Naar Sydney
Het 2-9ste Eucharistisch Congres
te Sydney
- _.ikBSSS
Kloosterbalsem
UIT ZANDVOORTS GESCHIEDENIS
m m
II
H
m
DERDE BLAD
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
DINSDAG 30 OCTOBER 1928
BLADZIJDE 1
Mf*4üajr
I De venijnige steken
van spit n den rug
,,Geen goud
zoo goed"
kostbaren. iasï i^voor;;r^ houWvan
,;y -*-^5-
Het toppunt van roekeloos
heid
ONDERWIJS
Het nijverheidsonderwijs
LUCHTVERKEER
Een tragisch ongeluk
MARKTNIEUWS
INGEZONDEN
XV
'..v i V
<:V'"
U;'5>U
De processie te water
SYDNEY, 10 Sept. 1928
„De politie heeft maatregelen genomen,
Dm Zondag", aldus stond er Zaterdag hier
ln de kranten, „to handle 500.000 people".
Ze verwachtte dus nogal wat van de pro
cessie met het Allerheiligste, die Zondag tot
besluit van het Eucharistisch Congres zou
worden gehouden.
Maar die verwachting is nog overtroffen
ze kregen met 750.000 menschen te doen!
Dat is hier echter niet zoo erg, want nooit
heb ik ergens zulke ordelijke, gewillige me
nigten gezien. En dan de maatregelen, die
hier bij dergelijke gelegenheden genomen
worden zijn afdoende: alle tramverkeer
wordt eenvoudig voor eenige uren totaal
stopgezet en de heele weg, door de pro
cessie gevolgd, was afgezet met op schragen
gelegde dunne balken, die de politie voor
zulke gevallen gereed heeft liggen. Daags te
voren waren die naar verschillende punten
der stad gebracht, om ze Zondag bij de hand
te hebben.
De weg was lang, de processie deed er een
uur en drie kwartier over, maar er waren
schragen en balken, alle netjes rood ge
verfd, genoeg en geen gaatje was er in de
afzetting gelaten.
Dwars den weg oversteken was onmoge
lijk iedereen moest maar wachten.
En dat alles voor een Roomsche processie,
ln een stad, waarvan nog geen 25 pCt. der
Inwoners katholieken zijn! In een land, waar
de beschaving pas een eeuw geleden begon!
Wat maakt het oude Holland daar toch
pen poover figuur bij, dat, toen in 1924
ln Amsterdam het 27ste Eucharistisch Con
gres werd gehouden, de Katholieken nood
zaakte hun processie binnen de muren van
een Stadion te houden!
Maar laat Ik u over de processie zelf
vertellen.
's Morgens werd er door Z. E. den Kardi
naal Legaat een pontificale H. Mis opgedra
gen in het St. Patricks College Manly, 'n
watervoorstad van Sydney, die van de eigen
lijke stad in een dik half uur per boot is te
bereiken.
Bij die H. Mis waren alle hoogwaardig-
heidsbekleeders tegenwoordig. De Mis werd
ln de open lucht gehouden, waarvoor op de
trappen van het gebouw een altaar was op
gericht. De gevel van het gebouw was prach
tig versierd met het Pauselijk wapen, de wa
pens van den Legaat en die der aanwezige
bisschoppen, vlaggen en planten en bloe
men. Hoog van den toren woei, boven de
Australische vlag, de wit-gele Pausvlag.
Een indrukwekkend moment van de Mis
was dat, waari» de vredeskus wordt gegeven.
De eene prelaat omhelsde den anderen en van
het altaar uitgaande, verspreidde de vredes
boodschap zich naar de overige dignitaris
sen, die lager gezeten waren. Een bisschop
uit Indië omarmde den vertegenwoordiger
van den Koning van Spanje; de gemijterde
Mgr. Lamy uit België opende zijn armen
voor prins Ghika, vertegenwoordiger der
Oostersche kerken in Parijs; een Chineesche
prelaat fluisterde de vredesboodschap in het
oor van een bisschop der Philippijnen. Alle
landen verbroederden zich in dezen kus, die
ln een paar minuten, uitgaande van den
troon van den Kardiaal Legaat, om zoo te
zeggen, heel de wereld doorging.
Aan het slot van de Mis werd voorlezing
gedaan van de boodschap van Z. H. den
Paus, waarin deze aad de deelnemers aan
het Congres een aflaat van 200 dagen ver
leent.
Kort na de Mis werd de processie opge
steld en om één uur verliet deze schitte
rende stoet, waarin honderden geestelijken
en duizenden leeken, led'en der verschillen
de congregaties meeliepen, St. Patrick's
college ook twee Papoea's van Nieuw Gui
nea, eenige Maori's van Nieuw Zeeland, en
eenige inboorlingen der Philipijnen.
