De Film in dienst van
het Onderwijs.
«ai w-!"
I
Mgr. Dr- H. J. A. M. Schaepm an.
Voornaamste Nieuws
Donderdag 11 Aug. 1927 .♦♦DAGBLAD VOOR NOORD- EN ZUID-HOLLAND 51ste Jaargang No. 16625
Aanglile moei, 05» straffe van verlies van alle rechten, geschieden ullerlijk driemaal vier en twintig uren na het ongeval
Dit nummer bestaat uit 8 bladzijden - Eerste Blad
Voor den Socialen Vrede.
II
1844
1903
1927
J. J. WEBER ZOON
Koningstraat 10
Haarlem.
Telegraphisch Weerbericht
De abonnementsprijs bedraagt voor
Haarlem en Agentschappen:
Per week 0 25
Per kwaartaal 3.25
Franco per post per kwartaal bi
Vooruitbetaling 3 55
L Bureaux: NASSAULAAN 49.
Telefoon No. 13866 (3 lijnen)
Postrekeining Nr. 5970
Aavertentiën 35 cis. per regel.
Vraag- en aanbod-advertenties 1-4
regels 60 ct per plaatsing; elke
regel meer 15 ct.. bii vooruitbetaling
A dvertentiën tusschen den tekst
als ingezonden mededeeling 60 ct
per regel
Bii contract belangrijke korting.
a^onn® s ?P d'1 29n> ingevolge de verzekeringsvoorwaarden f Qfifijjl levenslange geheele ongeschiktheid tot werken door f 7iïfl bij een ongeval met f ORfl bij verlies van een hand, 10R bij verlies vaa een f Ril bij 'n breuk van f 8 [J bij v
tegen ongevallen verzekerd voor een der volgende uitkeeringen t duUd." verlies van beide armen, beide beenen of beide oogen; vU/ doodelij ken afloop «w J«" een voet of een oog; duim of wijsvinger - bee* of arm; "w» and<
Het was 28 December 1895. dat in het
Grand Gafé no. 14 van de Bouleva_*d des
Capucines de eerste openbare vertooning
gegeven werd van „levende fotografieën'
door middel van de door de Gebr. Lu-
mière uitgevonden „cinemalographe
Wie wel eens een bioscoopvoorstelling
in den laatsten tijd heelt medegemaakt,
wie wel eens gehoord neett van dc enorme
filmfabrieken in Lo- Angelos, in Duitsch-
landen andere landen, wie wel eens de
enorme reclame heeft gezien, die gemaakt
wordt voor de opvoering van een filmkunst-
werk; wie wel eens gelezen heeft hoeveel
congressen over dé waarde van de film ge
houden worden, wie al eens ooit getracht
heeft de stapels papier door te werken, die
over de film zijn volgedrukt en beschre
ven, die weet bij benadering, hoe ontzaglijk
zich de schitterende ui'vinding van de c ne-
matografie in het tijdsverloop van goed
dertig jaar ontwikkeld heeft.
Het is met de firn als met de drukpers.
Men kan er ontzaglijk veel kwaads, maar
ook veel goeds- van zeggen en nu is het
wel merkwaardig, dat over de films tot dus
ver nog maar heel weinig goeds is gehoord
Laat ons er bijvoegen: verdiend. De longe
man, die een vroeg bedorven leven eindigt
in het beklaagdenbankje voor de vier
schaar. zal allicht van den i echter de vraag
hooren of hij er gewoonte van maakte
bioscopen te bezoeken; de uithuizigheid en
mindere eerbied voor het ouderlijk gezag,
het wordt op rekening van de bioscoop
geschoven; bioscoop en misdaad, de woor
den worden in één adem genoemd en wij
voegen er aan toe; niet zelden onverdiend.
Doch laat ons hopen, dat de kwade kant
van de bioscoop-uitvinding zulk een diepe
wonde in onze samenleving geslagen heeft,
dat zij vrijwel doorgeëtterd is en moeilijk
tot nieuwe virulentie kan komen. Lang
zamerhand zal men zich allicht afkeeren
van het schunnige, dat dc films bieden
kunnen om de veredelende de fleurige en
mooie uitvinding te bewonderen.
Dat gebeurt reeds meer en meer.
De opvoedende kracht van een goed
«aamgestelde film vooral trekt de aandacht.
