HARE MAJESTEIT DE KONINGIN-MOEDER
1858—1879—1928
BUREAUX: NASSAULAAN49
A fOFT HP STPAFFF VAN VFPI IFS VAN amp PFPHTF\ PFSCHIFDFN UITERLIJK DRIFW A AF VIER FN TWINTIG IIPFN NA HET ONGEVAL.
DIT NUMMER BESTAAT UIT TWEE BLADEN WOENSDAG 1 AUGUSTUS 1928 TWEE EN VIJFTIGSTE JAARGANG No, 16922
Voornaamste Nieuws
i Telefoon No. 13866 (drie lijnen)
Postrekening No. 5970.
ABONNEMENTEN: voor Haarlem en
Agentschappen: per week 25 ct.; per
kwartaal f 3.25; per post, per kwartaal
f 3.58 bij vooruitbetaling.
Alle abonné's op dit blad zijn ingevolge de verzekermgsvoorwaarden t' 01300 Levenslange geneele ongeschiktheid tot werken door forn oi) een ongeval met f'QUft bij verlies van een hand, flOC bij verlies van een i'Cfl bi) 'n breuk van4 n ^bij verlies v. een
tegen ongevallen verzekerd voor een der volgende uitkeeringen: 1 duUU." verlies van beide armen, beide beenen of beide oogen; 1 3U."" doodelijken afloop; i^vU»"een voet of een oog; 11/53.duim of wijsvinger; 1 JU.'been of arm; 1 rij."anderen vinger.
ADVERTENTIE1M 35 ct. p. regeL'-
VRAAG- EN AANBOD-ADVERTEN-
TIES, t 4 regels 60 cl. p. plaatsing;
elke regel meer 15 ct., bij vooruitbet.
Bij conlracl belangrijke korting.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
tusschen den tekst 60 ct. per regel.
Het geboorteslot van H. M. Koningin Emma te Arolsen.
niet gebleken, en eigenlijk tast de openbare
meening te dien aanzien nog steeds in het
duister.
De groote tact, die de Koningin-Moeder
toonde, kwam ook op andere wijze duidelijk
tot uiting. Men kan niet geheel de juistheid
ontkennen van wat Prof. Dr. H. Brugmans
in 1923 bij het zilveren Regeeringsjubileum
van de Koningin schreef, dat bij het over
lijden van den Koning de band tusschen Ne
derland en Oranje wat losser was geworden.
Niet omdat de gevoelens, die in de natie
leefden, waren gewijzigd, maar omdat de
Koning, mede tengevolge van de politieke
gebeurtenissen der laatste tientallen van
jaren, zich meer en meer op den achtergrond
had gehouden. Tal van deelen des lands
hadden den Souverein niet meer in hun
midden gezien, en zelfs een centraal gelegen
centrum als Utrecht had sedert een langt
reeks van jaren geen Koninklijk bezoek mee
genoten. De Koningin-Moeder, die nog als
Koningin twee bezoeken aan Luxemburg
bracht, waarvan zij Groothertogin was
heeft terecht begrepen, dat met dezen toe
stand diende te worden gebroken. Het pro
gramma van de opvoeding van Koningin-
Wilhelmina was waarlijk reeds zwaar bela
den genoeg, maar toch heeft zij kans ge
zien om, zonder dat de studiën onnoodi
werden onderbroken, bezoeken te brengen
overal. Toen op 31 Augustus 1898 Koningin
Wilhelmina het Koninklijk gezag in handen
nam, kende geheel haar volk haar, en
zeldzaam waren degenen onder het volk, di
iet de gelegenheid hadden gehad haar zelf
van aangezicht tot aangezicht te leeren
kennen. Reeds dadelijk, bij het eerste open
baar bezoek aan de hoofdstad, dat van 26
tot 29 Mei 1891 werd gebracht, trad d<=
kleine Koningin in het openbaar op bij de
eerste steenlegging van het naar haar ge
noemde gasthuis. Volgende jaren werden ge
wijd niet slechts aan reizen naar het bui
tenland en aan bezoeken van vreemde vor
sten, maar in de allereerste plaats aan be
zoeken aan deelen van Nederland. Zoo was
het in 1892, dat de Koninginnen zich be
gaven naar Leeuwarden, Sneek en het ver
der Friesland en vervolgens naar Gronin
gen. Zoo werd in 1892 de opening van he!
