- 1
1
DE ST. GREGORIUS-VEREENIGING
RADIO-OMROEP
ELCK WAT WILS
I11S&8H i
\-
DERDE BLAD
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT ZATERDAG 8 SEPTEMBER 1928
BLADZIJDE 1
(Een nabetrachting over het Utrechtsche Congres)
UIT ONZE OOST
De suikeraanplant
4 #haa
9
RADIO - MOORS
7'r:;"Vv x.u:
'1
Trekjes No. 566
IFfraBTW' o. n.
ra
V-
De kerkmuziekweek ter gelegenheid van
het Gouden Jubileum der St. Gregoriusver-
eeniging behoort al weder tot het verleden.
Wie een compleet overzicht van de geheele,
waarlijk grootsche viering wil bezitten, die
volge de eerstvolgende afleveringen van het
St. Gregoriusblad Bijzonder de lezingen,
waarvan uit den aard der zaak een dagblad
slechts een kort uittreksel geeft, zullen veel
interesse wekken. Wellicht is voor de lezers
van ons dagblad een samenvatting, zy het
een tamelijk beknopte, van nut.
Blijkt het niet steeds meer en meer, dat
niet alleen priesters en zangers, doch ook de
gewone kerkbezoekers, meer belang gaan
stellen in de ware goede kerkmuziek?
Bij deze feestviering viel bijzonder de
groote plaats, die de Gregoriaansche zang
innam. Een Hoogmis met louter Gregori
aansche gezangen, een Vesper, een Comple
ten, in de namiddaguitvoering 2 koren met
dergelijke gezangen, 3 lezingen over de mo
daliteit, de rythmus en de uitvoering van
dezen zang, terwijl een zeer belangrijk on
derdeel van de lezingen en demonstraties
door Mevrouw Ward mede het Gregori-
aansch gold.
Doch niet zoozeer het aantal uitvoeringen,
dan wel de goede verzorging er van ver
schafte het Gregoriaansch zoo'n hoog aan
zien op dit feest. Er moet erkend worden,
dat de uitvoeringen doorgaans op hoog peil
stonden. Kleine verschillen, dikwijls op pun
ten van ondergeschikt belang, buiten be
schouwing gelaten, kan er geconstateerd
worden dat de Gregoraansche zang grondig
bestudeerd en beoefend, de Solemnesser-
methode correct nagevolgd wordt.
Rust en orde, wijding en ingetogenheid, de
beheersching en welluidendheid, kenmerkten
over het algemeen de uitvoeringen. Deze
moeten bij de talrijke toehoorders, zelfs bij
de minst ontwikkelden op kerkmuzikaal ge
bied een diepen indruk hebben nagelaten.
Hiertoe werkte ook mede de plaats, waar
die gezangen werden gezongen. Zij werden
steeds uitgevoerd in het Priesterkoor en de
zangers waren gekleed in het kerkelijk ge
waad.
Op deze wijze uitgevoerd, komt de Grego
riaansche zang volkomen tot recht. En dit
niet alleen bij diensten met louter Gregori
aansch, doch ook, ja zelfs nog meer bij
diensten, waar een meerstemmige mis wordt
gezongen, valt het duidelijk op dat deze zang
de eigen zang der kerk, ware altaarzang is.
Als men nu in aanmerking neemt, dat voor
25 jaren geleden de Pustet-editie (en mèt
de editie de manier van uitvoering) de z.g.
traditioneele en officieele was, dan moet
toch erkend worden, dat er reeds zeer veel
bereikt is. Al zingen lang niet alle duizend
afdeelingen der St. Gregoriusvereeniging
dezen kerkzang perfect, er wordt goed voor
gegaan (mede door de directeuren en zan
gerscursussen) en goed voorgaan doet goed
volgen.
De methode Ward kan ook voor den kerk
zang, niet het minst voor den volkszang in
de kerk, dienstig zijn, omdat ze behalve de
hedendaagschrt muziek ook den Gregori-
aanschen zang omvat. Deze methode op de
lagere scholen toegepast, moet vruchten af
werpen, omdat ze logisch, voor ieder kind
bevattelijk is opgebouwd. De praktijk in
Amerika en op enkele Limburgsche scholen
wijst reeds op het nut dezer methode. Wat
zou het bovendien een groot voordeel voor
de kerkkoren zijn, wanneer zij hunne kna
penkoren konden formeeren uit scholieren,
die reeds twee of drie jaren de Ward-
methode hadden gevolgd. Dat er toch aan
iedere lagere school minstens één onder
wijzer zich speciaal op den zang toelegge!
Na het Gregoriaansch was natuurlijk
vooral gedacht aan den Palestrijnschen
zang. De Missa Papae Marcelli van Pales-
trina en een ruim tiental 4, 5, 6, 8 en 12
stemmige lofgezangen van Palestrina, Vit-
toria, Gabrieli, Gallus en Viadana
stonden op het programma en werden onder
de beproefde leiding van dirigenten als Hu-
bert Cuypers, Joh. Winnubst, Thieme en
Heymans op artistieke wijze uitgevoerd.
Alhoewel het prijzenswaardig is om op 'n
jubelfeest gezangen voor dubbelkoor ten ge-
hoore te brengen, was het o.i. praktischer
geweest een mis en eenige lofgezangen voor
4-stemmig koor uit te voeren en daarmede
te bewijzen, dat de Palestrijnsche stijl vele,
tamelijk gemakkelijk uitvoerbare composities
telt. (Dr. Ramselaar stelde in zijne lezing
over Palestrijnsche muziek de vraag: waar
om altijd de Papae Marcelli-mis en niet één
voor eenvoudige bezetting en minstens even
groote kunstwaarde?)