Men behoeft daarbii allerminst te den
ken aan de beperkte ruimte van een
schoolgebouw, wan) ook in ander opzicht
kan de film ontzagliik pleizier geven. Wij
herinneren ons een film, waarop de archi
tecturale pracht van middeleeuwsche
bouwkunst aan ons oog voorbijtrok en die
aangename causerie, waarin een of andere
wereldreiziger over de mooiste plekken van
Europa, van de wereld ontrolde. Wie heeft
niet de bewonderenswaardige film van
Shacklelon's expeditie naar de Zuidpool ge
zien en de mooie film van de bergbestijging
der Himalaya?
Toch denken wij, bij .de gedachte aan
leerfilm, meer aan de film, in dienst van
het onderwijs, aan het leermiddel, dat mis
schien nog al te lang onbenut is gelaten,
althans niet volkomen is uitgebuit.
Daa- was misschien wel reden voor.
Langen tijd is deze kant van de film
industrie, verwaarloosd geweest, zoodat er
weinig leerzame en tevens onderhoudende
films aan te wijzen waren. De platen onzer
schooljeugd over den akker, de boerderij,
den leerlooier, den timmerman, den potten-»
bakker, de bijbelplaten zullen het als pret
tig aanschouwelijk leermiddel slechts afleg
gen tegen een film, die n et alleen vol
ledig is, maar ook zoo indrukwekkend, dat
zij var het geleerde een onuitwischbaren
indruk achterlaat
Liet deze aangename behandeling van de
leerstof vroeger nog al wat te wenschen
over, tegenwoordig worden op dit gebied
verrassende resultaten bereikt, in het bui
tenland, maar ook in ons land, waar de
Haarlemsohe „Polygoon" filmfabriek met
groote eere mag worden genoemd. Van de
door haar vervaardigde films noemen wij
er eenige, die tevens den aard van dat
onderwijs aantoonen: Neeriands volksleven
in de Lente, de Nederlandsche Noorclzee-
visscherij; de Riin van Lobith naar Zee;
Naar tropisch Nederland; de bijenwereld;
de staatsmijnen in Limburg; Indische
Sprokkels; Kijkjes op een theeplantage en
voorts is het mogelijk historische films fe
maken, die b.v. het beleg van Haarlem in
beeld brengen
Is de onderwijsfilm binnenkort niet meer
te m'ssen in het raam van een modern,
goed geoutilleerd onderwijs, zorgen baren
in menige gemeente de groote uitgaven,
die daarmede gepaard zullen gaan. Want
men moge dan in zekere kringen betoo-
gen, dat, voor hel onderwijs op geen geld
mag worden gekeken, aan de capaciteit
van gemeentekassen en de portempnnaie
van schoolbesturen is nu eenmaal een
grens, die niet straffeloos gepasseerd kan
worden.
Wij weten ook, dal menig gemeente- en
schoolbestuur het filmonderwijs reeds
hoofdbrekens heeft gekost om de kosten,
die er mede gepaard gaan.
Een waarom zou er niet getracht wor
den dit onderwijsmiddel in te voeren op
de goedkoopst mogelijke manier. Daar
schijnt men echter in vele steden moeite
mede te hebben.
Er zijn er in onderwijskringen die
meenen, dat elke school haar eigen bios
coopinrichting moet hebben met dat zal
binnen enkele jaren we! blijken een on
derwijzer, die niets anders dan bioscoop-
onderwijs geeft en misschim nog een
knecht, die zijn toestel draagt. Wij geloo-
ven niet, dat dit noodig is. Vooral reeds
om deze reden, dat zulks het toch al dure
onderwijs onnoodig zwaar belast. 7oo er
gens dan is er reden om h'er matigheid te
betrachten. Wij vreezon anders, dat zij, die
indertijd bezwaar hadden tegen de invoe
ring van den gymnastrek-onderwijzer, den
schoolarts, den schooltandarts. het amhulm
te en niet-ambulante hoofd, den school-
concierge e. d. veel medestanders zullen
krrgen in hrn verzet terfen verder duurder
maken van het onderwijs.
Het nuttig effect van h'oseoop-onderwijs
is trouwens op minder kostbare wijze te
bceiken
Er is geen plausibele reden, waarom er
geen centrale schoolbioscoop zou ingesteld
kunnen worden met hoogstens één onde--
wijzer. die zich meer snee'aal aan de taak
van filmonderwijs wi:df Een man, w'"ns
levenstaak .het wordt de ict'ffd door films
te onderwijzen, zal dat allicht beter doen
dan een onderwijsman, wiens speciale dag
taak zulks niet is.
Maar bovenal; zulk een centrale schoói-
b oscoop is goedkooper en dat mag waar
achtig in dit geval wel meewegen.