Merwedekanaal bijgewoond; een officieel
bezoek aan Haarlem gebracht en in den
grooten familiekring der Oranje's de gou
den bruiloft van den Groothertog en Groot
hertogin van Saxen-Weimar-Eisenbach bij
gewoond.
Zoo had op 21 September 1893 de groote
plechtigheid van de uitreiking van nieuwe
vaandels op het Malieveld te 's Gravenhage
plaats. Zoo werd in 1894 Zeeland tot in alle
onderdeelen bezocht, en in hetzelfde jaar
gegaan naar Helder, naar Alkmaar en de
Kadettenschool, en naar Breda en de Mili
taire Academie. Zoo werden in 1895 Noord-
Brabant en Limburg bijkans geheel bezocht,
en overal, gelijk bij deze bezoeken gebruike
lijk, contact gezocht en gevonden met de
bevolking, terwijl in datzelfde jaar de Ko
ninginnen persoonlijk uitreikten de onder
scheidingen, die na het gustige verloop van
de Lombok-expeditie werden gegeven. Mede
in 1895 werd geheel de provincie Overijse!
bezocht, waaraan een bezoek aan Drente
werd verbonden. In 1896, het jaar waarin
de kerkelijke aanneming der Koningin
plaats had, werd Utrecht ter gelegenheid
van de maskerade der studenten bezocht;
in 1897 werden bezoeken aan Gouda, Zut-
phen. Dordrecht en Arnhem gebracht, ter
wijl 1898, het jaar van de inhuldiging van
de Koningin, feestelijkheden te aanschou
wen gaf van eiken aard. en In elk deel des
lands. In het buitenland vertoonden de Ko
ninginnen zich vele malen; uitstapjes naar
bekende mooie gedeelten werden onderno
men; bezoeken werden gebracht aan Duitsch
land, Engeland, Frankrijk en elders, doch
overal met den eenvoud, die nu eenmaal een
kenmerk is van Nederland. Men denke
over de regelingen, die in al deze gevallen
te treffen zijn, niet gering.
Wie de officieele taal der staatsstukken
weet te beluisteren, zal zich in de proclama
tie van 31 Augustus 1898 van Koningin Wil
helmina herinneren de wel zeer bijzondere
zinsnede, gewijd aan haar Moeder en aan de
wijze waarop deze haar moeilijke taak had
volbracht, zal het verklaarbaar vinden, dat
niet dadelijk de band tusschen Moeder en
dochter in het openbaar werd doorgesneden
en dat beiden samen bleven wonen, totdat
het oogenblik naderde, waarop de Koningin
zich een gemaal had gekozen. Zoo betrok
de Koningin-Moeder, die bij ons te lande
nimmer de Koningin-Weduwe heeft ge-
heeten, gelijk de Grondwet haar officieel
aanduidt, eerst in het laatst van 1900 haar
Paleis in het Lange Voorhout, het statige
heerenhuis, dat tevoren Prins Hendrik tot
verblijf had gestrekt. Het is wel eigenaardig
dat de Koningin-Moeder thans bewoont de
beide huizen, tevoren bewoond door Prins
Hendrik, waarheen evenvele gevoelens van
toewijding en hartelijkheid zijn gegaan als
jegens haar. Het paleis te Soestdijk, voort
gekomen uit de eenvoudige bezittingen, die
Koning-Stadhouder Willem III er zich
kocht, tot paleis gerestaureerd om als natio
naal geschenk te dienen aan den lateren
Koning Willem II wegens diens heldhaf
tig gedrag in den Belgisehen veldtocht tegen
Napoleon, was al evenzeer, als voor de Ko
ningin-Moeder, een geliefd punt van verblijf
voor Prins Hendrik. Gelijk deze er veelvul
dige plannen ten behoeve der Nederlandsche
natie heeft uitgewerkt, is daar ook ten bate
van weldadigheid en liefdadigheid veel be
slist in de kamers van de Koningin-Moeder.
