Nieuwe Haarlemsche Courant | 1928 | 7 juli 1928 | pagina 8

Het Wonder der Natuur

FIN ANTIEELE
BESCHOUWINGEN

UIT HET RABIO^LABQRATORIUM

I;

TWEEDE BLAD

NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT

ZATERDAG 7 JULI 1928

BLADZIJDE 4

n]'tn W/

TANDHEELKUNDIGE KLINIEK

De „Pick-Up'

VRAGENBUS

DRANKBESTRIJDING

Het Congres van Sobriëtas

KUNST EN KENNIS

Het internationaal
astronomisca congres

Oe Spaarne-Bamk, Haarlem

f

f

K F. RK NIEUW?

De plechtige omgang tt
's Hertogenbosch

(Vervolg)

Alvorens over te gaan tot het geven van
de toegezegde speciale schema's zullen wij
eerst een verklaring geven van het feit, dat
gramofoon-muziek „electrisch" weergegeven
beter van kwaliteit is, dan de reproductie door
de gewone gramofoon.

Gramofoonbezitters zullen bemerkt heb
ben, dat er thans gramofoonplaten aangebo
den worden, die „electrisch opgenomen" zijn
(„electrical recording"). Zij veronderstellen
natuurlijk, en terecht, dat deze gramofoon
platen beter zijn dan de oude.

De oude manier van „opnemen" was als
volgt:

De „artist" of zanger ging zoo dicht mo
gelijk bij de opening van een grooten hoorn
staan. Deze hoorn stond door een toonarm
in verbinding met den weergever; de opge
wekte geluidsgolven brachten het membraan
in dezen weergever in trilling, welke tril
lingen aan de aan dit membraan bevestigde
naald werden medegedeeld. De naald maakte
daardoor insnijdingen van verschillende
diepte, enz., in de wasplaat, (de opname
plaat). De „afdrukken", van deze wasplaat
genomen, vertoonden dus dezelfde groeven.
Werd zoo'n afdruk afgedraaid, dan is het nu
de naald, die het membraan in trilling
bracht, zoo de „opgenomen" muziek weer
gevende.

Bij de opname en bij de weergave worden
dus de geluidsgolven geleid en versterkt door
een hoorn (bij reproductie ook wel klank
kamer) en toonarm. Dit geeft vervorming,
iets wat de hoornluidspreker voldoende de
monstreert. Maar bovendien was het on
doenlijk om, bü opname van een concert,
aan ieder instrument een plaatsje voor den
hoorn te geven.

Fe-

Fig. 4. De Loewe-Pick-up, in combinatie met
een Loewe-versterkertje. Men kan uit deze
afbeelding opmaken dat aan de gramofoon
geen eischen gesteld worden, een eenvoudige
motor die in staat is regelmatig de plaat
in de rondte te draaien, is voldoende.

Bij „electrisch" opnemen laat men de ar
tist (en) voor de microfoon optreden, de in
de microfoon opgewekte electrische stroom
pjes worden versterkt (zooals dat bjj uit
zending gebruikelijk is). De versterkte
stroompjes bekrachtigen een magneet (onge
veer zooals men die in een luidspreker aan
treft). Deze magneet brengt een lipje in
beweging, dat mechanisch verbonden is aan
de naald, die, op haar beurt, de groeven op
de wasplaat teekent. Doordat de stroompjes
weer sterker of minder sterk zijn, afhanke
lijk van de toonhoogte der noten en van
de muziekinstrumenten, wordt dit lipje dus
meer of minder aangetrokken, zoodat de ge-
teekende groef in diepte, enz., verschilt naar
gelang van toonhoogte, enz

Doordat het lipje veel beweeglijker is, dan
het membraan (bij de oude methode) komen
de fijne muzieknuances bij „electrisch" op
nemen ook beter tot haar recht.

Bij electrische weergave vermijdt men
eveneens den toornarm en den hoorn of
klankdoos.

fl/VOO£

fiNQOt

Fig. 5. De Loewe O. E. 333.

Men heeft dus bij electrische weergaven
van gramofoonmuziek alleen maar noodig
een grafomoonmotor, hetzij een electromo
tor of een motor, aangedreven doo% een veer,
een „pick-up" en een versterker met luid
spreker. Doordat de „pick-up" de groeven op
de plaat moet kunnen volgen, is hierbij een
toonarm noodig, echter alleen om de „pick-
up" in den goeden stand ten opzichte van de
plaat te houden; verder doet deze dan geen
dienst.

Fig. 4 geeft een uiterst eenvoudige opstel
ling aan, waarbij gebruik gemaakt is van
de Loewe „pick-up" met een Loewe
ontvangtoestel O. E. 333. Dit toe
stelletje kost ongeveer 30 en geeft, door
dat een Loewe meervoudige lamp hierin
wordt gebruikt, voldoend krachtige repro
ductie.

