HET NIEUWE NEDERLANDSCHE
PAVILJOEN
Stadsnieuws
Tijdelijk 20 pCt. M?Jim
Ultra kortegolf ontvangst
i WEEDE BLAD
WOENSDAG 12 AUGUSTUS 1931
BLADZIJDE
STCM- El VERFPRUZES
JAPONNEN
Ververij en Ghemisehe Wesscherij
J. LQTTGERING
De Sociale Studieweek
te Rolduc
LUCHTVAART
BRIEVEN UIT FRANKRIJK
g U HOtUNDi
- j||y
Gr. Houtstr. 5A - Telef. 10771
RADIO-NIEUWS
SOCIAAL LEVEN
Dr H. MANNING'S
1 \B K TANDPASTA
g^j 1 if JM& 25 75 cp tube
Binnen eenige dagen zal het nieuwe Neder-
landsche paviljoen op de Internationale Ko
loniale tentoonstelling te Vincennes ge
opend worden. Het nieuwe paviljoen, dat,
terwijl ik dezen brief schrijf, al vrijwel ge
heel gereed is, is ongetwijfeld minder groot
dan zijn voorganger, dat heb ik tenminste
in de officieele mededeelingen gelezen, doch
om dat te constateeren zou men beide ge
bouwen vermoedelijk naast elkander moeten
zien. Ik voor mij tenminste, hoewel ik me
het oude paviljoen nog zeer goed herinner,
heb, vanmorgen bij het bezichtigen van het
nieuwe gebouw, vrijwel geen verschil in de
afmetingen bespeurd Behalve dan wat de
diepte betreft. Maar dat doet aan den groot-
Zoo schreef bijvoorbeeld „L'Intransi-
geant"
„Wij wisten, en het heeft ons van bewon
dering vervuld, dat Nederland besloten had
zijn paviljoen op de Koloniale tentoonstel
ling, dat door het vuur vernietigd is, weer
op te bouwen. Maar wie had kunnen ver
moeden, dat dit besluit gevolgd zou worden
door een dergelijke uitvoering?
Eergisteren is het een maand geleden (het
artikel is van 30 Juli) dat de brand dit
prachtige paleis verwoest heeft, één maana
slechts, en niet alleen zijn reeds de muren
uit de asch verrezen, maar reeds is het dak
half gereed en reeds wapperen de vlaggen
van de torens om het einde van het groot-
Het nieuwe Paviljoen.
schen indruk van het geheel absoluut niets
af. Ook uit aesthetisch oogpunt kan ieder
Hollander nog steeds trotsch zijn op de deel
name van zijn land aan deze wereldtentoon
stelling, ofschoon dit nieuwe gebouw ons „het
wonder van bouwkunst" zooals het oorspron
kelijke paviljoen terecht genoemd werd, na
tuurlijk niet kan doen vergeten. Wat trou
wens ook niet de bedoeling geweest is van
architect en comité.
Zooals bekend, schreven verschillende bla
den en ook enkele officieele persoonlijkheden,
den noodlottigen brand aan kwaadwilligheid
toe. Later is dit tegengesproken, maar om
de een of andere reden is de zaak eigenlijk
nooit nauwkeurig onderzocht en tenslotte is
ze „classé" of, op z'n oud-HolIandsch, „ln
den doofpot gestopt".
Indien het hier een persoonlijke wraakne
ming jegens den architect, den heer Moojen
gegolden heeft (aangenomen dan dat er wer
kelijk opzet in het spel is geweest), dan heeft
de brandstichter zijn doel in zooverre be
reikt, dat de buitengewone verzameling
unstschatten en reisherinneringen van den
qrooten architect, benevens een manuscript,
waaraan hij jaren gewerkt had, door den
brand volkomen zijn verwoest, doch daar
staat tegenover, dat hij dezen energieken
Hollander in de gelegenheid heeft gesteld,
een der voornaamste karaktereigenschappen
van ons volk aan het buitenland te toonen,
namelijk onze niet te overwinnen vasthou
dendheid. En indien het al waar is, wat vele
Franschen beweren, namelijk dat er van het
vorige paviljoen meer reclame voor Holland
is uitgegaan dan van een gewonnen oorlog,
dan heeft de berusting, waarmede het groo-
te verlies geaccepteerd is en de onverzette
lijke wi'skracht, waarmede onmiddellijk aan
den opbouw van het nieuwe paviljoen be
gonnen is, zonder zelfs maar te spreken van
de snelheid waarmede het werk voltooid is,
meer bijgedragen tot ons prestige van groote
koloniale mogendheid, dan de bewijzen die
daarvan in beide paviljoens samen tentoon
gesteld waren.
sche werk aan te kondigen. Het is werkelijk
wonderbaarlijk en men heeft moeite zijn
oogen te gelooven.