Wij gaan verder en zouden gaarne in de
aandacht van autoriteiten willen aanbeve
len instituten, die z'ch meer speciaal voor
dit filmonderwijs bezig houden. Zoo heeft
b.v. de „Polyg«on"-filmfabriek een onder
wijzer aangesteld, die zoowel bet toestel
kan bedienen als de noodige "verklaringen
geven en die beschikbaar is voor het geven
van filmlessen op die plaatsen, die daar
aan behoefte hebben. Het :s duideiijk, dat
een dergelijke fabriek over een grooten
voorraad films beschikt, dezen op peil boud(
en zonder veel moeite goéd verzorgt. De
aankoop en aanvulling van den filmvoor-
raad zal voor een gemeentebestuur veel
geld kosten. Vooral wanneer dc producti
viteit der fabrieken op dit gebied groot
wordt. In verschillende plaatsen van ons
land. b.v. Enschedé, wordt van de diensten
van een dergelijk Centraal Instituut gebruik
gemaakt. En inderdaad hoorden wij onlangs
een aanbod doen door een filmfabriek om
onderwijs ook in Haarlem te geven, dat
per leerling veel minder bedroeg dan het
bedrag, dat in het toch niet al te dure
den Haag voor dit onderwijs wordt uitge
trokken,
Resumeerende komen wij tot de conclu
sie, dat de onderwijsfilm een nuttige aan
vulling van ons onderwijs kan zijn en
waarschijnlijk za! werden, maar dat de be
trokken autoriteiten moeten zorgen niet het
kindje met het badwater weg te gooien,
om dat filmonderwijs op zulk een breeden
voet te schoeien, dat -de kosten er van af
schrikken.
D» onderwijzers zelf zijn stellig in staat
tactisch en verstandig advies te geven.
ïn der, Haag wordt berekend dat het
filmonderwijs per leerling en per !es kost
31 cent: hier is het aangeboden voor 9 ct.
per leerling en per les. Dat het onderwijs
veel goedkooper kan aangeboden worden
dan in den Haag is n;et denkbaar, maar dan
is het verschil tusschen 31 n cent ook
veel te groot om het ongebruikt te laten.
De eerste dag is achter den rug, en als
de volgende dagen nei hooge peil behou
den blijft van dezen eerste, dan wordt de
Derde Limburgsche Sociale Studieweek een
succes, waarop met af te dingen valt.
Daar is ten eerste het getal deelnemers,
dat niet minder dan 270 bedraagt en waar
mede het grootste deel der slaapzalen
want we overnachten heel knusjes op de
dortoirs van de studenten. gevuld is.
Daar is verder de veelzijdige samenstelling
van het publiek, dat gevormd wordt door
intellectueelen, sociale voormannen, aibe;-
dersleiders en arbeiders en andere belang
stellenden. Daar is nog de treffende saam-
hoorigheid van de deelnemers, die de ver
schillen in stand en ontwikkeling nivell-
leert en die het „Mannen broeders", waar
mede Dr. Poels ons aanspreekt, als heel
natuurlijk doen klinken.
Wat niet wil zeggen, dat we geen vrou
welijke deelneemsters hebben, want die zijn
er ook, al is haar aantal niet groot.
Daar is ten slotte de geestdrift, waar
mede de lessen gevolgd worden en de ijver
waarmede notities worden gemaakt.
Ja, daar is eigenlijk nog iels, dat ge
noemd. moet worden. Dat is de entourage.
Waar in ons land is een inrichting te vin
den, die geeft wat Rolduc kan bieden? We
vinden hier alles, wat we op lichamelijk en
geestelijk gebied noodig hebben. We wor
den hier gehuisvest en gevoed en voor dis
tractie en verpoozing behoeven we het ge
bied van Rolduc niet te verlaten. Dat Rol
duc een beroemde Romaanschc kerk rijk
is we hoorden er vanavond een schit
terende preek van pater Colsen uit Nuth
weet iedereen nu wel.
De Studieweek opende heden tegen 4 uur
met een gloedvolle toespraak van den voor
zitter, Dr Poels, die er den nadruk op
legde, dat deze lessenweek in hoofdzaak
is ingesteld voor de arbeiders, meer spe
ciaal voor de arbeidersleiders, om hun een
gezonden kijk te doen krijgen op de we
reld, op de Maatschappij en de Kerk en
om hun verantwoordelijkheidsgevoel door
ontwikkekng van hun kennis op sociaal ge
bied te scherpen.
De eerste spreker was pater Jac. Jacobs,
professor aan het Missiehuis te Stein. Een
schraal mannetje, maar met een enthousi
asme als van St. Paulus. In een boeiende
rede van een uur heeft hij ons antwoord ge
geven op drie vragen:
1. Hoe ziet Limburg er tegenwoordig uit
op sociaal-godsdienstig gebied;
2. Zijn de Katholieken op de hoogte van
den toestand en hebben zij hun plicht tegen
over de bevolking gedaan?