Soestdijk is een mooi en ook naar het
'iterlijk voornaam paleis maar wie het be-
leedt. vindt er de intimiteit terug, die ook
Ie woning van de Koningin-Moeder te
s-Gravenhage zoo alleszins kenmerkt. Men
vindt daar tal van herinneringen aan de
Koningen uit het Huis der Oranje's herin
neringen, die schaarscher zijn in het paleis
aan het Voorhout, waar het persoonlijk
'even der hooge bewoonster geheel den bo
ventoon voert. Sedert zij als Koningin-
Moeder optrad, is zij in het openbaar leven
p den achtergrond getreden. Maar én de
Koningin én de natie hebben nimmer ge
loogd, dat bij eenige openbare plechtigheid
an groot belang de Koninklijke familie zou
erschjjnen zonder haar. Het was de Ko
ningin-Moeder, die op 6 September 1923
toen het juist een kwart eeuw geleden was
dat haar dochter werd gekroond, achter de
ramen van het Paleis op den Dam de
komst der Koninklijke familie verwachtte;
het was de Koningin-Moeder, die aanwezig
was telkenmale, wanneer een nationaal
feest stond te worden gevierd. Hoe menig
bezoek aan Amsterdam van het Vorstelijk
echtpaar heeft ZÜ niet met hare tegenwoor
digheid opgeluisterd, en hoe is niet telken
male gebleken, dat de Koningin-Moeder, on
danks dat zij geen openbare functie meer
vervulde, leefde en bleef leven in de harten
van ons volk. Dat dankt zij ongetwijfeld aan
de weldadigheid die zij uitoefent; weldadig-
Augustus 1928, en zoo straks op 7 Januari
1929, dan is het wel deze, dat de Koningin-
Moeder nog lang in ons midden zal mogen
vertoeven, en dat wij nog vele malen haar
belangstelling voor aangelegenheden van na-
tionalen en anderen aard zullen mogen ga
deslaan. Maar reeds nu kan men van haai
leven zeggen, dat het was rijk gezegend, niet
alleen omdat zij veel heeft ontvangen, wan'
dat heeft zi) inderdaad, maar omdat zij d<
kunst heeft weten te verstaan veel te geven
In den tegerwoordigen tijd, waarin de ver
Koningin Emma als bruid aan den arm van Koning Willem III
held, die geheel haar aandacht heeft. Dat
dankt zjj, aan de belangstelling voor liefda
digheid. die zij tooht, telkenmale wanneer
dit maar mogelijk is. Maar zij dankt het
wel het meest aan geheel haar persoonlijk
heid, die er eene is van toewijding en ge
negenheid. Vraagt het aan degenen, die de
Koningin-Moeder bij eenige gelegenheid
hebben mogen ontvangen, en gij zult altijd
weer datzelfde hooren, dat het een genot en
een genoegen is haar rond te leiden, omdat
bij haar de belangstelling intens is en on
danks een overladen programma intens
blijft, omdat zij leeft in hetgeen zij ziet.
Het leven van de Koningin-Moeder is
sedert 1901 rustig verloopen. Des winters be
woont zij haar paleis in het Voorhout te
's-Gravenhage; des zomers vertoeft zij te
Soestdijk, en telkenjare reist zij eenige we
ken in het buitenland. Dat rustige leven
werd in 1904 onderbroken toen de natie niet
wilde vergeten, dat het 2 jaar geleden was,
dat zij ons land betrad.
Het teekent de Koningin-Moeder, dat
zij het nationaal geschenk, destijds voor
haar bijeengebracht, bestemd ter ver
betering en uitbreiding van 't op haar land
goed Oranje-Nassau-Oord gestichte Sana
torium, een sanatorium dat.nog steeds haar
volle belangstelling en liefde en toewijding
geniet. Trouwens, gehèel de strijd tegen deze
volksziekte, die tuberculose heet, wordt door
haar met belangstelling gadegeslagen. En
zooals het is op dit gebied, is het eigenlijk
overal. Waar belangstelling valt te toonen,
blijft de Koningin-Moeder niet achter,
niet omdat ZÜ op zich den plicht dier be
langstelling voelt rusten, maar omdat zij die
belangstelling heeft. Het is bekend, dat zij
een groote voorkeur heeft voor muziek en
niet alleen de orkesten onder leiding van
Mengelberg en Viotta, thans Van Anrooy,
mogen zich m haar veelvuldig bezoek ver
heugen; niet slechts een Vereeniging als
de Vereeniging voor Kamermuziek, met
haar select programma mag haar jaarlijks
enkele malen als gast in haar midden be
groeten maar ook muzikale uitingen van
eiken aard genieten die belangstelling. Doch
daartoe beperkt deze zich niet. De Koningin
Moeder woont heel wat tooneelvoorstellingen
bij. Wetenschappelijke voordrachten van den
meest uiteenloopenden aard hebben haar
als toebehoorster en bezoeken aan "tentoon
stellingen op verschillend gebied zijn zeker
niet zeldzaam. Zoo blijft zij, toch steeds de
positie op den achtergrond innemend, die zij
als Koningin-Moeder wenscht te behouden,
leven te midden van ons en is eenig nationaal
gebeuren moeilijk denkbaar, zonder dat men
haar daarbij ziet.