Plechtig en statig, de Kardinaal met den
Ons Heer bevattenden monstrans onder een,
door soldaten uit den wereldoorlog gedra
gen, wit zijden, met goud omboord bald'a-
kijn, schreed de processie door de straten
van Manly naar de Burra-Bra, de stoom
boot, d'ie voor deze gelegenheid geheel wit
en goud geschilderd was, terwijl ter weers
zijden van den schoorsteen een reusachtig
wit kruis was opgericht.
Op de boot plaatste de Kardinaal het
Allerheiligste op een daarvoor ingericht al
taar en toen begon de waterprocessie.
Iets zoo schitterends is niet met woor-
overvallen U onverwachts. Grijp
dadelijk naar Akker's Kloosterbal
sem, welke tot diep in de weelsels
doordringt, de pijn stilt, ophoo-
pende ziektestoffen doet verdwij
nen, snel en grondig verlicht.
"-M-y—■Tmi-i.r.nH>I
zag het zwart en in de boomen hingen ze
bij tientallen. Zelfs zag ik achter een der
ramen van de synagoge een rabbijn, met
belangstelling den bonten, kleur:,gen stoet
gadeslaan.
Voor de St. Mary-kathedraal aangekomen,
waar op den zuid-westelijken hoek buiten een
een altaar was opgericht, werd door den
Legaat een Lof gecelebreerd.
Allen, die aan de processie hadden deel
genomen. aartsbisschoppen en bisschoppen,
geestelijken en leeken en ook duizenden van
die daar stonden achter de roode politie-
barrières, vielen op de knieën en terwijl een
luidspreker de liederen van het Lof deed
hooren, zongen allen mee.
Een geestvervoering, een devotie, een eer
bied, een aanbidding, een tot-tranen-toe-
bewogen zijn van een zoo reusachtige menig
te, heb ik nog nooit gezien en zal ik mis
schien ook wel nooit meer zien, want al
zou ik nog tien Eucharistische congressen
meemaken, geen enkel zal dit kunnen over-
Ik weet niet, of ook u misschien herfstva-
cantie hebt, ik hoop van niet, want dan
komt dit stukje niet in de courant, doch
Nu de nieuwe R. K. kerk haar voltooiing waren 10 pinken en 2 haringschepen, doch het zal ook wel niet. Die herfstvacantie
i i, is het wel eens interessant uit oude j de reeders van de laatste 2 groote vaartuigen
Haarlem, 29-10-*28.
Geachte Redactie,
papieren wat op te snuffelen over de ge-woonden in Haarlem. Aan land bezaten zij
schiedenis van de parochie. slechts 2 krochten samen 6 Morgen groot en
De protestantsche kerk hoorde eerst aan een krocht van de kerk groot 1 Morgen. De
den weer te geven. Statig gleed de blanke
boot met haar heiligen last, volgeladen met
met bisschoppen en andere hooge en lagere
geestelijken, en gevolgd door twee even volle
booten met de wereldlijke deelnemers aan de
processie over het water.
Ik bevond mij op de witte boot, maar ben
er, vlak voor het vertrek, afgegaan, om op
de eerste volgboot den tocht mee te ma
ken; ik wilde hem zien, dien tocht van de
het publiek.
Dat waren geen nieuwsgierigen, die hier
waren, dat waren vroom biddenden, die niets
om zich heen zagen dan de heilige handeling,
die daar vóór hen plaats vond.
En de niet-Roomschen onder de menigte,
zij eerbiedigden die gevoelens hunner Katho
lieke medeburgers, door zwijgend toe te zien.
Geen onvertogen woord, geen spottende op
merking werd gehoord; iedereen, ook het
eenvoudige volk, voelde, dat hier iets ge
beurde, dat anderen heilig was.
En zij respecteerden het.
door Sydney's nooit volprezen haven, en dat
kon ik beter van de volgboot.
En ik heb hem gezien!
Voortdurend was de Burra-Bra omstuwd
door honderden kleinere, met vlaggen
hoog boven alle cfe Pauselijke kleuren
versierde jachten en motorbootjes, kleine
stoombootjes en roeibootjes, die de haven
politie heel wat te stellen gaven.
Over het in de zon glinsterende water
van de baai klonk het reeds op den oever
begonnen gezang van het Sterre-der-Zee-
liecï.
Voor North Head, kort bij het rotsige
strand, bleef de Burra-Bra even stil lig
gen, om den Kardinaal gelegenheid te geven
de zeeën te zegenen, waarop de tocht weer
werd voortgezet.
Overal waar er maar gelegenheid toe was,
zaten en stonden op den rotsigen oever dui
zenden, die, als de witte boot voorbij voer,
biddend neerknielden.
Meer dan een uur duurde de tocht, waar
na omstreeks half vier geland werd en de
processie door de stad werd voortgezet.
Was de waterprocessie indrukwekkend,
die te land was het niet minder.
Van Manly af hadden voortdurend vijf
vliegtuigen, die in den vorm van een kruis
vlogen, boven de witte boot gezweefd en
ook nu, boven het land, bleven zij de pro
cessie tot aan de Kathedraal begeleiden
steeds maar heen en weer vliegend.
huur van 1 Morgen bedroeg 30 stuivers en
de waarde 50 gulden.