3. Moet op denzelfden weg worden voort
gegaan?
Op de vraag, hoe Limburg er thans uit
ziet, verzocht spreker ons om vooral toch
niet te vergeten, dat wij dit plekje grond
niet los moeten denken van de overige we
reld. Ook Limburg heeft, en wel in sterke
mate, den invloed ondergaan van de alge-
meene industrialisatie in de wereld en van
de ontkerstening. Tusschen beide bestaat
verband.
Den massalen geloofsafval in de wereld
verklaart Pater Jacobs hierdoor, dat de ar
beider deze is 't vooral, die het geloof
afzwoer in tegenstelling met vroeger, be
zitloos is geworden en heimatloos. Het ka
pitalistisch stelsel liet hem enkel zijn ar
beidskracht en, daar hij geen grond bezit,
is het hem onverschillig waar hij leeft. Hij
is om zoo- te zeggen de nomade geworden
van het moderne leven. Daar komt bij, da'
de ondernemer door het uitbuitingssysteem,
dat regel was en grootendecls nóg is, den
arbeider alle gevoel van personliike waarde
ontnam.
Hierdoor kreeg het socialisme vat op de
ziel van ,den arbeider en door massa-sug
gestie werd de Kerk voor de situa ie aan
sprakelijk gesteld. Als men daar nog bij
voeg dat de bestaansonzekerheid. waar
onder het meerendee! der arbeiders leeft,
hen, onrustig maakt en de gelegenheid ont
neemt om zijn leven te consolideeren, dan
is hiermede de algemeenetoestand getee-
kend. Ook voor Limburg, waar nog een
andere factor invloed oefent: de invas'e
van vréémd werkvolk, van een gehalte, dat
waarlijk niet geprezen worden kan en voor
het land uitteraard niets voelen.
Hebben de Katholieken nu hun plicht ge
daan? Op deze tweede vraag kon pater
Jacobs volmondig met ja antwoorden. De
zielzorg was voldoende. De H. Sacramenten
werden in behoorlijke ma e ontvangen an
ook het aantal kerkelijke huwelijken was
bevredigend. Verandering bij vroeger was er
dus niet te merken. Dat dit, de slechtere
omstandigheden in aanmerking genomen
zoo was, moest volgens spreker worden toe
geschreven aan den voor-jUzienden blik van
or- episcopaat, dat in Limburg steeds voör
voldoende zielzorg had gewaakt. Er ziin dan
ook heel wat kerken gebouwd in de laatste
jaren.
Ook op sociaal gebied deden wij wat wij
konden en wanneer wij het Katholieke werk
vergelijken met dat van andersdenkenden,
laten wij dan toch vooral niet over 'l hoofd
zien, dat wij den rrenscben niet alleen stof
felijk naar het heele geluk, dat is de troost
voor zijn ziel brachten. Zie naar onze kloos
terzusters bij het onderwijs, de armen en
de gezellen; zie naar onze aalmoezeniers
van den arbeid, enz. en2.
Op de oude vraag: kunnen wij op den
zelfden voet doorgaan? luidde het antwoord
ontkennend. Want de groote striid moet
nog pas beginnen. En het zwaa-iepunt ligt
volgens spreker niet op kerkelijk maar op
sociaal gebied. Want, waar dc ontkenning
de maatschappij langs den socialen weg
binnensloop, daar, moet langs denzelfden
weg de verbetering komen. En die weg is
vöoral: de standsorganisatie bevorderen. Het
verwijt, dat hiermede klassentegenstellin
gen gekweekt worden, verwerpt spreker.
Want die standen worden immers niet door
ons gemaakt, maar ze zijn er en we hebben
daarmede rekening te houden en onze tak-
tiek daarbij aan te passen. Alleen stekeblin-
den zien de verschijnselen niet.
Wij moeten en dit is de conclusie, vóór
alles leekenapostelen kweeken, die 'n goe
den invloed kunnen uitoefenen op hun
standgénooten. Want die invloed is grooter
dan van de priesters in vele gevallen. Maar
die sociale opvoeding mag niet beperkt
worden tot de bevolking van de industrie
gebied"-. Ook het platteland moet bewerkt
daar hieruit de industrie-arbeiders gerecru-
teerd worden.