Wij laten het schema van dit toestelletje
hierondervolgen, het is door zijn grooten
eenvoud gemakkelijk te bouwen, omdat zich
in de Loewe meervoudige lamp reeds alle
koppelingsdeelen bevinden. Deze 3-voudige 1.
f. lamp is dus eigenlijk reeds een toestel op
zichzelf, waarbij nog komt, dat hier weer
stand-versterking is toegepast, een verster
kingsmethode, die, mits goed uitgevoerd, de
zuiverste versterking geeft.

Tot slot geven wij het schema, dat door de
„Brown" gepubliceerd wordt. Het opmerke
lijke van dit schema is dat de twee laatste
lampen parallel geschakeld zijn. In dit sche
ma is tevens de volume-regelaar aangegeven.

De „Brown" brengt een tweetal typen
„pick-up" op de markt, een hoogohmige en
een laagohmige. Bij gebruik van de laatste
moet vóór de aansluiting nog een transfor
mator geschakeld worden (een zoogenaamde
,,step-up"-transformator)

De versterkers, waarvan hier de schema's
gegeven zijn, geven voldoende geluidsterkte
voor kamermuziek.

Wil men meer dan dat hebben, wat het
geval zal zijn voor gebruik in zaaltjes, bios
copen cafés, enz., dan zal dus een grootere
versterker noodig zijn.

Het is echter gewenscht, niet meer dan
één trap transformatorversterking toe te-
passen, bij toepassing van een 4-lamps ver
sterker zal men dus gedeeltelijk aangewezen
zijn op weerstand-versterking.

■0 H.-r.ïc-.'

■0 KT'20.V

Antw.: Nederhorst den Berg 's Grave -
land Hilversum Hooge Vuursche
Soestdijk Soest Amersfoort Hoeve
laken Voorthuizen Oud-Milligen
Nieuw-Milligen Apeldoorn Teuge
Twello Deventer Holten Markelo

Goor Wiene Delden Hengeloo

Enschede

Afstand 144 K.M.

Vr.: In goudbruine peau de suède schoe
nen zijn bij het uitwerken met benzine van
een paar vlekjes, groote vette kringen ach
tergebleven van de benzine. Kunt u mij
zeggen, hoe ik deze verwijderen kan?

Antw.: U zult waarschijnlijk de schoen
veel te nat gemaakt hebben met de ben
zine. Het vuil var den schoen trekt zich dan
op één plaats samen en vormt daar een
donkere plek. U doet net beste, die plek
nogmaals flink met benzine te behandelen
en zoolang te wrijven, tot de schoen droog
gewreven is Dan hebt u kans, dat de vlek
verdwijnt.

Vr.: Ik woon te Halfweg. Ik betaal geen
belasting en ik ben aangeslagen voor school
geld voor 2 kinderen. Ben ik verplicht
schoolgeld te betalen?

Antw.: Dat hangt geheel af van de
plaatselijke regeling. De regeling in Half-
we-r irpnren wij niet.

Vr.Hoe kan ik inktvlekken uit katoen
verwijderen?

Antw.: Betten met citroensap.

Vr.: Kan men nu busgroenten opdoen en
bewaren tot der; aanstaanden, winter?

Antw: Ja, als u de bussen
houdt.

Vr.: Kunt u mij het adres van een wo
ningbureau of -gids van 's-Hertogen-
bosch opgeven?

Antw.: Ons niei bekend.

Vr.Wee1- u een middel om een kring uit
een bruinen ribsmantei veroorzaakt door
schoonmaken met terpentijn, te krijgen.

Antw.: Terpentijn vervliegt en verdwiint
d"s ven "elf. Heeft de vlek soms een andere
oorzaak?

Vr.Ik heb een vulkachel, die van bui
ten groen is en verglaasdkan die ook met
cokes gestonVt worden, of moet dat alleen
ant.hraciet zijn?

.Antw.Wend u daarvoor tot den leve
rancier van de kachel

Vr.: Gaarne zou ik van u een adres ver-

willige drankderving dikwijls gewezen wordt.
Want aldus:

a. vertoont zich de drankstrijd niet als
'n beweging naast 't katholiek leven, maar
gehee 1 daaruit voorkomend en 't heerlijk
vormend

b. wordt de opgewekte volharding der
drankbestrijders verzekerd, omdat zij leeren,
dat ook 't drankdervingsoffer in bescheiden
kring 'n groote zedelijke maatschappelijke
nervormingswaarde vertegenwiordigt

c. wordt de waarde der geheelonthouding
het groote middel! helderder belicht;

d. komt gemakkelijkeer tot stand de nood
zakelijke reactie tegen de andere vormen
van moderne genotzucht.

V. De belangstelling in onze beweging voor
't offer-element in de drankbestrijding waar
borgt, 'n blijde, toekomst ondanks momen-
teele achteruitgang in ledental.

Stellingen van den Heer H. Her
mans, Lid der Tweede Kamer.