Wij hebben den Hollandschen administra
teur, die deze mooie onderneming leidt, wil
len zien en gelukwenschen.
Twee a driehonderd werklieden hebben er
dag en nacht gewerkt Het nieuwe paviljoen
zal minder diep zijn dan het oude, maar het
zal dezelfde breedte hebben en het is nog
u kunt hierover zelf oordeelen van
behoorlijke grootte.
Zeker!maar zal men de zeldzame ver
zamelingen, die het vuur met het paleis ver
slonden heeft, kunnen vervangen?
Ja, door andere verzamelingen, niet min
der mooi en even zeldzaam. De voorwerpen,
waaruit deze nieuwe verzamelingen bestaan,
zijn grootendeels reeds op weg.
De groote vrachtauto, dien u daar ziet,
is de derde die van uit Holland hierheen ge
komen is.
En het publiek zal binnenkort een en an
der kunnen bezichtigen!
Het paviljoen wordt in de tweede helft
van Augustus geopend."
Hetzelfde blad publiceerde eenige dagen
later een foto van het gebouw, met er onder
het suggestieve „Je maintiendrai".
De Hollandsche gebouwen worden thans
door Nederlandsche militairen bewaakt. Er
is een detachement militaire politie, be
staande uit een luitenant, een sergeant
majoor, twee sergeants en negentien korpo
raals.
Ik ben in de gelegenheid geweest eenigen
hunner te „interviewen". Veel indruk heeft
Parijs niet op ze gemaakt, maar dat komt
vermoedelijk doordat ze dag en nacht op de
tentoonstellingsgebouwen moeten blijven.
Over één zaak waren ze het echter allen
eens en wel dat de Pransche sigaretten niet
in de schaduw kunnen staan van een Hol
landsche sigaar. Wat niet pleit tegen hun
goeden smaak.
H. d. J.
Examen hoofdacte
HAARLEM, U Augustus. Geëx. 8 manne
lijke candidaten. Geslaagd de heeren W.
Beekhuizen, Amsterdam- H. A. van Ingen
Schenou. Nieuw-Vennep; W P. Louwrier,
IJmuiden; M. P Nootebos, Beemster; W. P.
Broekema, Amsterdam.
examen handenarbeid
HAARLEM, 11 Augustus. Geslaagd de da
mes: D van Dalen, Den Helder; N. Klaver,
Monnikendam: G. C. de Klark, Den Helder;
J. van de Laker. Amersfoort; H. E. H. Maas.
de Bilt; F. G. Sandbergen, Amsterdam; C.
Sorgdrager, Haarlem: en de heeren Th. H.
van Eisen, Amersfoort; L. M. G. C. van
Nieuwenhuizen, Amersfoort: M G. M.
Schuurs, Utrecht; G. C. Wagenaar, Utrecht.
Minimum-prijzen voor hyacinten
Wij lezen in het „Wkbld. voor BI. O.":
In een bijeenkomst op Zaterdag 3 Augustus
in „de Nachtegaal" te Lisse, hebben een aan
tal hyacintenkweekers een overeenkomst met
elkaar aangegaan om nun hyacintenbollen in
den binnenlandschen handel niet beneden de
volgende minimum-verkoopprijzen te verkoo-
pen:
Bollen van 19 c.M. en op, niet lager dan
f 8.50 per honderd.
Bollen van 18 tot 19 c.M., niet lager dan
f 7.per honderd.
Bollen van 17 tot 18 c.M., niet lager dan
f 5.— per honderd.
Bollen van 16 tot 17 c.M., niet lager dan
f 4.— per honderd.
Bollen van 15 tot 16 c.M., niet lager dan
f 3.50 per honderd.
Bollen van 14 tot 15 C.M., niet lager dan
f 3.— per honderd.