Op een vraag van een der afwezigen ant
woordde pater Jacobs, dat het af te keu
ren was den Limburger af te houden van
het werk in de mijnen, omdat anders de
invasie van (slechte) vreemdelingen ver
groot wordt. En de voorziter voegde er nog
als zijn eigen meening aan toe dit a
governo van het overige Nederland dat
de moreele gevaren bij de mijnen bn Lim
burg heel wat minder te achten zijn dan
in de hoofdsteden van ons land of zelfs de
mijnen in Duitschland.
De rede vond grooten biivnl.
Na een rustpoos was het woord aan
Prof. Pater Kors uit Nijmegen. Door een
gelukkige ingeving mochten we deze rede
hooren in Gods vrije natuur, n.l. in Rol-
duc's heerllik bosquet, op een schilder
achtige helling onder hoog geboomte, dat
een acoustiek gaf, die de beste zaal ons
niet verbeteren kan. Het was bovendien of
alles er veel overtuigen e'er klonk, of het
gesprokene een beteren klankbodem vond
in de harten der toehoorders.
Prof. Kors begon erop te wijzen, dat de
moderne wereld zich in koortsige spanning
bevindt naar vernieuwing, die zoekt meer
dan ooit naar de rechtvaardiging van c'e
bestaande dingen. Men is daarenboven beu
van het oude en zoekt nieuwe inzichten,
nieuwe vormen. In de wetenschap wierp
men het denken der middeleeuwen over
boord en kwam tot het subjectivisme, dat
is c.'e opvatting, warbij het inzicht van het
individu den maatstaf aangeeft. In de kunst
dezelfde strooming, die ontaardde in dada
ïsme enz. En op het gebied van den gods
dienst en de sociale wetenschappen is, als
reactie op het starre materialisme der' vo
rige eeuw een drang ontstaan naar wat
humaniteit genoemd wordt, en religie zon
der formeelen godsdienst; maar in ieder ge
val een zoeken naar hooger beginsel.
Want laat ons goed begrijpen wat ge-
beurdi s. Het Protestantisme was niets an
ders dan nationalisme op godsdienstig ge-
biec,' en in zijn diepste wezen een ontken
ning van allen godsdienst. Wat wonder,
dat de verprotestantiseerde wereld terug
keerde tot het heidendom? Zoo zagen wij
dan ook in het protestantsche Holland, dus
buiten dei Katholieke kringen, een bijna
totale onverschilligheid' in godsdienstzaken,
bijgeloof en paganisme.
De menschen zijn echter geschrokken van
de consequenties Men begrijpt, dat het
materialisme de maatschappij ontbindt en
zoekt naar een religie, die als bindmiddel
dienst kan doen, ls houvast, om te ver
hoeden, dat de menschheid ondergaat.
En, omdat die blaséé wereld meent dat
het Christendom failliet geslagen is, omdat
het den grooten wereldoorlog niet beeft
kunnen voorkomen o dwaze begripsver
warring, de oorlog was alleen mogelijk om
dat het christendom niet werd toegepast;—,,
wendt men zich ten einde raad naar het
Oosten en zoo worden menschen ais Rabind-
vanath Tagore, als Sadoe Soewan Singh als
profeten en Krishnaumtie als de Messias
binnengehaald. En zoo is 't ook te begrijpen
dat de theosofische beweging veld wint.
En omdat ook de lagere standen door
de nieuwe strooming worden aangetascht
mogen de Katholieken haar niet onderschat
ten. Wij moeten natuurlijk die strooming
bestrijden, want zij berust op Boeddhistische
opvattingen, die van den mensch de zelt-
verrichting eischt in het Nuwana en het
zich oplossen in de Godheid, terwijl het
Christendom het behoud der persoonlijkheid
leert, welke door de Goddelijke genade
van de Godheid vervuld wordt eri door
haar geglorifieërd. Maar, aangezien de theo-
sophie gemeenschapszin en broederschap
predikt, moeten wij niet geheel afbrekend
er tegenover staan, maar de goede kern be
nutten om deze met het Christendom te be
vruchten.
Door het materialisme werd het hoogste
menscbengeluk van boven naar onder ge
plaatst. Uit dat mateialisme ontstond, daai
de menschen toch een verklaring noodig
hadden van het geburen om ons heen, het
z.g. historisch-materialisme, dat de economi
sche omstandigheden aanziet als de oor
zaak van het ontstaan van de geestelijke
verschijnselen, als wetenschap, kunst en
zelfs godsdienst. Dit alles voltrekt zich vol
gens vaste natuurwetten, die onwrikbaar
zijn. Wat was natuurlijker dan dat hieruit
een zeker fatalisme ontstond en dat ditfata-
lisme de adepten der nieuwe leer met vuur
bezielde en met kracht vervulde zooals het
fatalisme van Mohammed het eveneens ge
daan had, meer dan eens?