Een huis in de Kerkstraat werd eenige
jaren later voor 50. verkocht.
dorp in 1508 door hevige stormen geteisterd
werd, terwijl in 1509 weder de pestziekte
woedde.
Veertig gulden bedroeg in dat jaar de aan
slag van Zandvoort.
De weinige landbouw die hier uitgeoefend
werd, werd zeer belemmerd door het voort
durende verstuiven der duinen, benevens
door de aanwezigheid van verschillende soor
ten wild. Men hoorde daarover telkens
klachten.
„Dat zij groote schade lijden van de winde
beesten, herten en de hinden, want zij moe-
De Kardinaal-legaat draagt 't Allerheiligste
in de sluitingsprocessie
En in de straten, die, zooals ik reeds ver-
teld'e, op schitterende en afdoende wijze
waren afgezet, stond langs heel den langen
weg een dicht opeengepakte, eerbiedige
menigte, die nu en dan hoeveel niet-
Katholieken waren er niet onder spon
taan in de handen klapte, wat dan door
de in de processie meeloopenden, door hand
opsteken werd onderd'rukt.
En heel den weg over stonden, van af
stand tot afstand, op hooge palen opge
stelde luidsprekers, die let wel, ds. Ling-
beek, in 'n Protestantsch land voortdurend
Roosche liederen de lucht inzonden, die
dan door de Roomschen onder het publiek
in het Latijn of in het Engelsch werden
meegezongen.
Voor alle vensters van alle gebouwen
stonden tientallen menschen, op d'e daken
Het rustaltaar bij de sluitingsprocessie vóór
de kathedraal
Als slot de zegen met het Allerheiligste
en het 29ste Eucharistisch congres was
voorbij.
Maar de Kardinaal wilde het volk van
Australië zeggen, hoe diep zjjn godsvrucht
hem getroffen had en het meedeelen, dat hij
het uit den grond van zijn hart dankte, voor
zijn grootsche demonstratie van liefde en
trouw aan den Heer Jezus Christus, Wiens
zegen hij over alle aanwezigen en hunne
families afsmeekte.
En hij eindigde met over de menigte den
Pauselijken zegen uit te spreken.
Wat ben ik blij, dat ik dit Eucharistisch
Congres heb mogen bijwonen!
Ik heb dat in Amsterdam meegemaakt en
dat was grootsch, dat was overweldigend, dat
was schitterend.
Maar dit hier in Sydney was tienmaal
mooier, was honderdmaal indrukwekkender,
omdat het veel meer in het openbaar werd
gehouden; omdat het, ook bij niet-Room
schen, zooveel belangstelling wekte om
dat het openbaar kon zijn.
Het zal lang duren, eer Australië weer
iets dergelijks ziet, maar het zal ook lang
duren, eer het dit congres vergeet.
ARTHUR TERVOOREN
11 uur 's avonds-
Zooeven teruggekeerd van het stadhuis,
waar ik heb aangezeten aan een banket, door
Z.D.H. den aartsbisschop van Sydney aan
Z.E. den Pauselijken Legaat aangeboden. De
groote feestzaal van het stadhuis was een
voudig, maar smaakvol in de Pauselijke kleu
ren en met planten versierd. Ruim 360 per
sonen waren genoodigd. waaronder natuurlijk
alle bisschoppen, tal van andere geestelijken
en vele autoriteiten. Zoo zaten o a. mee aan
de Gouverneur-Generaal, Lord Stonehaven,
de eerste minister Mr. Bruce en de premier
van New-South Wales, Mr. Bavin.
Aan speeches natuurlijk geen gebrek, en al
len die het woord voerden, o.a. de drie boven
genoemde personen, waren vol lof over het
congres en verheugd over 't succes. Zij ver
trouwden, dat de vruchten die het zou dra
gen, niet alleen Katholiek, maar heel Austra
lië ten goede zouden komen.
Toen Kardinaal Ceretti opstond om den op
hem door Aartsbisschop Clune van Perth uit-
gebrachten toast te beantwoorden, hield het
applaus minuten lang aan.
De Kardinaal, die met een eigenaardig ac
cent Engelsch spreekt, zei, dat de merkwaar
dige bewijzen van goeden wil en broederschap
van heel' het Australische volk hem diep
hadden getroffen Voorts huldigde hij aarts
bisschop Kelly van Sydney, als den man, door
wien het het Euch. Congres hier te Sydney
is tot stand gekomen en door wiens ijver deze
stad kan bogen op de schitterende St. Mary
Cathedral. A. T.