Bollen van 13 tot 14 cM„ niet lager dan
f 2.50 per honderd.
Bollen van 12 c.M., niet lage: dan f 1.75
per honderd.
Deze afspraak is vastgelegd in een contract,
waarop ook Maandag op de beurs geteekend
werd.
De bijeenkomst zelf was zeer druk bezocht.
Uitvoerige discussies hadden plaats, waarbij
zich a's tegenstanders van deze minimum-
prijs"etting openbaarden een deel der buiten-
landsche handelaren, die het tijdstip voor
deze actie ongelukkig gekozen achtten en
deze prijszetting tegen bun belang als inkoo-
per beschouwden.
Er waren echter ook handelaren, die, als
kweeker van hyacinten, zich vóór de mini
mumprijzen verklaarden, omdat zij overtuigd
waren van de noodzakelijkheid om te trach
ten de prijzen voor een te groote inzinking
te behoeden, en die de kans tot slagen van
deze actie groot achtten, omdat de voorraad
beperkt geacht wordt en er dus geen reden
tot een prijsdaling ver beneden de productie
kosten is.
De vergadering was bijeengeroepen door 'n
12-tal kweekers, zoowel kweekers-exporteurs
als alleen kweekers. Zij werd op krachtige
wijze geleid door den heer Hendrik van Zon
neveld uit Sassenheim. De gemaakte over
eenkomst houdt geen vorming van een waar
borgfonds in De onderteekenaren zijn gebon
den tot 25 September, en. indien een dan te
houden vergadering de prijzen niet verandert,
tot 1 Januari 1932.
Valsche borgtocht-akte
Cassatie-beroep verworpen
De Hooge Raad heeft gisteren verworpen
het cassatieberoep van H. G. B.. die door de
Haarlemsche rechtbank is veroordeeld tot 6
maanden gevangenisstraf, waarvan 4 maan
den voorwaardelijk, wegens het opmaken van
een valsche borgtocht-akte.
Het verdrinkings-ongeval
te Noordwijk
Mevr. de wed. W. D. F. F. Lintz schrijft in
de „Tel.":
Nog onder den indruk van het zware ver
lies, dat ik geleden heb, en vervuld van
dankbaarheid voor de bewijzen van medege
voel, mij van alle kanten bewezen, moet mij
één ding van het hart. Mijn man heeft helaas
zijn zelfopoffering met den dood moeten
bekoopen. maar die kans hebben allen ge-
loopen, die nebben medegeholpen zoo vlug
mogelijk alle aan onze zorgen toevertrouwde
kinderen op het droge te brengen.
In de eerste plaats komt een woord van
hulde toe aan het meisje Tini Prasing en
aan de heeren IJpenburg en Wijnberg.
Laatstgenoemde moest zelf op het laatste
moment, te uitgeput om met een geredde
denkeling het strand te bereiken, door den
heer IJpenburg worden gered. De heer
IJpenburg waagde zich irter nog in een zeer
lichte kano om verder de zee af te zoeken
nadat eerst twee Duitschers, de heer Kurt
Schütze uit Dusseldorp met zijn vriend, een
van onze kleinste meisjes, de nauwelijks 12-
jarige Tini v. d. Hart in deze kano aan land
gebracht hadden.
Zou ik hier in de aan mijn omgekomen
echtgenoot bewezen eer en hulde speciaal
mogen betrekken de levende, moedige red
ders A. J. W. IJpenburg. B. G. Wijnberg Jr.
er-. Tini Prasing? Aan alle anderen, die zich
eveneens moedig en verdienstelijk gedroe
gen, natuurlijk ook woorden van dank.
FIN ANCIEN
De „StilIhalte-Commissie" te Bazel
In verband met den ernstigen algemeenen
toestand en ten einde een nauwkeurig in
zicht te krfjgen over de credieten op korten
termijn die Duitschland heeft opgenomen en
in hoeverre de andere landen daarbij zullen
kunnen helpen, heeft de te Bazel vergade
rende Deskundigencommissie der Bank voor
Internationale Betalingen besloten de ver
tegenwoordigers der Stillhalte-commissie en
van de Duitsche bankiersgrospen, die thans
nog onderhandelingen voeren naar Bazel te
ontbieden.
