Het Nederlandsche Paviljoen op de
Intern. Koloniale Tentoonstelling
door brand vernield
f3000.-
f250.-
f50.-
f40.-
DE EER
DIT NUMMER BESTAAT UIT DRIE BLADEN
MAANDAG 29 JUNI 1931
VIER EN VIJFTIGSTE JAARGANG No. 17804
AANGIFTE MOET, OP STRAFFE VAN VERLIES VAN ALLE RECHTEN, GESCHIEDEN UITERLIJK DRIEMAAL VIER EN TWINTIG UREN NA HET ONGEVAL
EEN NATIONALE RAMP
ONVADERLANDSCH
Hoover's moratorium-
voorstel
Doodelijke aanrijding
te Noordwijk
Ernstig motor-ongeluk
De warmte in Amerika
Telegrafisch Weerbericht
Het hoofdpaviljoen geheel verwoest Schade 10 millioen gulden
VOORNAAMSTE cKIEUWS
J. J. WEBER ZOON
OPTICIENS FABRIKANTEN
Groote Houtstraat 166 Haarlem
BUREAUX NA8SAULAAN 49
Telefoon No. 13866 (drie lfjnen)
Postrekening No. 5970.
ABONNEMENTEN: voor Haarlem en
Agentschappen: per week 25 ct.; per
kwartaal 3.25; per post, per kwartaal
3.58 b(j vooruitbetaling.
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
ADVERTENTIEN 35 ct. p. regel
VRAAG- EN AANBOD-ADVERTEN
TIES, 14 regels 60 ct p. plaatsing;
elke regel meer 15 ct, bü vooruitbet
Bij contract belangrijke korting.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
tusschen den tekst 60 ct per regel.
Alle abonné's op dit blad zijn ingevolge de verzekeringsvoorwaarden
tegen ongevallen verzekerd voor een der volgende uitkeeringen
Levenslange geheele ongeschiktheid tot werken door
verlies van beide armen, beide beenen of beide oogen
lij een ongeval met
doodelijken afloop
bij verlies van een hand
een voet of een oog
bij verlies van een
duim of wijsvinger
bij een breuk van
been of arm
bij verlies van
anderen vinger
Terwijl de dagbladen ons nog voort
durend nieuws brengen omtrent het
bezoek van onze koninklijke Familie
aan Parijs en aan de Koloniale Ten
toonstelling aldaar, terwijl de ge-
illustreerde pers ons nog steeds nieuwe
plaatjes te kijken biedt, waarop wij de
leden van ons koninklijk Huis zien glo
rieeren om den kolonialen Nederland-
schen roem, welke in de Nederlandsche
afdeeling der Koloniale Tentoonstelling
zoo heerlijke viering vindt, worden wij
op den zomer-Zondagmorgen plotseling
opgeschrikt door de mare, dat het Ne
derlandsche paviljoen te Parijs is afge
brand.
Het kost moeite, zich de beteekenis
van zoo'n bericht op t eerste moment
te realiseeren.
Wij allen of wij de Parijsche ten
toonstelling reeds bezochten, ja dan
neen wij wisten, dat door het kleine,
maar koloniaal-groote Nederland te Pa
rijs iets heel grootsch, iets historisch
verricht was, wij wisten, dat onze
afdeeling aldaar de bewondering van
heel de wereld afdwong, niet alleen om
de zeldzaamheden en schatten, welke
daar bijeen verzameld waren, maar ook
en vooral om de zeer bijzondere betee
kenis van Nederland als kolonisee-
rende mogendheid, welke daar uit de
resultaten, uit de bewijzen, zoo duidelijk
sprak.
En laten wij het eerlijk bekennen: we
hebben het onszelf met evenzooveel
woorden waarschijnlijk nooit gezegd,
maar telkens, als onze Parijsche ten
toonstelling ter sprake kwam, hebben
wij ons in rechtmatig nationalisme 'n
beetje trotsch gevoeld.
Hier stond en lag nu te prijken het
schoone en het interessante van de Ne
derlandsche Indien, hier kon men nu
eens rustig bezien en overwegen, wat
Nederland voor de Indiën geweest was,
wat Nederland en de Indiën voor
elkaar waren geweest.
't Was een mooie droom, waar we
recht op hadden.
Maar zooals het meestal gaat bij
een mooien droom een onvermoede
kleinigheid, een niéts komt de schoone
illusie verstoren:
één vonkje, één vlammetje, en na
enkele uren lag gisterenochtend onze
schitterende koloniale tentoonstelling in
smeulend en sissend puin.
Wat hier verloren gegaan is?
Het heet, dat de brand voor tien mil-
lioen verwoest heeft.
