zijn doodsklok luidt,
In onze zegezangen.
1 Juli 1852 was d e groote dag.
Het werk der droogmaking was ten einde
en meer dan drie jaren lang hadden de
stoomwerktuigen geploeterd, aanvankelijk
tegen het woeste geweld van het groote
menster, terwijl hel leek, of men niet zou
slagen, allengs echter winnend, tot ten
slotte de laatste kubieke meters water ver
zwelgen waren.
Oogenblikkelijk reeds kwamen de eerste
swoners zich vestigen en hoewel de bo
dem een ware wildernis was, hield de
stroom van immigranten jaiet op.
Ze vonden er aanvankelijk een onher
bergzaam oord, terwijl bovendien een groot
deel van den bcdem dras bleef, want pas
drooggemaakte gronden nemen het water
zeer moeilijk op. Mer. kon op sommige
plaatsen absoluut niet loopen, laat staan
paard rijden, want men had grooten kans
in den modder te blijven steken. De paar
den, die op het land werkten, moesten
voorzien worden van plankjes onder de
pobten, wilde men iets kunnen uitrichten.
Bovendien werd dit alles nog verergerd
door het feit, dat ongeveer anderhalf jaar
na de droogmaking het water in den pol
der weer gestegen was tot 4 A.P.
Niet minder ongeregeld ging het de eerste
jaren, wat betreft het administratief ge
deelte.
Jarenlang heerschte er verwarring, totdat
de uiteindelijke beslissing viel in 1855, waar
bij op 7 Juli van dat jaar het nieuw ge
wonnen l,amd als één gemeente „Haarlem
mermeer" ging behooren tot de provincie
Noord-Holland.
Tot de eerste bewoners behoorden zeer
waarschijnlijk vele polderjongens, die, aan
vankelijk werkzaam bij de droogmaking, na
afloop van dit werk in de nieuwe boeren
bedrijven bleven.
Het waren, zooals Gevers van Endegeest
grond.
Reeds 25 jaar nadat de meer droog was
telde de gemeente een zielental van 14.318.
Vanaf 1880 ging dc bevolkingsgroei voor
spoedig en daarmede verdwenen ook vele
oer-toestanden, die de eerste jaren na de
drooglegging hadden gekenmerkt,
'De land- en tuinbouw, die hoofdfactor is
van het bedrijf in den polder, heeft een
zeer voorname plaats ingenomen en Haar
lemmermeer met zijn ruim 25000 inwoners
mag er zijn.
Van de gewassen, die er voor de bewo
ners van het meeste belang zijn, mogen we
noemen de teelt van rogge, koolzaad, haver,
tra si. Miss Saunders en Turnbull, 63,
6—4.
Dames dubbelspel Miss Watson en Miss
Saunders w. o. Mile. Cousin en Mile. Grasset,
Miss Peacock en Miss Heine si. Mile. Pom
en Marthieu, 62, 62.
Kwart finale Mile. Rosenbaum en Mile.
Arnanry si. Mile. Devé en Mile. Cowquet,
68, 63. 86.
Heerendubbelspel Kwart finl e Brugnon
en Cochet sl. Van Lennep en Timmer, 64,
64, 86 Raymond en Condon sl. Kleii.sch
roth en Von Kehrling 64, 75, 62.
tarwe, gerst, vlas, aardappelen, boonen.
suikerbieten en in de laatste jaren neemt
de teelt van tuinbouwgewassen steeds toe,
zooals van groenten, zaden en ook bloem
bollen.
Vijf en zeventig jaar! Voor Haarlemmer
meer een gedenkwaardige datum, een mijl
paal op den weg der gestadige ontwikke
ling, een feit, om niet onopgemerkt voorbij
te laten gaan.
Op een officieele herdenking heeft de
Haarlemmermeer feitelijk ook wel recht en
ontkend kan niet worden dat daartoe ook
wel aanleiding is.