Ook thans werd een ieder overtuigd van
het echt-kerkelijk, liturgisch karakter der
Palestrijnsche muziek, die ondanks alle mo
derne strcomingen de beste der meerstem
mige kerkmuziek is.
Even enthousiast als over de Gregori
aansche en Palestrijnsche muziek kunnen
we over de nieuwere muziek niet schrijven.
Er werden o.a. een aantal lofgezangen ge
zongen, die in het z.g. overgangstijdperk
misschien eenig recht van bestaan hadden.
Van betere componisten uit den lateren
tijd werd zeer weinig gezongen. Van Loots
slechts 2 lofgezangen, waarvan één in lang
niet vlekkelooze uitvoering. Van Heydt 1 lof
gezang in dito vertolking en één misfrag-
ment De uitvoering van dit laatste tusschen
talrijke andere misfragmenten deed juist de
groote bezonkenheid en innerlijke waarde
van Heydt's werken scherp uitkomen. Hier
nevens moeten we vermelden, de Kyrie uit
de Dominicalis-mis van Winnubst, tot nu
toe het beste werk van dezen componist en
de laatste deelen uit Nieland's mis, een be
lofte voor de toekomst.
Van de ultra-modernen hoorde men mis
sen van Jaap Vranken (mannenkoor met
orgel) en van Vaughan Williams (dubbel ge
mengd koor zonder orgel). Het eerste ge
noemde werk heeft heel wat stof tot be
spreking geleverd. Slechts enkelen spreken
er met waardeering over. De meesten ver
wonderen zich over de kerkelijke goedkeu
ring, doch algemeen wordt toegegeven, dat
het werk niet voldoende bezonken, boven
dien tamelijk fragmentarisch, gezocht-mo
dern en onpractisch, geschreven is. Gaarne
hadden we daar tegenover eens een mis van
Loots of Heydt gehoord. In elk geval had
een dergelijk werk meer voldaan, inzake ker
kelijk karakter.
De mis van Williams bezit meer artistieke
en liturgische waarde dan die van Vranken.
Het moderne karakter doet hier natuurlijker
aan. Voldoening naar de geweldige eischen,
die het stelt, geeft het echter niet. De inner
lijke waarde is niet zoo grootsch als de
opzet.
Een enkele opmerking over de Romeinsche
uitspraak van het Latijn. Door alle koren
wordt deze wel gevolgd, doch inzake de
e-en o-klank is het nog een Babylonische
spraakverwarring. Waarom niet algemeen de
aanwijzigingen der St. Gregoriusvereeniging
gevolgd? Te meer is dit te betreuren, daar
juist de meest vooraanstaande koren inzake
genoemde klanken zich de grootste vrijheden
veroorloven.
Al is het kerkelijk volkslied voor extra
liturgisch gebruik gedacht, toch had het o.i.
ook een plaats op dit feest moeten innemen.
Wat een mooie gelegenheid was dit, om eens
het goede, meest geschikte volkslied te laten
hooren en door alle bezoekers te doen zin
gen. Worden er niet in tallooze kerken nog
immer de bekende dreunen gebezigd? En
wat volkszang betreft, is het niet te ver
wonderen, dat pastoor van Beukering zijn
leedwezen uitsprak over het ontbreken van
'n proef van volkszang onder de H. Mis van
de vaststaande gezangen?
Even moet hier gememoreerd worden,
dat genoemde spreker veel bijval oogstte
bij de zangers met zijn geduchte les over
het „Mish->oren van den kerkzanger."
Wat orgelspel aangaat ook hierover1 is
een belangrijke lezing gehouden, die wel
eens goed ter harte mag worden genomen.
Opvallend daarna was het min of meer niet
passend orgelspel tusschen Offertorium en
Praefatie in de Hoogmissen op Woensdag
en Donderdag. Des Woensdags was het een
o.i. ongepermitteerde te modern-getinte uit
val tusschen het Gregoriaansch. Des Don
derdags een te verbrokkelend spel: aangeven
en nog eens aangeven van den toon voor
den celebrant.
Als solo-nummers buiten de diensten wer
den o.a. werken van Hendrik Andriessen
gespeeld.
De medewerkende koren, het moet tot ons
leedwezen worden geconstateerd stonden
niet allen op voldoend hoog peil De groote
mannenkoren, die over mooi materiaal be-
I schikten, zongen niet immer zonder uiter-
Ilijke praal en effect, daarentegen kleinere
I koren met goed materiaal veel kerkelijker
De gemengde koren waren doorgaans veel
beter, al moet hierbij opgemerkt worden, dat
de zangkunst der jongens in vele gevallen
hooger stond dan die der heeren. Van de di
rigenten moeten met eere Hubert Cuypers,,
Alphons Vranken, Joh. Winnubst en van
Kooten worden genoemd. Wanneer aan de
koren zulke zangpaedagogen worden ver
bonden, dan wordt er een gansch nieuw
leger goede kerkzangers voor de toekomst
gevormd. Op de jongenskoren blijft alle
hoop gevestigd!