Tien millioen, dat is heel veel geld, en
de assuradeerende maatschappijen krij
gen het zwaar te verantwoorden,
maar dat is het ergste niet. Ook dat
Nederland van de Koloniale Tentoon
stelling te Parijs voor den verderen duur
der expositie als uitgeschakeld moet
worden beschouwd, is hoezeer dit feit
ook te betreuren valt niet het ergste;
het is slechts van tijdelijk belang.
Het ergste is, dat ons Nederlandsch
paviljoen met heel zijn kostbaren in
houd (er mogen dan enkele bijgebouw
tjes gespaard gebleven zijn) vernietigd
werd, en dat daardoor een niet-te-
betalen, een niet-te-herstellen verlies
aan cultureel-koloniaal bezit verloren
ging.
Wij zullen voor altijd véél, héél veel
moeten missen van wat met de grootste
moeite bijeengegaard werd.
Maar denken wij niet alleen aan ons
zelf als Nederlanders:
niet alleen Nederland, ook Indië heeft
een onherstelbaar verlies geleden,
en onze mede-Rij ksgenooten zullen nog
pijnlijker dan wij moeten voelen de ver
woesting, welke er in hun allerdier
baarst bezit te Parijs werd aangericht.
Laten wij hopen, dat het gemeen
schappelijk gedragen leed ons nog na
der tot elkander brengen zal.
Zelfs een ramp, als welke ons land
gisteren te Parijs getroffen heeft, is niet
veilig voor de onvaderlandsche politiek
van den sociaal-demokraat.
In het Amsterdamsche ochtendblad
van „Het Volk" lezen wij tenminste:
„Het Nederlandsche hoofdgebouw trok,
zoowel door zijn architectuur, als door zijn
inhoud geweldige belangstelling en herin
nerde er den bezoekers aan, dat daar in
Indonesië niet minder dan zestig millioen
onderdanen onder Nederlandsch staatsge
zag staan. Zoo hielp onze inzending het
wankele internationale evenwicht stutten
en verleende zij aan de tentoonstelling
juist nog een schijn van internationalisme,
die de eigenlijke bedoelingen der Fransche
koloniale staatkunde althans eenigszins
verhulde.
Het is dan ook wel zeer merkwaardig,
dat juist deze Nederlandsche inzending,
die een zoo bijzondere rol vervhlde, in
vlammen moest opgaan. Men kan er, als men
wil, een vingerwijzing in zien, dat Neder
land op koloniaal gebied maar liever niet
moet probeeren met reactionaire kolo
niale mogendheden één lijn trekken.
Men weet, dat er juist in den Ir-tsten tijd
zich een streven openbaart jnaar toenade
ring tot Frankrijk op het terrein van de
koloniale werkzaamheid. De brand ter Pa
rijsche koloniale tentoonstelling moge be
schouwd worden als vlammend teeken van
de gevaren, die een dergelijke diplomatie
met zich brengt."
Men moet wel ziekelijk verpolitiekt en
zonder 'n greintje gevoel voor het
smartelijke van het oogenblik zijn, als
men thans niet eens het politiek gekan
ker na-laten kan, en als 't ware nog
durft hoonen: „Net goed!"
We volstaan met zulk naargeestig,
den schrijver declasseerend, onvader-
landsch geschrijf te signaleeren.
Nederland, ik condoleer je
Met dien laatsten grooten brand,
Die in twee uur tijd verwoestte
Onzen K'loniaien stand.
Nauwelijks was 't vuur begonnen,
Of men zag het toen aldra:
Al het werk, kunst en schoonheid,
Ging naar zijn Franschen papa.
Ieder roemde onzen arbeict
En het fraais door ons gesticht,
Dat op dezen Zondagmorgen
Door een vuurgloed werd „verlicht."
Nederland, wil toch niet treuren,
Om hetgeen er is geschied,
Want de nationale glorie
Die verbrandde immers niet?
Nederlandje, ondanks alles,
Ben en blijf je even groot,
't Laatste Holland was je open
En de eerste die weer sloot.
L. v. Kif.
De invloed op de beurs
Sinds Hoover's moratorium-voorstellen is
de beurswaarde der Staatsfondsen verhan
deld op de Beurs te New-York gestegen met
ongeveer 7000 millioen dollars.
Door een passeerenden auto gegrepen
Zondagmorgen is de ruim 32-jarige mevr.
P. H. Lindbout Balkenende op den Gooweg
te Noordwijk bij de buitenplaats „Caplora-
ma" aangereden door een auto en op slag
gedood.