En hier hebben wij den sleutel tot het
geheim van de trekkracht van het socia
lisme. Dat geloof in de onafwendbaarheid
der toekomstige gebeurtenissen, d. i. de
komst van het socialistische paradijs, :is
een geweldige moreele kracht. En deze
wordt versterkt door de nieuwheid der
leer. Wat nieuw is, trekt belangstelling.
Dit laatste missen wij, Katholieken. Onze
leer is 19 eeuwen oud en de menschen zijn
zoo moeilijk tot geestdrift te brengen.
Dat historisch materialisme heeft vasten
grond kunnen krijgen door het econo
misch liberalisme, dat lang de alleen
heerschappij gehad heeft en nu feitelijk nog
:n alle lagen der bevolking zijn invloed
c'oet gn1den_ Dat liberalisme steunt op
de avariiia, op de hebzucht, het egoisme.
Daar ook het socialisme niets anders zoekt
dan diezelfde hebzucht, alleen maar voor
de arbeiders wel te verstaan, was de grond
voor het socialisme bereid.
De drang, naar verbetering is op verschil
lende wijzen gezocht.
a. De liberalen trachtten uit de impasse
te geraken door de arbeiders voor zich
te winnen door verhooging van de loonen
en soeiale vrzorging op alle gebied, waar
bij zij alles van den werkgever ontvangen
en dus in alles van hem afhankelijk zijn
(model-Philips). Dit is een vorm van mo
derne lijfeigenschap, die de Katholieken
niet kunnen aanvaarden.
b. De socialisten willen de geheele
gemeenschap ondernemer maken. Het ge
volg zal zijn, dat het particulier injtiatief
te loor moet gaan en het economisch leven
zinkt. Alles is dan genivelleerd. Niets is
meer eigen. De prikkel van het eigen belang
dat bevruchtend kan zijn; als het goed wordt
aangewend, verdwijnt.
Men heeft wel eens gezegd,» dat de in-
dustrialiseering van den tegenwoordigen
tijd per se een verslechtering, zelfs slavernij
beteekent. Dit is niet waar. Spreker kende
een moderne fabriek in Nederland onder
Katholieke leiding, waar dagelijks door het
geheele personeel het rozenhoedje gezamen
lijk gebeden wordt.
Een andere strooming zoekt door mede
zeggenschap in de bedrijven den toestand te
redden. Eigenlijk is dit heel natuurlijk, om
dat het loon in vele gevallen niet de volle
dige vergoeding is voor den gepresteerden
arbeid en medezeggenschap het middel is
om daartoe te geraken.
Concludeerende meende spreker te moe-
wijzen op verblijdende verschijnselen, ook
bij andersdenkenden, die doen hopen op
een ommekeer ten goede. Maar wij Katho
lieken moeten ons dan bewust worden van
onze groote verantwoordelijkheid. Wij moe
ten apostelen worden. We behoeven niet
bang te zijn voor gebrek aan aandacht.
Overal ontmoeten we grage ooren. Want
hel materialisme is bankroet en zelis de
socialisten beginnen te voelen, dat zij iets
missen en hebben zich hier en daar gewor
pen op een nieuwe religie in een nieuwe
ethiek. Maar laat ons allereerst beginnen
bij ons zeiven en onze beginselen niet al
leen binnenshuis belijden, maar ook in het
openbaar, vooral ook in de exploitatie vrr
het bedrijf.
Het applaus, dat op deze rede volgde,
klonk warm en was verdiend, want de spre
ker had zijn hoorders merkbaar geboeid,
van 't begin tot 't einde.
Op een vraag of socialisatie in strijd is
met het Katholiek beginsel, antwoordde
Prof, Kors nog, dat, wanneer de omstandig
heden dit mochten eischen, dit niet het ge
val behoefde te zijn; dus als uitzondering
kon worden toegelaten. De socialisten
eischen dit echter als een recht en als een
noodzakelijkheid. Dit is in strijd met ons
beginsel.
De avono werd verder doorgebracht met
een lof met preek van pater Colsen in onzr
heerlijke Abdijkerk en met een gezellig se
menzijn in de speelzaal, waar de speeches
niet van de lucht waren. Voor dit laatste
zorgt Dr. Poels wel, die in alles een zorg-
zaam, gewiekst en geestig leider blijkt te
zijn die zijn mannetjes (en vrouwtjes) prach
tig in de hand heeft en, zooals gezegd, af
en toe aan 't speechen zet, ook al zijn zij ei
niet direct op verdacht enop verzot.
