Stadsnieuws
Muziek uit de Lucht
I
derde blad
Kalenders 1929
TOONEEL
luchtverkeer
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT - DONDERDAG 3 JANUARI 1929
BLADZIJDE 1
i RECHTSZAKEN
Van Philipsfabrieken tot
Amsterdamschen gemeente
winkel
Waalhaven in 1928
LANDBOUW EN VISSCHERIJ
Fonds Landbouw-export
Bureau
RADIO-NIEUWS
Vrij denker s-radio-omroep-
vereeniging
KUNST EN KENNIS
St Bemulphusgilde
KERKNIEUWS
Priester-congregatie
In particuliere audiëntie bij
Z.H. den Paus
UIT ONZE OOST
De heer Maas Geesteranus
vraagt ontslag
De werkverschaffing
Mi], tot Bevordering der Toonkunst,
afd. Haarlem
R. K. Volksbond
goed begin
De sensationeele uitvinding van Prof. Theremin (Rusland)
':v' Vv--
II
V-
Het graf van den onbekenden
soldaat
A
.rfteressante procedure voor de Rechtbank.
De Gemeente goedkooper dan de particu
liere handel.
Voor de Derde Kamer der Arrondisse-
ments-rechtbank te Amsterd'am is gepleit
in de civiele procedure van de firma Jans
en Co. te Amsterdam tegen de N. V. Phi
lips' Gloeilampenfabriek te Eindhoven. Het
betreft hier een kwestie, welke ten nauw
ste verband houdt met den vinnigen strijd,
welke door de Amsterdamsche instalateurs
gevoerd wordt tegen den door cfe Gemeen
telijke Electriciteitswerken opgerichten win
kel. Zooals bekend, is deze Gemeentewinkel
ondergebracht in het groote hoekpand van
den nieuwen bouw in de Vijzelstraat te Am
sterdam.
Het was Mr. F. S. M. Rits,, optredend
voor de firma Jans en Co., die de Recht
bank er aan herinnerde, dat deze strijd her
haalde malen in den Amsterdamschen Ge
meenteraad het onderwerp der besprekingen
heeft uitgemaakt; met dat al is de winkel
gebleven. De installateurs zijn niet alleen
gegriefd over het feit, dat de overheid hen
beconcurreert, erger is. dat deze concurren
tie geschiedt op deloyale wijze. Zoo is wel
het meest egerlijke, dat het den installa
teurs langzamerhand onmogelijk is gewor
den om electrische gloeilampen te verkoo-
pen. De oorzaak hiervan is, dat de Gemeen-
tewinkel de lampen verkocht tegen prijzen,
die lager zijn dan die, welke de installateurs
volgens met Philips gesloten contract be
dingen moeten. De installateurs zijn ge
dwongen zich te houden aan door Philips
vastgestelde prijzen en dat, terwijl gebleken
is, dat Philips met andere afnemers niet
dezelfde verkoopswaarde heeft gestipuleerd.
Sinds een aantal jaren toch verkocht en ver
koopt Philips tegen lagere prijzen of met
grootere rabatten aan één of meer derden,
met de wetenschap, dat deze derden de lam
pen tegen lagere prijzen doorleveren aan den
Gemeentewinkel. Het verschil in prijs is zoo
buitengewoon, dat de installateurs geen lam
pen kunnen verkoopen en groote schade lij
den. Daarom had de firma Jans de gelegen
heid aangegrepen om een actie tot schade-
Vergoeding tegen de Philipsfabrieken in te
stellen, op grond, dat Philips handelt in
strijd met zijn verplichtingen en subsidiair
op grond, dat Philips zich tegenover eische-
res heeft schuldig gemaakt aan een on
rechtmatige daad. De vraag, aan de Recht
bank voorgelegd pleiter wees daar op
beeft zich nog nimmer in de rechtzaal voor
gedaan. De Rechtbank toch zal hebben uit
te maken of het Philips geoorloofd is om
aan den eenen kant den installateurs con
tractueel tot het zich houden aan een vaste
verkoopswaarde der lampen te dwingen, en
bij overtreding met boete of uitsluiting van
levering te dreigen, en aan den anderen
kant andere afnemers tegen geheel andere
voorwaarden te bedienen. Wat het verweer
van Philips ook moge zijn, het komt pl. on
aannemelijk voor, dat Philips niet de weten
schap heeft, dat groote partijen lampen te
gen lagere prijzen werden doorgeleverd aan
den Gemeentewinkel.