I. De zorgwekkende toename van genot
zucht, gemakzucht en hebzucht met hare
groote individuesle sociale en economische
nadeelen raaken dringend noodzakelijk per
soonlijk en georganiseerd verzet door ver
sterking van wilskracht en ontwikkeling van
solidariteit.

II. Ook hierom moet de christelijke offer
gedachte van Sobriëtas, welke altijd naast
hét liefdemotief heeft bestaan, worden ver
sterkt, gericht mede tegen de vele volkskwa
len van onmatigheid, en benut ter bevorde-

gesloten j rjng eener christelijke consumentenmoraal

III. Daar de Katholieke drankbestrijding
aankweekt den geest van offervaardigheid,
zoo noodzakelijk tegen de intemperantia van
onzen tijd en een christelijk consumenten
moraal helpt vormen, dienen alle Katholie
ken die op sociaal gebied werkzaam zijn,
waardeering steun en mede werking te geven
aan Sobriëtas.

Stellingen van J. Th. v. Lent, Leraar
aan de Bisschoppelijke kweek
school te Beverwijk.

I. De Katholieke vorming bestaat in de
lichamelijke, de verstandelijke en de gods-
dienstig-zedelijke opvoeding van de jeugd.

II. Voor godsdienstig-zedelijke vorming is
noodig het aankweeken van alle deugden,

nemen, waar ik een hoekje kan bekomen j welke het veile christelijke leven eischt.

fOMe ap*v
«mwvioEvo'He

met de volledige beschrijving en teekenin-
gen van babv-uitzetten.

In verschillende zaken, waar ik gevraagd
heb. vernam 1k, dat zoo'n boekje wel be
staat, maar waar het verkrijgbaar is wis
ten ze niet.

Antw.: Dergelijke adressen worden in
deze rubriek niet opgegeven. In 'n goeden I
boekwinkel zal men u echter wel aan het
adres kunnen helpen

Vr.: Is het juist, dat, wanneer een ar
chitect 'n kerk of klöoster-kanel annex zie
kenhuis bouwt, volgens bestek, daarbij in-
begrepen is de levering van een An^elus-
luidklok? Moet zulks in het bestek om
schreven of beschreven staan, of is dit een
stilzwijgende conditie?

Antw.: Dat zal afhangen van de voor
waarden der aanbesteding. Als de klok er
bij geleverd moet worden, zal dit wel in
het bestek beschreven staan.

Vr.: M'in winkelmeisje gaf ik van Maan
dag tot Vrijdagmorgen vacantie. Nu komt
zij. door een telegram te zenden. Vrijdag
morgen niet. Ik was hierover niet te sore-
ken en zei haar dat ziin nu wel weg kan
blijven en gaf haar ook geen loon. Heeft
zij daar nu recht op en had ik ook een
opzeegingstermiin in acht moeten nemen?

Antw.: Grovp veronachtzaming van
plichten kan voor het winkelmeisje oorzaak
worden, dat de patroon haar op staanden
voet mag ontslaan zonder tot schadever-
q-oofUr»?? verplicht f** ziin. Tn boo,/T dH bier
het geval is, kunnen wv moeilijk beoor-
deelen en zal in laatste instantie uitge
maakt moeten worden door den rechter,
die daarbij natuurlijk rekening zal houden
met de vraag of het vergrtin van ernstigen
aard is. In bef algemeen is niet in dienst
treden op den bedongen tijd wel een reden
tot opzegging op staanden voet.

Fig. 6. Het „BROWN"-schema. Wjj geven dit schema ongewijzigd weer. By toepassing
van de Hollandsche lampen zullen daarom de accu-, anode- en rooster-spanning ge-

wüzigd dienen te worden.

In aansluiting op een dezer dagen gestelde
vraag kunnen wij nog nader mededeelen, dat
het concert der H.O.V. in Groenendaal plaats
zal vinden Woensdag 25 Juli.

Vr.: Wanneer is de eerste Haarlemsche
processie naar Heilo vertrokken?

Antw.: In 1909.

Vr.: 1. Welke is de beste weg per fiets
fvan Haarlem naar Valkenburg? Hoeveel
Kilometer?

2. Welke is de beste weg per fiets van
Haarlem naar Arnhem? Hoeveel K.M.?

Antw.: 1. Heerlem Halfweg Amster
dam Duivendrecht Abcoude Baam-
brugge Loenersloot Loenen Nieu-
wersluis Breukelen Maarssen Zui
len Utrecht Houten Schalkwijk
Culemborg Geldermalsen Waarden

burg Zaltbommel Herel 's Hertogen
bosch Vught Voorburg Esch
Boxtel Best Acht Woensel Eind
hoven Stratum Geldrop Zesgehuch
ten Heeze Maarheeze Weert
Wessem Maasbracht Susteren Sit-
tard Geleen Spanbroek Schim-
mert Valkenburg.

Afstand 236 K. M.

Antw.: 1. Haarlem Halfweg Amster
dam Duivendrecht Abcoude Baam-
brugge Loenersloot Loenen Nieu-
wersluis Breukelen Maarssen Zui
len Utrecht De Bilt Zeist Rüsen-
burg Driebergen Doom Leersum
Amerongen Eist Rhenen De
Grebbe Wageningen Renkum Heel-
sum Oosterbeek Arnhem.