In den ochtend van den sluitingsdag werd dóór kardinaal Ceretti een pontificale H. Mis
in St. Patrickscollege opgedragen
Het Engelsche weekblad „Plight" verklaart
i te weten, dat de vlieger MacDonald die met
een klein De Havilland „Hoth"-sportvlieg-
tuig een noodlottig mislukte poging onder
nam, om van New Poundland naar Ierland
i te vliegen, niet, zooals in de dagbladen alge-
j meen beweerd werd, voor 35 uur benzine
aan boord had, doch slechts voor 25—26 uur
I Alleen in geval van een zeer gunstigen wind
zou MacDonald met dit quantum Ierland
hebben kunnen bereiken, terwijl reeds inge
val van een betrekkelijk geringe koersafwij
king, de bedrijfsstof ontoereikend moet zijn
geweest. Het blad noemt de Vlucht het top
punt van roekeloosheid.
de katholieken en was aan de heilige Agatha
en Adrianus gewijd. Zij is reeds zeer oud.
Wanneer zij gesticht is weten wij echter niet.
De torenklok bevat deze inscriptie:
Jhesus es mi den naem ghegeven int jaer
ons Heeren MCCCCXC IIII (1494). Veel
vroeger echter vinden wij onze plaats reeds
genoemd.
Onder de goederen van Sint Maarten te
Utrecht vinden we in het jaar 960 grond in
Bentveld vermeld. Zandvoort zelf komt het
eerst voor in een „blafferd" van het klooster
te Egmond. Tot de goederen, die dat kloos-
ter reeds voor 1120 bezat, behoorde ook een
stuk land in deze gemeente.
Men leest daar n.l.:
Prater Godefridius dedit, pro anima
matris suae terram juxta Santfort. hetgeen
vertaald luidt:
Broeder Godfried gaf, voor de ziel van zijn
moeder, zijn land nabij Zandvoort.
Reeds toen, gelijk later nog zoo dikwijls,
hadden de parochianen te lijden van plun
deringen, waarbij ook de kerkelijke goederen
niet gespaard werden.
Waren het eerst de ruwe Noormannen,
later kwamen de West-Priezen, waarvan
Melis Stoke dichtte:
„Als men elfhondert las
En vijf en vijftich ons Heeren jaer,
Quamen met orloghen swaer,
Die Friezen van Drechterlant
En hebben gheroeft en verbrant
Die van Kenemare (1) harde sture.
Dit versaghen die gebure,
Van Okesdorp en de poorters mede
Uit Haarlem van der s'/rde.
En de streden tegen hen en deed se keeren,
Swarlike te haren oneeren."
't Was toen wel een woelige tijd, want
eenige jaren later kwamen de Vlamingen
en overvielen het gansche land. Toen was
het, dat Witte van Haemstede, zoon van
Floris V, uit Zeeland, waar hij een kasteel
op het eiland Schouwen bezat, naar Holland
kwam en de invallers verdreef. (1304).
Een oude kroniek verhaalt daarover het
volgende:
„Heer Witte van Haemstede quam uit
Zierikzee met eener hoecboot ende seylde
buten omme ende quam an tot Santvoerd
ende quam binnen Haerlem. Daer vielen'
hem bij de Carmelaers (Kennemers) alle,
ende hij ontwant sijnen standaert met een
blauwen bastoene."
Bij die herhaalde plagen van oorlog en
opstand kwam in 1348 ook nog een vreese-
lijke besmettelijke ziekte het dorp teisteren.
Daarover lezen we o.a.:
i „Omtrent 1348 heeft Godt van hemelrijck
de gantsche werelt ghekastijdt met eene
schrikkelijke peste, waervan de helft der
menschen nauwelijks te lijve ghebleven is,
alsoo datter veel steden, dorpen ende castee-
len ledich end onbewoont bleven staen. Deze
plaghe is ghevolcht door bloedlopo; ontal-
j liche menschen met een nooit ghehoorde
manier van smerten verteerende, mitsgaeders
van een heymlyck vier, het vlees tot de
beenen toe afknaegende en vernielende."
Ook later lezen we nog dikwijls van de
pest o.a. in 1509, 1529, 1558, 1578.
I De ziekte verspreidde zich snel en door
de weinig afdoende bestrijding dier dagen,
i eischte ze zware offers.
In 1494 heeft het voor ons drop: „dat zij
in den voorleden zomer groote pestilencie
gehadt hebben ende verloren wel die helft
van haren volcke.1
Uit de antwoorden, door den pastoor
Claesz den 23sten Mei 1494 gegeven aan een
commissie, die Zandvoorts aandeel in de
belastingen kwam bepalen, 'leeren we voor
het eerst iets meer omtrent ons dorpje.
Er waren in dat jaar 50 „haerdsteden"
(woningen), maar, zegt de pastoor, vóór 30
jaren hadden wij er wel 100. De bewoners
leefden van de vischvangst. Op de vraag
waaraan die achteruitgang is toe te schrij
ven, antwoordt Claesz:
„Dat het zoo gekomen is, overmits dat uit
armoede haar visscherij vergaan is; dat zij
groote pestilencie gehad hebben, en mede
om den duren tijd wille, die geweest is ende
zonderlinge om de laatste oorlogen van het
1 .aas- en Broodvolk, toen zij geplunderd,
gevangen en grootelijks gerantsoeneerd zijn."
