Sport en Wedstrijden
D0t= piano's
Instrumenten
DERDE BLAD
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT ZATERDAG 22 SEPTEMBER 1928
BLADZIJDE 1
Groote sorteering
VOETBAL
Bennebroek ITram
vogels I 32
R.K.S.V.G.V.O.
Haarl. R.K. Gymnastiek-ver.
„Ursus"
KORFBAL
ZEILEN
Haarlemsche Zeilvereeniging
ATHLETIEK
R.K. Athl. Club „Excelsior".
het eerste ooóenMïk
af,dat U Cadum Zeep
éebruiktzult een
éenot onderdaan
hetwelk U
waarschijnlijk nooit
tevoren dehad heeft
LUCHTVERKEER
De nieuwe Helicoptere of
auto-giro vliegmachine
Haarlem
Zijluueg 57
De „Europa" in Buschir
geland
Z|>rg voor onvolwaardige
arbeidskrachten
KUNST EN KENNIS
De Irenaphoon
Tilly Lus weer op het tooneel
RADIO-NIEUWS
De kruisgesprekken tusschen
Nederland en Indië
SOCIAAL LEVEN
De toestand der mijnwerkers
De collectieve arbeidsover
eenkomst in de sigaren-
industrie
Wettelijke regeling der
werkloosheids-verzekering
GOÜD,ZILVER
UURWERKEN
Brabantsche Brieven
Ter gelegenheid van de „Oranje-feesten"
te Bennebroek op Donderdag was Tramvo
gels uitgenoodigd tot het spelen van een
vriendschappelijke ontmoeting tegen Benne
broek I. Als om ruim 6 uur de scheidsrechter
beginnen laat blijkt dat Bennebroek slechts
met 9 menschen speelt. Spoedig worden zij
echter gecompleteerd met Arie van Beekum
oud H.P.C., en S. Munk, oud Tramvogelspe-
Ier.
't Begin is voor Tramvogels, haar midden
voor weet echter een tweetal opgelegde kan
sen jammerlijk te verknoeien. Nadat Benne
broek enkele aanvallen heeft ondernomen,
weet de midhalf van Tramvogels het leder
te bemachtigen en geeft met een schitterend
schot in den bovenhoek zijn vereeniging de
leiding. 01. Tramvogels blijven in het of
fensief en vrij spoedig weet de middenvoor
met een prachtigen kopbal te doelpunten,
daar de scheidsrechter echter buiten-viel con
stateert wordt dit doelpunt geannuleerd. Het
blijkt echter uitstel te zijn, daar de linksbin
nen uit een goed aangegeven bal keurig in
schiet en den voorsprong vergroot, 02, waar
mede tevens de rust aanbreekt.
Met het oog op de spoediginvallende duis
ternis wordt direct van doel verwisseld en 't
is Bennebroek, welke nu het spel in handen
neemt.
Van Beekum zet zijn vleugelspelers om
beurten aan het werk en het kan dan ook
niet uitblijven dat de achterstand wordt ver
kleind. Uit een der vele goed aangegeven
ballen weet de linksbuiten een goed doel
punt te maken. 12. De achterhoede van
Tramvogels krijgt het zwaar te verantwoor
den, doch weet voorloopig van geen wijken.
Als eens de doelman der Geeltjes uitloopt en
tegen een zijner medespelers botst, profiteert
Bennebroek hier dankbaar van door op kal
me wijze den gelijkmaker in 't net te depo-
neeren. 22.
Tramvogels weet zich n uweer wat los te
werken en een spannende strijd om del ei-
ding volgt.
Dan is het v. Beekum, welke met zijn be
kende kogels den Tramvogels-doelman in het
nauw brengt, doch deze is er goed in. Ook de
voorhoede van Tramvogels lost verschillende
goede schoten welke net naast of over gaan.
Nog enkele minuten zijn te spelen, van Bee
kum bemachtigd het leder, geeft op het juis
te moment af en als de doelman vergeet uit
te loopen, ligt de bal reeds achter hem. 32.
Morgen komt De Meer 2 op bezoek en ik
verwacht dan de tweede overwinning, doch
dan moet er gewerkt worden. Wij weten al
len, wat er afgesproken is, dus dat kunnen
de spelers alleen volbrengen: ik verwacht dan
een record-aantal menschen, om de G.V.O.-
ers aan te moedigen. Want niet alleen moe
digt gij dan de club aan, maar ook steunt
gij allen de vereeniging. Dus den geheelen
R.-K. aanhang zie ik morgen op het G.V.O.-
terrein. Wat zal de penningmeester een goe
den dag hebben!
Verder een woord van dank aan de leden,
die geen moeiten hebben ontzien om mede
te helpen het terrein in orde te brengen.
Het 2de G.V.O. speelt nog niet, omreden
er nog een kwestie is met den competitie
leider over de indeeling van ons 2de elftal.
De wedstrijd LimmenG.V.O. II stond vast
gesteld voor Zondag, maar dit zal wel niet
doorgaan. Ons derde is ingedeeld en speelt
ook spoedig: er kunnen tevens nog een paar
leden geplaatst worden voor de a.s. compe
titie.