Afstand 136 K.M.

Vr.: Welke is de kortste weg per auto
van Nederhorst den Berg naar Losser? Hoe
veel K. M.?

Op het aanstaand congres van Sobriëtas
zullen de navolgende stellingen door de in
leiders verdedigd worden:

Stellingen pater Molenaar M.S.C.
te Overhoven-Sittard.

I. Het offer, waaronder te verstaan: het
verdragen van onaangenaams ter eere Gods;
is als zoodanig een volstrekte vereischte voor
elk katholiek leven.

Zoowel het vrijwillige als het verplichte
offer eeren God. en hebben smeekkracht en
uitboetende kracht ook ten gunste van den
evenmensch.

II. De drankbestrijding vraagt 'n vrijwillig
offer: n.l.'

a. 'n vrijwillige gedeeltelijke of algeheele
derving van een op zich geoorloofd genot
middel; en als gevolg daarvan:

b. 't innemen van een uitzonderingspositie.

III. Dit vrijwillig offer:

a. eert God bijzonder in dezen, gealcoho-
liseerden, genotzuchtigen tijd:

b. en heeft juist wegens die tijdsom
standigheden voor eigen leven als voor 't
leven van den evenmensch, 'n hooge zede
lijke waarde.

IV. Van 't allergrootste belang is: dat op
onze bijeenkomsten op dit offer bij de vrij-

III. Het aankweeken dier deugden is van
zooveel gewicht, dat de opvoeding als mis
lukt moet worden beschouwd, wanneer dit
onderdeel niet slaagt.

IV. Voor trouwe beoefening dier deugden is
het offer van onthouding uit ovennatuurlijke
beweegredenen, zooals dat door de Katholieke
drankbestrijding wordt gevraagd, een uiterst
doeltreffend middel, want:

a. het is door zijn wezen en zijn veelvuldig
voorkomen een praktische en voortdurende
training van het karakter.

het doet de bovennatuurlijke hulp tot be
oefening der deugden toenemen.

V. Om de beoefening der onthouding, zoo
voornaam in zichzelf, en zoo heilzaam voor
het geheele deugdleven, tegen alle verleiding
tot onmatigheid in, zoo goed mogelijk te
verzekeren, dient de Katholieke opvoeder het
lidmaatschapschap van Jongens- of Meisjes-
bond, Kruisverband of Mariavereeniging
dringend aan te bevelen.

Het Internationale astronomisch con
gres is gisteren te Leiden geopend met een
rede van prof de Sitter.

In de plaats van prof. Cerulli werd tot
vice-voorzitter benoemd prof. dr. G. Abetti.

Tot secretarissen, tevens tolken van het
congres, werden benoemd: prof. H. Chré-
tienne (Frankrijk), dr. J. E. de Vos van
Steenwijk (Nederland) en dr. G. van Bis-
bruck (België). Voorts werden nog benoemd
een aantal leden der financieele commissie,
waarna zonder discussie werd besloten de
verschillende voorstellen, die de algemeene
vergadering zal moeten behandelen, eerst
naar de secties te verwijzen.

Aangenomen werd een voorstel tot wijzi
ging der statuten, waardoor toelating tot het
congres van niet bü de Unie aangesloten
landen mogelijk zal zijn.

Vervolgens werd mededeeling gedaan van
enkele ingekomen telegrammen, o.a. van kar
dinaal Piedro Maffi, directeur van het con
servatorium van het Vaticaan en van prof.
Hale, directeur van het Mount Wilson Ob-
seratory Califomië.

Tot voorzitters der secties werden gekozen
sir F. W. Dyson, prof H H. Turner en Rev.
T. E. R Phillips (Engeland); prof F. Schle-
singer (Vereenigde Staten); prof. J. J. van
Rhün, prof. E. Hertzsprung (Nederland) en
dr. C. S. St John (Ver. St.)

De overige punten van de agenda werden
afgevoerd tot de algemeene vergadering van
Donderdag 12 Juli a s.

Medegedeeld door

CULTUUR MIJ. MODAJAC

Nu producten als suiker en rubber een
desolate markt hebben, is het voor velen
zeer moeilijk een geschikt eultuurbelang te
vinden. Mede hierom genieten den laatsten
tyd de aandeelen van koffie produceerende
maatschappijen de büzondere aandacht van
het publiek.

Er zü echter op gewezen, dat ook de kof
fiecultuur haar risico's heeft. Koffie-oog-
sten vallen immer zeer onregelmatig uit en
luisteren zeer nauw naar de weersomstan
digheden. Daarbü komt, dat koffieboonen
gemakkelijk door verschillende ziekten kun
nen worden aangetast, zoo zelfs, dat de
oogst er een volmaakte mislukking door kan
worden. Ten slotte geldt ook voor de koffie
cultuur het risico van de prijsvorming, hoe
wel dit voorloopig, dank zij de valorisatie-
maatregelen van het San Paulo Coffee In
stitute binnen enge grenzen blijft.