De tijd heeft geleerd, dat met de droog-
„HAARLEM."
oe Pinksterdagen worden op het
Haarlemterrein een tweetal zeer interessante
wedstrijden gespeeld.
Op den eersten Pinksterdag ontvangt het
reserve-team zijn plaatselijke concurrent
R. C. H.
Het elftal van Sasburg dat tot heden onge
slagen is, zal ongetwijfeld het beste beentje
voorzetten en lijkt ons op papier ook ster
ker. Maar temeer waar het een derby is
zullen de R.C.LI.ers alles in 't werk stellen
om de overwinningenreeks van Haarlem te
sluiten, zoodat een spannende kamp ver
wacht wordt.
Op den tweeden Pinksterdag zal captain
Maas met z'n mannen in 't veld treden te
genover het Nijmeegsche Quick, voor vele
Haarlemmers een onbekende. Zal dit de eer
ste Haarlem-zege worden?
Quick is een geduchte tegenstander, be
wees dit o.a. verleden jaar nog door 'n den
eindstrijd om den Telegraafbeker „de Groote
Haagsche" te verslaan. Liefhebbers kunnen
dus Maandag eens kennis maken met het
uitstekende bowlen van Terwiel, en zeer ze
ker van een goeden wedstrijd genieten.
Haarlem komt uit met: Maas, Teensma, v.
Damme, J. Fosco, Bieshaar, v. Woerkom,
Hazes, N. Nagtzaam, Onkenhout Langelaar
en v. d. Berg.
Hopen we dat goed weer en goed cricket
voor een groote belangstelling zorgen.
OM DEN HOLDERT-BEKER.
STORMVOGELS—VITESSE.
De volgende Stormvogels zullen 2den Pink.
sterdag trachten op het U. V. V.-terrein Vi
tesse een nederlaag toe te brengen:
Thijssen,
Haak, Koster,
Visman, Snoeks, Van der Velden,
Vengcr, Oldenburg, Houtkamp, v. d. Velde,
de Jonge,
Gelukt deze poging, dan hebben de IJmui-
denaren de finale bereikt.
UHgare: G. EIKELENBOOM, Bloemendaalscheweg 42. Telefoon 22324.
BLOEMENDAAL
Verkrijgbaar bij den Boek handel en aan de Kiosken.
een pracht Kinderwagen van 175.-
1 een geheel nieuw moderne bekleede
l°°r L45-Z-,Eun ^ciet 10' Salon Wieg, naar ontwerp eener
Een Waschtafeltje 5.—. Een Trap-1 B' v
naaimachine, Phoenix, 20.-. j Kunstschilder, van 12o.— voor 59.
Adres: GED. OUDE GRACHT 45a. Adres: GED. OUDE GRACHT 45a.
igMSgp
cn beurse he plekken dadelijk
Inwrijven met Akkert Klooster-
balsem. Zwelling, pijn en bloed-
ophooping verdwijnen spoorloos
vestigt U thans in Nieuw-Haarlem (Bosch en Vaart).
gelegen aan den voet der Haarlemmerhout en aan de tram
halte Haarlem-Amsterdam. Inl. Heemstede's Woningbureau
BIJKANTOOR Haarlem, Schouwtjesplein 5 Telefoon 14122
KOOPERS of HUURDERS geen kosten.
GROOT CIRCUS
Binnenkort kan de aankomst van dit geweldige
Fransche Circus weer worden verwacht, met een
geheel nieuw Programma van de meest buiten
gewone attracties, zooals alleen het Circus AMAR
kan brengen. Het Circus AMAR is het grootste
van Europa. Zie voor nadere inlichtingen onze
aankondiging in een der volgende bladen.
Fourage, (stroo, hooi, haver enz.) vleesch, melk,
aardappelen, verhuurders van kamers (in hotels
of bij particulieren), leveranciers van aarde,
zaagsel enz. enz. worden verzoent hun adres ten
spoedigste in te zenden aan den Heer
RIJWIEL
«WltPiXW'