Voor de Philipsfabrieken kwam hierna Mr.
J. C. van Kempen aan het woord. Pl. wees
er op, dat hij in de conclusies van de tegen
partij zekere vaagheid had gevonden. Thans
is hem dat duidelijk, nu hij begrijpt, dat het
hier niet gaat om een strijd tusschen de
firma Jans en de Philipsfabrieken, maar
om een strijd tusschen de Amsterdamsche
installateurs en den Gemeentewinkel.
Laatstgenoemde kon door de firma Jans niet
worden aangesproken, dus moest er een
noodbruggetje geslagen worden. Pl. betoog
de, dat hier in elk geval van een onrecht
matige daad geen sprake is. Er blijft dan
over schadevergoeding wegens wanprestatie.
In verband hiermede merkte pl. op, dat hij
de zaak slechts theoretisch beschouwen kon,
wijl de feiten niet zoo zijn als zij door den
tegenpleiter worden gesteld. Van alles blijft
alleen over de vraag: mag Philips aan an
dere afnemers andere verkoopsvoorwaarden
geven dan aan de firma Jans. Er is inder
daad geen vonnis op-dit gebied; er zijn wei
nig vonnissen over de kwestie van billijkheid
in verband met de uitvoering van contrac
ten. Maar met klem wilde pl. er op wijzen,
dat van een fabrikant juridisch niet is te
vergen, dat hij aan al zijn afnemers dezelf
de condities oplegt. Volgens pl. zou dat te
ver gaan; men kan niet beoordeelen welke
redenen een handelsman kan hebben om
verschil to zijn condities te maken.
Tot de feiten komende, waarop de vor
dering is gebaseerd, wees pl. er op, dat hij
to de repliek in reconventie geen feiten,
alleen vermoedens aangetroffen heeft. Vast
staat, dat Philips nooit aan den Gemeente-
winkel geleverd heeft, en dat Philips niet
weet, hoe deze winkel aan zijn lampen ge
komen is. Wel heeft de fabriek onderzoek
gedaan, maar dat heeft niets opgeleverd.
Volgens pl. staat de zaak practisch zóó, dat
Philips heeft gedaan, wat de tegenpartij van
Philips verlangt.
Na re- en dupliek werd de uitspraak be
paald op 8 Februari a.s.
Ook to 1928 heeft het tochtvervoer van
eh naar Rotterdam weer een aanzienlijke
®tyging vertoond tegenover het voorgaande
Jaar. Het aantal verkeersvliegtuigen, d
Van het vliegveld „Waalhaven" gebruik
taaakte bedroeg 3260 tegen 2350 in 1927.
Het passagiers- zoowei als het goederen
verkeer op de buitenlandsche lijnen nam
toet niet minder dan 50 pet. toe.
Het totaal aantal betalende passagiers met
bestemming naar en komende van Rotter
dam (doorgaande passagiers derhalve niet
toeegeteld) bedroeg circa 4100, terwijl
j®8 O0O K.G. goederen vervoerd werden,
vhe aantal betalende bezoekers van het
8Veld steeg van 128 tot 188 duizend.
de komst van het gezelschap op het vliegveld
Le Bourget, achtte de heer Hylton het ver
standiger, om, na bijvulling op Waalhaven,
rechtstreeks naar Hamburg door te vliegen.
Nadat de stationsleidtog op Waalhaven zich
telefonisch overtuigd had, dat het vliegveld
Fuhlsbüttel bij Hamburg in goeden staat ver
keerde, werd de tocht ondernomen.
Om ongeveer kwart voro drie Duitschen tijd
landden de beide K. L. M.-vliegtuigen be
stuurd door de vliegers Smirnoff en Tepas op
de bestemde plaats.
Jack Hylton, die, zooals bekend is, reeds
vroeger per K. L. M. gereisd had, toonde zich
uiterst tevreden over de snelle en prompte
wijze van vervoer.
Een bijzonder practische maandkalender,
die vooral op kantoren welkom zal zijn, is
voor 1929 door de firma Frans Perquin uit
gegeven.