Met deze wetenschap voor oogen noodigen
wij onzen lezers uit met ons een der koffie-
ondernemingen eens nader te ontleden en
wel de Cultuur Mij. Modajac.

Deze Mü. is een holding cy„ zij heeft in
bezit 500.000 aand. der Holland Celebes
Cult. Mü- en sloot per 31 Dec. 1827 haar
eerste boekjaar af.

Haar balans ziet er als volgt uit:

Activa:
500.000 aand. Holland Celebes 1.559.25:
Te vorderen dividend 170.000

Debiteuren 731

Dat de boekwaarde der niet-liquide bezit
tingen laag is, hebben wij reeds opgemerkt.
Zooals blükt, heeft de Mij. ook behoorlüke
.•eserves; desondanks is de liquide positie
nog niet overmatig te noemen. Zooals uit
volgende resultatenrekening over 1927 blijkt,
is de Mij. er echter op bedacht, om een be-
hoorlük percentage van de winst in het be
drijf te houden:

Baten:

Saldo Ao. Po. 91.958

Coprah 11.125

Koffie 402.274

Passiva

Geplaatst kapitaal
Winst, waaruit 9 pet. dividend
werd utgekeerd en 20.000 ge
reserveerd

1.729.985

1.560.000

169.985

1.729.985

De Cult. Holland Celebes s gelegen in de
residentie Menado op 52 K.M. van de kust.
Het verveer van haar product geschiedt per
ossenkar naar Menado en vandaar met de
Kon. Paketvaart. Dat de onderneming op
Celebes gelegen is, achten wij een zeer gun
stige omstandigheid, daar het eiland tot nog
toe verschoond bleef van ernstige ziektever-
schünselen in de koffieplantages in tegen
stelling met Java en Sumatra, waar deze
voor sommige aanplantingen moordend
kunnen optreden, men denke aan de zeer
ernstige cultuurtechnische moeilijkheden
Soeban Ajam. Het product der Holland Ce
lebes Cult. Mij. is dan ook van buitenge
woon goede kwaliteit.

Afgezen van de gewone up en downs, welke
:n de koffiecultuur nu eenmaal onvermijde
lijk zijn, vertoonen de oogsten der Mij. de
laatste jaren voortdurend een neiging tot
vermeerdering:

1921: 4996 pikol; 1922: 3202 pikol; 1923
8280 pikol; 1924 8357 pikol; 1925: 10.865
pikoi; 1926 7424 pikol; 1927; 12.896 pikol;
(taxatie 11000 pikol) 1928: taxatie 11.000
pikol.

Het koffie-oogstjaar is niet precies af te
meten. De weersomstandigheden kunnen den
Decemberoogst aanzienlük kleiner doen uit
vallen, terwül dan in Januari de schade
veelal ingehaald wordt. In zoo'n geval
spreekt men van oogstverschuivingen. Hier
voor is in 1927 een reserve voor oogstver-

Behalve koffie produceert de Mij. ok
schuivingen gecreëerd van f 100.000.
palmolie. In 1927 werden van 442.187 noten
1722 pikol copra verkregen. De 1928-oogst
zal ca. 1800 pikol uitleveren.

De oogst-, bereidings- en transport-kosten
van robusta, waaruit vrüwel de geheele
koffie-oogst bestaat, zijn zeer laag en komen
uit op slechts 7.94 de pikol. Van den kof
fie-oogst 1928 werd reeds de geheele le soort
rubusta-oogst voor-verkocht tegen 51 de
pikol.

tiet geheele areaal der Cult. Mij. Holland
Celebes is groot 2885 bouws.

Hiervan zijn met koffie beplan
(713 bouws productief) 950 bouws

Met klapper beplant (160 bouws
productief 282 bouws

Nog te ontginnen 1600 bouws

Door kweekerijen ingenomen 1 bouw

Door emplacementen ingenomen 52 bouws

Kosten intrest etc.

Netto winst

Afschrijvingen en reserveeringen
Dividend 34 pet. (geheel aan de
Cult. My. Modajac, welke
daar 9 pet. dividend uit
keerde)

Tantièmes en belastingen
Onverdeeld

505.357
26.466

478.891

190.832

170.000
117.672
387

487.891

De conclusie van het hier behandelde
moge zün, dat de Cult. Mij. Modajac in
haar eerste boekjaar zeer goede resultaten
gemaakt heeft, dat het bedrijf op gezonden
financieelen grondslag berust, dat het nog
voor groote uitbreiding vatbaar is, dat het
dividend van 9 pet. royaal verdiend wordt,
doch dat de leiding er ook in de volgende
laren op bedacht zal moeten zijn om de
liquide positie der Mij. te versterken.

CENTRALE

Kenaupark 26 Telefoon 12644

SPREEKUREN

van 9-11 en 1 tot 2.