Over die duurte lezen we bij Velius:
„dat de zomer van 1490 wederom zeer nat
geweest was en daardoor de veldvruchten
niet tot haren wasdom konden komen
De invoer van levensmiddelen door het
Marsdiep bij Den Helder werd door de Hoek-
sche vaartuigen gestopt, zoodat men in deze
streken zich met beestenvoer moest tevreden
stellen". Eindelijk sloeg het volk van Kenne-
merland tot opstand over en vermoordde den
rentmeestr Claes van Ruyven. Hertog
Albrecht van Saksen heeft toen de boeren
weder onderworpen. Op Zandvoort werden
gedurende 9 weken 100 ruiters ingekwar
tierd en veel hadden de arme bewoners van
de ruwe gasten te lijden. Hoogst waarschijn
lijk lijkt het mij, dat toen ook de kerk door
brand vernield werd, daar de klok het jaar
tal 1494 draagt.
Het aandeel van Zandvoort in de belasting
werd op 38 klinkerts en 21 groot bepaald.
(1 klinkert 30 groot.)
Ter vergelijking volgen hier de bedragen
van eenige andere plaatsen.
Haarlem 5263 klinkerts.
Amsterdam 4544
Heemstede 70
Katwijk 40
In 1514 verschijnen weder 5 ingezetenen
dezer gemeente met hetzelfde doel voor de
heeren in Haarlem.
Nu was het kapelaan Claesz die het woord
voerde.
Het aantal wonifigen wordt nu opgegeven:
„76 haerdsteden waaronder 21 die leegstaan.
Dit komt door groote sterfte en overmits
er veel verdronken zijn. Er zijn ongeveer 200
communicanten.
De rijksten van het dorp waren bereid al
hun hebben en houden af te staan voor 500
Rijnsche guldens. Dit waren slechts 3 per
sonen. De rest van de bevolking was zoo arm.
dat zij dikwijls om brood moest bedelen. Er CorueKus (ais) 288 K.G.
schijnt alleen maar noodig te zijn voor de
schoolgaande jeugd met hun opvoeders.
Daar heb je vroeger toch maar nooit van
gehoord. Men kreeg in den zomer drie of
vier weken vrij, tot groote ergernis van
moeder en dan was de kous op. Ik vraag
me dan ook af, wat hebben de kinderen er
aan? Deze tijd van het jaar is meestal
Uit andere bronnen weten we, dat hetslecht; de kinderen zijn dus gedoemd tot
thuisblijven. Ze raken uit hun gewone doen,
de groote vacantie is juist afgeloopen en
de vrouwen, moeders van gezinnen, zitten
met hun kroost te kijken. Dat moest men
van overheidswege toch eens bedenken.
Laten die menschen het komende geslacht
toch s.v.pl. niet bederven door ze lente-,
zomer., herfst, en wintervacantie te geven.
Dat dient nergens toe. Als je eenmaal van
school bent, komt zoo iets nooit meer terug,
behalve voor een enkele categorie.
Bovendien, dat vrijgeven moeten de
ouders maar slikken, doch als het kind
ten hun land bewaken, alle nachts van 'tzelf een uur of zoo iets verzuimt, dan staat
begin van den Meimaand tot den oogst toe."men al heel spoedig voor de Commissie tot
Aardappelen werden niet geteeld vóór om- wering van schoolverzuim. Dat lijkt zooiets
streeks 1845; eerst toen werd de teelt loo-1 van met twee maten meten. Ik hoop dan
nend, doordat in ons land op de zwaardere 1 ook, dat dit stukje er iets toe zal bijdragen
gronden de aardappelziekte uitbrak. om in de toekomst dit vrijaf zijn, als de
Zandvoort behoorde tot de heerlijkheid blaadjes gevallen zijn te laten vervallen.
Brederode. Reeds in 1473 is er sprake van:
„de gronden enz. gelegen ten westen en zui
den van de Zijlweg tot Santvoort toe."
De macht van den ambachtsheer was zeer
groot. Wilde iemand op Zandvoort een win
kel houden of een ambacht uitoefenen, dan
moest toestemming gevraagd worden. Ook
over het geestelijk welzijn van zijn volk
waakte hij in overleg met de priesters. Zoo
vaardigde hij o.a. een keur uit, waarbij het
vloeken en het werken op Zondag strafbaar
gesteld werden.
Ten tijde van de beeldenstormers zond van
Brederode het volgende schrijven aan zijn
gemeenten
„Wij Hendrick heer tot Brederoede enz.
doen te weten;
dat wU expresse last, commissie en de be
vel gegeven hebben aan onzen baljuw en de
rentmeester Willem van Zonnenberch omme
in bescherming te nemen, die kereken in onze
heerlijkheden gelegen als Velzen, Sandvoort. I
enz. ende overmits de tumulte tusschen die i
religie, alle gewaden, zilveren, gouden ende1
andere reliquien bij inventaris in zijne han
den te nemen, dezelve te bewaren, of in onze
handen te leveren, opdat dezelve door nie
mand geroofd worden en in toekomende tij
den teruggegeven mogen worden."