Contributie betalen van 78 uur in het
R.-K. Gebouw.
Secretariaat: Vooruitgangstraat 79, Haarlem.
De jongensafdeeling van „Ursus", zal
voortaan weer op Zaterdagmiddag turnen
van 56.30 uur, in de St. Josephschool aan
de Nieuwe Gracht. Hedenavond is er dus
geen gymnastiek voor de aspiranten: de
grooten worden natuurlijk wel verwacht!
PROGRAMMA VOOR ZONDAG
Westelijks le klasse
Z Leiden: Vitesse (L)H.K.V.
Den Haag: H.S.V.Fluks.
Den Haag Ons EibernestHet Zuiden.
Rotterdam: VeloxDeetos.-
Overgangsklasse
B Koog a/d Zaan: Koog Zaandijk II
Haarlem.
Alkmaar: K.V.K.V.—B.E.P.
ZDen Haag: A.L.O.O.S.C.R.
Den Haag: Die HagheD.K.C.
Rotterdam: RozenburgH.K.V. H
Dordrecht: Deetos IIH.B.S.
Westelijke 2de klasse
A Hilversum: Excelsior IIDe Tovers.
Utrecht: SamosDe Zwaluwen.
B Amersfoort: AmersfoortOsno.
Hilversum: Actiert-De Hinde.
D Haarlem: Haarlem 2Koog Zaandijk 3,
E Leiden: S.D.O.—Ready.
Den Haag: GymnasiastenVitesse (L.) 2
Ter bezichtiging van de sluiswerken te
IJmuiden heeft het bestuur va nde H. Z. V.
een clubtocht uitgeschreven.
Het plan is tien uur te schutten door de
groote sluis te Spaarndam.
Hoewel het weer ,dat zich nog bij uitstek
leende tot zeilen, aan het veranderen is, lijkt
het ons wel mogelijk, dat morgen weer en
wind een dergelijken tocht toelaten.
Als sluitingsdag is 7 October bepaald. De
Zaterdagavond daarvoor een feestavond.
LEDENVERGADERING
Voor Vrijdag 29 September is er een le
denvergadering uitgeschreven ter verkiezing
van een bestuurslid en ter bespreking van de
haven.
Secr. Kleine Houtstraat 117 rood.
In navolging van den tienkamp voor senio
ren hebben ook de junioren hun onderlingen
wedstrijd en wel een vijfkamp welke dit jaar
uit de" navolgende nummers bestond. 200
M., 800 M discuswerpen, verspr. m.a. en
speerwerpen.
Hun verrichtingen zijn bij deze gelegen
heid veelbelovend voor de toekomst
en geven dan ook reden tot tevredenheid
Hun prestaties op deze nummers waren
als volgt 200 M. Kos 29 3/5 sec., Joh. Mathot
De 800 M. werd een verrassing door L-
Zandstra er in slaagde dit nummer in een
tijd van 2 M 42 4/5 sec voor, Joh. Mathot
2 M. 49 3/5 wist te winnen. Het discus
werpen en speerwerpen werd door Joh.
Mathot gewonnen, jammer dat Luc. „ver
stek" liet gaan. De prestaties waren resp.
18 30 M. en 18.56 M.
Het verspringen met aanloop werd door
C. Rood 4.36 M. gewonnen, 2e Joh. Mathot
4.26 M., 3e G. Kos 3.95 M. Zoodat de totaal
uitslag is 1 pr. Joh. Mathot 27 pnt, 2e G.
Kos en C. Rood, 19 pnt. 3e L. Zandstra. *le
H. Zandstra.
De flinke opkomst en het mooie weer der
laatste oefendagen heeft tot resultaat de nu
resteerende dagen als volgt te benutten.
A.C.E.'ers denkt er aan „Eind goed, al goed".
Junioren 22 Sept. Verspr. m. a. Kogelstoo-
ten, 800 M
Junioren 29 Sept. 80 M. Hoogspr. m.a.
Senioren 22 September verspringen m. a.
10 000 M. kogelslingeren.
Senioren 29 Sept. 800 M. polsstokhoogspr.
kogelstooten.
Met een klein beetje goeden wil zijn allen
best in staat a s. Zaterdag aanwezig te zijn,
zulks in verband met het maken van een
foto. Wij rekenen er op.
BIJ VERSTOPPING, spijsverteringsstorin-
gen, maagbranden, congesties, algemeen
gevoel van onwel zijn, neme men 's ochtends
op de nuchtere maag een glas natuurlijk
„Franz-Josef"-bitterwater. Volgens de in
klinieken voor inwendige ziekten opgedane
ervaringen is het „FRANZ-JOSEF"-water
een uiterst weldoend afvoermiddel. (Adv.)
Een hard stuk
zeep.dat tot het
laatste vliesje
éebruikt kan
worden
Dezer dagen meldden wij reeds, dat de vlie
ger De la Cierva de eerste vlucht met een
heïicoptère over het Kanaal gemaakt heeft.
Onze lezers zullen ongetwijfeld nieuwsgierig
zijn, iets naders over dit type vliegtuig te
vernemen.
Het auto-girovliegtuig, zooals de uitvinder
zijn toestel noemt, heeft de eigenschappen
van een heïicoptère of toestel, dat verticaal
dalen kan.