Verblijdend was de enorme belangstelling
van alle kanten: priester, broeders, zusters,
directeuren, organisten en zangers. De afge
huurde zalen bleken menigmaal te klein
om allen te kunnen bevatten. De kathedraal
was telkenmale overvol. Daarenboven de be
langstelling van het Doorluchtig Episcopaat,
de regeering en van vele autoriteiten uit
binnen- en buitenland.
Een bekroning van het edele streven der
St. Gregoriusvereeniging, tevens een aan
moediging om te blijven strijden voor de
edele zaak: de bevordering der goede kerk
muziek.
Ten slotte drukken wij hieronder eenige
beginselen der Ward-methode af:
EENIGE BEGINSELEN DER
WARD-METHODE
De muziek is een fundamenteel element in
de ontwikkeling van het intellect en de vor
ming v. h. karakter.
Het ideaal van Z. H. Paus Pius X: de ac
tieve deelname van alle geloovigen aan den
liturgischen zang, kan slechts bereikt worden
met behulp van hen, die de opvoeding der
kinderen ter harte nemen.
Om dit te bereiken moet de methode zoo
eenvoudig zijn, dat ze binnen de bevatting
valt van ieder kind en ieder onderwijzer.
Het resultaat moet van dien aard zijn, dat
de heele massa een geschikt materiaal vormt,
om onder muzikale leiding aan de liturgische
gezangen deel te nemén.
Als het zangonderricht tezelfder tijd be
gonnen en even zorgvuldig onderwezen wordt
als de andere vakken, zullen de kinderen
even gemakkelijk en vlug leeren zingen als
lezen. De ondervinding heeft dit aangetoond.
Zelfs kinderen die aanvankelijk schijnbaar
geen gehoor schijnen te bezitten, kunnen, in
dien de leerstof rekening houdt met hun be
vattingsvermogen en de onderwijzer genoeg
geduld en tact gebruikt, zoover gebracht
worden, dat ze met de andere correct mee
zingen.
De muziek moet voor de kinderen een
middel tot uitdrukking hunner gevoelens
worden. Het zangonderwijs, zooals het tot
heden dikwijls geschiedde, was veelal slechts
„formalisme" en had geen groote opvoed
kundige waarde al was de wijze van zingen
op zich misschien ook correct.
De methode is niet gebaseerd op naboot
sing. Alleen de tonen do, re, mi, fa, sol wor
den voorgezongen. De geheele intervallen
studie is zóó ingericht, dat de kinderen zelf
iedere moeilijkheid leeren overwinnen.
Stem, gehoor, rythmisch gevoel en oog
dienen eerst afzonderlijk geoefend te worden.
Het cijferschrift is als uitgangspunt ge
kozen. De cijfers geven de kinderen een dui
delijker beeld der toonrelatie's dan ons ge
woon muziekschrift. Bij transponeeren geven
ze steeds hetzelfde onveranderlijke model, zy
kunnen tevens dienen als symbool eener mo
dulatie. Hoewel een uitstekend hulpmiddel,
mag het cijferschrift geen einddoel zyn.
Daarom wordt reeds in 't eerste leerjaar be
gonnen met de notenbalk.
De grootste zorg moet besteed worden aan
de cultiveering der kinderstem. Zonder goede
toonproductie is er van muziek geen sprake.
Teneinde de belangstelling der kinderen
gaande te houden, wordt nooit te lang by een
onderwerp stil gestaan. Voortdurend dient
naar afwisseling te worden gestreefd.
De methode bestaat uit vier leerjaren.
In de eerste drie leerjaren wordt een alge-
meene, muzikale grondslag gelegd, terwyi
het vierde leerjaar uitsluitend gewijd is aan
de beoefening van den Gregoriaanschen
zang.
Aneta seint uit Pasoeroean: Het Proef
station voor de Javasuikerindustrie meldt over
de tweede helft van Augustus, dat op een
paar uitzonderingen na in alle rietstreken
regen viel. Op Midden-Java zelfs zware
buien. De lucht was op de meeste plaatsen
sterk bewolkt, terwijl de oostenwind algemeen
bleef aanhouden. De waterdebieten vermin
derden regelmatig. De jonge aanplant staat
overal bevredigend. Met de bewerking is men,
practisch gesproken, overal voor bij vorige
jaren. Het sporadisch optreden van de witte
luis wordt zeer algemeen waargenomen.
RADIO OP DE JAARBEURS TE
UTRECHT.
lederen keer opnieuw valt het ons op welk
een integreerend deel van onze Nationale
Jaarbeurs de Radio-stands toch wel zijn.
Een paar iaar geleden verschenen onder
nemende Radio-Firma's voor het eerst op
de Jaarbeurs. Het was een experiment, maar
de baanbrekers zijn er nog. terwijl het aantal
iedere Beurs opnieuw grooter wordt.
En hoe reageert het publiek hierop? Wel
zijn er nog bezoekers die zich niet voor de
„Radio" interesseeren De Radio-stands
zijn nagenoeg geen moment van den dag
zonder bezoek. De arme Stand-houders moe
ten wel tijd te kort komen om alle belang
stellenden te woord te staan. De Jaarbeurs is,
Zooals r en zonder uitzondering verzekerde,
voor de aldaar uitstallende Radio-Firma's
een groot succes.
Wij zullen trachten een kort overzicht te
geven van het vele dat deze Jaarbeurs aan de
„in de Radio belangstellenden" biedt, maar
moeten hierbij overslaan al datgene wat niet
als absoluut nieuw aangemerkt kan worden,
het zou anders een nog drogere opsomming
worden.