Men zou het leven van haar, die achter
eenvolgens voor ons was Koningin Emma,
de Koningin-Regentes en de Koningin-
Moeder. reeds nu kunnen noemen een rijk
gezegend teven. Reeds nu, want indien er
één wensch is, die in aller harten leeft op 2
houdingen tusschen Vorsten en volken* zoo
geheel anders zijn dan in de dagen, dat Ko
ningin Emma: geboren werd, behoort er niet
alleen tact en intellect toe om vorstelijke be
langstelling zoodanig te toonen, dat deze ge
waardeerd en als belangstelling gevoeld
wordt. Er behoort daartoe vooral de belang
stelling zelve, die zich, ondanks alle ceremoni
eel en alle formaliteiten, baanbreekt. En dat
is het wel, wat telkenmale van de daden van
de Koningin-Moeder in het openbaar en in
het particulier leven kan worden getuigd:
men gevoeft, dat wat zij doet, gedaan wordt
uit eigen wil, uit eigen belangstelling, en niet
gedaan wordt, omdat het van haar als Ko
ningin-Moeder nu eenmaal wordt verwacht.
En juist deze eigen wil, deze eigen belang
stelling maken de banden tusschen haar en
het Nederlandsche volk zoo nauw en doen
ook uit die kringen, die het monarchaal be
ginsel als zoodanig niet zijn toegedaan, op
dagen als die van 2 Augustus 1928 en 7 Ja
nuari 1929 een blijk van erkentelijkheid ^.an
naar deze vrouw, niet slechts hooggeplaatst
door beschikkingen van het lot, maar hoog
geplaatst naar ziel en naar geest.
Door den minister van Onderwijs is een
commissie ingesteld tot onderzoek, of het
bevorderlijk is voor het L. O. voor schip,
pers- en kramerskinderen, dit onderwijs als
buitengewoon L. O. te regelen.
De zomerbijeenkomst der Ned. Pomologi.
sche vereeniging.
De Indische Volksraad heeft de marine,
begrooting goedgekeurd.
Het vierde nationaal congres van Sobrië-
tas te Nijmegen.
Tot Tweede Kamerlid in de vacature-
Colijn is benoemd verklaard mr. V. H.
Rutgers.
Zware onweders in het Wilna-gebied; 17
personen doodelijk getroffen.
De overstrooming in het Amoergebied
breidt zich uit.
Rusland protesteert tegen den verkoop
van Russisch eigendom.
Ernstig spoorwegongeluk by Augsburg;
veertien dooden en vele gewonden.
De toestand van Stephan Raditsj sterk
achteruitgaande.
De medaille, welke geslagen werd bij gelegenheid van het huwelijk van Koning Willem lil
met Koningin Emma, in Januari 1879.
Een dubbele feestdag, gelijk H. M. de Ko
ningin-Moeder op het punt staat te her
denken, mag een zeldzaamheid heeten. Dub
bele feestdag dan ook. die niet geheel gelijk
tijdig' valt. Op 2 Augustus 1928 bereikt zij
den zeventigjarigen leeftijd en op 7 Januari
1929 zal het een halve eeuw geleden zijn,
dat Haar huwelijk met Koning Willem III
in de slotkapel te Arolsen werd voltrokken,
en Haar tot Nederlandsche maakte.