Het glijdt niet langzaam de lucht in, doch
stijgt na een korten aantoop snel omhoog
en kan vrijwel rechstandig neerkomen.
Men krijgt daarbij even het gevoel van te
vallen. Het toestel, dat jn vliegertaai de
windmolen genaamd wordt, heeft veel weg
van een gewoon vliegtuig, waarvan de vleu
gels tot een paar korte vlakken ingekrom
pen zijn en op welks dak men de wieken van
een molen geplaatst heeft, doch in horizon
talen, in stede van verticalen stand. De spre
kendste kenmerken van het toestel zijn:
dat het na een korten aanloop op kan
stijgen;
dat het in de lucht zelf zijn evenwicht be
waart, zoodat de vlieger al zijn aandacht kan
bepalen tot zijn motor en den af te leggen
weg:
dat het langzaam en vrijwel verticaal neer
komt en een uitloop van slechts enkele meters
behoeft;
dat het door deze eigenschappen veel vei
liger is dan de tot dusver gebruikte vlieg
tuigen.
Senor Juan de la Cierva is, naar de
„Nieuwe Crt." meldt, de zoon van den Spaan-
schen oud-minister-president en is zelf lid
geweest van het Spaansche parlement. Hij
begreep, dat het noodig was tot langzamer
en korter landingen te komen. Gestadig heeft
hij aan dit plan gewerkt en daartoe ongeveer
veertig types gebouwd, die telkens weer een
verbetering waren van het vorige. HU is voor
nemens de deukbeelden, die aan zijn auto
giro ten grondslag leggen, nog verder te ont
wikkelen. Te Hamble staat reeds een autogiro
gereed met een mechanisch starter voor den
windmolen en ook 'n licht autogirótoestel voor
twee personen. Hij hoopt spoedig sporttoestel-
len van dit type in den handel te brengen,
die in prijs met de bestaande lichte vlieg
tuigen kunnen concurreeren. Tegenover de
voordeelen van zijn toestél staan, volgens een
luchtvaartdeskundige van de Daily Telegreph,
geen nadeelen. Men kan er in de lucht precies
mee doen, wat men van een gewoon een- of
tweevlak verwacht en meer nog, want het
kan veel kortere draaien maken, zonder uit
zijn horizontalen stand te komen.
Majoor Turner, de medewerker voor lucht
vaart van de Daily Telegraph heeft eergis
teren de vlucht van Hamble naar Croydon
meegemaakt en vertelt daarvan: „Nadat de
gewone trekschroef, gelijk men die bij alle
toestellen vindt,'was aangeslagen, bracht een
mecanicien den „windmolen" met een fik-
schen slag in beweging. Senor de la Cierva
reed het toestel daarna ongeveer een minuut
lang het veld over, waarbij de aldus verkregen
luchtstroom de snelheid van den „windmolen"
verhoogde. Toen. terwijl ik nog dacht, dat
het toestel niet snel genoeg draaide, raakte
het toestel al van den grond. Het ging net
als bij een gewoon toestel, doch langzamer.
Indien men echter een startinggaer met mo
tor voor den windmolen aanbrengt, kan het
vertrek sneller geschieden en vrijwel zonder
aanloop over den grond.
„Wij vlogen steeds op ongeveer 200 Meter
hoogte en in vijf minuten tijds voelde ik mij
volkomen thuis. Ik wist, dat noodlandingen
niet te vreezen waren, daar de autogiro voor
zijn landing slechts een geringe oppervlakte
behoeft. Ik had de constructie en het mecha
nisme van het toestel goed bekeken en alle
onrust, die ik op dat punt gevoeld mocht
hebben, was verdwenen. Men voelt in de
lucht wel val-schokken, maar aie schijnen
niet zoo plotseling als in een gewoon toestel.
Met een wind van ongeveer 16 K.M. per uur
in den rug maakten wij een snelhe'.d van on
geveer 176 K.M. Toen wij boven het vliegveld
Croydon waren, zette De la Cierva den motor
af en wij daalden langzaam en bijna recht
standig en kwamen neer zonder schok en
zonder meer dan enkele meters uit te loopen.
Een haast onbegrijpelijke ervaring.
De vleugels of wieken van cïti molen heb
ben een vast stuk en een dat beweeglijk is en
/nt door de centrifugale kracht op gaat
staan. Zij gelijken op de gewone vliegtuig-
vleugels. doch zijn langer ln verhouding tot
ïun breedte."
Intusschen heeft men leeds kunnen lezen,
lat de heïicoptère op Le Bourget bij het 1 an
ion neergestort is en ernstig werd beschadigd.
?ersoonlijke ongelukken deden zich niet voor.
