Op Java
sv-i>wni?!«?r!\vvsi:-
rmrpms-I
UERDE BLAD NIEUWE HAARLEMSCHE C0URAN1 VRIJDAG 23 NOVEMBER 1928 BLADZIJDE 1
98P s"*y^
SOCIAAL LEVEN
Ned. Vereeniging voor
armenzorg en weldadigheid
'iaW-MDr.OVK!
JllQY\MWlC)NOÖ&i .s 5.WMS-0
^sotvrr
KERKNIEUWS
Permanent comité voor de
Intern. Eucharistische
Congressen
Het grafmonument voor
Paus Benedictus XV
wiimpnmwuhiMnmi
i
XXVIII
Kijkje op het meer van Leles Op den achtergrond (te Goenocng Garoeman.
Bandoeng, 22 October 1928.
In ruim één etmaal bracht de „Nieuw Zee
land" mij van Makassar naar Soerabaja,
waar ik voorloopig weer afscheid nam van de
zee, om over land Java door te trekken. Al
lereerst zou ik naar Bandoeng gaan, wat in
één dag van Soerabaja te bereiken is, maar
die weet wat een spoorreis om Java betee-
kent, zal het me vergeven, dat ik er langer
over gedaan heb.
Als je in een halven dag het altijd heete,
maar in October het allerheetste Soerabaja
hebt bekeken, gezien hebt, dat het een groote
en een echt Indische stad is, waar de huizen
niet Europeesch, maar Indisch zijn, met open
voorgalerijen, een stad met Chineezen- en
Inlanderswijken en met Bombay-toko's en
Chineesche goudsmeden, dan val je kletsnat
neer in een luien stoel in het Oranje Hotel,
om wat te bekomen, en het duurt minstens
een uur, eer er weer beweging in je komt.
Want warm dat het was! Nou moet ik daar
echter dadelijk, om geen verkeerden indruk
te wekken en al de Soerabajanen niet tot
vijand te krijgen, aan toevoegen, dat ik in
October aankwam en October juist de heet
ste maand op Java is, zoodat ik, verwend
door het schitterende Australische klimaat
dadelijk de volle laag kreeg.
Als je echter de warmte maar de warmte
laat zijn, is Soerabaja wel een der belang
wekkendste steden van Java, al was het al
leen maar, omdat het de voornaamste han
dels- en industriestad van ons Indië is. Het
heeft een bevolking van ongeveer 250.000
zielen, van wie er 25.000 Europeanen zijn. De
haven Tandjong Perak de modernste en
best toegeruste van den heelen archipel
ligt een kilometer of zeven van de boven- of
nieuwe stad. die er door een prachtigen
asfaltweg mee verbonden is, zoodat men ge
makkelijk per auto de stad bereikt. Ook een
moderne electrische tram onderhoudt de
verbinding tusschen stad en haven. Ik ben
maar één avond in de stad geweest en heb
dus niet veel gelegenheid en ook geen zin
gehad, om er de vermakelijkheden te be
zoeken, maar dit kan ik toch zeggen, dat
Soerabaja in heel onze Oost den naam heeft
de vroolijkste stad van Indië te zijn. Nacht
clubs, cabarets, ijs-paleis, alles vindt men er
Ik heb, zooals gezegd, daar echter niet veel
van gezien; in zoo'n warmte naar een dans-
oaleis of een cabaret te gaan, lijkt mij nog
£ltiid een poging tot zelfmoord toe ik heb
maar een beetje rondgewandeld en ben
vroeg achter den klamboe gegaan, want den
volgenden morgen om kwart voor zessen zou
de trein vertrekken, die me naar Djocjakarta
^in^Djocja zelf, een stad van bijna 100.000
inwoners, waarvan 5000 Europeanen zijn, is
nu niet zoo bijzonder veel te zien, of het
zouden de Kraton, het paleis van den Sultan
en het in 1758 door de Portugeezen gebouw
de water-kasteel moeten zijn, die binnen
het ommuurde jurisdictie-gebied van den
Sultan liggen, waartoe men slechts des Vrij
dags toegang verkrijgt. En het was geen
Vrijdag, toen ik er was.