Hot spreekt vanzelf, dat uit algemeen
oogpunt deze laatste feestdag de verreweg
meest oeiangrijke is, en begrijpelijk is daar
om de wensch, door de Koningin-Moeder
zelve geuit, dat openbaar feestbetoon naar
dien datum zal worden verplaatst. Maar de
hartelijkheid, waarmede men zich overal in
Nederland opmaakt reeds dadelijk dien 70-
sten verjaardag te herdenken, een mijlpaal
nu eenmaal geacht in het leven van eiken
man eri elke vrouw, die dezen leeftijd mag
bereiken, spreekt boekdeelen, en ontneemt
daaraan iets van het meer particulier ka
rakter. dat een dergelijke feestdag voor
minder hoog geplaatsten in zich bergt.
Die spontane belangstelling en toewij
ding is begrijpelijk. Want hoezeer de weg
van de Koningin-Moeder in Nederland niet
over rozen is gegaan, hoezeer zij moeilijk
heden heeft moeten oplossen van groote be-
teekenis, van Haar persoonlijkheid is zoo
veel echte en eerlijke warmte uitgegaan, dat
deze van den aanvang af geleerd heeft in de
harten van het Nederlandsche volk. Nau
welijks had zij den voet op Nederlandschen
bodem gezet, of Prins Hendrik, die een zoo
groote plaats in Nederland innam, kwam
onverwacht te overlijden en nog was het
jaar 1879 niet teneinde of uit Parijs kwam
de ontroerende tijding, dat de Prins van
Oranje was gestorven. Wel bleef den Koning
nog zijn Alexander over, maar men kende
zijn zwakke gezondheid en men voorspelde
hem geen lang leven. Door als jong meisje
de hand te reiken aan Koning Willem III
verlevendigde de toenmalige Prinses Emma
van Waldeck-Pyrmont de in Nederland
bijna gestorven hoop; ontnam zij aan de be
palingen in de Grondwet betreffende de
troonopvolging, ingewikkeld als zij waren, 'n
groot deel van haar beteekenis. En toen den
31 Augustus 1880 Prinses Wilhelmina werd
geboren, was er feest in Den Haag en feest
door het geheele land. ongeacht, dat men
wellicht liever een mannelijken troonopvol
ger had gewenscht. De beteekenis van de
geboorte van dit Koningskind werd verre
buiten de grenzen van ons land erkend, en
kwam in nog helderder licht te staan toen,
nauwelijks vier jaren later, de Koning nog
eens den zwaren gang naar Delft had te
gaan om ook Prins Alexander te begraven.
Inderdaad, de verkilling, die zich, tenge
volge van de omstandigheden, om ons Vor
stenhuis had voltrokken, werd door de ver
schijning van Koningin Emma weggevaagd.
Wie herinnert zich niet den indruk, dien
zij maakte bij haar intrede te 's Graven
hage, bij haar officieele ontvangst te Am
sterdam. Het is begrijpelijk dat zij zich, ge
makkelijker wellicht dan 'n Prinses, opge
voed aan een groot en praalvol Hof, bij ons
kon thuis gevoelen. De Oranje's, die den
Koningskroon hebben gedragen, hebben
nooit vergeten, dat hun voorvaderen Stad
houders waren, die zich bij voorkeur diena
ren van de Staten-Generaal, vertegen
woordigers van de natie, noemden. Zij heb
ben den koninklijken luister, waar noodig,
niet geschuwd, maar van een praalrijk Hof
heeft men ten onzent nooit kunnen spreken
en zulk een praalrijk Hof zou ook, geheel
anders dan bij Zuidelijke volken, bij ons
gefm ingang hebben gevonden.