Een aparte maandkalender doet het Ge
meente Electriciteitsbedrijf te Haarlem het
licht zien. Op de twaalf maandbladen is
door den schilder P. Heyenbrock de ont
wikkelingsgeschiedenis van het licht door
de eeuwen heen ta beeld gebracht.
Vsn het spaandervuur af, via de catacom.
benlamp en de „snotneus", de waskaars,
de patentolie-lamp, de stearinekaars, de pe
troleumlamp. de gasverlichting, vond ten
slotte de electrische lichtbron toepasstag,
om tot de heden ten dage bekende perfec
tie uit te groeien.
De verschillende tafereelen zijn rood-
omrand op donkergrijs fond bevestigd, ter
wijl de cijfers in dezelfde kleur als de rand
zita aangebracht. Het geheel vormt een
fraaie en smaakvolle wandversiering.
„Schakel" Santpoort zendt ons een artis.
tieken maandkalender met .reproducties van
werken van Kees Koeman. Goede wijn be
hoeft geen krans. Voor dezen kalender is
elke aanbeveling overbodig.
De bekende uitgeversfirma I. C. G. Malm-
berg te 's-Hertogenbosch. heeft voor 1929
een kwartaal-kalender uitgegeven. De schil,
den zijn fraai bewerkt; de ontwerpen zijn
van verschillende kunstenaars.
De A. P. C. (American Petroleum Com
pany) te 's-Hage zendt ons een maand
kalender. Op het Januari-blad prijkt het
eigen gebouw der maatschappij; andere bla^
den vertoonen tafereelen betreffende dis
tributie en gebruik van het artikel. Een zeer
bruikbare kantoorkalender.
Van de Vereeniging „Wet-Risfco", Am.
sterdam en Den Haag, ontvangen wjj een
keurige agenda 1929.
l
i
Het bestuur van de stichting „Fonds Land
bouw Export Bureau 1916/1918" deelt mede,
dat, in het belang van een juiste! besteding
der bij het fonds beschikbare gelden, in
overeenstemming met de bedoeling, uitge
sproken in de alg. vergadering j van het
bestuur de leden van het bestuur der stich
ting, de Senaat der Ned. Handelshoogeschool
te Rotterdam, de Handelsfaculteit van de
Gemeentelijke Universiteit te Amsterdam, de
landbouworganisaties en verdere belangstel
lenden in de gelegenheid worden gesteld,
denkbeelden omtrent een doelmatige be
steding aan het bestuur in overweging te
geven.
Het doel der stichting is de bevordering
van de landbouwwetenschap en aanverwante
handelswetenschap in haar geheelen omvang,
welk doel zij tracht te bereiken door de
inkomsten uit haar vermogen aan te wen
den voor de toepassing van alle doeltref
fende en wettige middelen, onder andere
het uitschrijven van prijsvragen, het be
kostigen van studiereizen, het steunen van
wetenschappelijke instellingen of onder
zoekingen, het bezorgen van wetenschappe
lijke uitgaven, enzoovoort.
Denkbeelden in overeenstemming met het
doel der stichting en schriftelijk geformu
leerd, kunnen vóór 15 Februari 1929 ter ken-
is worden gebracht van den secretaris der
stichting: prof. dr. J. H. Aberson te Wage-
ntagen.
Men bericht aan de „Msb.", dat boven
genoemde vereeniging een schrijven heelt
gericht aan den Minister van Waterstaat,
waarin melding wordt gemaakt van haar
oprichting op 11 Juli j.l. en dat deze ver
eeniging, thans reeds meer dan drieduizend
leden tellende, zoodra de Koninklijke goed
keuring, die Inmiddels op haar statuten
werd aangevraagd, zal zijn verkregen, on
middellijk een aanvraag om een zendver
gunning zal indienen.
Door het St. Bemulphusgilde wordt een
kunstreis naar Spanje voorbereid.
De juiste data zfjn nog niet vastgesteld,
daar deze mede afhankelijk zijn van het
aantal der deelnemers.
De Haarlemsche Maria-Congregatie voor
Priesters wordt gehouden op Maandag 7
Januari, in plaats van op 14 Januari, op den
gewonen tijd.
Rector P. W. DE WOLF, Secr.
De H. Vader ontving Zaterdagmorgen,
naar men uit Rome aan de Msb. meldt,
in particuliere audiëntie dr. W. Mulder,
professor der Nijmeegsche Universiteit, met
den Zeereerw. heer Koeken en twee
andere studenten derzelfde „Alma Mater".