Toch schijnen de Zandvoorters voor een
groot gedeelte van de kerk afvallig gewor
den te zijn en werd de kerk omstreeks 1573
door de Spanjaarden vernield. Later is de
toren, die tevens als zeebaken dienst deed,
weer opgebouwd (1618).
De Katholieken werden toen door paters
uit Haarlem bezocht. In een oud boekje
leest men;
„M. C. Hus van de paters Jesuiten, be
diende zijn offitie seer ghetrou, met een
groote liefde: was bovenmate troostich ende
behulpsaem tot den armen, sijn selver nacht
noch dach spaerende. Geen vuile noch vie-
righe siekten ontsiende, niet alleen in de
stadt, maer ook daer buy ten onder die arme
zeelieden te Zandvoort. Als 't regende ende
tempeest waer, dat sy niet en costen ter zee
vaeren, dan trok hij daer nae toe, daer
comende druipende van 't water ende beven
de van coude, om aldaer die menschen mede
te deelen 't Goddelicke woort."
Behalve bovengenoemde Hus (1643 t) vom
den wij nog vermeld de volgende paters,
welke alle Zandvoort bediend hebben;
D. Heinsius 1647 t St v. d. Werve 1700 t
L. Ahuis 1697, C. P. Kruys, G. Lap, J. Bran
dijn. In 1697 sluit het doopboek van Zand
voort.
De eerste pastoor te Overveen, waartoe nu
ook Zandvoort behoorde was A. Hodenpijl
16971710, verder W. Christiaans 17101751,
J. B. Wijnouts 1751—1781, H. Schellings 1781
—1801, C. Bakker 1801—1805. Kapelaan H. J.
Gerstenscheidt 1805—1806, L. V. G. Quesnel
18061813, H. J. Gerstenscheidt 18061848,
nu als pastoor, A. J. Keil 18481851.
In 1851 werd Zandvoort een parochie. Tc
voren moest men dus naar Oven/een of Ber
kenrode om zijn godsdienstplichten te ver
vullen. Evenwel kwam ééns in de 3 weken
een kapelaan hier dienst doen in een ge
bouw op den hoek van de Pakveldstraat. Drie
jaar heeft dit gebouwtje onder pastoor
l'Ami nog als kerk dienst gedaan. In 1851
telde men hier 152 communicanten.
In 1854 werd de kerk aan de Groote
Krocht gebouwd, De bouwsom bedroeg
20.000. Ook zij was aan de Heilige Agatha
gewijd. Zij bezat een welluidend orgel en als
altaarstuk een schilderij van den Haarlem-
schen schilder Kruseman. Het is afkomstig
uit de kerk te Leijmuiden. De pastoor aldaar
kocht het in 1825. De preekstoel is een
merkwaardig voortbrengsel van 18de eeuw-
sche Vlaamsche beeldhouwkunst en in 1760
vervaardigd door J. Cressant. Ook de com
muniebank is een mooi werk uit het laatst
der 16de eeuw. Pastoor l'Ami heeft deze
meubelen doen reinigen van alle oude verf
lagen.
Achtereenvolgens waren hier pastoor; J. J.
l'Ami 1851—1889, S. Witte 1889—1895, P. L.
Dessens 1895—1911, M. Bohl 1911—1927 t, C.
Wijnker 1927.
In den toren hing een eenvoudige klok,
waarop stond;
Agatha est nomen ejus. 5 Febr. 1891. Petit
et Fritsen me funderunt.
De nieuwe kerk werd in 1928 gebouwd
door Venhoven en Evers uit Heemstede, naar
ontwerp van Pia Cuypers. De bouw kostte
110.000 gulden.
De Calvariënberg in het priesterkoor is
naar een ontwerp van Lourijsen uit Haarlem
In den toren, die 34 M. hoog is, hangen
3 klokken, gegoten in Trier en geleverd door
de firma Hogen uit Amsterdam. De klokken
zijn afgestemd ln g, ais en C, naar de eer
ste noten van het Te Deum.
U, geachte Redactie, mijn dank betui
gende, verblijf ik,
Hoogachtend,
Uw abonné J. D. v. S.
Te Utrecht heeft de vereeniging van
directies van Nijverheidsscholen vergaderd.
De voorzitter, de heer H. Ellens wees erop,
dat deze bijeenkomst belegd was om de ge
volgen te bespreken voor het avond-nijver-
heids-onderwijs, zooals het nu geregeld is bij
de wet, wanneer het ontwerp van wet in het
rapport van Wijnbergen opgenomen, wet zou
worden.
Vele bezwaren tegen het rapport zijn nu
gepubliceerd, op weinig goeds is nog maar
gewezen kunnen worden, het zal het reeds
bestaande avondonderwijs niet bevorderen;
het eenige nieuwe, dat er in voorkomt, is het
subsidieeren van het „richtingsvak". Het be
stuur van de Ver. van Dir. v. Nijverheids
scholen stelt er prijs op, er aan te herinne
ren, dat de vereeniging steeds voor subsi-
dieering heeft gewerkt.