Hoe het ongeval gebeurde
Een redacteur van de Parijsche „New-
York Herald", die La Cierva op de vlucht
met diens autogiro vliegtuig vergezelde,
welke eindigde in een zware breuk, schrijft j
in zijn blad, dat het ongeluk te wijten is ge- j
weest aan een beschadiging van het lan
dingsgestel bij den start. De Cierva had even
vóór het loskomen een harden klap gehoord,
maar wist niet wat er gebeurd was. Toen de
autogiro na het volbrengen der vlucht, als
een parachute loodrecht omlaag kwam, gaf
de bestuurder, als gebruikelijk, op enkele
meters boven de aarde de machine weer
eenige voorwaartsche snelheid, om haar vlak
boven den grond sterk op te trekken. Bij
het in contact komen met den grond echter
zakte de machine door haar onderstel en
sloeg over links tegen den grond. Van den
rotor of draagschroef waren drie der vier
bladen afgebroken; het vierde voorkwam,
dat de machine over den kop ging. Het lan
dingsgestel ging in elkaar, terwijl ook de
korte linkervleugel brak.
Ofschoon door dit voorval de Europeesche
toer van de autogiro voorloopig onderbro
ken is, zijn alle deskundigen het erover eens,
dat het ongeluk op krachtig-overtuigende
wijze de groote voordeelen van het De La
Cierva-systeem heeft aangetoond. Een nor
maal" vliegtuig zou bij een dergelijke ernstige
beschadiging van het onderstel, met zijn
normale landingssnelheid van 60 80 kilo
meter per uur, over den kop zijn geslagen,
hetgeen meestal voor de inzittenden ernstige
verwondingen meebrengt of den dood tenge
volge heeft. Daar de autogiro echter met
bijna geen voorwaartsche snelheid landt, was
er alleen materieele schade. Zoowel De La
Cierva als de journalist waren geheel on
gedeerd.
Daar het toestel zeer ernstig beschadigd is,
zal de herstelling langen tijd in beslag ne
men. De La Cierva zou echter van plan zijn,
zijn Europeeschen toer met een andere auto
giro voort te zetten.
Naar uit Theran gemeld wordt, landde
het Duitsche vliegtuig „Europa" met vrij
heer von Huehnefeld aan boord, Vrijdag
morgen in Buschir aan de Perzische
Golf. De voortzetting van den tocht kan
slechts plaats vinden wanneer de Perzische
regeering daartoe verlof heeft gegeven. De
toestemming tot voortzetting zal gegeven
worden. Vrijheer von Huehnefeld zal dan
heden om 8 uur zijn vlucht naar Karatsji
voortzetten.
Blijkens de Memorie van Antwoord no
pens een wetsontwerp tot aanvulling en ver
hooging van hoofdstuk X der Staatsbegroo-
ting voor 1928 (Arbeid, Handel en Nijver
heid) is de Minister voornemens, aanstonds
na ontvangst van een door hem aan het
bestuur der Rijksverzekeringsbank gevraagd
rapport met betrekking tot de zorg voor de
onvolwaardige arbeidskrachten aan het rap
port zijn voile aandacht te wijden, waarna
spoedig tot de instelling van een commissie
om het geheele vraagstuk te herzien, zal
kunnen worden overgegaan.
worden; het speelt steeds geheel zuiver, of
het koud weer is of warm, of de lucht voch
tig is of droog en het is in staat de muziek
van groote toonschoonheid over een afstand
van verscheiden kilometers te laten hooren.
Het wordt bespeeld met eenzelfde claviatuur
als orgel of piano.
Lang is aan de uitvinding gewerkt, voor
dat zij zoover was gevorderd, dat een proef
kon worden genomen, die de juistheid van
de gevonden theorie ook in de praktijk kon
aantoonen.
Dit geschiedde voor het eerst in den vori-
gen zomer in een rustige omgeving in de
provincie Utrecht, toen de uitvinder daartoe
in staat gesteld was door eenige kunstbe
schermers, die in de uitvinding vertrouwen
stelden. Geproduceerd werden eerst de
tonen ééngestreept A en tweegestreept C,
die direct duidelijk hoorbaar waren op een
afstand van 4 kilometer. Daarop werd be
sloten het instrument uit te breiden tot 6
tonen, waardoor eenvoudige melodietjes en
een paar accoorden mogelijk werden. Deze
tweede proefneming had in de maand Maart
van dit jaar in de Haarlemmermeer plaats,
zy werd ook bijgewoond door de heeren Dr.
Willem Mengelberg en Dr. Johan Wagenaar.
die hun. oordeel over de Irenaphoon (Geluid
van den Vrede) zoo is het instrument ge
doopt schriftelijk kenbaar hebben ge
maakt.
Dr. Willem Mengelberg, directeur van het
Concertgebouw-orkest, heeft zich o.a. aldus
uitgelaten:
„Met den heer Dr. Johan Wagenaar heb
ik het nieuwe instrument nauwkeurig on
derzocht, de mogelijkheden van klank,
draagkracht van hetgeluid, bespeling,
plaatsing etc. uitvoerig besproken en ben
mèt hem tot de conclusie gekomen, die hij
hieronder heeft neergeschreven. Ik sluit mij
dan ook geheel aan bij zijn oordeel over
deze uitvinding, die zoowel den uitvinder
A. D. Loman Jr. als ons geheele land tot
eer zal strekken.
Het is zeker een grootsche daad, aan den
uitvinder de middelen te verschaffen zijne
uitvinding te realiseeren, waardoor en aan
ons land en later wellicht ook aan het bui
tenland instrumenten van buitengewoon
artistieke waarde geschonken worden."
