DE WAERELD ROND
m mm -MJ
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Tweede Blad Woensdag 6 Junï 1928
-
-
-
IISIWHP
Juan* imwtA#
m
cuoirrrw it iiim
iMmi mev&K muxu
Si
'«~W
DE KATHOLIEKE TRADITIE VAN
FRIESLAND
(Vervolg)
In 1147 bevrijdt een troep Friezen onder
aanvoering van Popterus Uivinga Lissabon
van de belegering der Saracenen, waarbij
Popterus of Poppo sneuvelde; hij werd bij
de stad begraven, er gebeurden wonderen by
zijn graf en op verzoek van den bisschop
werd hij gecanoniseerd. Het feest van Sint
Poppo werd cp 25 Januari gevierd.
In 't begin der dertiende eeuw predikte
Olivier, scholastiek en domheer van Keulen,
in Friesland den kruistocht. De oude schrij
vers verhalen allerlei wondere gebeurtenis
sen die bij deze prediking geschiedden; zoo
b.v. zou op Sint-Bonifaciusdag 1214 te Dok-
kum gedurende de processie een groot wit
kruis aan den hemel verschenen zijn. Abt.
Emo van Wittewierum geeft op, dat met den
kruistocht van 1217 80 kielen met Friezen
uitvoeren, waarbij zich 12 koggen van den
Hollandschen graaf Willem voegden. Blok
verhaalt dat bij het beleg van Damiate de
Friezen zich bijzonder onderscheiden, dat 't
een Fries was die het hoofdvaandel van den
Suljan bemachtigde en dat Friezen in De
cember 1218 de schipbrug van den Nijl ver
nielden.
Zoo dus namen de Friezen met Roomsch
enthousiasme deel aan die ontzaglijke inter
nationale bewiglng der kruistochten terwijl
thuis, in 't vaderland een warm en vroom-
christelijk leven bloeide. Wij noemden reeds
de devotie tot Sint Michael; ook weten wij
allen, hoe Dokkum steeds de beevaartplaats
was van de vereerders van Sint Bonifacius.
Het volk had echter ook van oudsher een
SToote liefde tot de Moeder Gods. Talrijke
klokken droegen den naam van Maria; in
Hemelum werd nog In de 16e eeuw een O.L.
Vrouwebeeld met Friesche kap en kleederen
vereerd, een feit, dat ons onwillekeurig In
herinnering roept de naieve voorstellingen
der Zuid-Nederlandsche schilders, die ons
de Bijbelsche tafereelen in hun Vlaamsche
milieu gaven in Stavoren was een miracu
leus Mariabeeld en er zijn oude stukken be
kend van Utrechtsche bisschoppen, die ver
klaren dat er schitterende mirakelen plaats
hadden bij het beeld der „Friesche Lief
vrouw", wier feest op 26 September gevierd
werd.
In Dokkum werd ieder jaar op Palmzon
dag een wassen Mariabeeldje rondgedragen
in feestelijke processie en zoo groot was de
toeloop van menschen dat er voor zoovelen
geen „bier en brood genoeg" was.
Heeft Friesland zijn sacramentsmirakel
gehad? In vage termen spreekt het boek
van een niet katholiek over een gebeurtenis
waarvan wij nergens anders een bevestiging
lazen. Nadat In 1496 woeste krijgslieden van
Slenits Bohemus de kerk van IJpeco'sga in
brand hadden gestoken, bleek het dat van
eenige geconsacreerde Hostiën „de kracht
niet vernitigd" was; die schrijver zegt verder
„de ligtgeloovigheid dier tijden deed de won
derverhalen, die daardoor ter plaatse ge
schieden, ingang vinden, zoodat een menig
te menschen derwaarts te hoop liep, en er
zoovele offers bracht, dat men voor het ver
zamelde geld eerlang een nieuwe kerk konde
opbouwen". Wijst dit op bovennatuurlijke
gebeurtenissen? Wat er van zij, het bewuste
kerkje staat er niet meer.
Behalve den H. Lludger bracht Fries
land een groot aantal heilige mannen voort,
vooral bij de Cisterciënsers en de Norber
tijnen, onder de eersten den Ealicen Ub- 52 vrouweliike. en omvat 150.000 leden. Voor
bold, Tethard en Elso, onder de Norbertij
nen den Z. Fredrlk van Hallum, den Z
kluizenaar Dodo, den edelen abt Eelcko
Lyauckema wiens feest op 22 Maart gevierd
wordt, dien H. Fries van onbekenden fami
lienaam, die in Frankrijk stierf en vereerd
werd, den grooten H. Frederik van Adelen,
geboortig van Sexbierum en bisschop van
Utrecht en tenslotte dien allerbeminnelijksten
abt, den Z. Siardus of Sjaard, een vader-
landsch heilige, dien men zeer lang Is blij
ven vereeren en door wiens voorspraak nog
in de 17de eeuw mirakelen geschiedden.
Zijn reliquieën worden bewaard in de
abdij der Norbertijnen te Tongerloo.