De H. Vader informeerde met veel be
langstelling naar de Universiteit en naar den
aard en het doel der onderzoekingen in
het Vaticaansche archief, waarvoor de
heeren naar Rome waren gekomen.
Aneta seint uit Batavia: De directeur van
het departement van Btanenlandsch Bestuur,
de heer A. H. Maas Geesteranus, vroeg eer
vol ontslag aan met ingang van 4 Mei as.
Door de afdeeling Haarlem van de Inter
nationale Arbeiders-Hulp is adhaesie be
tuigd met het adres van den Haarlemschen
Bestuurdersbond vooral wat betreft werk
verschaffing. het opruimen van krotwonin
gen, en het bouwen van woningen voor
ouden van dagen.
De tweede kamermuziekavond van de
Mjj. tot bevordering der Toonkunst zal plaats
vinden op Maandag 7 Januari as. in den
Stadsschouwburg.
De pianist Ives Nat is de solist op dien
avond.
De leden van den R. K. Volksbond kwamen
gisteravond in vergadering bijeen. Ruim 8
uur opende de voorzitter, de heer J. P. Cas-
tricum met den Chr. groet. De notulen wer
den gelezen en goedgekeurd. De heer Ch. v.
d. Bilt, van het Centraal Bestuur, wordt dan
door den voorzitter hartelijk welkom gehee-
ten. Er worden weer eenige nieuwe leden ge
ïnstalleerd. Een Zalig Nieuwjaar wordt den
leden toegewenscht.
Het jaar 1929 is voor den Volksbond van
groote beteekenis, daar het 40-jarig bestaan
door de afd. Haarlem zal worden gevierd.
De voorzitter schetst de toestanden onder de
werklieden ta het buitenland en wijst ten
slotte op ons eigen land, waar dezen zomer
de Tweede Kamerleden zullen moeten wor
den gekozen. Spr. is van meentag, dat de wet
qp de ftoancieele verhouding tusschen Rijk
en gemeenten to het voordeel zal zijn van
de Haarlemmers. B. en W. hebben voorge
steld het vastrecht-tarief voor gas etc. met
10% te verlagen, waardoor de minder finan-
cieel-krachtige man in staat zal worden ge
steld van dit tarief gebruik te maken.
Het R. K. Werkliedenverbond neemt steeds
meer in groef en bloei toe. De belangrijke
voorstellen betreffende kindertoeslag, werke-
loosheidverzekertag en pensioen-regeling ge
tuigen daarvan. Ook is het plan een Arbei
ders-Bank ta het leven te roepen. In het
Leidschekwartier zal heden. Donderdag, een
propaganda-vergadertag gehouden worden,
met deze wijze van propaganda is men reeds
het vorig jaar begonnen. Toch bevredigt de
plaatselijke organisatie niet in alle opzichten.
Er moeten dit Jaar nog vele veranderingen
in het ledental komen. De Haarl. Bestuur-
dersbond telt 6000 leden, daartegenover ko
men wij met slechts 1800 Hoe komt dit nu?
De solidariteit is in het roode kamp veel en
veel grooter. Vooral het hoogere personeel is
Bc K,. L. u
gezet. neeft het nieuwe jaar goed in-
F VIIJ1 toeltVl°Ben twee 2-motorige Fok-
-Lhenlazzb»™ en «et den bekenden En-
gelschen jazzbandie^, Jack Hylton en zijn
gezelschap 17 pen.jnen van Parijs naar
Hamburg, een afstand van ongeveer 500 K.M.
Op Oudejaarsavond nioest het gezelschap te
Parijs optreden, terwijl men gecontracteerd
had, dat men op Nieuwjaarsdag om half vijf
in Hamburg zou spelen. Deze verbinding kon
per trein niet tot stand worden gebracht.
reden waarom de Wagons Lits zich tot dé
K L M richtte met het verzoek om het ge- een des te dieper toon ons oor binnendringt,
zeischap over te vliegen. j daarcntegen de hand het
De Aethergolvenmuzietc van prof. There
min, welke de cultureele en muzikale
wereld ta Duitschland en het buiten
land als een nieuw wonder in de grootste
verbazing brengt, wordt door het, op initia
tief van prof. Theremin gevormde „There-
min-trio" Zondag a.s. den 6en Januari to
den Stadsschouwburg te Haarlem gedemon
streerd.