N. V. Biedermann en Co, Amsterdam
Deze Firma brengt de Graworluidspieker
met een verbeterd membraan, de Grawor-
Sectorphoon. De uitvoering van dit mem
braan is zoodanig het bestaat uit
vier parabolo ïdische sectoren, die aan den
rand door een vierkant raam zijn bevestigd
dat door het inklemmen van dit membraan
geen vervorming op kan treden. Het gedeelte
dat het sterkst trilt ligt n 1. bijhet Sectorphoon
membraan in het midden. Bovendien wordt
in alle luidsprekersmodellen van deze firma
een nieuw type anker ingebouwd, dat door
een speciale constructie, o. a. door het toe
passen van twee verschillende metalen, de
invloed van de eigen-frequentie tot een mini
mum beperkt, zoo niet geheel opheft.
De Farrond-Dyamie luidspreker
Op dezen stand zijn ook nog te zien nieuwe
afgeschermde spoeleenheden en inbouw-
spoelen, die eveneens door hun bijzondere
constructie opvallen. De door deze Firma
geïimporteerde „HARA" condensatoren zijn
thans ook verkrijgbaar met uitschuifbare as,
een nieuwtje dat de montage beduidend kan
vergemakkelijken.
H. W. K. de Breij en Co, Den Haag. Naast
de Crystalphone ontvangers en Gramofoon-
versterkers, toestellen met een apart cachet,
komt deze Firma thans met een Ideinen, han-
digen wisselstroom-ontvanger, een plaatspan-
ningsapparaat in een zeer geslaagde uitvoering
(260 Volt bij 25 mA.) en 'n nieuwen Farrand-
luidspreker, de Farrand-Dynamic. Opvallend
is een groot exemplaar van dit laatste type,
de uitvoering is bijzonder geslaagd en de
reproductie kan de toets der vergelijking
doorstaan.
De N. V. Ph. J. Schut, Amsterdam heeft
als nieuwtje een wisselstroom-ontvanger met
raam-antenne, waarvan het raam een dri-tal
aftakkingen heeft. Verder de„OMNIVOX"-
luidspreker, een zeer goedkoope maar toch
goede luidspreker, in een aantrekkelijk kastje
van papiermaché.
i
Wisselstroom ontvangstoestel Erres K.W.S.
The Dutch Gramophone en Radio Works,
Amsterdam. Toestellen, die uiterlijk goed
verzorgd zijn. Hieronder is er een met een
speciaal schema, een tweetal serie-parallel
variometers, hetgeen een zeer groote selec
tiviteit van het ontvangtoestel eaarborgt.
De Geldersche Radiofabriek, Arnhem, heeft
zich in het bijzonder geworpen op de afscher
ming van het geheele toestel en van toestel
kringen. Alweer teneinde de zoo hoog no^dige
grootere selectiviteit te bereiken. Verder
vindt men op dezen stand goedkoope korte-
golfspoelen, een plaatspannings-transforma-
tor gecombineerd met een smoorspoel, een
kortegolf-ontvanger voor Indië en 'n nieuwen
rolschakelaar met niet minder dan 8 genum
merde standen. En natuurlijk de G. R. F.
Radio-ontvangtoestellen.
R. S. Stokvis en Zn. Rotterdam exposeert
een groot aantal verschillende Radio-onder-
deelen naast de „ERRES" Ontvangtoestel
len. Van deze laatste zouden wij speciaal
de aandacht willen vestigen op het toestel
met de 25 Watt-eindverster ker. De Firma
Stokvis wilde er rekening mede houden dat
bij ongeveer alle bestaande Radio-apparaten
de eindlampen niet zelden overbelast wordt,
waardoor, bij reproductie met de grootst
mogelijke geluidssterkte, de luisteraar altijd
eenigermate geïrriteerd wordt. Dat veroor
zaakt het steeds weer opnieuw bij-stemmen,
wat de rust uitden kring van luisterenden weg
neemt. Deze Firma is er thans van overtuigd
met dit, wel is waar dure, toestel ook de meest
verwende muziek-liefhebbers en - kenners te
kunnen bevredigen.
De „Erres" transformator is in een nieuw
aantrekkelijk kleed gestoken; de door haar
geïmporteerde „Hammarlund" trommel-
schaal is in zijn soort werkelijk heel goed
te noemen.
Ten slotte, als nieuwste snufje, de „Erres
Selectivator" een apparaatje dat de selectivi
teit van verouderde toestellen en, zoo noodig,
van nieuwere toestellen, moet verbeteren.
N. V. Technisch Bureau Marijnen, Den
Haag, importeur van de „Igranic" Artikelen,
toont ons hiervan een volledige collectie
waarbij vooral de spoelen met verstelbare
spoelstekkers de aandacht vragen. Zoo zijn
ook de Ultra-kortegolf-spoelen uitgevoerd.
Een kleine smoorspoel (h. f.) met een golf-
bereik van 180 3000 Meter is eveneens
opmerkelijk. Een nieuwtje is tevens de „Ajax"
batterij met losse verwisselbare cellen, één
uitgewerkte of slechte cel noodzaakte den
bezitter dus niet zijn batterij af te danken.