Men verwacht dat de vertegenwoordigers
dsr Stillhalte-commissie Woensdagavond te
Bazel zullen aankomen.
In geval van verschil van meening zal de
Deskundigen-commissie, die zich intusschen
slechts bezig houdt met enkele detailkwes
ties, als bemiddelaar optreden.
Vertegenwoordiger der Amerikaansche
crediteuren is Gannon, de Londensche
vertegenwoordiger der Chase National
Bank van New-York, die onlangs reeds te
Berlijn aan onderhandelingen heeft deelge
nomen en reeds te Bazel vertoeft.
Voor de Engelsche banken zal Tiarka als
vertegenwoordiger optreden. De Zwitsersche,
Zweedsche en Hollandsche bankgroepen zijn
reeds in de deskundigencommissie vertegen
woordigd.
Ook de Rijksbank zal worden uitgenoodigd
een bizonderen vertegenwoordiger te zenden.
Men neemt aan dat geheimraad Dr. Vocke,
die reeds aan de besprekingen van den Raad
van Beheer van ds Bank voor Internationale
Betalingen heeft deelgenomen, naar Bazel
zal worden afgevaardigd.
Tijdens de onderhandelingen gistermorgen
heeft Dr. Melchiorzijn uitvoerig rapport be
ëindigd.
In den namiddag zouden de onderhande
lingen worden voortgezet.
Philips in Frankrijk
Een nieuwe Mij. samen met de Comp. des
Lampes opgericht
In aansluiting aan vorige berichten, volgens
welke Philips in Frankrijk contact zou zoe
ken met haar voornaamsten concurrent, de
Comp. des Lampes, voor den verderen afzet
van haar gloeilampen wordt thans aan de
„Fr. Ztg." gemeld, dat de bedoelde overeen
komst tot stand is gekomen. Zooals verwacht
was, behouden de beide deelnemers hun vol
ledige financieele zelfstandigheid. De produc
tie van beide firma's wordt echter ingebracht
in een nieuwe Mij., de „Fabriques Réunies
de Lampes Electriques" met een aanvanke
lijk kapitaal van fr. 20 millioen. Ten aanzien
van den afzet worden de bestaande afspra
ken, die betrekking hadden op de contingen
ten en de prijzen, nog versterkt, meldt het
„Hdbd." De Comp. des Lampes heeft tege
lijkertijd haar productie-programma uitge
breid door het fabriceeren van automobiel
lampen. Ten aanzien van radiolampen werd
een overeenkomst met de General Electric ge
sloten.
De Comp. des Lampes, die een kapitaal
heeft van fr. 80 millioen, levert 20 pet. van de
Fransche gloeilampen-productie.
Men weet het althans de lezers van deze
rubriek zeker, dat het omroepvraagstuk nog
steeds op een oplossing wacht. Wij bedoelen
hiermede niet de verdeeling van den zend
tijd in Nederland, die is er, al zijn er bij
de regeling hiervan harde woorden gevallen!
Wat wij wel bedoelen is de internationale
regeling, het verschijnsel, dat een groot aan
tal krachtige zenders zoowel op de lange als
op de korte golf een plaats opeischen, en
elkaar, door het onderlinge gedrang, storen.
Dat onderling storen is den eenen dag
erger dan den anderen, maar een ieder,
die een ontvangtoestel heeft, kan er van
meepraten de „interferentie giltoon" is niet
van de lucht.
Een goede en afdoende verbetering van
het omroepvraagstuk, zooals wij het zouden
willen noemen, is dringend geboden; daarbij
heeft een ieder belang, zoowel de luisteraar
als de Radiofabrikant. Het baart dan ook
geen verwondering, dat vooraanstaande
Radio-fabrieken, wij noemen hier alleen
maar „Philips" en Telefunken, naar e*n op
lossing zoeken en die trachten te vinden
door de Ultra-kortegolf-ontvangst zoodanig
te verbeteren, wat de ontvang-mogelijkheid
betreft, dat deze ontvangst in de toekomst
de normale wordt.