Het was middernacht voordat het af
scheidslied weerklonk we zingen hier den
heelen dag, alleen onder de lessen niet
en we elkander goedennacht toewuifden.
V.
Bij iedere encycliek-meeting en feest
viering van stands- ol vakorganisatie, in
kerkelijke geschiedenis-boeken en gedenk
schriften over de ontwikkeling der Katholie
ken op politiek en sociaal gebied, wordt
steeds een éereplaats ingeruimd aan Mgr.
Dr. H. J. A. M. Schaepman. Terecht. Nu de
onthulling van zijn standbeeld' te Tubbergen
een ongezochte gelegenheid biedt zijn betee-
kennis voor het Nederlandsche Katholicisme
te belichten, moet het nog eens herhaald, dat
de arbeid van Dr. Schaepman niet genoeg
gewaardeerd kan worden, omdat hij, in korte
v oorden gezegd, de emancipator is geweesl
der Nederlandsche Katholieken, omdat hij
een van de groote pioniers was die den grond
slag legden voor een politiek mede volgens
katholieke beginselen in es land. Ws-P-e
waarde zijn werk voor ons heeft, stelde de
..Kölnische Volkszeitung zoo duidelijk ia
het; licht, toen zij naar aanleiding van
Sphaepmans rede op den Duitschen Katho
liekendag van 1894 schreef:
„Zijn geloofsgenooten in ^lederland kan
men slechts toewenschen, dat zij de staat
kundige overleveringen vaR Schaepman met
zorg bewaren. Dit zal het beste middel zijn
om de goede positie te behouden welke zij
nu genieten."
Dr. Schaepman was een politicus naar
aanleg en liefde. De staatkunde, „de lok- 1
kende sirene voor zoo menig rijper geest",
had zijn voorkeur en ambitie, omdat hij in
's Lands vergaderzaal in de voorste rangen
kon strijden, omdat hij daar tegenstanders
vond zijn groote kennis, zijn helderen blik,
zijn geestdrift en zijn strijdlust vooral waar
dig: In het Parlement toonde hij wat de be-
teekenis en de draagkracht was van zijn
leuze: Credo Pugno. Vóór zijn intrede in de
Tweede Kamer had hij gestreden met alle
kracht van zijn geloof en zijn vurig tempera
ment voor Paus en Kerk (lees er
zijn geestdriftige gedichten over na, De
Paus, Aya Sophia o.a., de vorm is misschien
niet onverbeterlijk en hier en daar rheto
risch. Kloos, de verwaande, schampert et
over, maar het blijft waar dat niet de vorm
van poëzie de hoofdzaak is, en dat de ge
dichten van den doctor in alle kringen waar
deering hebben gevnden) na zijn intrede
in de politiek geeft hij ook al zijn krachten
aan zijn vaderland. Hij heeft er voor gestre
den, gearbeid met volle overgave voor zijn
grootmaki'ng, geijverd als voor het land dat
hij lief had. Hij was een levende ontkenning
van de beschuldiging dat wij Rome op de
eerste plaats stellen en het vaderland in hart
en gedachten op het tweede plan plaatsen.
„Dr. Schaepman," aldus mgr. Alph. Ariens
in zijn gedachtenisrede van 1903, „is in het
moeilijke tijdsgewricht van 1880 tot 1900 een
staatsman geweest van beteekenis voor het
heele vaderland en heel ons volk plukt dan
ook de vruchten van zijn verlichten en
stoeren arbeid. Maar ik bcEioef het u niet te
zeggen, niemand meer dan wij. Voor ons
Katholieken, was hij meer dan een staats
man. Voor ons is hij de Emancipator, een
Bevrijder geweest in den vollen zin des
woords.
Zoo gij weten wilt hoe Schaepman zijn
eed, op de Grondwet gezworen, heeft ge
houden, raadpleegt dan de parlementaire
annalen gij zult nauwelijks één belangrijke
bladzijde vinden, waarop zijn zegelwerk niet
gedrukt staat; vraagt den mannen, die met
hem waren afgevaardigd zij zullen u zeg-
V
v.;
-
-iA* i.' Ir f v.-iV»
In tegenwoordigheid van vele autoritei
ten is hedenmiddag te Tubbergen plechtig
onthuld het standbeeld van wijlen Mgr. dr.
H. J. A. M. Schaepman.
De noodlottige trambotsing nabij Laren;
:1e begrafenis der slachtoffers. De toestand
der gewonden is bevredigend.
Nadere bijzonderheden omtrent de ramp
in straat Madoera, waarbij zes-en-twintig
opvarenden van een prauw verdronken.