„Rees-Radio" {J. van der Voortheeft
vrijwel uitsluitend draagbare kofferontvan
gers, waarbij alles ingebouwd is. Ze zijn ver
krijgbaar in verschillende uitvoeringen, o. a.
ook met een zoo-danig schema dat het 1. d.
deel desgewenscht als gramofoon-versterker
kan dienst doen.
Het is werkelijk opvallend, dat aan de kof
fer-ontvangers op deze Jaarbeurs zooveel
aandacht besteed wordt. Als zoodanig brengt
ook de N. V. I. Zelandersag Handelsvennoot
schap de „Elzed-Super Trialmo" Type 505,
een toestel van Fransch fabrikaat. Genoemde
Firma heeft verder een groote collectie
„Philips" producten die echter in een volgend
ve slag, naast andere dingen, nog nader be
sproken zullen worden.
ZONDAG 9SEPTEMBER
HILVERSUM,' 1071 M. 1.00—2.30 Lunchmuziek doof
het Trio Rentmeestsr. 3.00 Aansluiting van het Kur-
haus te Scheveningen. Het Residentie-orkest o.l.v. Ignaz
Neumark. Karei Szretcr, piano. I. d. pauze gramofoon-
muziek. 8.00 Sport- en persber. 8.15 Aansluiting
van het ICurhaus te Scheveningen. Solistenconcert o.I.t.
Prof. G. Schneevoigt. Sam Swaap, Adolphe Poth, Jean
Davert, Charles b. Isterdael, Th. Kneifer, J. I. Poolman,
A. Witt, F. Veenstra, H. Bing, Fr. Zurhaar, Jaap Stotyn.
9.45 Concert door het Omroep-orkest o.l.v. Nico
Treep. Lia Fuldauer, sopraan. Egb. Veen a. d. vleugel.
HUIZEN, 340.9 M. Na 5 uur 1S70 M. 8.308. <0
K.R.O. Morgenwijding. Spr. L. H. Perquin, voorz.
v. d. K.R.O. Naastenliefde, grondslag van het maat
schappelijk welzijn (1». Verder muziek, zang. 0.50
Dienst in de Ned. Herv. Kerk te Utrecht. 12.301.30
Lunchmuziek door het Trio „Winkels". K.R.O. 1.30
2.30 K.R.O. Uitzending van de plechtigneid ter eere
van O. L. Vrouw van Lourdes voor de zieken. Het kerk
koor o.l.v. H. v. d. Oord. Predikatie door den ZeerEer-
waarden Heer Pastoor D. Bastiaansen De verschijning
van O. L. Vrouw van Lourdes, hoofdzakelijk tot taeü
der zielen. De Harmonie „Utile Dulci" van St. Willibrord,
2.304.5o K.R.O. Concert in „Artis" door het muziek
corps van het Regt. Genietroepen te Utrecht., o.l.v. M.
v. d. Blij. 4.305.00 K.R.O. Ziekenhalfuurtje.
5.05 N.C.R.V. 7.407.45 K.R.O. Intenties v. h.
Apostolaat des Gebeds. 7*45 K.T.O. Concert. De
Amsterdamsche. orkestver. o.l.v. F. v. Diepenbeek. F.
Bouwmeester, declamatie. 10.00 Persber. 10.45
K.R.O. Epiloog. 1. Adore Te, v. Tol. 2. Avondgebed.
O naam zoo zoet in d' ooren, oude mei. 4. Zegen.
DAVENTRY, 1600 M. 3.50 Concert, C. Stewart, alt.
D. Hutchinsons, tenor. S. Bayens en zijn orkest. 5.55
Bijbelsche liederen. 6.05 Bach's kerkcantate. K. Win
ter, sopraan. T. Purvis, tenor. S. Robertson, bas. 6.50
8.15 Kerkdienst in de Ebenezer Welsh Congregational
Church, Cardiff. ••.20 Kerkdienst. —9.05 Liefdadig
heidsconcert o.l.v. Hr. Rasse, Mile. E. Buyko, zangeres.
10.50 Epiloog 11.0011.20 „The silent Fellowship"
PARIJS „RADIO-PARIS", 1750 M. 12.20 Religieuze
causerie en zang. 1.052.10 Orkestconcert. 4«50
Dansmuziek. -.5011.20 Concert. Orkest J. Doyen,
piano. Mile. Ferrare en Hr. Cardi, zang-duet.
LANGENBERG, 469 M. 9.20 Klokkengelui. Kath»
Morgenwijding. 12.101.20 Tolstoï-nerdenking.
Declamatie. 1.202.50 Orkestconcert. 4.50
Orkestconcert. Daarna tot 12.20 Dasnmuziek.
KONIGSWUSTERHAUSEN, 1250 M. (ZEESEN)
9.20 Morgenwijding. 11.50 Concert door de politie-
kapel. 5.206.50 Orkestconcert. 7.20 Declamaties
d. werken van Tolstoi. 8.20 Operetteconcert. V.
Schwarz, sopraan. B. Bötel, tenor. 10.5012.50 Dans
muziek.
HAMBURG, 305 M. 9.35 Morgenwijding. 1.25
Concert. 3.50 Concert (1000 medewerkenden).
5.20 Orkestconcert. 8.20 Concert „Der junge Wagner".
Dansmuziek.
BRUSSEL, 509 M. 5.20 Dansmuziek. 6.20 Kinder
uurtje. 6.50 Orkestconcert. 8.35 Trio-concert.
9.20 Symphonieconcert in Ostende. Mile. Buyko, zange
res.