De Hervorming maakte een eind aan die
eeuwen van katholieken bloei. In tallooze
moeilijkheden en ontberingen bleven enkele
priesters, waaronder vooral Jezuïeten, de
trouwgebleven katholieken bezoeken. Een
hunner noemen wij: den Frieschen Jezuïet
Anscke Bruynsma, in 1531 te Ypecolsga ge
boren, die geruimen tijd in Friesland werkte
en in 1579 te Leuven stierf na een bijzon
der heilig en verstorven leven. Onder de
katholiek gebleven families vermeldt de
geschiedenis de Zwaga's en het adellijke
geslacht der Terwisscha van Sc^eltinga's,
die in den tijd der verdrukking verscheidene
priesters voortbrachten. De Friesche katho
lieken vormen een klein con tin- ntf in
Roomsch Nederland, maar het was in bij
zondere moeilijkheden dat zij de kerk ge
trouw bleven en velen onzer vooraanstaande
priesters en kloosterlingen zijn kinderen
van dat oude ras met zijn mooie Roomsche
traditie.
H. W. F. A.
DE STRIJD OM DE SCHOOL
IN FRANKRIJK
Frankrijk bezit een Bond van vrienden
der katholieke school. Het bestuur van de
zen Bond hield laastelljk een vergadering in
Parijs. De Bond bestaat uit 14 locale ver
takkingen met 622 afdeelingen, waaronder
omtrent een jaar waren er slechts 384 sec
ties met 103.000 leden.
Op 16, 17 en 18 Sept. zal In Rijssel de al-
gemeene jaarlljksche vergadering gehouden
worden.
Om de rechten der vrije school te be
schermen en tevens den ouders hunne rech
ten te waarborgen werden voor eenigen tijd
vereenigingen van huisvaders in het leven
geroepen, die thans een groote hinderpaal
geworden zijn voor de verdedigers der neu
trale school. De „Croix du Nord" gaf on
langs een klein stukje statistiek, dat de re
sultaten van het laïcale onderwijs in een
helder daglicht stelt. In het jaar 1912 waren,
volgens de gegevens van het ministerie van
oorlog, in het district Rijssel 4.5 pet anal
phabeten, in 1926 6.5 pet, in Amiens in de
zelfde jaren 4.5 pet en 10 pet, in Rouen 3.5
pet en 10 pet, in Mans 2.5 pet en 8.5 pet, in
Lj'on 1.5 pet en 3.5 pet. En de „Matin" een
onbevooroordeelde getuige schrijft: In den
Elzas zijn de mannelijke analphabeten drie
maal en de vrouwelijke analphabeten bijna
vier maal geringer in aantal dan gemiddeld
in de overige gebieden van Frankrijk. De
meeste scholen in den Elzas en voornamelijk
de meisjesscholen zijn echter confessioneel.
Zelfs de minister van onderwijs Herriot
moest toegeven, dat de kinderen der lagere
scholen steeds meer onwetendheid aan den
dag leggen zoowel In de aardrijkskunde als
in de Fransche taal, en eveneens in rekenen
en mathematische kennis.
De „Croix" verhaalt dan een voorval in
de Pyreneeën, waar een leekenonderwijzer
bij een militaire oefening der rekruten een
vlammende redevoering hield tegen het mi
litairisme en voor het roode leger, terwijl
zijn verloofde, een onderwijzeres, communis
tische brochures verspreidde.
Weliswaar werden beiden tot gevangenis
straf veroordeeld, doch het merkwaardige
daarbij was. dat het Verbond van onderwij
zers tegen dezen maatregel protesteerde en
zich met de veroordeelden solidair ver
klaarde.
De vijfde kolom.
VERHEFFEND.
Het is jammer dat Nurks niet meer leeft,
de echte, raszuivere Nurks, die klaagde en
mopperde uit beginsel, critiseerde om de
ermek. Hij zou oveivioed van reden tot ge
rechte klachten en gegronde critiek hebben,
nu en waarschijnlijk nog enkele keeren in de
komende maanden, zoolang n.l. de bordjes
van den A. N. W. B. aan landgenoot en
vreemdeling den weg zullen wijzen naar
het Olympisch Stadion in de hoofdstad.
Natuurlijk waren het pessimisten die
„maren" aanvoerden tegen de Olympische
Spelen en natuurlijk zijn het zeurderige
napraters, die nu de uitwassen der lichaams
krachtmeeting waarom zouden wij „sport'
schrijven? fel afkeuren. Maar die pessi
misten zijn door de feiten in het gelijk ge
steld en de napraters kunnen nog zeer dik
wijls hun critiek later hooren over alles
wat als sport wordt voorgesteld, maar geen
sport is voordat zij evenveel gesproken
hebben als degenen die maanden en jaren
tevoren propaganda hebben gemaakt voor
de Olympische Spelen en ze verheerlijkt, of
deze serie wedstrijden om het wereldkam
pioenschap een verbeterde editie was van
Versaille en Locarno. Sport blijft sport,
d.w.z. vaststelling van overwicht door zuiver
lichamelijke kracht ook op de Olympi
sche Spelen. En wanneer dat overwicht niet
vlug genoeg aangetoond kan worden, komt
men zoo gauw tot oneerlijke middelen. Dan
ziet men een misselijk en onwaardig schouw
spel als Zondag in het Amsterdamsche Sta
dion, waar veertig duizend menschen elkaar
ophitsten en woorden van haat over het
veld vlogen. In één opzicht ls het goed dat
deze barbaarsche vertooning heeft plaats
gehad, dat n.l. -nu ook de werkelijke waarde
is aangetoond van de verheffende leuzen
over de verbroedering en gevoel van saam-
hoorigheid, welke de Olympische Spelen
zouden bevorderen.