Dat is het nuchtere krantenbericht.
En toch, in z'n betrekkelijke kortheid is be
lichaamd het resultaat van jaren zoeken, van
eindeloos experimenteeren op het schijnbaar
nog onontgonnen, schijnbaar ook onbe
perkte terrein der electrodynamiek; want
dat is deze wonderlijke uitvinding van den
genialen Rus, dien we op deze bladzijde voor
zijn toestel bezig zien, en die als een tweede
Edison de wereld verbaasd heeft doen staan
met zijn als "t ware uit de lucht gegrepen
muziek.
Het lijkt zoo simpel: een paar lampen,
'n paar kleine antennes, en door 'n enkele
beweging der hand verkrijgt men geluiden,
welke naar gelang der sterkte en verwijde
ring van het gebaar, varieeren van hoog tot
laag, van oneindig zacht tot zeer sterk. Een
uiterst simpel toestel dus, maar dat, hoe
klein van afmetingen ook, geweldige moge
lijkheden biedt tot nieuwe toonvormtog en
daarmee verbonden muziekvoortbrenging.
Men moet dit apparaat natuurlijk niet
verwarren met een T. S. F. of een phono-
graaf, daar het geluid niet erdoor wordt
overgebracht noch weergegeven; immers, het
instrument brengt zelf de gewenschte gelui
den voort.
Volge hier dan nog een korte technische
uiteenzetting van het apparaat en zijn wer
king.
Het eigenaardige verbluffende aan het
apparaat van Theremin bestaat in de eerste
plaats hierin, dat tonen zonder gebruikma
king van eenige mechanische voorbereiding
als t ware uit de lucht worden voortge
bracht en door vrije beweging der hand in de
ruimte geheel muziekstukken vormen.
Daarbij kan en dat is weer het eigenaar
dige en verbluffende een bij een derge-
lijken kleinen omvang met andere instrumen
ten nauwelijks te bereiken toonscala
verkregen worden, tot de diepste, misschien
nog bij een orgel te hooren tonen.
Evenals bU andere muziekinstrumenten
kan ook met het Theremin-apparaat een
afwisselende toonsterkte verkregen worden,
echter ta een veel hoogere mate dan dit
met de gebruikelijke muziekinstrumenten het
geval is. Zoo laat zich zonder moeite het
teerste pianissimo alsook het geweldigste
fortissimo in de fijnste trapsgewijze schei
ding aan het apparaat, of juister gezegd, aan
de lucht ontlokken.
Wat betreft 't toonkarakter heeft men hier
weer met een eenige bestaande uitvinding te
doen. De mogelijkheid bestaat namelijk met
het Theremin-apparaat bijna iedere wille
keurige toonkleur te voorschijn te tooveren.
Het interessante daarbij is, dat de voorko
mende toonkleuren niet onvoorwaardelijk
in overeenstemming behoeven te zijn met de
reeds bekende timbres, maar dat veeleer ge
heel nieuwe, tot nu toe onbekend gebleven
klanken ons oor bereiken. Dan eens doet de
melodie aan een cello, een viool, dan weer
aan een menschelijke stem denken.
Op de technische zijde maar heel opper
vlakkig ingaand, zouden wij slechts in 't kort
willen opmerken, dat het hier hoogfrequente
electrische stroomen betreft, die om he'
apparaat een zgn. electro-magnetisch veld
doen ontstaan. Door de beweging der men
schelijke hand ondergaan nu de onzichtbare
golven van dit veld een verandering. Deze
verandering heeft tengevolge, dat, hoe verder
men de hand van het apparaat verwijdert.