Steec/s /zet JV/euwste tsz Hac/Zo.
\fa££uncï/^/fersfe/fi/7&enj?ewaaróor9t£i
MAANDAG 10 SEPTEMBER
HILVERSUM, 1071 M. 10.00—12.00 Jaarbeurs
concert door het Kling-Trio. 12.302.00 Lunch
muziek door het Trio Verheij. 2.003.00 Gramofoon-
muziek. 3.005.00 Jaarbeursconcert door het Kling-
Trio. 5.006.00 De Blijdemannetjes. Kinderuurtje.
6.007.15 Concert door het Omroep-orkest. Madel.
Harrison, cabaretière. 8.15 Aansluiting van het Kur-
haus te Scheveningen. Volksconcert o.l.v. Ignaz Neumark.
Sam Swaap, solist. I. d. pauze Causerié door Mevr.
Schaake-Verkozen. 10.15 Persber.
HUIZEN, 340,9 M. Na 6 uur 1870 M. (Uitsluitend N.C.
R.V.-uitzendingen). 12.301.45 Orgelconcert door
Mej. J. Moleman. 4.00—5.00 Ziekenuurtje. 7-3<>
8.00 Zangles door Jac. Ph. Caro. 8.009.00 Orgel
concert door Jan Zwart in de Herst. Ev. Luth. Kerk.
9.0010.00 Carillonconcert door J. Vincent op het
carillon van het Kon. Paleis te Amsterdam.
DAVENTRY, 1600 M. 10.35 Kerkdienst. 11.20
Gramofoonmuziek. 12.20 Balladenconcert (sopraan,
bariton). 12*50 Dansmuziek. 1.202.20 Orgel
concert. 4.20 Orkestconcert. 5.20 Huishoudpraatje.
5.35 Kinderuurtje. 6.20 Muziek. 6.40 Voor
padvinders. 6.50 Nieuwsber. 7.05 Mr. Shcarcroft
Six pictures with six snaps. 8.05 Variété en dans
muziek. 9.05 Pianoconcer.t 9.35 Lezing A sidelight
on Charles Dickens. 9-50 Nieuwsber. 10.10 Licht
orkestconcert. R. Chignell, bariton. 11.2012.20
Dansmuziek.
PARIJS „RADIO-PARIS", 1750 M. 12.50 Orkest-
concert. 4.05 Orkestconcert. ^.5011.20 „Le
grand Mogol", operette-fragmenten, Audran. Orkest
o.l.v. H. Defosse en solisten.
LANGENBERG, 469 M. 12.30—1.10 Mechanische
muziek. 1.252.50 Orkestconcert. 6.056.50
Het Düsseldorfer strijkkwartet. 8.209.15 Concert
door het Klein-Werag-orkest. 9.20 „Horrido Halali",
een avond in een jachthut. Daarna tot 12.20 Dansmuziek.
KONIGSWUSTERHAUSEN, 1250 M. (ZEESEN)
12.20—5.20 Lezingen. 5.206.20 Concert. 6.20
8.05 Lezingen. 8.20 „Und das Licht scheinet in
der Finst^rnis", drama van Tolstoï.
HAMBURG, 395 M. 5.20 Dansmuziek. 6.20 Vroo-
lijk concert. 8.20 Declamatie uit de werken van Tol
stoï. „Het levende lijk", drama van Tolstoï.
BRUSSEL, 509 M. 5.20 Dansmuziek. 6.50 Trio-
concert. 8.35 Gramofoonmuziek. 8.50 Orkest-
concert. 9.35 Dansmuziek in het Casino te Spa, tot
10.35-
PHILIPS, Telefunken en R. M. Toestellen
SPECIALISTEN - Tel. 14609 - HAARLEM
HEMT
Crystolphone YVisselstroomontvanger
Levens-kruimels van de
ijzeren baan
Je kunt nergens béter zou 'k haast
zeggen het leven beloeren, dan op reis.
Zes menschen in 'n derde-klas-coupé, (in
die der tweede klas wordt minder gespro
ken, en van die der eerste ken ik nauwe-
lyks 't inwendige) zes menschen met zes
bestemmingen geven je stof voor zes brok
jes lach en traanen zelfs de perrons
met hun drukte, gewoel, zenuw-gehaast, ge
vraag, geroep, geschreeuw zyn elk apart 'n
kijktent van de groote kermis, die leven
heet.
't Is maar 'n kwestie van zien, hooren en
opletten.
Je volgt de handelsreiziger, die opgewekt
de nieuwe dag ingaaten de andere, met
z'n gezicht van vóór-moedeloosheidhet
gelaat, dat zegt: „Daar gaan we dan maar
weerwat zal 't geven vandaag? 'n Bo
terham'n halve boterhamof .niets?"
En met 'n zware zucht smijt ie z'n tas-
schen in 't bagage-net
Zal deze nieuwe dag weer zyn als die van
gisterenmet elk oogenblik maar weer
die akelig-gewone mededeeling van 'n win
keljuffrouw of bediende: „Meneer is niet
thuis.Meneer is aan tafel
„Meneer weet i.j t oogenblik niets voor
u
En je kunt je zoo indenken, als je zoo'n
man tersluiks bekijkt, hoe ie straks weer
sjouwen zal van de eene zaak naar de an
dere, overal maar weer afgescheept met dat
verlammende boodschapje, dat heel z'n moed
tot leven en lust tot werken doodknijpt.