Mevr. L. kwam uit de kerk en liep op den
rijweg met nog eenige personen, toen een
auto bestuurd door den heer J. uit Arnhem,
een voor dezen rijdenden anderen auto
wilde voorbijrijden. De achterop rijdende
auto reed mevr. L. aan met het gevolg, dat
zij een schedelbreuk bekwam. Per brancard
werd de getroffene naar haar woning ver
voerd, waar zij bij aankomst bleek te zijn
overleden.
Mevr. L. was moeder van twee jonge kin
deren en slechts enkele jaren gehuwd.
Het lijk is door de politie in beslag geno
men en een onderzoek naar de schuldvraag
is ingesteld.
Twee dooden
Gistermiddag om half vier vond bij hotel
„Oud-Leusden" te Amersfoort een ernstig
motorongeluk plaats. De motorrijder J. v. d.
V. uit Naarden en zijn duorijder J. M. M.
uit Bussum vloog, vermoedelijk ten gevolge
van het slippen van hun motor, tegen een
boom, met het noodlottig gevolg dat de duo
passagier op slag gedood werd. De motor
rijder, die zwaar werd gewond, is naar het
ziekenhuis vervoerd. Zijn toestand is hope
loos.
De heer M. was 25 jaar oud en ongehuwd.
De heer v. d. V. is 39 jaar oud en vader van
vier kinderen.
Nader wordt gemeld:
De motorrijder J. v. d. V. uit Naarden,
die gisteren bij een motorongeluk zwaar werd
gewond, is hedennacht aan de bekomen ver
wondingen overleden.
75 slachtoffers van hittegolf
In de midden- en westelijke staten van
Amerika zijn ten gevolge van een hi'tegolf,
voor zoover bekend, 75 personen om het
leven gekomen.
Telegram aan Z. H. den Paus
Door de Wereldfederatie der Katholieke
Universiteiten is in verband met het optre
den der Italiaansche regeering aan Z. H. den
Paus het volgende telegram gericht:
De wereldfederatie der Kath. Universitei
ten bidt God Uwe Heiligheid te sterken bij
de verdediging van de onvervreemdbare
rechten der katholieke Studentenvereenigin-
gen.
Hoogste barometerstand 771.7 te Valencia.
Laagste barometerstand 748.0 te Abisco.
Verwachting: Matige tot zwakken, Noord
Westelijke tot Westelijken wind, afnemende
bewolking, weinig of geen regen, aanvanke
lijk koeler, later iets warmer.
Bij een motorongeluk te Amersfoort zijn
twee dooden te betreuren.
(blz. 1, 1ste blad)
Het Nederlandsch paviljoen op de In
ternationale Koloniale Tentoonstelling te
Parijs door brand verwoest.
(blz. 1, 1ste blad)
In EngelschIndië dreigen ernstige moei
lijkheden in verband met de financieele
kris is.
(blz. 2, 1ste blad)
Ingrijpende bezuinigingsmaatregelen in
Polen.
(blz. 2, 1ste blad)
Licht op De lantaarns moeten morgen
worden opgestoken om: 9.54.
Om half negen echter schenen de inge
nieurs van de Parijsche Electriciteits Maat
schappij, die ter plaatse verschenen voor 't
instellen van een onderzoek zich niet ge
heel en al met deze zienswijze te kunnen
vereenigen.
De minister van koloniën en de heer Pres-
sard hebben Spoormans, den waker, aan een
langdurig verhoor onderworpen, evenals de
brandweerlieden, die bij de cabine zijn ge
weest, teneinde na te gaan of van schuld
sprake kan zijn.
Om half tien hebben de ingenieurs van
de Parijsche Electriciteits Maatschappij in
tegenwoordigheid van verschillende autori
teiten van de politie en van het technische
comité van de tentoonstelling in het restau
rant van het Nederlandsche paviljoen den
nachtwaker die den brand ontdekte en archi
tect Moojen verhoord. Hierbij werden po
gingen in het werk gesteld om vast te stellen
of de electrische stroom goed was afgesloten
geweest.
Explosies waargenomen
Omtrent de ontdekking van den brand
vernemen wij nog:
Toen de nachtwaker de vestiaire opende
Autoriteiten op het terrein van de ramp -
Zondagochtend heeft een hevige
brand het Nederlandsche paviljoen
op de Internationale Koloniale ten
toonstelling in het Bois de Vincennes
te Parijs totaal verwoest.
Nadere bijzonderheden
Een ramp heeft de Nederlandsche inzen
ding op de Internationale Koloniale Ten
toonstelling te Parijs getroffen. Een gewel
dige brand heeft Zondagochtend omstreeks
kwart voor 5 het Nederlandsche paviljoen op
de tentoonstelling in het Bois de Vincennes
totaal verwoest.