i: V>;gV„if >v,;yik ji/Svfï?i
MiiiiiWiliSiDiiijriOT
Prof. LEO THEREMIN
De uitvinder der AeUter-mnziek
Prof. Maurice Martenot, de eerste die de Theremln-muziek practisch in toepassing
bracht door concerten in Parijs en Berlijn. Aan den vleugel zijn zuster, die op 'n ge
wone piano zijn muziek begeleidt
Oors,- onkelijk was het plan om per vlieg
tuig n. i Bremen te gaan en vandaar per
trein naar Hamburg. Door een vertraging in
apparaat
wordt
nadert de toon des te hooger
Wanneer wij nu over de door de uitvinding
van Theremin geopende uitzichten willen
spreken, is het ta de eerste plaats de groote
veelzijdigheid van het apparaat in muzikaal
opzicht welke ons in verbazing brengt. Dan
zijn echter ook naar de meentag van de
vooraanstaande musici de als t ware uit de
lucht voortgebrachte tonen van (no's mach
tige, bovenaardsche schoonheid en verande
ringsmogelijkheid ais tot nu toe bij geen
enkel instrument het geval was. Daarbij
kunnen tot heden onverwachte uitwerkingen
en verrassingen verkregen worden, zooals
b.v. de echo. Wanneer men daarbij ta aan
merking neemt, dat deze sensationeele uit
vinding nieuw is, dan is op 't oogenblik ab
soluut-niet vooruit te zien, welke omwente
lingen deze „aethergolven-muziek" ten
gevolge zal hebben.
Het spelen op het apparaat moet gemak
kelijk te leeren zijn, ta tegenstelling met
de gebruikelijke instrumenten. Overal, waar
de aethergolven-muziek van Theremin ge
demonstreerd werd, b.v. op de „Groote
Muziektentoonstelling" in Frankfurt a. M.,
in de „Groote Opera te Parijs, in de „Albert
Hall" te Londen, ta Berlijn, Miinchen, Leip
zig, Hamburg, enz., verwekte dit nieuwe
wonder de grootste geestdrift; allen waren
onder den indruk van een groote, onbegrij
pelijke gebeurtenis Kortgeleden werd de
aethergolven-muziek van Theremin in Ko
penhagen in aanwezigheid der koninklijke
familie, tweemaal met het grootste succes
gedemonstreerd.
Wij reproduceeren hierbij een photo, ge
nomen op een der eerste concerten door den
Franschen musicus Maurice Martenst en
diens zuster te Parijs gegeven met de
Theremta-aether-golvenmuziek, over welke
concerten de muziek-critici der groote
Parijsche bladen, met enthousiasme schreven.
De N.V. Internationale Concert-Directie
Ernst Krauss, is het met haar bekende
voortvarendheid gelukt, het zich op de door
reis bevindende „Theremta-trio" voor een
enkel concert ta den Stadsschouwburg alhier
op Zondag 6 Jan. as., des avonds om 8 uur
te engageeren. Voor Haarlem ongetwijfeld
ta buitenkansje.
Daarbij zal bulten een reeks voor te dra
gen muziekstukken (soli, duo's, trio's) een
korte inleidende voordracht met demonstra
ties het wezen van deze sensationeele uit
vinding duidelijk maken. Ten slotte wordt
het publiek gelegpnheid geboden het spelen
zelf te beproeven en door vrije beweging der
hand in de ruimte tonen aan de lucht te
ontlokken.
We zijn natuurlijk niet van meening, dat
met deze sensatieverwekkende uitvinding de
persoonlijke muziekbeoefening zelfs ook maar
ta oogenblik in het gedrang zal komen. Te
zwaar immers weegt hierbij het gevoelsmo
ment van den produceerenden kunstenaar
zelf, hetzij op vocaal, hetzij op tastrumen-
taalgebied; de ziel, deze allesoverheerschen-
de waarde, kan door geen mechanische
kracht, al is die van nog zoo volmaakte fijn
heid en schakeering, worden vervangen, en
het zal met dit instrument, dat we Zondag
avond in werking zullen kunnen zien, wel
juist zoo gaan als met het „Orpheal", de
uitvinding welke wij voor enkele maanden
in Amsterdam mochten hooren, en waarvan
we toen een korte beschrijving gaven. Het
zal, afgezien van de grootere mogelijkheden
bi) de productie van de electrische muzikale
golven, ongetwijfeld geen musicus eu geen
instrument verdringen, maar er naast
zich een plaats veroveren, die -eker belang
rijk zijn zal, als een uitvinding, die nieuwe
mogelijkheden schept en waarnaar misschien
reeds spoedig een der modernste componis- j
ten, van onzen modernen, vermechaniseer-1
den tijd we durven niet voorspellen wie
zal grijpen, als naar een onmisbaar element
bij het schrijven van het hyper-moderne
muzikale opus.
Wie zal het zeggen?