Er was meer, toen 7 Januari 1879 Ko
ningin Emma aan Koning Willem III de
hand reikte, dat Waldeck-Pyrmont en
Oranie-Nassau verbond. Beide zijn oude en
historische geslachten. Béide zijn geslachten
door den loop der eeuwen gesplitst naar
verschillende takken, die verschillende na
men te dragen hebben gekregen. Meer dan
een Voorvader, van de Koning-Moeder
heeft zich in Nederlandschen dienst onder
scheiden; daar is een Graaf van Waldeck,
die in 1638 bij Wouw sneuvelde; daar is een
een Graaf van Waldeck, die in 1645 streed
in Vlaanderen, en daar zijn er die dienden
onder Frederik Hendrik en onder Willem
III. Een Vorst van Waldeck maakte als
veldmaarschalk van het Staatsche leger den
Oostenrijkschen Successie-oorlog in Vlaan
deren mede Maar toch, de nauwste banden
die een der Voorvaderen van de Koningin-
Moeder aan Nederland bonden, zijn wel ge
legd door Georg Frjedrich. Graaf van Wal
deck, die aan de zijde van Koning-Stad
houder Willem III heeft geleefd en gestre
den. Willem III waardeerde hem in hooge
mate, en dat is wel in het bijzonder geble
ken bij zijn overlijden, toen deze Oranje,
weinig gewoon om woorden van lof te uiten,
deze aan Georg Friedrlch zeker niet ont
hield. Zoowel op staatkundig als op militair
gebied heeft deze Waldeck zich in hooge
mate onderscheiden, en indien Willem III
een medewerker heeft gevonden, die de
plannen van den toenmaligen Franschen
Koning verijdelde, dan is het wel Waldeck
geweest. Dergelijke dingen komen naar
voren op het oogenblik, dat een nazaat zich
verbindt aan het Land, dat hij diende,
maar toch is het helaas nog onbekend
genoeg.
Men mag aannemen, dat de verbintenis
tusschen Koning Willem III en Prinses Em
ma van Waldeck-Pyrmont ook in Duitsch-
land, en zeker in Waldeck, met groote be
langstelling en ingenomenheid werd gezien.
Op 1 October 1878 verscheen het bijzonder
nummer van de Staatscourant, waarin de
Koning mededeeling van zijn voornemen
deed. Koningin Emma was in den kring der
Waldeck's eenvoudig opgevoed; men zou
Haar ook- in dat opzicht kunnen vergelijken
met Carmen Sylva, de begaafde latere
Koningin van Roemenië, haar als Prinses
von Wied na verwant, welk verwantschap
ook in het uiterlijk is terug te vinden. Zij
heeft reeds vroeg de weldadigheid en lief
dadigheid verraden, die haar zooveel rozen
heeft doen strooien op het pad van an
deren.
Van het leven van Koningin Emma aan
de zijde van Koning Wilhelm III valt uiter
aard niet veel te zeggen. Een groot deel van
dien tijd werd in beslag genomen door de
zorg voor de opvoeding van Koningin Wil
helmina. Want, al leefde de Koning nog en
al genoot hij in het algemeen een goede ge
zondheid, toch stond wel toen reeds vast,
dat zijn dochter op jongen leeftijd zou wor
den geroepen tot den troon, en dat dus ge
heel hare opvoeding erop diende ingericht
om haar voor die hooge waardigheid te be
stemmen. Het is in het bijzonder in de dagen
van 1901, bij het huwelijk van de Koningin,
uit menig' geschrift gebleken hoe groot en
regelmatig de belangstelling was, die Ko
ningin Emma toonde voor de opvoeding
van haar dochter; hoe zij zelf het program
ma niet slechts opstelde, maar ook leidde
en de uitvoering ervan gadesloeg. Later,
tegelijk Regentes en Voogdes geworden, zou
dit nog sterker spreken, maar reeds toen
werd de grondslag gelegd voor de banden,
die Koningin Emma gedurende geheel de
opvoeding' van haar dochter hebben gebon
den met de leeraren en leeraressen, tot deze
eervolle, maar moeilijke taak geroepen.
Nauwelijks tien jaren getrouwd, bleek wel.