Ik had Djocya niet als een eindpunt
van mijn reis voor dien dag genomen om
de stad zelf, maar om een bezoek te brengen
aan het allermerkwaardigste Hindoe
bouwwerk, dat nog op Java bestaat, den
Boeroeboedoer.
De Boeroeboedoer is, zooals u zult weten,
geen tempel in den eigenlijken zin van het
woord er is n.l. geen inwendige ruimte
binnen wat men van buiten ziet. Het ge-
heele bouwwerk, bestaande uit negen ter
rassen, waarvan de onderste zes vierkant,
de bovenste drie rond zijn, is gebouwd om
een heuvel heen In het geheel bevat de
Boeroeboedoer 432 nissen, die alle een
Boeddha-beeld bevatten, terwijl op vier
rondom het geheel loopende galerijen niet
minder dan 1300 beeldhouwwerken zij a
te zien, v/aarop het leven van Boeddha is
weergegeven.
Het reusachtig bouwwerk dateert vermoe
delijk van ongeveer 750 na Christus.
Toen het Mohammedanisme op Midden-
Java het Hindoeïsme verdreef, werden
vele Hindoesche heiligdommen vernield. De
priesters van den Boeroeboedoer, vreezende,
dat ook hun tempel dit lot zou ondergaan,
bedekten het geheele bouwwerk met aarde,
zoodat het weer. als van ouds, een heuvel
geleek, die in de weelderige tropische na
tuur al heel spoedig weer met planten was
bedekt. Eerst in 1814 werd de Boeroeboe-
leggen. Het duurde echter nog tot in 1907
eer het Ned.-Indische Gouvernement begon
met de restauratie, wélke in 1911 gereed
kwam.
Een kilometer of drie van den Boeroe
boedoer staat nog een kleinere tempel uit
dezelfde periode, de Mendoet, die drie
beelden bevat, waarvan het grootste, dat
van Boeddha, ongeveer zes meter hoog en
geheel uit graniet gehouwen is. De Mendoet
werd in 1835 teruggevonden en in 1897
gerestaureerd.
Daar, tegenover de Mendoet, in de on-
Onder het beheer der Paters staan: le Een
kweekschool, waar Inlanders him opleiding
kunnen krijgen voor onderwijzer aan de Hol-
landsch-Indische school; 2e. Een normaal
school, die opleidt voor onderwijzer aan de
2e-klassescholen en 3e een cursus voor
Dessa-onderwijzers, die, zooals de naam
reeds zegt, opleidt voor onderwijzer aan de
dorpsscholen.
Een inlandsch ziekenhuis voor 46 zieken,
onder leiding der zusters Franciscanessen van
Heythuizen en een internaat voor 200 jon
gens behooren mede tot dezen missiepost, van
welken een uiterst zegenrijke invloed uitgaat
en die dan ook bij de Iniandsche bevoiKing
in hoog aanzien staat.
Den volgenden dag werd de reis voortge
zet naar Garoet, op welk traject de trein
een der mooiste gedeelten van Java door
stoomt. Hoe meer men naar het Westen
komt, hoe mooier de natuur wordt. Het was
hier de tijd van het uitplanten der rijst op
de sawahs. Hier zag men de rijstvelden, droog
nog, pas omgespit, of onder water gezet, daar
reeds beplant met de jonge bibit (in zaad-
bedden tot ontkieming gebracht zaad, dat
vervolgens in ae sawahs wordt uitgeplant).
En tusschen die plekken glinsterend water
of teer-groene jonge plantjes, die terrasge-
wijze boven elkaar aangelegde onder water
staande rijstvelden, de roodachtig bruine
plekken onbebouwde grond, die afwisseling
geven aan het landschap, evenals de, eerst
schaarsche, later veelvuldiger kokospalmen
en de fraaie pisangstruiken met hun reus
achtige bladeren.
Langzaam kruipt de trein voort tegen de
hoogten op en vooral na Tasikmalaja kan
de reiziger herhaaldelijk van schitterende
vergezichten genieten tot Garoet is bereikt.
Een spoorreis op Java!