Dat is de reiziger van 't nog niet „inge
voerde" huisvan de nieuwe firma, die
óók eens wil trachten mee te concurreeren
op de groote, grillige handelsmarkthet
is de reiziger zónder klantenlijst, de sjou
wer in het vroeg-versleten confectie-pakje.
En vlak achter die man, met dat som
bere gezicht, op dat sombere, dreunende
perron, tateren vroolykt kinderstemmen.
't Is nog vacantieen bly en zingend
worden die laatste dagen door-gespeeld aan
strand of duin, in bosch of hei. Hier lacht
de onbezorgde jeugd in de volle zwaarheid
van 't razende leven haar lied van jong,
ongeknoeid genieten
'n Dame in rouw, grijs, vermoeid, met 'n
groef van pijn om de mond, zoekt haar
treinen iets verder wordt 'n ziek
meisje in 'n eerste-klas-coupé geholpen
Voorzichtig, voetje voor voetje, gebruik ma
kend van elk steunpunt voor handen en
armen, gaat ze daar binnen en valt mach
teloos in de kussens neer.
Ze zal achttien of twintig zijn.
Wat haar scheelt? Ik weet het niet.
Waar ze heen gaat? Het staat niet op
haar gezicht als wasze vecht tegen de
dooddat zie jeen dat is eigenlyk
alles
Wellicht gaat ze naar 'n sanatorium, om
te trachten het leven nog wat te rekken
of met de zich vastklemmende hoop genezen
thuis te komen.
Ze moet Lijk zyn. Dat zeggen haar kleeren
en die van haar begeleidersde vader
en de moeder? Ik weet 't niet. op 'n per
ron zie je alleen.
Ze is rijkoch zoo arm-rijk met haar
twintig weel-ie-jarenen fiet leven trekt,
trekt wildtracht zich los te rukken uit
de klauw, die wurgens-gereed op het ge
schikte moment wacht.
En juist als ons 'n luidruchtige troep
jongelui is gepasseerd, die in plezier en ge
zondheid 'n dag genieten gaan, stuiten we
op 'n dot nieuwsgierigen, die zich om twee
rijksveldwachters verdringenmet 'n
geboeide ..oef tusschen hen in. 't Apartement)
voor 't drietal is gauw gevondenen daar
zit ie, kwasie-onverschillig tusschen z'n be
wakersmaar z'n lachje kan evengoed
het schuil-masker zyn voor de snik, die hij
verbergen wilwant 'n man is hijn
groote, sterke manen die huilt niet
zichtbaar.
Waar gaat hij heen? Voor hoe lang? n
Jaarvijf j.-ar? Is 't voor 't eerst, of is
hij bekend met de plaats waar hy zal wor
den ingesloten?
Op 'n perron hoor je dat alweer niet
je ziet alleen maaren je denkt er zoo
wat van. En vraagt heel even aan je eigen,
of zoo'n man nog iemand achterlaaten
hóe! 'n Vrouw? Kinderen? 'n Moeder? Hoe
veel van de schande krygen die vrouw, die
kinderen, die moeder, die vader mee te dra
gen in 't tóch al zoo beukende leven?
Vyf en dertig kan ie zyn, schat je nog
even
En dan moet je instappen't is je
tyd
En van alles wat je op dat brokje perron
van vijftig meter is voorby gefilmd, in nog
geen anderhalve minuut, krijg je nooit
meer iets te zien of te hooren.
We rijden.
Vlak tegenover me zit 'n baboeklein,
gelateq in d'r katoenen mousselientje met
't goedkoope, slecht passende tweed-man
teltje er overheenmager, leelyk mensch-
jebruin, puisterig, met dikke, vaal-paar-
se lippen, groote neusgaten en stijf-recht
geplakte haren als die van 'n gelakte pop-
penkop.
Alleen d'r oogen zyn mooidiep-zwart
en droomerig.
Smal en verlegen zit ze in 't hoekje...
in de eene hand 't spoorkaartjein de
andere 'n taschje van schril-kleurig riet.
Wie zouden daarginds, in Indië, gebléven
zyn, toen zy weg moest? Misschien 'n moe"
der? Misschien 'n kindjeof beiden.
Heeft ze haar moeder wel ooit gekend? Is
ze alléén op de wereld? Je weet niks
je vraagt niksje ziet alleen 'n kleine,
stumperig uitziende baboe met groote droom-
oogen in 'n gelaat, dat niets vertelt
geen droefheid, geen heimwee, geen vreug
de, geen verlangen. Ze gaapt en kijkt naar
buitengaapt nóg eensen de groote
oogen beginnen zwaar-moe te luifelen
en kleppen toeze slaapt.
By 't knarsend stil-schokken van de trein
vliegt ze op als 'n geschrokken vogel
dringt naar 't portier, staat 'n seconde of
wat later op 't perron en haast zich naar
'n eerste-klas-gedeelte, waaruit 'n heer, 'n
dame en twee kinderen stappen. Ze grijpt
de bagage en sloft trouw achter het viertal
aandoet eventjes denken aan 'n last
dier, dat machinaal de gang van de baas
volgt
Nu komt binnen hygen 'n dikke, blozende
boerenvrouw met pakjes, doozen, 'n toege-
knoopte bonten handdoek met rammelend
gerei er in.
Aan drie personen tegelijk vraagt ze of
dit de goede trein wel isdan gaat ze
breed zitten en loost 'n half dozyn zuchten
van veilig-lekker op gemak, in rust zyn.