De heer Dr. Johan Wagenaar, directeur
van het Koninklijk Conservatorium te
's-Gravenhage, heeft zich o.a. als volgt uit
gelaten
„Ik geloof aan de toekomst van de, door
den heer A. D. Loman Jr. te construeeren
Irenaphoon als openlucht-instrument
Daar het instrument een vol en mild ge
luid voortbrengt, dat m.i. de meeste over
eenkomst heeft met het labialen-timbre van
Intusschen heeft de heer Loman op de
mathematische basis van de Irenaphoon
dezen zomer een nieuw instrument uitge
vonden, waarbij de geluidsproductie niet ge
schiedt door lucht of wind. maar dcor elec-
triciteit. De uitvinder heeft dit instrument
een plaats toegedacht in kerk en concert
zaal. Hij meent, dat deze instrumenten, mits
in het groot vervaardigd, veel goedkooper
zullen kunnen zijn dan het orgel, omdat
alle pijpen met wat daarbij behoort, komen
te vervallen, terwijl voor de verschillende
registers, waarbij nieuwe van thans nog on
bekende klankkleur, niet zooals bij de oe-
.staande orgels voor iederen toon afzonder
lijk een pijp noodig is, maar hier voor alle
tonen te zamen slechts één register-appa-
raat, hetwelk die reeks tonen een speciaal
timbre geeft. Ook bij dit instrument is de
zuiverheid ideaal; het behoeft evenmin ooit
gestemd te worden. De eerste proefneming
op kleine schaal jongstleden Zaterdag ge
nomen, is volkomen geslaagd.
Men meldt aan- het Haagsche Aneta-
kantoor:
Het Nederlandsch Indisch tooneel, direc
teur Cor Ruys, zal 1 October het winter
seizoen openen in den Princesseschouwburg
met een scerie opvoeringen van De Jonge
Woodley", tooneelstuk in drie bedrijven,
naar het Engelsch, van J. van Druten.
Iilïy Lus zal, na langen tijd niet te zijn
opgetreden, nu de vrouwelijke hoofdrol in
dit stuk vervullen.
De nog steeds voortdurende telefonische
proefgesprekken tusschen Nederland en
Ned.-Indië zijn weder met een nieuw succes
bekroond. Werd tot dusver alleen in Neder
land op een gewoon abonné-toestel en ook
uit andere plaatsen dan Den Haag en Am
sterdam gesproken, Donderdag spraken in
Indië verschillende personen voor het eerst
op het telefoontoestel in hun woning, echter
alleen nog te Bandoeng.
En zoo keuvelden Nederlanders te Vlissin-
gen, Noordwijk, Waddinxveen van huis tot
huis met familieleden of kennissen te Ban
doeng.
In Indië werkt men thans hard om ook de
andere plaatsen op Java in het verkeer te
betrekken en men hoopt hierin binnen en
kele maanden te zijn geslaagd.
Een interessante uitvinding
Men schrijft ons:
Onlangs is in een der Verbondslanden de
octrooi-aanvrage ingeschreven voor een
hoogst belangwekkende Nederlandsche uit
vinding op musicaal gebied, die evenwel de
aandacht verdient van veel ruimer kring
dan die van de musici alleen.
Het Is namelijk den heer A. D. Loman Jr.,
wel bekend in muziekkringen, gelukt, een
instrument samen te stellen, dat muziek tot j komst overal een populariteit zal verkrij-
op een afstand van vier kilometer volkomen gen, welke met die der klokkenspelen te
De Nederlandsche mijnwerkersbond heeft
een adres aan den Ministerraad gezonden,
waarin er op wordt aangedrongen, dat de
Regeering een onderzoek instelt naar de
een kei korgel, komt het mij voor, dat de toestanden, waaronder de mijnwerkers moe-
Irenaphoon zich uitnemend zal leenen voor i ^en ieVen en werken, speciaal wat betreft
de vertolking van gedragen muziek in de I jjUn rechtspositie
open lucht.
Koralen, nationale hymnen en dergelijke
ernstige muziek zullen op dit instrument
zeker tot hun recht komen; doch ook meer
lyrische en pastorale muziekstukken zullen
er op gereproduceerd kunnen worden. Vóór
alles meen Ik echter, dat de voorgedragen
werken een nobel-populair karakter zullen
moeten dragen.
Omdat de geluidskracht veel grooter is
dan die van een orgel (misschien zelfs veel
grooter dan van een carillon) geloof ik vast,
dat het instrument, bij bespeling in een
landschappelijke omgeving grooten indruk
zal kunnen maken.
Trouwens, op nationale feest- en gedenk
dagen zou de Irenaphoon-bespeling in een
stad .ook .zeer stemming wekkend kunnen
zijn, mits het instrument hoog geplaatst zou
worden en op een rustig plein.
Door een en ander lijkt mij dus het zeer
goed mogelijk, dat de Irenophoou ln de toe-
zuiver en duidelijk doet hooren.