Er ligt een groote bekoring in, om het vele
schoone, dat men er te zien krijgt. Maar
maak ze niet te lang, want dan kon het wel
eens wezen, dat u het plezier leelijk werd
vergald. Eerstens door de warmte, want het
is heusch geen pretje op het heetst van den
dag in een spoorcoupé te zitten, ook al is die
dan vrij ruim en staan de raampjes open. Dit
laatste is wel noodzakelijk, om niet heele-
maal te smelten en toch zou je ze graag
dichtdoen, om al het vuil, dat er naar bin-
DE VOLTOOIING DER TORENS VAN DE HAARLEMSCHE KATHEDRAAL
Enkele der 1300 beeldhouwwerken op den Boeroeboedoer.
middellijke nabijheid dus der twee voor-J nen komt. Geen stof alleen, zooals je dat in
daarnaast een gebouw, waarop te lezen
stond: „Internaat voor Iniandsche Meisjes".
Ik er heen, daar wilde ik meer van weten,
en ook Pater Van Dijk, die tot Bandoeng
mijn reisgezel zou blijven, was nieuwsgierig,
wat we daar te zien zouden krijgen. Het
bleek, dat hier de Zusters Franciscanessen
van Heythuijzen een inrichting hebben,
waarin zij iniandsche meisjes opnemen en
opvoeden. Er woonden er op het oogenblik
340, die bijna allen Katholiek waren. Het
Katholiek zijn is echter geen voorwaarde
voor de opneming zelfs worden de
meisjes, ook al vragen zij er om, niet ge
doopt, dan met toestemming harer ouders.
Naast dit internaat staat het kerkje,
waarover ik u reeds sprak en daar, in de
pastorie, heb ik pastoor Satiman ontmoet,
den eersten Javaan, die tot priester is gewijd.
In Amsterdam, waar hij verleden jaar in
De Zaaier en in De Krijtberg heeft ge
preekt, zal menigeen zich pastoor Satiman
nog wel herinneren. Met hem werd de pas
torie bewoond door Pater Brennthaler uit
Innsbruck en samen doen deze beide geeste
lijken in deze streek schitterend werk onder
de buitengewoon arme bevolking van het
nabij gelegen gebergte, waar zij geregeld de
ongeveer 1000 gedoopten en 900 cathechu-
menen bezoeken. In het afgelegen Kaliba-
wang in den noordhoek van Djocja hebben
zij een school gesticht, die sedert eenigen
tijd ook als kerk gebruikt wordt, wat een
groote verbetering is. Immers, vroeger moes
ten die mensehen in Mendoet ter kerk gaan,
wat voor velen een wandeling van 9 a 12
K.M., voor enkelen zelfs van 30 K.M. be-
teekende. En toch kwam er geregeld een
300-tal Kalibawangers naar Mendoet ter
kerk. Het godsdienstig leven onder de In
landers bloeit in Mendoet; behalve de zus
ters en de internen zijn er ongeveer zeventig
Iniandsche Katholieken, die dagelijks ter H.
Tafel naderen, en in het verwijderde Kali-
bawang, waar iederen Donderdag de H. Mis
wordt gelezen, worden per jaar minstens
100.000 H. Communies uitgereikt.
Van Mendoet zijn we gegaan naar Moen-
tilan, den grootsten Katholieken missiepost in
Indië, waar we den rector Pater van Baal
S.J. en eenige zijner medewerkers ontmoet
ten, Zes Paters, vijf Broeders en 4 Scho-
doer weer teruggevonden door Raffles, die lastieken verrichten hier hun zegenrijken
het initiatief nam om hem weer bloot te arbeid.
naamste heidensche tempels op Java, zagl Holland ook kent, maar roet uit de locomo-
ik, mij omkeerend om verder te gaan.l tief, vuil roet, veel vuiler roet dan een Hol-
plotseling een klein Katholiek kerkje, met
landsche locomotief kan produceeren, omdat
ze die dingen hier niet stoken met kolen,
maar met hout of briketten. En als je daar
in Soerabaja bijvoorbeeld met een wit pak
in den trein stapt, dan kan je er in Garoet
of in Bandoeng met een ongeveer zwart uit
komen.