Maar ook de Radio-amateurs zitten niet
stil. In „Radio-Expres", het officieele orgaan
van den N.V.V.R., word: een geheel nieuw
denkbeeld geopperd voor den omroep op
Ultra korte golf. De bedoeling is den omroep
op golflengten beneden de 10 Meter bruik
baar te maken, en wel zoo, dat dit met het
bestaande ontvangtoestel mogelijk is, hoog
stens met een kleine verandering hierin
aangebracht.
gebied van dezen zender bestrijkt, of wel.
door het zend-station wordt behalve de ge
moduleerde kortegolf nog extra een onge-
moduleerde hulptrilling uitgezonden. Het
resultaat van deze beide trillingen moet dan
door gezamenlijk detecteeren een bepaalde
lange golf opleveren die langer dan d° lang
ste omroepgolf of korter dan de kortste moet
zijn, om storingen te voorkomen. Met het
normale toestel is dan te ontvangen, deze
nieuwe golflengte moet dus binnen normale
grenzen gelegen zijn. Het eenig noodige is 'n
voorzet-apparaat, een detector, een toestel
dus met één lamp, dat geheel aperiodisch
mag zijn.
Het voornaamste is, dat in liet laboratori
um van „Radio-Expres" dit denkbeeld aan
de praktijk is getoetst en volkomen levens
vatbaar is gebleken. Voor den luisteraar is
echter voorloopig met deze metho le nog
niets te doen, daar de gemeenschappelijke
generator nog ontbreekt.
Bij fig. 1. Het in figuur 1 gegeven schema
voor een goedkoop hulpapparaat -oor Ultra-
korte-golf geeft, weergave van alle korte
golven tot 6 Meter bromvrij op wisselstroom,
met éénknops-bediening. Handeffect en
randgehuil zijn vermeden. Dit schema is
in „Radio-Expres" No. 21 uitgewerkt en uit
voerig beschreven.
Beteekenis der cijfers
1. Smoorspoel voor zeer korte golven, 15
a 25 Watt.
2. Weerstand 500 Omh.
3. Condensator 20C0 a 5000 mm F.
4. V/eerstand 1000 Ohm
5. Cond. 2000 a 5000 mm. F.
6. Potentiometer 50.000 Ohm.
-TOJUUlyJ
'i
Tit} I
Het gaat bij het zoeken naar nieuwe mo
gelijkheden niet zelden zoo, dat men zich
een bepaalde oplossing voorstelt en deze op
lossing dan tracht te verwezenlijken; men
gaat volgens 'n bepaalden gedachtengang te
werk.
Zoo ging het ook hier. Om het bestaande
toestel voor het nieuws doel bruikbaar te
maken, meende men het beste te doen dit
toestel met behulp van ten voorzet-apparaat
geschikt te maken voor ontvangst op de
Ultra kortegolf. In „Radio-Expreswerd met
dit doel 'n voorzet-apparaat beschreven (No.
21, dd. 22 Mei j.l.) dat van den bestaanden
ontvanger een super-heterodyne maakt. Het
schema geven wij in figuur 1 met een korte
beschrijving. Ook de oplossing die Telefun
ken vond, wordt in een schema weergegeven
(fig. 2).
Het zijn deze beide oplossingen (ze vertoo-
nen overigens zeer veel overeenkomst) die
voorloopig van practisch nut Kunnen zijn,
en wel, als ook de grooteie zenders over
gaan tot uitzendingen op de Ultra korte golf,
met name onder 10 Meter golflengte.
Wat nu het nieuwe denkbeeld betreft,
door de heeren Corver en Eschauzier in
„Radio-Expres" ontwikkeld, dit is alleen uit
voerbaar, als men zich hierop geheel instelt
en wel voornamelijk van „zenders-zijde".
De super-heterodyne is voor ontvangst
van de golven onder 10 Meter zeer geschikt,
heeft echter als nadeel, dat voor de golf-
transformatie die hierbij toegepast moet
worden, aan elk ontvangtoestel een genera
tor moet worden toegevoegd. Een en ander
wordt ingewikkeld, omslachtig en knstbaar.
De heeren Corver en Eschauzier zijn nu
van de volgende these uitgegaan: Men wil
een bepaald plaatselijk omroepstation op
Ultra kortegolf ontvangen en heeft daartoe
bij ieder ontvangtoestel een generator noo-
dig, die de benoodigde hulptrillingen opwekt.
Men kan echter al deze verschillende gene
rators vervangen door één, die het geheele
f i
7. en 11. Roosterspoel en terugkoppelspoel
te zamen op een lamphuls gewikkeld.