Al heel gauw, eigenlyk zonder directe
aanleiding, zit ze te vertellen, dat ze naar
d'r dochter gaat, die 'n kleintje heeft ge
kregenhaar éérste getrouwde dochter
en 't éérste kleinkinden de oogen der
spik-splintei nieuwe grootmoeder glinsteren
van geluk en trotsen royaal-vrij somt
ze op wat ze allemaal voor lekkers by ziel)
heeft'n flesch zoete' wyn, 'n gebraden
piepkuiken, appelen, peren, druiven, 'n
taart, 'n mutsje, 'n manteltje, gebreide broek
jesen nog twintig andere dingen die
lollig om te hooren zynBlyde dagen
gaat ze doorbrengen in 'n blij gezin
misschien 'n halve dag, of slechts enkele
urenmaar in ieder geval: 'n stukje
leven van geluk en dubbele moeder-weelde.
De man naast me, 'n nette burger-heer
van goed vijftig, knikt peinzend, wacht op
'n korte stille en zegt dan: „Ik ga 'n min
der prettig bezoek brengen dan u, juf
frouw
Vyf paar oogen vragen gretig naar 't ver
volg van deze inleidingIn 'n trein
praat en hoort en vertelt men graagdat
helpt de ty'd vergeten op 'n lange reis en
soms 't gemoed luchten by zulk gedwongen
vreemd samenzyn.
De heer knikt nog eensen 't strakke
gelaat ontspant zich moeilyk als hij mee
deelt, dat ie ergens naar 'n groot zieken
huis moet, om z'n zoon te zienLevend
of doodik weet 't niet" schudt hy
z'n hoofd in bang denken vanmor
gen met z':- motorfiets tegen 'n boom ge
redenopgenomen met hersenschudding
en 'n gebroken beentelegram gehad.
hy was op reis voor z'n zaak'n flinke
kerel van zes en dertigen 'n vrouw met
drie lieve kinderen
De lippen persen zich vast en de oogen
doen 'n bekende poging.
„Akelig" „Treurig" „Vreeselijk"
„Verschrikkelijk"dit is de droeve bege
leiding van 't beklemmende nieuws in dat
kleine spoorwagen-hokje met zes menschen,
die elkaar nooit hebben gezien en nimmer
meer ontmoeten -.-uilen.
„En m'n vrouw ligt thuis ziek" vertelt
de man in pijn voort „Ze kon niet mee
en ligt te snakken naar nieuwsen roept
maar om haar jongen't is alles wat
we hebben nogtwee groote kinderen van
achttien en twintig dood aan de tering
en nou hyde laatste
'n Snik houdt z'n woorden tegenen
in de coupé drukt 'n stilte als in 'n dooden-
huis.
Dan vraagt men, zacht, aarzelend, nadere
inlichtingen, maar de ongelukkige vader
weet nietsalleen dat korte, barre tele
gram kwam in z'n huis vallen als 'n plet
ter-blokStil en droef zit ie naar omlaag
te kykenmen laat hem met rust
maar onderling wisselt men fluister-woor-
den van mee-voelen en mee-hopen.
De blozende boerenvrouw, wier gelaat
straks glom van geluk, werkt met haar zak
doekdan prutst ze d'r karbles open,
neemt er 'n zak uit en legt die op de man
z'n knieën.
„Neemt u dat meevoor uwes zoon"
trilt haar warm geluiden als ie weige
ren wil. moedigt ze hem aan met 'n blik en
'n gebaar, dat geen weerstand verdraagt.
„Ik dank uik dank u harteiyk
zelf zou 'k er niet eer., aan gedacht heb
ben zooiets te gaan koopen't is allemaal
te plotselingtc ergEn als ie 't nou
nog maar d'r bovenop haaltdan kan
alles weer goed komen en is er alleen 'n
nieuwe, droeve bladzy in ons leven ge
weest
De man moet spoedig uitstappen en de
echt gemeende wenschen der toch wild
vreemde passagiers gaan met hem mee.
En wellicht zien allen daar even vóór
zich dat groote huis van lijden en sterven,
en het bed met de bewustelooze jonge man,
die echtgenoot en vader isneergeveld
in z'n hevigste levenskracht.
En vanavond of morgenlezen we mis
schien in de gemengde berichten, die weer
keurig onder elkaar in de krant van iedere
snelle dag zullen staan, van 'n motor-onge
luk met doodelyke afloopen dan zien
we die vader weeren dénken- 'n oogen
bliken we zien de zieke moederen
dénkenen we zien het jonge vrouwtje
met haar d.ie kindertjeswe hebben ze
nooit gezien en we zien ze
De trein dondert 'n groot station binnen
Velen der reizigers verspreiden zich in de
woeligheid der stadieder met eigen
doel en plicht.
.Vanaf 'n reclame-zuil beschreeuwt ons 'n
brutaal aanplakpapier, dat aankondigt het
optreden van 'n beruchte voor anderen
beroemde! neger-danseres, die als 'n
vorstin is ingehaald en begroet met gejuich
en nationale liederenen toch eigenlijk,
volgens deskundigen, maar zesde-rangs
„kunst" te genieten geeften nog wat
.anders".
Voor dat „andere" telt men dan ook graag
z'n twee of dr.e rijksdaalders neer.
En we dénken maar weer eswe den
ken maar weer es