We zijn ta elk geval benieuwd naar de
auditie van aanstaanden Zondag en zullen de
lezers van onze bevinding en onze indruk-
ken gaarne volledig en objectief op de hoogte j
stellen. Misschien dat ook wij kunnen
schrijven van een sprookjesachtig wonder.
J. S.
bij den Bestuurdersbond aangesloten. Wat
zien wij bij ons? Allemaal speciale bonden,
waarin ieder op zichzelf werkt, in plaats van
in één groot geheel. Dit geeft te denken voor
de toekomst. Spr. schetst het succes van het
Encycliek-feest, ook de jaarfeesten zijn weer
succesvol geweest. Het bezoek van Mgr. Aen-
genent vormde ook een glanspunt in het af-
geloopen jaar. De H. Mis voor de overleden
leden werd echter door weinigen bijgewoond.
De geest van Bestuursraad en Bestuur was
steeds zéér goed. Het ligt ta de bedoeling, ter
gelegenheid van het 40-jarig bestaan een
nieuw vaandel aan te schaffen. Daarvoor is
1000 benoodigd en bij elkaar.
Spr. leest dan het programma voor ont
wikkeling in de komende maanden voor.
In het afgeloopen jaar zijn er 75 leden bij
den Bond gekomen. In het komende jaar zal
speciaal voor een vrouwen-organisatie ge
werkt worden. Dit jaar zullen er 35 mannen
gratis ter retraite kunnen gaan.
Eerbied iri Gods huis, Herwonnen levens
kracht, worden speciaal voor het mooie werk
bedankt. Alberdingk Thijm en St. Caecilia
hebben het hunne tot aankweeken van liefde
voor de kunst bijgedragen.
„Arbeid Adelt" mocht zich ta *n toenemen-
den bloei verheugen. De Spaarkas werkte ta
het afgeloopen jaar zeer bevredigend.
Spr. brengt een woord van dank aan de
Rechtkundige adviseurs, die zich steeds be
langeloos hebben beschikbaar gesteld. Het
personeelfonds is ruim 1200 rijk. Het fonds
„Hulp ta Nood" geeft een saldo van 835.
Het fonds „Hulp bij ziekten" geeft een saldo
van 289.14.
De Centrale Volksbank en de Levensverze
kering Mij. „Concordia" worden nog eens spe
ciaal gereleveerd. Spr. brengt een woord van
dank aan de besturen van de vak-afdeeltagen.
Ten slotte geeft spreker een overzicht van
de „Sociëteit St. Bavo."
*Organiseeren is een plicht en een noodzaak,
aldus de voorzitter. Doch dan alleen Roomsch
organiseeren. Mogen we eind 1929 met dank
baarheid op het afgeloopen jaar terugzien.
Een hartelijk applaus was het antwoord op
deze schitterende Nieuwjaarsrede van den
voorzitter.
Van de rondvraag werd door eenige leden
gebruik gemaakt, waarna sluiting volgde op
de gebruikelijke wijze.
De Rechtzaak „Mary Dugan"
Schouwburg Jansweg.
De Rechtzaak „Mary Dugan" is een too-
neelstuk, dat door het groote tooneel ta dit
seizoen gespeeld wordt. Niet minder dan drie
bekende gezelschappen hebben het ta hun
repertoire ingelascht. Zonder meer is dit
reeds een bewijs voor de speelbaarheid van
het stuk, waarvan Bayard de geestelijke va
der is.
Woensdagavond woonden wij ta den
Schouwburg „Jansweg" de opvoering van
„Mary Dugan" bij, gespeeld door een gezel
schap. waarvan het éénbladige programma,
dat aan de voorzijde het portret van Greta
Lobo—Braakensiek vertoont, den naam niet
vermeldt. Onder de medewerkenden komen
enkele namen voor, die in de looneelwereld
eenige bekendheid hebben, anderen waren
voor ons volslagen onbekenden. De opkomst
voor deze vertooning was vrij matig.
De beide verdedigers van Mary Dugan, Ed
ward West en haar eigen broer hadden uiter
lijk veel gelijkenis met de correspondeerende
rollen ta het gezelschap Verkade. André van
Dijk Jr. als Edward West miste evenwel het
overtuigende en Laurentius als Jimmy het
pétillante, het levendige. Galwey als officier
van justitie (Joh. de Boer) gaf naast zijn
slechte uitspraak slap spel. Nash, de rechter,
(Willem v. d. Hout) had uiterlijk wel het
waardige, dat dit ambt eischt.