8. Draaicondensator 50 mm F. met Utility
fijnregelknop.
9. Micacondensator 1000 a 2000 mm. F.
10. Micacondensator 50 mm. F.
12. Smoorspoel voor zeer korte golven,
uitwisselbaar
13. Roostercondensator 50 mm. F.
14. Lekweerstand 1 Megohm.
15. Condensator 0.25 a 1 m. F.
16. Weerstand 100.000 Ohm variabel.
17. en 18. Klemmen plaatvoeding.
19. Scheidingscondensator 300 1000 mm
F. met aansluiting naar antenneklem van
omroeptoestel.
Bjj fig. 2. Het in figuur 2 gegeven schema
is het door Telefunken uitgebrachte schema
van een voorzet-apparaat, geschikt als
hulpmiddel bij de ontvangst van de 7—10
Meter golf. Dit toestel is uitgebracht in ver
band met de Berlijnsche prcefuhzending op
ongeveer 9 Meter. Het is een éénlamps voor-
zetapparaat, dat aan te sluiten is op de
pickup-aansluitir.g van den omroep-ontvan-
ger.
R 300 Ohm, R. I. en R. II zijn 500 Ohm.
C heeft eer waarde van 15 mm. F.
De condensatoren C I, één vast en één
variabel, ziin 50 mm. F.
C2 is 250 mm. F. de lekweerstand lw is
2 3 Megohm. De detector-lamp is de RE
084 of REN. 904.
Het kapitalisme
Derde dag
Den derden dag v erd het kapitalisme nog
eens in drie lesser. bekeken, 's Ochtends
vroeg, om 9 uur, btgon het eerste college
Lesgever was de ru:t:ge Limburgsche afge
vaardigde der Tweede Kamer, de heer Henri
Hermans, die de zesde les had samengevat
onder den titel:
Van kapitalisme tot solidarisme
Spr. begon met er op te wijzen, dat de
scheiding tusschen de productiefactoren ar
beid en kapitaal, waaruit het looncontract
is ontstaan, aanvankelijk toen er voor de
arbeiders nog groooe kans bestond op het
bereiken eener zelfstandige positie in hun
bedrijf geen of weinig sociaal nadeel ver
oorzaakte. In toenemende mate werd dit
echter het geval na het ontstaan en de
verdere ontwikkeling van het grootbedrijf
Het kapitaal aanvankelijk geheel in handen
van den onderneme;-eigenaar, kwam toen
in het spel als een derde macht en werd
in groote ondernemingen, maar vooral in
de internationale volkshuishouding, de
overheerschende macht.
De opeenhooping van het kapitaal 'n
weinige handen, vooral bevorderd door het
valsche beginsel der vrije concurrentie, dat
nationale ordening a! langer hoe moeilijker,
zoo niet onmogelijk heeft gemaakt, heeft
het eigenlijk doel ccr productie: redelijke
behoeftenbevrediging bijna geheel verdron
gen door een louter streven naar winst.
Zoogenaamde rationalisatie bevorderde de
irrationeele verhouding in bedrijfsleven en
maatschappij. Het is de technische structuur
van het kapitalisme.
Ligt de grondfout bij de scheiding tus
schen arbeid en kapitaal, waardoor het ka
pitaal zich ook tusschen werkgevers en ar
beiders als een derde en overheerschende
macht kon ontwikkelen, dan moet het loon
contract worden aangevuld „getemperd"
volgens „Quadrages ,mo anno" door een
contract van maatschap. Dit beteekent, vol
gens spr. méér dan aandeel van loonarbei
ders in de winst! De noodzakelijke vorming
van nieuw kapitaal waarvan het bezit
nu geschreven worut op naam van hen. die
het juist niet hebben gevormd dient
zoo te geschieden, cat eenerzijds rechtvaar
dige loonen en winsten worden betaald, an
derzijds de arbeiders geleidelijk worden ge
maakt tot mede-eigenaars van de onderne
ming, waarin zij werkzaam zijn.