In het rapport ontbreekt, jammer genoeg,
het schema, waarover de minister sprak in
zijn installatie-rede, voor de werkwijze der
commissie, en dat misschien oorzaak is, dat
vrijwel alle besluiten en conclusies der com-
misie genomen zijn met een kleinst mogelijke
meerderheid, de helft plus één. Zou deze
oneenigheid in den boezem der commissie
de oorzaak zijn met een voorloopig rapport
te hooren wat de bij het onderwijs zelf be
trokkenen er van zullen zeggen?
De commissie was toch voor de helft uit
leden van den Jeugdraad samengesteld, geen
enkel lid der commissie is verder heden nog
bij -het onderwijs werkzaam.
Hierna werd het woord gegeven aan den
heer G. C. Michell, directeur der Middel
baar Technische School, de Ambachtschool
en Avondschool te Leeuwarden, die een in
leiding zou houden over het Rapport.
Unaniem werd door de vergadering beslo
ten een commissie in te stellen uit de leden
der verschillende vereenigingen enz., om
kamerfractie en pers in te lichten en actie
te voeren deze enorme afbraak van het
nijverheidsonderwijs af te wenden.
Bij het vliegongeluk, dat de vorige week
te Atlantic City plaats had met een Junkers-
vliegtuig, heeft de bankier Octave Chanute
uit Denver, die naast den bestuurder zat,
het leven verloren. Deze passagier was een
kleinzoon van den grooten pionier der lucht
vaart ir. Octave Chanute (18321910), die in
navolging van Lilienthal proeven nam met
glijvliegtuigen en wiens arbeid van grooten
invloed is geweest op het werk van Wilbur
en Orville Wright, die in December 1903 het
vliegvraagstuk tot een practische oplossing
brachten. Het tragische is, zoo meldt het
„Hbld.", dat de bankier Chanute de oorzaak
van het vliegongeluk blijkt te zijn geweest.
Toen het toestel een scherpe bocht maakte,
pakte hij in zijn angst het stuur beet (de
Junkers was uitgérust met dubbele bestu
ring), waardoor het toestel omlaag schoot.
AMSTERDAM, 29 October. Granen. (Noteering Amst
Korenbeurs). La Plata gele disponibel silo f225, verwacht
1 Nov. per s.s. „Eemland", 7 Nov. per s.s. „Glenardle",
17 Nov. per s.s. „Montferland" en 21 Nov. per s.s. „Gaaster-
land" f 224, 21 Nov. per s.s. „Parley Oaks" f 225, Ameri-
kaansche mixed No. 2 Jan. April levering f 209.
Lijnkoeken. N.-Amerikaansche loco f 14.50, Nov./Maart
f 14.60, Jan./April f i4«35# S.K. loco f 16.65 per s.s.
Wytheville" f 14.65 inlandsche voorslag loco f 14.
Binnenl. granen. (Boerennoteering.) Roode tarwe f n—
11.35, witte tarwe t 1111.50, rogge f 10.5010.75#
chevaliergerst f 1111.75, haver f 1010.50, duiveboonen
f 1415, paardeboonen f 1212.50, groene erwten f 19—
21, vale erwten f 18a2, alles per 100 kg. karwijzaad
f 1921 per 50 kg.
AMSTERDAM, 29 Oct. Aardappelen. (Bericht v.d.
mak. Jac. Knoop.) Zeeuwsche Bonten f 3.403.60, id*
Blauwen f 3.503.60, id. BI. Eigenheimers f3.203.30#
id. Eigenheimers f 2.753, id. Blauwe poters f 2.502.60,
id. Bonte poters f 2.302.50, id. Roodstar poters f 2.40
2.50; IJpolder Eigenheimers f2.502.90, id. Blauwe
eigenheimers f 3.303.40, id. Roodstar f 2.502.75, «L
Bevelanders f 2.752.90, id. Bonten f 3.303.40 Noord-
Holl. Blauwe Eigenheimers f 3.203.30 Anna Pauwlona
i zand f 33.50 Hillegommer zandaardappelenf 33.50,
Drentsche Eigenheimers f 2.803.50; Flakkeesche Eigen-
1 heimers f2.803 per Hl. Flakkeesche juin f3.303.50
1 per 50 Kg.; Flakkeesche Eigenh. poters f 2.402.50 per
i Hl. Flakk. wortelen f 1.802 per Kg. Spuische Eigenh.
poters f 2.802.90 per Hl.