Op dat uur kwam de nachtwaker der ten
toonstelling in de vestiaire nabij den hoofd
ingang van het groote paviljoen. Toen hij
de deur opende, sloegen hem de vlammen
tegemoet. De nachtwaker sloeg de deur on
middellijk weer dicht en holde naar den
brandmelder op de tentoonstelling. Daarna
snelde hij naar de woning van den heer
Moojen, den Nederlandschen gedelegeerde
op de tentoonstelling, die op korten afstand
van het Nederlandsche paviljoen is gelegen.
Daar wekte hij den heer Moojen en de
overige bewoners van het huis om hun het
verschrikkelijke nieuws van den brand mede
te deelen.
De brandweer der tentoonstelling was bin
nen 6 7 minuten ter plaatse. Toen stond
het echter reeds vast, dat er weinig of niets
te redden viel.
De brandweer trachtte te doen wat zij kon,
doch kon niet voorkomen, dat het geheele
Nederlandsche paviljoen tot den grond toe
afbrandde
Te half 7 was de vernieling voltooid en
was van het eenmaal zoo trotsche Neder
landsche paviljoen niet anders dan 'n puin
hoop, die door de brandweer werd nat ge
houden, over.
Wat er verwoest is
Het Hoofdpaviljoen van de Nederlandsche
inzending met al zijn schatten en niet te
vervangen kunstvoorwerpen is geheel een
prooi der vlammen geworden. Ook eenige
kleinere gebouwen zijn door het vuur ver
woest. Het Batak-huis, het kleine Minangka-
bausche huis, de Duiventil met inhoud en
eenige andere buiten het Hoofdpaviljoen
staande inzendingen zijn eveneens een prooi
der vlammen geworden.
Behouden gebleven is "het Balineesehe
dorp, waarvan de bewoners op het laatste
moment werden gewaarschuwd, omdat ook
deze huisjes gevaar liepen. Gelukkig was de
wind in andere richting en zijn deze behou
den. Ook de beide groote poorten naar het
dorp zijn niet verwoest, terwijl ook de beide
restaurants, die bij de Nederlandsche inzen
ding behooren, behouden zijn.
Het vuur vond gretig voedsel in het groo-
tendeels van hout opgetrokken paviljoen.
De brandweer had bovendien tot taak de
in de nabijheid gelegen andere paviljoens
te beschermen.
Tegen zes uur arriveerde de inmiddels
telefonisch gewaarschuwde Nederlandsche
gezant te Parijs, jhr. Loudon. Ook de Fran
sche minister van Koloniën, Reynaud, maar
schalk Lyautey en vele andere Fransche
autoriteiten verschenen op de plaats des
onheils.
De brand is vooral voor den heer P. A. J.
Moojen, den Nederlandschen gedelegeerde,
Barometerstand 9 uur vm.: 7.70 «Af
stand.
H. K. H. Prinses Juliana neemt ter plaatse den omvang van de ramp in oogenschouw.
Te Nijmegen woedde een zware brand in
een kapokfabriek.
(blz. 1, 2de blad)
De a.s. onderzoekingsreis van de „Graf
Zeppelin".
(blz. 3, 1ste blad)
De groote fabrieksbrand te Aarle-Rixtel.
(blz. 1, 2de blad)
Jaarvergadering van de Ned. Mij. voor
Nijverheid en Handel.
(blz. 4, 2de blad)
Bruening en Curtins ook naar Konw?
(blz. 3, 2de blad)
By Woerden zijn een autobus en een auto
in een sloot gereden. Zes gewonden.
(blz. 1, 1ste blad)
De ontvangst van Frankrjjks antwoord op
Hoover's moratorium-voorsteL
(blz. 3, 2de blad)
De schuldvraag - Verscheidene explosies -
die zoo ontzettend veel gedaan heeft voor
het tot stand komen van de Nederlandsche
inzending, een geweldige slag. iNet alleen
dat zijn werk is verwoest, doch ook zijn vele
persoonlijke bezittingen, kunstschatten,
schrifturen, een gedeelte van een belangrijk
boek, dat hij bezig is te schrijven, zijn
comptabiliteit en overige bezittingen, die in
het Paviljoen ondergebracht waren, zijn
verloren gegaan.
De schade en de oorzaak
De door den brand aangerichte schade
wordt op tien millioen gulden geschat. Alleen
het hoofdgebouw heeft reeds 1.200.000 ge
kost. Vele kunstschatten, die niet te ver-
1e meening van hooggeplaatste personen
viljoen verzorgd heeft. Hij herhaalde slechts:
„Het is afgeloopen. Men kan het niet her
stellen. Het is onherstelbaar."