De voorgestelde oplossing van het vraag
stuk der Maasverbetering zal in totaal 23
millioen gulden vragen.
Op een onbewaakten overweg nabij Kloe-
tinge is een doove man door een locomotief
gegrepen en vermorzeld.
Het 75-jarig bestaan van Ruwenberg,
De zaak Sacco en Vanzetti. Ernstige on
lusten te Chicago. Mogelijkheid van uitstel
der terechtstelling. Sacco weigert een ver
zoek tot uitstel te teekenen.
De Spaansche Nationale Vergadering
.ordt op 13 September a.s. bijeengeroepen.
De Franscbe ministerraad zou tot een
vermindering der Rijnland-bezetting hebben
besloten.
Daudet heeft zich te Brussel gevestigd.
De koning van Kambodsja overleden.
In Rusland zijn twee spionnen veroor
deeld.
De Fransch-Spaansche besprekingen no
pens de Tanger-kwestie tot October ge
schorst.
De terechtstelling van Sacco en Vanzetti
tot 22 Augustus middernacht uitgesteld.
Barometerstand 9 uur v.m.: 759. Stilstand»
OPTICIENS - FABRIKANTEN
Licht op. De lantaarns moeten morgen
worden opgestoken om 9.01.
Meest matige, later toenemende Zuide
lijke tot Zuid-Westelijken wind. Gedeelte
lijk bewolkt tot betrokken, met kans op
regen. Iets kouder.
MGR. DR. H. J. A. M. SCHAEPMAN.
gen, dat elk voorstel dat ook maar van verre
een nationaal belang kon dienen, van welke
zijde het ook kwam, kon rekenen op zijn
medewerking en steun, och, raadpleegt uw
eigen herinnering wij weten immers allen,
hoe wij hem 25 jaar altijd gezien, altijd ge
hoord hebben; hoe de teekenaar, die de
faits el gestes onzer Tweede Kamer in beeld
brengt, dr. Schaepman's profiel gedurig en
als van zelf onder zijn teekénstift kreeg.
Want of men wilde of niet, zijn woord en
werk drong de aandacht van allen af; hoe d«
ministeries ook wisselden, Schaepman's in
vloed bleef, een invloed zóó groot, dat bij
zijn kortstondig ontvallen aan de Tweede
Kamer in 1891 van liberale zijde gezegd
werd: „Ja, de Katholieke partij heeft maar
één man verloren, maar een man die voor
tien man telt."
Indien men nog nagaat welke gistende
dagen het waren in den tijd van 1880 tot
1900, toen dr. Schaepman zijn politieke loop
baan vervulde, welke hervormingen meer en
meer veld wonnen, welke nieuwe ideeën en
leuzen werden aangeheven; dat meer dan
gewone staatsmanskunst, en wijsheid in die
dagen werd vereischt en welk grondig
inzicht maar tevens een hechte overtuiging
en vastberadenheid noodig was om den
rieuwen koers te kiezen in de warreling der
ideeën, dan zal het beeld van Schaenmans
verdiensten langzamerhand ook zijn levent
waar beeld zijn.
Hij streed als politicus voor ingrjjnende
hervormingen, welke de tijd als noodzake
lijk aanwees, hij zag ook de consequenties
der nieuwe ideeën in en trachtte het volk
ook rijp te maken voo- die hervormingen.
Een voorbeeld dient in dit verband genoemd.
Toen hij niet terugschrikte voor den berg
van moeilijkheden der Grondwetsherziening
en zich een krachtig voorstander toonde van
de uitbreiding van het kiesrecht, heeft hij
ook de middelen genoemd en gepropageerd,
om het volk rijp te maken voor dat kies
recht. in de overtuiging dqt alleen een hoog
ontwikkeld volk zich zelf regeeren kan.
Hij heeit het volk staatkundig geleid en
opgevoed. Onvermoeid trok hij rond om het
belang en de noodzakelijkheid van nieuwe
wegen en hervormingen te bepleiten. Zijn
machtige welsprekendheid, waarin het vuur
zijner eerlijke overtuiging gloeide, heeft het
pleit gewennen. Mogen niet allen hem ge
volgd hebben, velen hebbei. zich met ver
trouwen, met geestdrift aan zijn leiding ge
geven.
Heeft aldus het geheele Nederlandsche
volk veel te danken aan den politicus
Schaepman, natuurlijkerwijs heeft hij zich
gedurende zijn politieke loopbaan vooral
verdiensten verworven jegens zijn geloofsge
nooten, vcor wie hij tevens de machtige
emancipator is geweest.
De emancipator. Dikwijls is deze ecretitel
4