Zij heeten: Sanctas Agatha (g) 702 K.G.; j ROTTERDAM, 29 October. Buitenl. granen Stemming
Sanctus Adrianus (c) 412 K.G.; Sanctus
Voor den inhoud van deze rubriek stelt de
Redactie zich niet aansprakelijk
ALLERZIELEN
Mijnheer de Redacteur,
Ik weet niet of UEd. voor onderstaand
een plaatsje over hebt. Ik wil het als
abonné toch probeeren. Ik was tien jaren
zoeker, laat staan iets van die heerlijke
Roomsche gewoonte, die men daar ziet. Men
behoeft toch vooral hier ter stede onze
mooie begraafplaats niet te schuwen, want
wat orde en netheid betreft op deze be
graafplaats, alle lof. Ik begrijp niet waarom Ho'uTgS'f n
men toch zoo koud en schuw is hier te njo. Hai^ei_kahn.
lande. Men zet overal kruisen op de gra
ven, maar dat men iemand aantreft, die
bidt, behoort tot de zeldzaamheden. Of
beschouwt men eèn kruis alleen maar als
vast. Rogge. Western II disp. f 12.35# stmd. f 12.10 Wes
tern II v/d Gulf f 12.90, Pacific Oct./Nov. afl. f 12.50 74/75
Kg. Bulgaarsche stmd. f 12.30. Gerst. Amer. II disp. f 190,
stmd. f 189, Canada III aangek, f218, stmd. f217. Donau
naar qualiteit, disp. f 220230, lager. Haver. Canada III
disp. f 11.75, stmd. f 11.55, 38 pd. Amerik. clipped II stmd
f 10.30, 36 pd. Amerik. clipned III stmd. f 10.10» Mais.
Amer. mixed Nov. afl. f 220, id. eerste vertrekdag f 223
Jan/April levering f 211, La Plata disp. f 227, aangek, f 228
stmd. f 226228, naar aankomst witte platte Zuid-Afr.
stmd. f 222224, id. Ill disp. f 225226, stmd. f 223.
Fijne zaden. Blauw maanzaad f 35—37# karwijzaad f 37
39# lijnzaad voer f 1618, id. zaai f 1920.50, geel mos
terdzaad f 2627, Amerik. No. 2 Nov./Dec. afl. f 13.50.
Vlas. Aangevoerd 4825 Kg. blauw, f 1.05—1.40, 200 Kg.
lang in Duitschland werkzaam en her- i S^denkteeken? Ik geloof toch, wanneer er
haalde malen in de gelegenheid, daar ik
vlak bij de R. K. begraafplaats werkzaam
was, de verschillende plechtige gewoonten
gade te slaan. Vooral op Frohleichnams-
en op Allerzielen, dan is het kerk
hof een ware zee van licht van de kaarsen,
die op de graven branden, vooral bij avond.
Bij ieder graf zag ik menschen, die voor
hun dierbaren daar vurig baden. Wat een
innig mooie godsvrucht is dat. Komt men
hier in Haarlem of op andere plaatsen in
Nederland, dan ziet men nauwelijks een be.
aan die schoone gewoonte, die ik zoo dik
werf in het buitenland aanschouwde, hier
AMSTERDAM, 29 October. Vee. Ter veemarkt waren
heden aangevoerd 434 vette koeien, waarvan de prijzen
waren ie kw. 100103 ct., 2e kw. 90100 ct., 3e kw. 70
90 ct., mindere soorten 6270 ct. per Kg. slachtgew.
170 melk- en kalfkoeien f 225—325 per stuk 50 vette kal
veren ie kw. 95105 ct., 2e kw. 8595 ct., 3e kw. 75
85 ct. per Kg. levend gewicht 48 nuchtere kalveren f xa
18 133 schapen f 3239 i 520 varkens Hollandsche,
Overz. en Geldersche ie kw. 8687 ct., 2e kw. 8586 ct.,
vette varkens 8485 ct. per Kg. slachtgewicht 37 paap
eens wat meer gedaan werd, dat ook onze 1 de"f™°T7l3£' t,
■Or^ryyaïinmjninn ALKMAAR, 29 Oct. Varkens. Aangevoerd 705 stuks,
Roomsche menschen op Allerzielen gaarne vette 6876 ct., zouters 68 per Kg.
een kaarsje en een gebed zouden offeren.) hoorn, 27 Oct. (Beurs Parkzaal). Rogge f 10—ix
offeren, j
Er kan toch nimmer genoeg voor een dier- j
bare overledene gedaan worden.
Kom, laten alle Roomsche menschen die
buitenlandsche gewoonte eens getrouw na
volgen op Allerzielen.
Dankzeggend voor de plaatsruimte,
F. CL L.
tarwe f 10.5011.50, gerst f 1212.25, haver f 10.50—ix
per 100 Kg. Grauwe erwten f 2124, vale erwten (groote
f2025, Wijker vale f 1620, bruine boonen f3438,
witte boonen f40 per Hl. Mosterdzaad f4346 per 70
Kg. Karwijzaad f 1818 V2, maanzaad f 1718 per 50
Kilogram.
ROERMOND, 29 Oct. (Coöp. Roerm. Eiermijn). Aaa-
fvoer 800.000 «tuks. Groote eieren f9.50«-xa.
6.708.30, eendeneieren f8—9.4a.