Het Nederlandsch Comité
in vergadering
Gisteravond zijn de voorzitter van het
Nederlandsch Comité voor de Internationale
Koloniale Tentoonstelling Mr. D. Fock en de
andere leden van het comité, die in Neder
land vertoefden, te Parijs aangekomen. Gis
teravond zijn de leden van het Comité in
het gebouw van de Nederlandsche legatie
bijeengekomen, waarna zij zich naar het ter
rein van de tentoonstelling hebben begeven
Spanje zou Marokko aan den Volkenbond
willen afstaan.
(blz. 2, 1ste blad)
Bomaanslagen te Genua.
(blz. 2, 1ste blad)
Jos. Cuypers in Amsterdam gehuldigd.
(blz. 4, 2de blad)
Geen beperkte invoer van steenkolen in
België.
(blz. 4. 2de blad)
Twee houten loodsen van „Hulp voor
Onbehuisden" achter het Amsterdamsche
„Pesthuys" door brand vernield.
(blz. 1, 2de blad)
Mr. S. Gratama Wzn., oud-president van
het Haagsche gerechtshof, is overleden.
(blz. 4, 2de blad)
HET NEDERLANDSCHE PAVILJOEN,
vangen zijn, zijn vernietigd, zoodat men van
een onherstelbaar verlies kan spreken.
Men neemt aan dat de oorzaak van den
brand kortsluiting is.
Prinses Juliana op het
terrein van den brand
In den loop van den ochtend kwamen tal
van belangstellenden, o.w. natuurlijk vele te
Parijs wonende of vertoevende Nederlanders,
naar de plaats des onheils.
Ook H. K. H. Prinses Juliana, die te Parijs
vertoeft, werd in den loop van den ochtend
telefonisch op de hoogte gesteld. Omstreeks
half twaalf heeft H. K. H. zich naar het ten
toonstellingsterrein begeven.
Een redacteur van het Persbureau Vaz
Dias informeerde gisteren bij 't Ryks-ethno-
grafisch museum te Leiden naar de gevolgen
van de Parijsche ramp. De Dir., Dr. Juynbol,
die reeds eenigen tüd ongesteld is, was ten
zeerste getroffen door de ramp. De conser
vator vah het Rijksethnografisch museum,
Dr. Krieger, is gisteravond met den trein
naar Parijs vertrokken. Het Museum stond
aan de tentoonstelling onderscheidene voor
werpen af, welke alle origineele waren, doch
geen unica. Niettemin is ook de schade voor
het Rijks-ethnografisch Museum zeer aan
zienlijk.
„Onherstelbaar"
Gistermiddag spraken wy nog den Neder
landschen schilder Sayers, die de decoratie
van de eerezaal van het Nederlandsch pa-
om zelf den toestand in oogenschouw te
nemen.
Hedenochtend zou een bespreking der
Commissie plaats hebben. Omtrent de ver
zekering van de tentoonstelling vernemen
wij nog, dat het hoofdpaviljoen voor 600 a
700.000 gulden is verzekerd. Het bedrag der
verzekering van het tentoongestelde zelf kon
men ons niet mededeelen.
Deelneming van president
Doumer
Majoor Franco ontheven van z(jn post als
commandant der militaire luchtmacht.
(blz. 3, 2de blad)
Scheuring in de Engelsch e liberale partij.
(blz. 3, 2de blad)
Uniforme regeling betreffende universitei
ten en faculteiten van kerkelijke studies.
(blz. 3, 2de blad)
De schuldvraag
In een kort onderhoud verklaarde M. Pres-
sard, procureur van de republiek, o.a. het
volgende:
„Ik ben van meening, dat men iedere ge
dachte aan kwaadwilligheid op zij moet zet
ten. De oorzaak van de ramp moet veeleer
aan een ongeluk geweten worden. Onder
deze omstandigheden heb ik gemeend geen
instructie te moeten openen."
Om 7 uur in den ochtend was men nog
van meening, dat de oorzaak van den brand
te wyten was aan kortsluiting, ondanks het
feit, dat de stroom iederen nacht werd af
gesloten. De kortsluiting zou dan moeten zijn
ontstaan tusschen den transformator en de
in de cabine binnenkomende draden.
DAT EEN PROOI DER VLAMMEN WERD
De verkiezingen in Spanje.
(blz. 3, 2de blad)
De president der Fransche republiek Dou
mer heeft den Nederlandschen gezant jhr.
ar. J. Loudon zijn deelneming betuigd met
de verwoesting van het Nederlandsche pa
viljoen.