Let wel: hier Is geen sprake van overbren
ging van geluid, zooals bij telefoon of radio,
die spotten met afstanden als de genoemde,
maar hier wordt het geluid zelf binnen een
omtrek van vier kilometer van de plaats
waar het opgewekt wordt, gehoord. Heel
een stad kan dus tegelijk van muziek genie
ten zonder dat de hoorder daarvoor zelf
eenig instrument noodig heeft of iets te
doen heeft.
Men zou kunnen zeggen, dat de heer
Loman het leelijke geluid van den mist
hoorn heeft weten te veredelen en dan in die
richting is verder gegaan, immers hij heeft
'top zoo verren afstand hoorbaar geluid, dat
men zich tot dusver niet anders denken
kon dan van angstwekkende ruwheid en
onwelluidendheid gedwongen tot fijnste
nuanceering en onovertroffen zuiverheid.
Het groote ongerief, voornamelijk bekend
bij orgels, namelijk de vaak optredende on
zuiverheid, bestaat bij Loman's instrument
niet. De stemzuiverheid is ais het ware ma
thematisch door de eigenaardige construc
tie van het instrument voorgoed vastgelegd;
het instrument behoeft dus nooit gestemd te
vergelijken zal zijn.
Is de reputatie van ons land op muzikaal
gebied in de laatste jaren ten zeerste ge
stegen, zoo moge de realiseering van deze
zuivere Nederlandsche uitvinding doen zien,
dat men in ons vaderland niet op de be
haalde lauweren rust."
Wij vernemen van den uitvinder omtrent
het instrunment nog het volgende: Een
meer uitgebreid Instrument, thans omvat
tende 14 verschillende tonen, is zoo goed
als gereed. Hiermede kunnen, behalve een
voudige melodieën, ook accoorden geprodu
ceerd worden in zoogenaamd wijde ligging.
De heer Loman zoekt een geschikt en rustig
terrein, waar electrische stroom aanwezig
is, voor te nemen proeven.
De bedoeling is het definitieve eerste in
strument te bouwen voor 48 tonen, dat Is
met een omvang van 4 octaaf. De geluids
productie vindt plaats door groote hoeveel
heden sirenencellen met speciaal gebouwde
resonatoren, welke het geluld veredelen. De
sirenencellen zijn tamelijk groot, varieeren-
de al naar de hoogte der tonen, met een
middellijn van bijna een meter tot ongeveer
20 centimeter.
Donderdag kwamen de hoofdbesturen der
4 werkliedenorganisaties in de sigarenin-
dustrie met de beide patroonsorganisaties
opnieuw bijeen ter verdere onderhandeling
over de nieuwe C A O.
Overeenstemming werd bereikt over de
loonen van de sigarenmakers, van de z.g n.
kleine sigaartjes, loonen voor penaalwerk en
z.g.n. imitatie-penaalwerk, plaatsklasse-ver-
schil, aantal vormen en berekening van de
vergoeding voor technische moeilijkheden.
De werkgevers zullen binnen enkele dagen
beslissen over het laatste door de werklie
denorganisaties ingediend loonvoorstel voor
de Sqgoritas, terwijl de Ned. Bond en Fede
ratie op korten termijn hun standpunt zul
len vaststellen ten opzichte van de door de
werkgevers en de beide confessioneele werk
nemersbonden aanvaarde arbitrage.
De nieuwe regeling zal ingaan de eerste-
volle werkweek in October uiterlijk op Dor
derdag 4 October 1928.
De Hooge Raad van Arbeid zal op Maan
dag 8 October a.s. vergaderen ter vaststel
ling van zijn advies over de door den Minis
ter van Arbeid, Handel en Nijverheid aan
den Raad voorgelegde "vragen betreffende
de wettelijke regeling der werkloosheids
verzekering.
LN VERTROUWD adres
'EER VEEL GEZOCHI
Is. KAN, Barteljorisstraat, h. Krocht
Ulvenhout, 18 September 1928.
Menier,
Wa-d-eb ik m'nen
slinger! Wa-d-is-t-
ie toch effen veur
den bakker! Wa-d-
is-t-ie dik veur
mekaar. Heel d'n
dag hang me da
liedeke in m'nen
kop: „wy zijn jon
gens van Jan de
Wit" en ik kan 't
nie kwijtraken. Trui
is er al zeeziek van,
zee ze, maar da zal
wel overgaan veur ze 'n jongeske is, „Wij
zijn jongens vandaar hedde 't weert
Hoe koom ik eraf, amico, hoe koom ik eraf.
„Wij zijn jongstop! Keb giesteren
onder d'n frambozenpluk, op de maat van:
„Wij zijn jongens van Jan de Wit", die lek
kere vruchjes stuk veur stuk van de strui
ken getrokken en op: „Wij zijn jongens van
Jan de Wit" ha'k er telkens vier af En
zoodoende he'k er Trui en de jongens en
de meiden allemaal uitgewerkt. Want da's
feit, amico, as ge zo'n lie-ke in oewen kop
het zitten onder 't werk, da ga-g-et veul
vlugger. Want dan denkte meer aan Jan
de Wit of aan „Auguust, waar zijn je
haren" of ,4'r is gin club in 't Zuijen",
dan aan odw werk en 't werk vlot van-
zellevers! En de framboskes loopen uit d'r
eigen in oew mandje. „Wij zijn Jon
amico 't wordt 'n ziekte!