dat de Koningin een nog moeilijker taak
zou hebben te vervullen. In de zitting van
do Tweede Kamer van 26 Maart 1889 moest
do regeering' ertoe overgaan om de grond
wettelijk voorgeschreven mededeeling te
doen, dat de Ministers, in Raad vergaderd,
den Koning buiten staat hadden bevonden
de regeering' waar te nemen. Aan het, door
het advies van den Raad van State be
krachtigde besluit, behoefde echter toen geen
uitvoering te worden gegeven, aangezien
een tijdelijke, onverwachte verbetering in
den gezondheidstoestand van den Koning
zich voordeed, die tengevolge had dat de
reeds in het Groot-hertogdom Luxemburg-
opgetreden Regent, Hertog Adoif van Nas
sau, weer spoedig naar zijne Nassausche
bezittingen terugkeerde. Maar toch, op 29
October 1890 moest wel tot eene beslissing
in den aanvankelijk gedachten zin worden
overgegaan. Koningin Emma werd tot Ko
ningin-Regentes benoemd; nauwelijks had
zij. op 20 November d.a.v. het Regentschap
aanvaard, of de Koning kwam. op 23 No
vember. te overlijden en tengevolge daar
van had reeds op 9 December 1890 haar
beëediging als Regentes en Voogdes ge
lijktijdig plaats Het waren sombere plech
tigheden, die zich voltrokken en de jonge
Koningin, die uiteraard de ernst des levens
reeds had leeren kennen, toonde zich door
de waardigheid, waarmede zij in die dagen
optrad, geheel voor haar moeilijke taak be
rekend. Er moet warmte geklonken hebben
in de stem van den President der Eerste
Kamer, die op sombere, maar welsprekende
wijze de Grondwettelijke formaliteiten vol
trok, bij die gelegenheid op zijn schouders
gelegd. Warmte, die werd ingegeven door 't
bewustzijn^ dat Koningin Emma zou zijn 'n
goede Regentes, van Wie het Nederlandsche
volk met dankbaarheid heeft afscheid ge
nomen.
En inderdaad, die verwachtingen, zij zijn
tenvolle vervuld. Van 23 November 1890 tot
31 Augustus 1898, nog niet tenvolle acht
jaren heeft Koningin Emma het Regent
schap gevoerd, maar zij heeft een onuit-
wischbaren indruk in Nederland achterge
laten. Al reeds dadelijk daarom wijl zij met
een zeldzame tact en een nog sprekender
fijn gevoel zichzeive, waar mogelijk, op den
achtergrond plaatste, en telken male deed
gevoelen, dat zij daar stond als plaatsver
vangster van de jonge Koningin, niet als
Koningin zelve. Wanneer de omstandig
heden het maar eenigszins mogelijk maak
ten, kwam zij niet alleen, maar steeds ver
gezeld van Koningin Wilhelmina, en ook
dan, wanneer de leeftijd van Koning Wil
helmina het noodzakelijk maakte, dat zij
afwezig was. liet dé Koningin-Regentes
steeds- doorschemeren, dat zij zich als be
waarster van het Koninklijk gezag, niet als
uitoefenster daarvan beschouwde. Zij kreeg
in de acht jaren, die verliepen, moeilijke
staatkundige vraagstukken op te lossen; zij
werd geplaatst voor zuiver constitutioneele
verhoudingen, die haar, dochter van Duitsch
Vorstendom, na met Pruisen verwant, wel
vreemd moeten hebben geleken. In die jaren
toch is gestreden de felle strijd om het kies
recht; zijn Tak's voorstellen verworpen, en
zijn Ministeriën als die van Röell en Pierson
opgetreden. In die jaren ook begon zich het
democratisch beginsel baan te breken, en
dit geschiedde hier te lande, gelijk het wel
overal geschied is. niet dan nadat harde
en bittere woorden van weerszijden gevallen
waren en vrienden, die bestemd schenen
voor het leven vrienden te blijven, van el
kander waren verwijderd. De Koningin-Re
gentes is in al die omstandigheden den eenig
juisten weg, den zuiver constitutioneelen.
gegaan. Wie ook over het Regentschap van
onze tegenwoordige Koningin Moeder
schrijft, en tot welke partij hij of zij behoort
doet dit met de volledige erkenning, dat de
constitutioneele beginselen door haar zijn
in acht genomen, en dat lijkt gemakkelijker
dan het is. Het kwam daarbij waarlijk niet
steeds op negatieve, maar ook op zuiver
positieve beginselen aan. Het zal haar niet
altijd gemakkelijk gevalen zijn, om die
te volgen; zij zal haar eigen meening gehad
hebben over de aanhangige vraagstukken
en over de beste wijze om deze op te lossen;
van een Koningin, die zoozeer de constitu
tioneele begrippen in het oog hield, valt niet
anders te verwachten. Maar welke meening
-zij moge hebben gehad, het is naar buiter,
H.M. KONINGIN MOEDER,
naar een schilderij van Frint.