Dinsdag van 6.30 tot 8.30
Zaterdagmiddag GEEN Spreekuur

Totaal 2885 bouws
Zooals blükt uit de nog te ontginnen
bouws is de onderneming nog voor aanmer
kelijke uitbreiding vatbaar. De totale be
planting bedraagt 1232 bouws, welke zeer
laag te boek staan.

De geheele boekwaarde der niet-liquide
bezittingen na aftrek der afschrijvingsreke
ningen bedraagt 673.452, overeenkomende
met slechts 546 per beplante bouw.

De balans der Holland Celebes Cultuur
Mij. vertoont het volgende beeld:

Activa:

Niet liquide bezittingen

1.154.402

Voorraden

174.297

Middelen en debiteuren

153.092

1.481.791

Passiva:

Gepl. kapitaal

500.000

Stat. reserve

99

29.103

ties, oogstverschuiving

100.000

Afschr. rek.

99

480.953

Res. belast.

99

50.822

Verplichting

320.913

1.481 791

Bü den plechtigen Omgang ter eere van de
Zoete Lieve Vrouw van Den Bosch op Zon
dag 15 Juli zal het eerste gedeelte van den
stoet worden gevormd door de verschillende
vereenigingen der stad met hare vaandels en
groepen, die het karakter der vereeniging
uitdrukken. In het tweede gedeelte wil men
uitbeelden de geschiedenis van de devotie tot
de Zoete Lieve Vrouw van Den Bosch.

In het historisch gedeelte wordt meegedra
gen het eeuwenoude „Boek der Mirakelen
van onze Lieve Vrouwe tot 's-Hertogen-
bosch", waarin staan opgeteekend de gun
sten naar lichaam en ziel door Maria's voor
spraak van God ontvangen. Dit boek bevat
slechts een deel der wonderbare gebeurtenis
sen, welke bij het beeld der Zoete Lieve
Vrouw plaatshadden. De geschiedschrüver
Pater Otto Zylius, Rector van het Bossche
Jezuïetenklooster van 1620 tot 1625, vermeldt,
dat één deel reeds in zijn tijd verloren was
en dat, hetgeen we nu nog bezitten, door
hem in zeer desolaten toestand werd aange
troffen. Door zijn goede zorgen is dit ge
deelte voor ons behouden gebleven en ls met
het Wonderbeeld uit de Belgische balling
schap teruggekeerd, waar het berustte in het
archief van het Aartsbisdom te Mechelen.
Dit kostbaar boek, gebonden in blauw-flu-
weelen band met fraai zilver montuur, is ge
sloten in een sierlüken schrijn van koper en
glas, versierd met de bisschoppelijke wapens
van Mgr. Zwijsen (1853) Mgr. Godschalk
(1878), Mgr. v. d. Ven (1903) en Mgr. Diepen
(1928) in émail. Twee knielende Engelen
figuren in koper houden den rijk gedreven
koperen drager vast, waarin 't boek rust. Het
geheel wordt gedragen door vier Eerw. fra
ters.

Voorts komt in dit gedeelte ditmaal voor
een praalwagen voorstellende den terugkeer
van 't Wonderbeeld In 1853 en de plechtige
Kroning in 1878. Op dezen praalwagen, waar
op een beeld van O. L. Vrouw, wo5-dt" voor
gesteld Zijne Eminentie Kardinaal Engelber-
tus Sterckx, Aartsbisschop van Mechelen, die
in 1853 het Wonderbeeld, dat ruim 200 jaren
te Brussel verbleef, weder aan Den Bosclfc
afstond: Mgr. Joannes Zwüsen, Aartsbis
schop, door wiens bemoeiingen deze heuglijke
gebeurtenis plaasvond; H. van Liempt, Ple
baan van St. Jan, die met den Bosschenaar,
Kapelaan J. van der Lee, 't Wonderbeeld van
Brussel naar hier terugbracht. Dit in verband
met 't feit, dat we dit jaar herdenken, hoe
vóór 75 jaren het Wonderbeeld der Zoete
Lieve Vrouw in de stad terugkeerde. Vüf
en twintig jaren later, in 1878, thans vijftig
jaren geleden, werd het Wonderbeeld, uit
naam van Z. H. Paus Leo XIII. plechtig ge
kroond door Mgr. Adrianus Godschalk, des
tijds Bisschop van Den Bosch. Ook dezen
Bisschop zien wü op den praalwagen voor
gesteld.

Engelen en bruidjes ihet bloemguirlandes
en schilden sieren den fraaien wagen, welke
door vier paarden wordt getrokken en bege
leid wordt door vier in wit-blauw gekleede
palfreniers.

Deze praalwagen wordt gemaakt naar ont
werp van Frans van Valderen.

Op de derde plaats zal in den plechtigen
Omgartg in beeld worden gebrStht de groot
heid, de verhevenheid van Maria's plaats in
het Verlossingswerk van den mensch. Oud en
Nieuw Verbond zullen hiervan getuigen in
een reeks van groepen.