Het was overigens te verwachten dat
het Stadion een miniatuur-slagveld zou
worden. Men speelt niet meer om het spel
maar om te winnen, zooals deelnemers aan
de Olympische Spelen zelf hebben geklaagd,
zooals men ook moest constateeren dat
men hoe langer hoe meer afdwaalde van
het Ideaal, waarvoor de moderne Olympi
sche Spelen zijn georganiseerd. Alles ln
Nederland wat aan sport doet wachtte vol
spanning op de loting voor het voetbal-
tournooi, en de meeningen waren zeer ver
deeld toen het lot besliste dat het Neder-
landsche elftal moest spelen tegen dat van
Uruguay. Waarom? Omdat de kans op een
overwinning zeer klein was geworden. Een
nuchtere buitenstaander zou het een eer
achten dat men mag voetballen tegen de
beste spelers der wereld maar de sportlief
hebbers zelf waren er niet goed over te
spreken. Want nu moesten wij wel spelen,
maar wjj zouden niet winnen.
In ieder geval heeft het pessimisme, waar
mede de uitslag van de voetballoting werd
ontvangen, en de wedstrijd Duitschland
Uruguay getoond wat men aan het vier-
jaarlijksche sportfeest heeft.
VOORZORG
Zij: Waarom vader nou niet te vrager*
Daar gaat hij juistnaar de biljartzaal.
Hy: Wacht tot hü naar zyn studeer
kamer gaat. Ik word liever met een boek ge
raakt dan met een biljart-queue.
DE KWALITEITS-HOED
Drie jaren hebt u dezen hoed gedragen,
verbaasde zich de winkelier tegenover een
van z'n cliënteele. 't Is büna niet te gelooven.
HU is nog zoo goed als nieuw. Wat een kwa
liteit toch, die hoeden van my
Ja hij heeft zich byzonder goed gehou
den, driemaal heb lk hem laten schoonma
ken, tweemaal er een nieuw lint om laten
leggen en eenmaal heb lk hem ln een res
taurant omgeruild tegen een splinternieuwer*,
Ter berinnering aan de landing van het Bremen-vllegtulg cal dit monument op Greenely-eiland worden opgericht
De inscriptie op de bramen plaat vermeldt: Op dit eiland landde de „Bremen" op Vrijdag 13 April 1928, na de eerste non-stop vlucht over den Oceaan van Oost naar West EuropaAmerika)men steeg op in Ierland in den morgen van Donderdag 12 April. De vliegen
waren: baron Gunther v. Iliinefeid (Duitschland), commandant, kap. Herm. Köhi (Duitschland), le piloot en majoor James Fitzmauricc (Ierland), 2e piloot.
De drie-motorige Fokker, waarmede Byrd den a.s. winter naar de Zuidpool wil vliegen. De foto is genomen na een proefvlucht
(met zakken zand) om het laadvermogen van het vliegtuig vast te stellen.
De „Southern Cross", waarmede kap. Kingsford Smith over den Stillen Oceaan van Californië naar Australië vliegt; de afstand
bedraagt 7788 müL Inzet: kap. Smith.
Tl-t hout, dat voor het braadspit-vuur noodlg Is, hakken de
Urug-nee zen zelf, wel op 'n onpractische maar spieren-stalende
manier.
De schntslnis te Spaamdam moet worden hersteld, waartoe het
noodig was dat de kolk werd leeggepompt. Hierboven een foto
van de drooggelegde kolk.
De Amerikanen, die altijd practisch willen zijn, laten den school
jongens ondcrwUs geven in boks- en verdedigingskunst. Wjj
weten niet hoeveel schooluren hieraan besteed worden.
De ZeerEerw. Heer A. F. Wijt-
vliet, emer. pastoor van het Bis
dom Breda en thans rector van
het gesticht der Bredasche reli
gieuzen te Noordwyk, viert 15
Juni a.s. zijn gouden priester
feest. Een foto van den rector
met zijn vier priester-broeders,
waarvan er nog twee in leven
zyn, is in de Kath. Illustratie
van deze week opgenomen.
De Urngnaysche voetballers roosteren voor tydverdrijf enkele
schapen, daarmede een methode om vleesch te braden demon-
streerend, die wij alleen in de Middeieenwen kenden.