Nouw zoude meschient wel 's willen
weten, waaróm ik zoo m'nen slinger eb?
Welnou, 't klinkt meschient 'n bietje
sentementeelerig, maar omdat mijnen
grond, waar de piepers en de slaai 11 boon
tjes en de pee-kes en d'n blomkool en 't
fruit en d'n heele mikmak zoo merakels
lekker op groeit, omdat dieën grond, 'n
stukske Nederland is! Want, amico, boer of
gin boer, vandaag ben'k grotsch op m'n
Nederlandschap! „Wij zijn jongens
schei uit, zeg! Schei uit, want da versje
mokt me nqg zot.
Want in gedachten, amico, in gedachten
ben ik bij die vijf postvliegers naar Indië
en me schieten lekker op. Veruit Koppen,
ollee dan toch, nog harder, nog kwieker,
vlieg man, vliegt, da veur mijn part m'n
pet terug is gewaaid op 't puntje van d'n
Ulvenhoutschen toren, terwijl ik in Batavia
afstap, vliegt dan kérel, da ze scheel wor-
ren van jeloersigheid, vliegt as 'nen vliegen
den Hollander over bergen en dalen, zeeén
en alle werelddeelen, vliegt, da ze vuur
spouwen van afgunst, veruit Koppen, gift
'in van jetje, gift 'm ketoen, wij zijn jon
gens van Jan de Wit, vliegt Koppen,
Koppen, KOPPEN!
De Nederlanders, daar hoog in de logten,
ze zien de wèreld, de heeie verbaasde
wèreld, die even stü is en z'nen kop schudt,
onder d'r derrejère wegschieten. Ze zien
amico, ze zien onder d'r, op de zeeën, de
andere Nederlanders, die mee vijf sleepers
de grotste dokken van de wèreld verslèpen
veur d'n Engelschman. Op de zeeën en in
de loehten, daar knappen de Nederlanders
'n stuk Werk op, waar al 't gesauwel en
gezeever in Zjenève, 't Noordpooldrama van
de Fascisten, 't gekonkel van Pwankaree en
Briejand, 't Verdragske van Keilog en de
kemeesüe van onbekende soldaten ouwe-
heeren-baker-prötjes bij zijn! Amico, wütellen
weer mee, ouwe jongen, me schrijven weer
geschiedenis! „Wij zijn jongens van Jan de
Wit!" (weer vier. frambozen). En op deu-
zen oogenblik terwijl ik ditte zit te
schrijven amico, rijdt ons Koningin in de
gouwen koets naar de Kamers deur onze
schoone Residensie en da-d-ee veur mijn
vandaag 'n schoone beteekenis.
De ferme, kloeke jongens van Jan de Wit
schrijven mee gouwe letters 'n schoon
blaaike in ons Geschiedenisboekske en de
Landsvrouwe over zukke mannen mot Jan
dorie in 't goud rijen!
Ter eere van d'r kloeke mannen, die daar
hoog in de loehten, daar ver op de zeeën,
den Nederlandschen faam over de wèreld
dragen.
Lot ze maar kammen die gin haar em-
men!
Lot Engeland maar donderjagen. Lot En
geland, de zeemogendheid, van jaloersigheid
maar stukskes in de kranten Reuteren, al
da ge-reuter is geleuter.
Ollee, dokken wegslèpen van 'n kerk grotte
over de ooseejanen, mee 'nen zwerm
vliegmesjienen over de werelddeelen zweven
om de post te bezurgen, da's ander werk as
stukskes schrijven. Neeë Engelschmanneke,
't is gin oorlog meer, die ge mee pepier kunt
voeren nouw motte wa doen!
Waarom of ik zoo op d'n Engelschman
z'nen kop zit? zulde denken? Ten eerste,
amico, da ben Tt nog nie vergeten al maggen
^e da denken, da ze van 't jaar m'n ver-
kens emmen afgekeurd en daar 'n smerig
stukske van over de wèreld emmen gereu-
terd. Tw.eedens omda z'ons kersen emmen
ingestoken mee zo'n smoesje, derdens omda
ze nie willen bekennen da ze zeivers die
dokken nie konden versjouwen en vierdens,
da doe-d-heelemaal de deur dicht,
omdat ze nouw onze Koppen róllen afkam
men!
Van den mergen 'n berichje van Reuter
in de kraanten da-d'nen Engelsche ootoorie-
tijd van de Engelsche Lochtvaart offiesjee!
eë meegedeeld, dat 't nieuwaor is, dat de Ne
derlanders de Engelschen veur zijn mee
d'ren lochtdienst naar Indië, dat da-d-eele
maal onjuist is! Engeland^doet da pas in
April van 't volgende jaar en dan telt da
pas mee!
Nouw, amico. wa zegde van dieën grooten
broer?
Wij zijn jongens van Jan de Wit!