Z. D. H. Mgr. A. F. Diepen heeft als In
tentie bü het houden van den Omgang voor
gesteld: „De Zoete Lieve Vrouw van Bosch
te danken voor de ontelbare gunsten en ge
nade, welke zü voor het Bossche Bisdom van
God heeft verkregen sinds den terugkeer van
het Wonderbeeld in onze stad."

Van 12 tot 1 uur wordt een beiaardbespe-
ling gehouden.

Te drie uur trekt de processie de kathe
draal uit.

IETS OVER KWALLEN

T Is nu eenmaal de waarheid, dat de kwal
bü Jan Publiek in niet al te hoog aanzien
staat. Hier is niets meer aan te veranderen
en het gevai wordt nog erger gemaakt, door
dat men aan dezen schoon klinkenden naam
een beteekenis heeft gegeven, die de buiten
staanders voldoende inlichtingen moeten
geven over de kwaliteiten van niet in eqre
Staande personen.

Nu ja, wanneer men hierin pleizier heeft
en dit de gemoederen op zulke oogenblikken
wat verlicht, kan 't van den eenen kapt wel
zün nut hebben. Maar van den anderen
kant weet ik nog niet of die menschen wel
gelijk hebben die een kwal „vies" noemen.

Wat is „vies". Och. een woord, dat het
ongeluk heeft een beetje erg veel van 's men-
sche smart af te hangen. Wat de een vies
vindt, is voor den ander misschien schoon en
ik kan me best voorstellen, dat hierin de
meeningen tamelijk ver uiteenloopen.

Maar wanneer men een kwal vies noemt,
•waarom is een haring het dan niet, die toch
ook kleverig is en een alleronaangenaam-
sten stank verspreid Ik geloof, dat de eerste
nog moet geboren worden sommige vege
tariërs laat ik bulten bespreking, daar zü
reeds een aangeboren afkeer hebben tegen
al wat vleesch lükt die dit diertje op een
dergelijke manier durft te kwalificeeren.

Het is waar, een kwal heeft zijn uiterlijk
niet voor. Het is, wanneer hij op het strand
ligt, een vormelooze massa, glibberig, met
bier en daar blauwe groene en bruine plekken

en streepen. In een woord, een schrikbeeld
voor jonge meisjes, die, wanneer zü zoo'n
ineengezakt hoopje maar van verre zien,
reeds een gilletje slaken, en een omtrekkende
beweging maken of hun schoenen gauw even
aantrekken, in het geval zij blootsvoets
liepen.

Maar dat is ook eigenlijk geen kwal, die
daar op het. strand ligt, althans geen leven
de. Waar een vogel niet in zün element is,
wanneer hü zijn vleugels stijf tegen zijn
lichaam aangedrukt moet houden, daar is
een kwal ten doode opgeschreven, wanneer
hij op het droge ligt.

Ge moet hem eens zien in de zee, wanneer
het zilte nat hem van alle kanten omspoelt.
Dan is het geen vormelooze massa meer,
doch dan zien we een dier met een scherp
uitgesproken eenigszins zonderlingen vorm.
Daar ligt hij niet bewegingloos op den bodem
der zee, doch daar zwemt en jaagt hij op
alles wat schadelijk is, en schiet hij zün pro
jectielen af, op die prooi, die hem het lek
kerste hapje zal opleveren.

En om nu verder maar van het onsmake-
lüke onderwerp af te stappen van het al of
niet vies zijn van dit dier, zal ik een begin
maken met u een beschrüving te geven van
dit onderzeesche monster, dat wel iedereen
kent h» zijn ongewonen, doch niet in zijn ge
wonen toestand.

Laten wü dan beginnen met te constatee-
re, dat 'u kwal in dén regel veel gelükenis
vertoont' met de moderne: dames-parapluie-
tjes, ik bedoel zoo'n voorwerp, waar wel een
scherm ,maar geen steel aan zit, blijkbaar

practisch genoeg voor deze prachtischen tüd.

Bü onderstaande schematische figuur
komt deze gelijkenis zeer duidelük uit, maar
men concludeere hier niet uit, dat iedere
kwal een dusdanige vorm heeft. In de na
tuur is niet alleen niets hetzelfde, maar zij
kunnen zelfs zoozeer van elkaar verschil
len, dat men meent met twee geheel ver
schillende individuen te doen te hebben,
waar slechts dezelfde soort voorligt. Niet het
uiterlijke maar het innerlijke van het dier

bepaaldt de soort; het karakter dus, wan
neer we dit niet in de beteekenis nemen, die
wü, menschen op onze soortgenooten toe
passen.

De volgende teekening geeft dan ook een
kwal te zien, die niets gemeen heeft met de
vorige. Dit is het hier in de Nederlandsche
wateren, zoo veelvuldig voorkomend Rib
kwalletje, een diertje, ter groote van een
kleine vingerhoed, die zün naam dankt aan
de eigenaardige teekening langs zün omtrek.