In de plaats var. vrije concurrentie kome
geregelde concurrentie, gebaseerd op natio
nale ordening, met invoering van bedrijfs
organisaties als natuurlijke organen van den
staat en gericht op een volkshuishouding,
welke het algemeen welzijn dient, dus rede
lijke behoefenbevrediging op den voorgrond
stelt, en waakt voor een rustige, onge
stoorde ontwikkeling van de productieve or
ganen, de bestas nsbronnen, der maat
schappij.
Alle technische hulpmiddelen moeten aan
dit doel, aan de rationeele organisatie van
de maatschappij zelve, dienstbaar worden
gemaakt.
Vanzelf ontwikkelt zich dan de toestand,
dat zoowel sociaal als economisch niet voor-
deelige ondernemingen (hetgeen te kleine,
maar zeker ook te groote ondernemingen
kunnen zijn!) verdwijnen, de algemeene wel
vaart dus ook hierdoor wordt bevorderd
alle natuurlijke bestaansbronnen van een
land worden aangeboord en ontwikkeld, en
uit de arbeidsverhoudingen, dan op recht
vaardigheid gebaseerd, de militniristische
factor, de factor van den klassenstrijd,
wordt weggenomen.
Na de pauze was het woord aan den heet
Max van Poll, lri dei Tweede Kamer, die
sprak over:
Kapitalisme en politiek
Het kapitalisme is, wat zijn theorie aan
gaat, een bepaalde volks- en staathuishoud
kundige leer, en, waf zijn practijk aangaat,
een bepaalde vorm of wijze van inrichting
der volks- en staatsverhoudingen. Er be
staat nauw verband tusschen de Staathuis
houdkunde, als theorie, en de Staatkunde
als theorie. Ook de inrichting van het
staatshuishouden moet diepgaanden in
vloed uitoefenen op de practische staat
kunde.
De feitelijke kapitalistische volkshuishou
ding ging de practische politiek beïnvloeden.
De grovere vormen van beïnvloeding zijn
de minst gevaarlijke. De gevaarlijke vorm
is die van den invloed, welke wordt uitge
oefend door de schiin-identiteit van alge
meen belang en winstbejag der geld- en
kapitaalbezitters. Deze wordt in de hand
gewerkt door de onjuiste vereenzelviging
van de begrippen „volkswelvaart" en „na
tionale rijkdom".
Waarlijk christelijke politiek kan haar
richtlijnen vinden in de Encycliek „Quadra-
gesimo Anno". De bedoeling van deze en
cycliek is slechts te verwezenlijken door de
scheiding tusschen politiek en kapitalistische
volshuishouding.
Dit is niet mogelijk zonder: le. de vaste
overtuiging, dat de Staat, wel degelijk zeer
veel vermag bij de inrichting der volkshuis
houding; 2e. de bereidvaardigheid om des
noods tijdelijk een vermindering van den
nationalen rijkdom te aanvaarden ter wille
van een betere verdeeling van den eigendom
en dus een hoogere volkswelvaart: 3e. (zoo
lang de parlementaire democratie de heer-
schende regeeringsvorm is) een zoodanige
voorlichting en organisatie van den volks
invloed, dat daaruit een volksvertegenwoor
diging ontstaat, aie bereid en in staat is
tot het voeren van een politiek als de omzet
ting der volkshuishouding eischt; 4e. naast
de altijd noodige voorzichtigheid een zekere
„Rücksichtslosigkeit tegenover de onver
mijdelijke bezwaren, welke zulk een politiek
zou ontmoeten air gevolg van de oogen-
blikkelijke identiteit tusschen algemeen be
lang en (schijn)beiang der geld- en kapi
taalbezitters.
De achtste en tevens laatste les werd ge
geven door pater dr. G. Vrijmoed O.FM.
Kapitalisten en wü, katholieken
Omdat elke volkshuishouding steunt op
arbeidsverdeeling en dus steunen moet op
arbeidsordening en opdat onze feitelijke
volkshuishouding zooveel mogelijk beant
woorde aan het ideaal (niet: de utopie) van
christelyk-geordendc volkshuishouding, acht
spr. noodig: dat er een doelbewuste orde
ning feitelijk oesta:t: en dat deze ordening
als relatief hoogste norm hebbe: de alge
meene welvaart, hetgeen op het gebied dei
volkshuishouding beteekent: de bevrediging
van redelijke en zedelijke behoeften.