Veruit Koppen, veruit Kérel, lot ze reu-
reri en leuteren, veruit jong, ze halen jouw
niemeer in, al leuteren ze de kraanten vol
mee offiesjeele bakerprotjes! Veruit! Statig
en zonder fout, strijken ze strak neer in
d'Oost, stuk veur stuk en in gedachten zie
ik 'm al staan, zo'nen grooten vogel, waar
de Indiërs de Nederlandsche Locht nog aar
ruiken, mee z'n neus trotsch in den wind
en d'n uitwentelenden schroef: „Hier ben
ik". En 'n paar dagen later: „hier ben ik" en
'n paar dagen lëter: „hier ben ik" en nóg
es en nog es: „hier ben ik". En as 'nen
zwerm trekvogels komen ze dagen aanéén
neergestroken, in de, verre, wèrme Oost, nèt
of er gin een leuterbérichtje in de kranten
ee gestaan!
En daar ben 'k trotsch op, gloeiend
trotsch.
Da's nasionalisme in d'n goeien zin eft
heel wa mooier, dan 'nen troep volwassen
grooten Belgen, die achter wa Duitsche
kienders looper. te blèren, zooals 'n paar da
gen gelejen in Blankenberge, die Belse bad-
plots!
Veur d'n grooten Duts liepen ze Antwer
pen uit en kwampen bij ons in den kost,
maar veur de kleine Duitskes emmen ze
ginnen vrees, zulle. Awel, die luupen
ze na en die geven ze schelles!
Witte wat 'r gebeurd is?
Kienderkes waren aan 't strand 'n zand-
vesting aan 't bouwen, Belskes en Duitskes
en zetten d'r toen mee schellepkes 'nen
naam in: „Neurenberg".
Waarschijnlijk de naam van 't Dutsche
stadje, waar zo'n klein lozjeeke vandaan
kwam! Groote menschen, Bellegen, stokten
toen de Belse kienders op, om de vesting te
„nemen". (Awel, 't Was ginnen Antwaarp-
schen Sietadèl, versta-de) en da liep uit op
vechten.
En toen emmen die groote menschen,
zóó dat de pliesie er aan te pas moes kom
men en de Dutskes moes beschermen!
de kleine kienders uitgejouwd en naar 't
hotel geblèrd tot veur d'n Ingang!
Wa zegde van zulk nasionaliteitsgevoel.
amico? Is et nie om uit oew vel te springen
oew bloed op te freeten? Zijn da mannen?
Veur gin tienduizend zoo. ruil Ik éénen
Koppen! Nog nie mee de tienduizend wef-
kes erbij. (Schei uit zeg, zit nouw nie te
knipoogen, ik ben vandaag zoo seerejehs as
'nen begrafenisondernemer). Keb m'n eigen
van deus week 'n hand gegeven en teugen
me gezeet: ,Dré, jongen, g'ad 'm aan 't
goei end vast den lesten keer."
Ik las 'n heel seerejeus krantenstuk over
d'n Nederlandschen schilder Nanmnga die
zestig jaar Wier 't Is zoo de gewoonte, as
<re es s~bPder of hooirpn^-hr'iver z"stf7 Javer
wordt, dan ontdekken z'oew. Affijn, me
kunnen nie allemaal Zjakkles Koegan zijn,
die op d'r derde jaar al wereldberoemd zijn
en op d'r achtste jaar 'n salaris verdienen
van vijftien-duuzend guldens in de week.
Net zooveul as hier 'nen menister in 'n jaar
Nouw zoude kumien zeggen: alles goed en
wel, maar ons ministers kunnen nie veur
jochie speulen, maar dan zeg ik: da motU
nog afwachten. Er zijn heel aardige jochie;
bij, die d'r departement niks broerder be
handelen as Zjakkie zou doen
1 Maar ik dwaal van d'n weg.
Nanninga dan, is 'nen verver, die schil
dert naar m'n hart. As die 'nen boom schil
dert is 't 'n boom en gin pèrepluu. A:
die 'n huis schildert is 't 'n huis en git
zatmanneke. As ie d'n hemel schildert is
't 'nen hemel en ginnen ommelet .Kortom
da's 'nen verver, die nie kleurenblind is! Dit
gin gruune loehten en rooie weilanden er
houtere koeien en vierkante sirrekels neer-
kladdert. En wa lees ik nouw?
'n Kunstkretiek mee niks as goeds var
'm. Is da gin mirakel? Nog sterker: Ze noe
men 'm tenslotte modern! Wa-d'n leuger
is. Hij is zoo ouwerwetsch as de Natuui
zelf, maar da schreef dieën kretieker oir
z'nen pad schoon te vegen van al de larie
die ie in de letste jaren geschreven heet
D'r zijn gin kut.eke ballen en ronde vier--
kantjes en groene gezichten en blauw haar:
En die zijn d'r nooit gewiest ok. Maar dif
kwastende kwasten, die niks kennen en 'i
dus beter wouwen weten as onzen Lieven
heer, die gaven da-d-uit veur zoete koek
Da was valsche munterij, amico! En toer
'k paar jaar gelejen da schreef, toen zeeër
ze: och, wat wit 'nen boer van saffraan
maar nouw komen 7,e in mijn schuitje varen
Amico, ik schaai d'r af. 't Is mooi gewiest
„wy zyn jongens van Jan de Wit" (weei
vier frambozen).
Veul groeten van
minder van oewen
Trui en gin ho?kf
toet a voe
DRé