Het best voldeed nog Mary Dugan (B.
GritVink), die goed, innerlijk spel gaf. De
liftboy James Madison (W. Kremeri gal een.
goed geslaagde creatie.
Over het geheel genomen werd de opvoe
ring in een te slap tempo gegeven, wat wel
voor een deel te wijten was aan de gebrek
kige rolvastheid bijve. schillende medespe-
leriden. (Het is juist het vlotte tempo, het
knettervuur ta de dialogen, waaraan dit
stuk aantrekkelijkheid en succes dankt. Dat
miste de opvoering van g st-renavond. On-
voi-ocude rolkeunis v. as bovendien oorzaak
dat e. hinderlijk ïuid weid gesouffleerd.
Ver. Rotterdamse!»
Hofstad-Tooneel
Indien Paul Raynal ta zijn drie-bedrijvig
stuk een beeld heeft willen geven van snij
dende, van bijna ondenkbare moreele pijn,
dan is hij volkomen geslaagd. Wij bedoelen
hiermede geen onbeperkten lof te geven,
vooral omdat wij het gegevene van Raynal
geenszins waardeeren, en ook omdat de fabel
van zijn stuk de grens van het aesthetisch-
genietbare zeer dicht nadert. Het leed
schijnt hier té sterk. Bovendien sluit het
karakter van den hoofdpersoon niet aan bij
de verwikkelingen; de soldaat toont niet
de moreele kracht te bezitten om het ont
zettende leed grootmoedig te dragen.
Het is wel merkwaardig, dat zelfs ta dit
uit het Fransch vertaalde stuk ontrouw een
overheerschende rol speelt, welke ontrouw
ta dit geval een gemeene en afschuwelijke
misdaad is, ook volgens de zuiver mensche
lijke wetten van eer en plicht.
De soldaat (Jan v. Ees) krijgt vier dagen
verlof, „vier lange dagen", doch vóór hij zijn
vader en zijn bruid wederziet, komt reeds
het telegram dat hem naar het front terug
roept. Slechts één nacht kon hij in het va
derlijk huis doorbrengen, en deze korte be
vrijding uit de verschrikking der loopgra
ven heeft hij betaald met den dood, die
hem bijna zeker na zijn terugkeer wacht. De
liefde en het verlangen naar zijn bruid
heeft hem tot het vreeseüjke spel om leven
of dood gebracht en hij komt thuis om
te ervaren, dat zijn bruid hem is ontstolen-
Door zijn vader. Het Is pijnlijk en stuitend
te hooren, hoe hij zijn vader van deze mis
daad beschuldigt, nadat deze hem verweten
heeft dat hij, de zoon, den nacht ta het
vaderlijk huis heeft misbruikt om zijn bruid
ten val te brengen. De soldaat, die God
gevloekt en getart heeft, draagt deze wrange
ontgoocheling met een soort cynische gela
tenheid, doch de schrijver heeft zijn houding
niet aannemelijk gemaakt. Het conflict kan
onze waarcieering niet hebben, zoo min als
de oplosstag ons volkomen bevredigt.
Door den forschen dialoog en het sterke
en bedwongen spel vooral van den soldaat
en zijn bruid (Fientje de la Mar), vermoeide
ons het stuk nergens, ondanks het gebrek
aan actie. Er hing een doffe beklemming op
het tooneel, die sterk de verlammende
ellende van den oorlog suggereerde en het
voorgevoel van een catastrophe gaf. Deze
verdienste vah Raynal's stuk had echter een
anderen invloed op de zaal; het applaus was
zeer zwak; het spel verdiende beter dan
de gereserveerde houding van 't publiek van
gisterenavond. Sober doch machtig wisten
de soldaat en zijn bruid de ellende van den
oorlog uit te beelden. Een enkelen keer
stoorde een te slappe dictie, doch de totaal
indruk was die van een innerlijk, bewogen
spel en (met behoud van bovengenoemde
bezwaren) van een sterk stuk.
Uit den inhoud blijkt voldoende, dat er
voor Katholieken bezwaren zijn tegen bet
Graf van den Onbekenden Soldaat.
I