De architect Jos. Cuypers metselt den sluitsteen op den Mannentoren. Op de foto ziet men 1. Z. D. H. Mgr. J. D. J. Aengenent, 2.de
Hoogeerw Heer plebaan L. A. A. M. Westerwoudt, 3. architect Jos. Cuypers, en 4. de heer W. G. H. Jacobs, kerkmeester der kathedraal
Algemeene vergadering te Utrecht.
Te Utrecht houdt de Ned. vereeniging voor
armenzorg en weldadigheid haar jaarverga
ring, welke gistermorgen een aanvang nam.
Begonnen werd met een huishoudelijke
vergadering, onder voorzitterschap van mr.
dr. A. F. baron van Lijnden.
De secretaris, jhr. C. G. C. Quarles van
Ufford las het jaarverslag 1927 voor.
Daarin wordt o.m. geconstateerd, dat het
ledental terugliep van 1007 tot 982.
Vermeld werd, dat op het einde des jaars
aan mr. H. W. W. Andreae op zijn verzoek
eervol ontslag is verleend als adjunct-se
cretaris, en dat het bestuur als zoodanig
heeft benoemd mr. H. J. J. Scholtens te
Houten (U.)
De penningmeester, mr. C. P. M. Romme
(Amsterdam) moest er, gezien den ongunsti-
gen toestand van de financiën, op wijzen,
dat uitbreiding van het ledental en ver
hooging der contributie noodzakelijk is ge
worden.
Tot bestuursleden werden gekozen de hee-
ren dr. J. Th. de Visser, oud-Minister van
van Onderwijs, Den Haag; J. H. Donner,
diaken der Gereformeerde Kerk te Rotter
dam; prof. dr. W. P. J. Pompe, hoogleeraar
in het strafrecht te Utrecht; dr. J. Everts,
secretaris van den armenraad te Amster
dam; jhr. dr. C. G. C. Quarles van Ufford,
lid van de Alg. Armencommissie, diaken der
Ned, Herv. Gemeente te Utrecht, en mej.
N. Crielars, presidente van de afd. Amster
dam der R.K. Internationale Vereeniging to1
Bescherming van Meisjes.
uitgeplante jonge rijstplantjes
in een sawah. Kiek uit den trein bij Garoet ge
nomen.
iAC CO LXPiD- 'ÜV5 P! C 'Aii
1NOKWIT
VIJOMVMvWMMVM
Z. D, H. Mgr. J. D. J. Aengenent plaatst den sluitsteen op den Vrouwentoren
Te Parijs heeft het permanent comité voor
de Internationale Eucharistische congressen
een vergadering gehouden onder leiding van
den president van het comité, Mgr. Heylen,
bischop van Namen. In deze vergadering zijn
negen nieuwe leden in het permanent comité
opgenomen, n.l. prins Lanceloti uit Rome,
prins A. von Loewenstein en graaf Droste zu
Vischering voor Duitschland, Mgr. Quille
en de heer Martin Conboy voor de Vereenigde
Staten, Mgr. O'Gorman en Pater Meany voor
Australië en pater Martindale S. J. voor En
geland.
Verder zijn een aantal eereleden benoemd,
o.w. Em. kardinaal Cerettl, de kardinalen
Ascalesi, Hlond, Serédi. de bisschoppen van
Australië en Mgr. Audolent. voorzitter van
het Fransche nationale comité.
Te Rome heeft gisteren, naar men aan de
„Msb." meldt, de onthulling plaats gehad van
het grafmonument voor Paus Benedictus XV.
Z. H. Paus Pius XI kwam met zijn hofstaat
en een klein gevolg door de Sacramentskapel
van het Vaticaan naar de St. Pieter.
Het zangkoor der Capplla Giulia begroette
hem met de hymne „Tu es Petrus" van Pale-
strina. waarop de president der kardinaals
commissie voor de oprichting van het monu
ment, de aartsbisschop van Florence, kardi
naal Mistrangelo, de onthullingsrede hield.
De Paus zegende dan het grafmonument en
hield hierop een korte toespraak.
Met het „Exultate Deo adjutori nostro" van
Palestrina werden de plechtigheden beëin
digd, welke door de zusters en neven van
Paus Benedictus, alle Curie-kardinalen en de
kardinalen van Bologna, Florence en Turijn,
alsmede talrijke pelgrims uit Florence, Bolog
na en Genua, alsook een antal Romeinen en
buitenlanders werden bijgewoond.