In onze feitelijke en concreet bestaande
volkshuishouding, aldus pater Vrijmoed, is
er geen doelbewuste ordening Er is alleen
de door de ervaring onjuist gebleken ver-
reinigt mond en tanden.
wachting, dat er orde zal ontstaan uit het
zoogenaamde vrij- spel der economische
krachten. In onze feitelijk en concreet be
staande volkshuishouding wordt als hoogste
norm aanvaard het hoogst mogelijk rende
ment der privaat-ondernemingen.
Indien derhalve met kapiialisme bedoeld
wordt niet een of ander abstract begrip,
niet een of andere economische instelling
op zich, maar onze concreet en feitelijk be
staande volkshuishouding, zooals ze in de
concrete werkelijkheid nu eenmaal is, dan
moeten wij, meent dr. Vrijmoed, het kapi
talisme veroordeelen.
Slotwoord van Dr. Foels.
De voorzitter sprak een slotwoord.
Het is ons niet te doen om definities van
het kapitalisme. Waar wij het over hebben,
is het stelsel, waarin wij leven. Ik noem dit
kapitalistisch, omdat het terecht zoo heet.
Het heet zoo, omdat het kapitaal te veei
rechten heeft. De wortel van het kwaad zit
hier, dat aan het kapitaal rechten worden
toegekend, welke het absoluut niet heeft,
terwijl de kapitaalbezitters hun plichten
miskennen.
Dat kapitalisme moet vernietigd worden.
Het is een moloch, die den vrijen mensch
verslindt en vloekt met het Christendom.
Wij priesters verdedigen de Kerk niet al
leen, als wij dit stelsel bestrijden, wij ver
dedigen de beschaving en de rechten van
den mensch. Wij elschen de coöperatie in de
bedrijven, kapitaal, intellect en handenarbeid
men richte dit dan in, zooals minister
Verschuur het wil of anders. Als 't maar
gebeurt. Met heilige overtuiging en geest
drift moet aan een nieuwe ordening ge
werkt en we zullen de denkbeelden veran
deren, zoo goed als anderen dit gedaan heb
ben door de publieke opinie te winnen voor
de hunne.
Mijn vrienden, zoo besloot dr. Poels
er zijn veel fouten tot in het huis waarin
wü wonen, gü ziet katholieke werkgevers
onder liberalen invloed, maar vergeet niet,
dat ook millioenen arbeiders onder socialis-
tischen invloed zün geraakt. Men is er in
geslaagd, hen te suggereeren. dat de pries
ters tegenover de arbeiders staan. Gij hebt
hier voor de zooveelste maal gezien en ge
hoord, dat de priesters de trouwste vrien
den zijn van de rechten der arbeiders.
De te Tokio vastgehouden vliegers
Thans definitief in arrest gesteld
De Japansche regeering is er thans toe
overgegaan, de beide Amerikaansche vliegers
Pangbom en Herndon, die voorloopig te Tokio
werden vastgehouden, omdat zij zonder ver
gunning over Japansch gebied hadden ge
vlogen en bovendien boven een verboden
zóne foto's hadden gemaakt, definitief in
arrest te stellen.
Reeds bij hun aankomst was de opwinding
onder de Japansche bevolking tegenover de
vliegers zeer groot. Sedert dien stonden zij
in hun hotel onder bewaking der Japansche
politie en hadden zij zich aan een zekere be
perking hunner bewegingsvrijheid te onder
werpen.
Nederlandsch sportvlieger
vastgehouden
De Groningsche sportvlieger H. Stoll, die
Zaterdag op zijn vlucht van Stuttgart naar
het vliegveld Eelde in Metz een tusschen-
landing moest maken, wordt in Metz vast
gehouden. Hy mag op last der Fransche
politie het hotel niet verlaten wegens het
landen op Fransch grondgebied zonder toe
stemming.
Vrijgelaten
De echtgenoote van den Groningschen
vlieger, H. Stoll, heeft gisteravond een tele
gram ontvangen, volgens hetwelk haar
echtgenoot des namiddags is vrü gelaten.
Heden zullen Stoll en Prasker de vlucht
naar het vliegveld van Eelde voortzetten.
i
«gfJS -\ Ss ."'sgt
I'-
S
„Zeg, mannie weet je misschien
in welk pak we de haarspelden
hebben?"
ook nog
gepakt
(Life)