Een mooie aanpassing van de kwallen aan
hun omgeving, het zeewater, is hun door
zichtigheid. Daardoor worden zü geheel on
zichtbaar voor hun vijanden. Natuurlijk,

voor ons scherp gezicht kan het dier zich
niet goed genoeg verbergen, maar wij moeten
niet vergeten dat de oogen der zeedieren het
niet hij de onzen kunnen halen. Talrijke die
ren, die in zee leven, en daartoe behooren
ook de kwallen, zijn niet eens in staat te
zien, moeten zich dus door hun andere zin
tuigen iaten leiden. Maar van de groote
massa, die wei kunnen „zien" zijn er maar
enkelen met goed ontwikkelde oogen, terwijl
de overgroote rest alleen het verschil licht
donker waarnemen, doch geen enkel voor
werp ver kunnen herkennen. Voor hen is elk
donker voorwerp een vijand, waarop zij los
stormen, en zoo de kwallen niet doorzichtig
waren, zou dus ook voor hen het leven moei-
lüker te dragen zijn geweest.

Het is een niet te loochenen feit, dat een
kwal zich het best en het meest afdoend van
alle zeedieren kan verdedigen. Daartoe is het
speciaal uitgerust met een batterij pülen, de
elk individu, dat zich per ongeluk in zijn na-
büheid waagt, tracteert op een geweldig
salvo.

En ctat is niet mis! Want de pyltjes, dis
uit het geheele lichaam als met tooverslag
na de prooi worden geslingerd, zijn voor
zien van een gif, dat in kleine hoeveelheden
bedwelmend, in groote hoeveelheden echter
doodend werkt.

Wanneer de prooi op die manier onschade
lijk is gemaakt, wordt hij verorberd, of, in
dien de vangst dien dag buitengewoon groot
is geweest, op den bodem der zee achterge
laten.

Degeen, die wel eens in nader contact is
geweest met deze dieren, weet bij onder
vinding, dat er niet mee te spotten valt. Het
gebéurt zoo gemakkelijk dat men, op bloote
voeten over 't strand loopend, zoo'n hoopje
glibberigheid over 't hoofd ziet, en er altijd
instapt. Een brandend, stekend gevoel over
den geheelen voet wijst u dan op uw onvoor

zichtigheid op de voetangels en klemmen, die
er op 't strand nu eenmaal overal liggen.

„Dat beest büt", is dan het meest gewone
antwoord en misschien ook wel het meest
voor de hand liggende, maar daarom niet
altijd het meest juiste. Want wij zeggen toch

Het Ribkwallctje.

immers ook niet, dat een brandnetel büt, al
léén omdat bü aanraking de getroffen dee-
len pijn beginnen te doen. Nu is er wel in
den regel een groot verschil tusschen plant
en dier, en is het büten iets specifiek dier
lijks, doch in dit geval is er een merkwaar-

1

dige overeenstemming tusschen brandnetel
en kwal.

Om te kunnen bijten heeft net individue
kaken noodig met of zonder tanden, of ten-
minse lenige harde deelen, die de functie der
kaken kunnen overnemen. Zonder deze din
gen behoeven wü er niet aan te denken, te
kunnen bijten Probeert het eens met de lip
pen en u zult tof de conclusie komen, dat 't
nutteloos werk is.

Welnu, de kwallen hebben wel een mond,
maar de randen hiervan zijn nog zachter
dan onze lippen. Elk hard deel ontbreekt er
aan, en daarom is een kwal niet in' staat
te büten. Maar die pültjes waar ik het hier
boven over had zün de schuld van alle
ellende. Evenals de brandnetel zün puntige
haren in het vleesch drijft, en er daarna een
gif inspuit, zoo worden ook de met een gif
tige stof voorziene, punten der pültjes in
onzen voet gedreven, om een wonde te ver
oorzaken, die nog lang na zal werken.

Zeer veel is er nog over de kwallen te
schrüven. Vooral eenige buitenlandsche soor
ten kunnen door hun vorm en levende wüze,
die zoover afwükt van die der ons dagelüks
omringende dieren, onze aandacht vragen.
Maar de plaatsruimte laat geen al te lange
beschouwingen toe en ik zal mij daarom tot
deze regels moeten beperken, om een vol
genden keer 't onderwerp nog eens aan te
pakken. Maar dan van 'n anderen kant. Wü
zagen wel 'n kwal in volwassen toestand,
doch ik heb niets kunnen vertellen over de
wijze waarop zoo'n dier ontstaat. Niet uit een
ei, want dat zou het vermelden niet waard
zijn, maar op een heel büzondere manier.

We moeten niet uit het oog verliezen, dat
we hier zijn bü de alerlaagst geplaatste die
ren in het dierenrük, en dat juist bü deze
organismen toestanden voorkomen, die ons
op 't eerste gezicht vreemd, zoo niet onwaar
schijnlijk toeschünen.

R. VORSTMAN,