De oorkonde, welke in den sluitsteen van den Vrouwentoren is gemetseld. De tekst werd
in ons nummer van gisteren opgenomen
Maar enfin, daar zijn mandiën baden) en
een schoon pakean de geneesmiddelen voor.
In Garoet aangekomen, hebben we ons dus
eerst eens lekker verfrischt en na het diner
zijn wé er op uit getrokken voor een tocht
naar de meren: het meer van Leles en het
meer van Bagendit. We troffen het, dat de
lucht nogal bewolkt was en de zon dus niet
al te fel brandde. Beide meren, vooral het
eerstgenoemde, zijn buitengewoon schilder-'
achtig gelegen. Aan alle kanten rijzen in de
verte hooge bergen op, welker toppen op de
zen dag geheel schuil gingen in de wolken
waar de gouden zonnestralen door filterden.
Hier waren de bergen, in een dunnen ne
vel gehuld, licht-grijs van kleur, daar weer
diep blauw-zwart en daartegen staken de
statige, mooi groene klappers met hun veder
kruinen prachtig af.
Aardig was ook het angkloeng-concert,
dat op een fooitje grage iniandsche vrouwen
ons aan den oever van het meer van Ba
gendit aanboden de muziek op de instru
menten van bamboe heeft, hoezeer ook een
tonig, voor den Westerling een eigenaardige
bekoring.
Op den terugweg ging de tocht over Tjipa.
nas. waar het van den Goenoeng Goentoer
komende water heet uit den grond opbor
relt en langs verschillende beekjes wegvloeit.
Natuurlijk is ook hier de natuur geweld aan
gedaan en wordt het warme water opge
vangen in een groot betonnen reservoir, een
zwembassin, waarin verschillende menschen
aan het zwemmen waren, rheumatieklfjders,
naar mij verteld werd, die hier in het warme
bronwater genezing voor hun kwaal kwamen
zoeken.
Tegen den avond waren we weer in Ga
roet, vanwaar den volgenden ochtend vroeg
de reis werd voortgezet.
'RTHUR TERVOOREN
Bij acclamatie zag zich dr. J. Th. de Vis
ser in de plaats van dr. A. F. baron van
Lynden tot voorzitter der vereeniging be
noemd.
Het voorstel van het bestuur om de vol
gende vergadering te Heerlen te houden,
\yerd aangenomen.
De middagvergadering werd o.m. bijge
woond door de vertegenwoordigers van de
ministers van Binnenlandsche Zaken, Jus
titie, Arbeid, Handel en Nijverheid, Z. D.
H. den Aartsbisschop van Utrecht, den mi
nisterraad der Ned. Hervormde Gemeente
en de Oud Katholieke Kerk.
Bericht van verhindering zonden de Com
missaris der Koningin in de provincie en de
burgemeester van Utrecht.
Na een rede van den voorzitter mr. dr.
baron van Lynden kwamen in behandeling
praeadvlezen der heeren mr. J. Overwater,
secretaris van den Voogdijraad II te Am
sterdam en mr. H. Sark, secretaris van de
Commissie inzake onderhoudsplicht te Am
sterdam over het onderwerp „De toepassing
van den onderhoudsplicht in verband met
het maatschappelijk steunwezen."
Verschillende sprekers voerden naar aan
leiding van deze prae-adviezen het woord,
waarna de prae-adviseurs antwoordden.
Vervolgens werd de vergadering tot heden
verdaagd.
Daarna bracht het gezelschap in verschil
lende groepen een bezoek aan de Vereenig
de Gods- en Gasthuizen, het Stads-Am
bachtskinderhuis en de Stichting „De kleine
woningen". Tot besluit van den dag werd
het door burgemeester Dr. J. P. Fockema
Andreae ten stadhuize officieel ontvangen.
Foto genomen nadat de sluitsteenen zijn geplaatst. Van beide torens wappert de vlag.
Men lette op de vliegmachine, die een luchtfoto maakte
DE SCHIPBREUK VAN DE „VESTRIS"
Twee leden de* bemanning van de „Berlin" die 'n drenkeling reddingsgordels toewerpen
